Człowiek zalękniony. Moja podróż do źródeł lęku

by Daan Heerma van Voss, Olga Niziołek (Translator)

Czym jest lęk?

To pytanie od dawna nurtowało Daana Heermę van Vossa. Choć sam zmaga się z nim od dzieciństwa, nigdy nie miał odwagi, by dokładnie poznać ten temat. Aż do pewnego jesiennego poranka, gdy jego (była) dziewczyna dała mu zadanie: Daan ma zgłębić zjawisko lęku, nim będzie za późno – dla niego samego i dla ich związku.

Ta chwila oznaczała początek długiej podróży prowadzącej przez różne miejsca i czasy, do filozofów, naukowców, artystów i osób cierpiących na zaburzenia lękowe, od Vallée de Misère przez Dżakartę i San Francisco i na powrót do Holandii. W drodze autor musiał stawić czoła także własnemu dzieciństwu, historii rodzinnej i branży farmaceutycznej.

Czy lęk jest dziedziczny?

Czy istnieje związek między lękiem a agresją lub kreatywnością?

W Holandii zaburzenia lękowe zdiagnozowano już u ponad miliona osób. Jak do tego doszło? Człowiek zalękniony to książka o zjawisku, które dotyczy nas wszystkich.

Genres: Nonfiction, Psychology

320 pages, Paperback

First published April 1, 2021

About the author

Daniel Jan (Daan) Heerma van Voss is een Nederlandse schrijver. Hij is de zoon van het schrijvende echtpaar Arend Jan Heerma van Voss en Christien Brinkgreve en de broer van schrijver Thomas Heerma van Voss.

Daniel Jan (Daan) Heerma van Voss is a Dutch writer. He is the son of two writers, Arend Jan Heerma van Voss and Christien Brinkgreve and a brother to the author Thomas Heerma van Voss.

Reviews

[Suus · Rating 5 out of 5]

Zoals steeds meer mensen, heb ik zelf ook last van angst. Daarnaast ben ik het soort persoon wat ontzettend van research en non-fictie boeken houdt. Geef mij wat info en ik slurp het naar binnen. Dit is een boek over Daans persoonlijke relatie met angst en zijn onderzoek naar de geschiedenis van angst, maar ook de medische/filosofische context van wat we nu ‘Angststoornis’ hebben gelabeld. Het is iets meer dan 300 pagina’s, maar super alles omvattend. Voor mij was het de perfecte mix tussen persoonlijke anekdotes en grondig onderzoek. Ik zie mezelf dit boek er nog vaak bijpakken en het aan al mijn (angstige) vrienden aanraden. Maar belangrijker nog, het heeft me een beter beeld gegeven van de grotere context van ‘Angst’ en ‘-stoornissen’. Het was ook heel fijn om iemands persoonlijke ervaringen ermee te lezen.

Echt een aanrader!

[Erics · Rating 2 out of 5]

Hmm. Nee. Mooi onderwerp, angst. En er zitten mooie stukken in dit boek. Maar Daan Heerma van Voss schrijft alsof hij de waarheid in pacht heeft. En hij de enige is die weet hoe dingen in elkaar zitten en het Laatste Woord over álles heeft. Dat is me bij zijn krantenstukken al wel vaker opgevallen, die vrij zelfvoldane toon. Semi-diepzinnig. Hij citeert en verwijst er hier op los, en voegt alles samen tot het Grote Verhaal over Angst. Het leest makkelijk, maar soms ook plechtig en ouderwets. En veel conclusies zijn ergerlijk simpel. Of juist heel cliché, en niet verrassend voor iedereen die ooit een krant leest. Aristoteles erbij, opkomst internet, Rothko, alles wordt op een hoop gegooid waar best wat op aan te merken valt. Waar is de twijfel? Waarom wordt alles gepresenteerd als een Groot Logisch Verhaal (wat het niet is)? Hoort bij non-fictie niet ook dat de schrijver zegt: ik weet het niet helemaal? 'De Bange Mens' voelt voor mij als een nogal geforceerde zoektocht, inclusief fysieke reizen die niets toevoegen (maakte Heerma van Vos die reisjes toevallig al?) en die worden gepresenteerd als Heel Belangrijke Stappen in Daans reis. Ook vreemd: een nietszeggende amateurvoetbalwedstrijd die in dit boek ongeveer een week lijkt te duren. Al met al een gemiste kans.

[Sibrich van Baalen · Rating 3 out of 5]

Ik ben gevoelig voor autoriteit, maar als een schrijver te pas en te onpas namen op de grote hoop gaat gooien, zonder dat hij daarbij ruimte overlaat voor interpretaties en nuances, dan ben je me kwijt. Heerma van Voss wil als een naoorlogse schrijver orde in de chaos scheppen en probeert angst te fixeren als een eenduidig begrip. Dat voelt gekunsteld en oneerlijk. Ook bevat het boek goede elementen, zoals het schetsen van bepaalde tijdsbeelden en de rol van angst daarin. Maar ik mis de hoop in dit boek; een beetje meer liefde, zeker in de autobiografische delen, zou fijn geweest zijn.

[Irmina Žu · Rating 4 out of 5]

Manau, kad šią knygą verta perskaityti kiekvienam žmogui, kuris sociume jaučiasi jautresnis, pažeidžiamesnis ir patiriantis daugiau nerimo.

„Nerimastingas žmogus“ puslapiai taps kelione po nerimo šaknis, stiebelius ir lapiją. Kitaip sakant, naratorius Daan veda per nerimo paženklintą savo giminės genetikos liniją ir asmenines patirtis, tyrinėja psichologijos, psichiatrijos ir medicinos pasaulį, lenda į psichikos ligų klasifikatoriaus kūrimo bei farmacijos pasaulio užkulisius. Keliauja ir bendrauja su žmonėmis, kurie gyvena su padidintu, įvairiais lygmenimis funkcionavimą apsunkinančiu nerimu, baime ar/ir fobijomis. Labai minimaliai, tačiau paminima ir neurologinė įvairovė (tai galėtų būti tema atskirai knygai!).

Ši kelionė po nerimo pasaulį 300 puslapių sūpuojasi tarp dviejų polių: 1) „kovoti, įveikti, gydyti, užklijuoti sutrikimo etiketę“ ir 2) „priimti, prisitaikyti, laikyti savasties dalimi“. Gal ir ne viskas tobula, išbaigta ir brandu, bet pasikartosiu - verta laiko ir dėmesio.

P. S. Dar viena gera/geresnė knyga nerimo tema - Finn Skårderud „Nerimas. Klajonės po modernųjį Aš“.

[Paula · Rating 5 out of 5]

Echt heel goed (en pijnlijk herkenbaar!) Maar echt: lees dit. Of je nu last hebt van angst of niet. Je krijgt er sowieso herkenbaarheid (voor de angstigen 🙋🏻‍♀️) of meer empathie voor terug en dat is toch altijd meegenomen. Inclusief MEGA veel interessante info over medicatie, de geschiedenis van angst en of we tegenwoordig nu echt banger zijn dan ooit.

[Thijmen · Rating 3 out of 5]

De bange mens gaat over de persoonlijke zoektocht van de schrijver naar de bron van onze angsten. Daan Heerma van Voss doet dit door het ontstaan van angst als stoornis te beschrijven met een vleugje systeemkritiek (kritiek op de samenleving en op de classificatie van stoornissen in de dsm). Helaas voelt de benadering wat afstandelijk door dit feitelijke relaas. Hij blijft steken op een familiaire geschiedenis van angst en de impact die het heeft op zijn relatie. Maar omdat de schrijver zijn eigen angsten niet wezenlijk bespreekt voelt het onpersoonlijk.

[Marijn Sikken]

Absolute aanrader voor iedereen die wel eens bang is geweest of zo iemand kent

[Josine Romme · Rating 4 out of 5]

enige minpunt: schrijver flext een beetje met namen van filosofen/schrijvers/dichters die hij allemaal kent, wat verder niet echt bijdraagt aan de inhoud

[Marlies · Rating 3 out of 5]

Langzaam gelezen, in een zomer met weinig boeken. Het greep me niet zo maar ik ben blij dat ik het las. Vond de persoonlijke stukken heel mooi (incl. tranen). “Het is dus onmogelijk om te zeggen dat je van mij houdt, maar mijn angsten haat – want ze zijn deel van mij, deel van mijn karakter, en ook goede of zelfs aantrekkelijke kanten van wie ik ben houden er verband mee; een zekere gevoeligheid, het belang dat ik hecht aan empathie, de aandacht waarmee ik dingen probeer te doen, hoe dankbaar ik kan zijn voor alledaags geluk.”

[Inge Maes · Rating 3 out of 5]

Met ouder worden laat ik de media en alle nieuwsoverdracht steeds vaker aan mij voorbij gaan. Wat draagt het nog bij aan een zinvol en gelukkig leven? De coronacrisis heeft nog voor dat extra duwtje gezorgd. Maar vanuit het werkvlak ontkom ik toch niet aan de vele alarmerende berichten over mensen die steeds angstiger worden, mensen die crashen, mensen die het leven niet meer aan kunnen. Angst neemt steeds grotere proporties aan. Vanuit dit boek hoop ik dit begrip beter te kunnen doorgronden.

In het boek passeren veel vragen de revue. Hoe heeft men door de geschiedenis heen naar het begrip angst gekeken? Hoe kijkt men er nu naar? Welke termen werden er op gekleefd over de verschillende generaties heen? Wordt een mens vooral gevormd door zijn genen of zijn sociale omstandigheden? En voor mij de meest intrigerende vraag: hoe is het zover kunnen komen?

De auteur wisselt de antwoorden op deze vragen af met zijn eigen levensgeschiedenis met betrekking tot het thema angst. In zijn eigen leven wil hij vooral op zoek gaan naar die ene symbolische gebeurtenis die de reden van zijn angst moet verklaren.

De auteur brengt het verhaal en de vele antwoorden boeiend en vlot. Ik lees hoe de oorlog, de farmaceutische industrie, de opkomst van de psychotherapie en het doemdenken in de jaren 80 een grote invloed hebben op het ontstaan van een ‘angststoornis’ als ziekte.
Maar de auteur bekijkt ook de invloed van de economisering van de maatschappij waardoor àlle verantwoordelijkheid op slagen en succes bij het individu wordt gelegd, waarbij de enige maatstaven individueel succes en status zijn.
Hij haalt ook de narcistische epidemie aan waarbij veel mensen te kampen krijgen met de onoverbrugbare kloof tussen verwachting en realiteit, die leidt tot een grote toename in onmacht, angst en frustratie.

Het is een boek dat een dubbel gevoel achterlaat. Verrijkend omwille van het overzicht en het inzicht dat het bracht. Maar ook een melancholisch gevoel omdat het te weinig hoop en kracht brengt. Hierbij mis ik een verdieping in het verhaal van de auteur waarbij hij het fenomeen angst in zijn eigen leven probeert aan te pakken. Ik lees in zijn eigen verhaal vooral berusting en weinig momenten tot het aanpakken van het probleem, tenzij de toevlucht tot pillen. Misschien heeft hij zelf wel meer geprobeerd om van zijn angst af te geraken maar dat komt onvoldoende aan bod.

Het boek heeft inderdaad niet het beoogde doel om een oplossing aan te reiken, maar ik had verwacht dat er een grotere integratie zou zijn tussen zijn onderzoek en zijn eigen leven.

[Camilla de Koning · Rating 4 out of 5]

Met een bewonderingswaardige soepelheid verweeft Daan Heerma van Vos de bange mens die hij is met het totaalbeeld van ‘de bange mens’. Ontroerend, leerzaam, knap en wellicht een aanrader voor iedereen die zich wel eens afvraagt waarom ze zo bang zijn.

[Esther · Rating 3 out of 5]

Lees mijn review op 8weekly: https://8weekly.nl/recensie/de-bange-...

[Caro · Rating 5 out of 5]

Zette mijn psychiatrie coschap in een breder perspectief. Mijn superviserende psychiater heeft het ook op haar te-lezen-lijst gezet.

[Bartłomiej Falkowski · Rating 5 out of 5]

What a big and positive surprise it was. Bought blindly, based just on the cover. It turned out to be a pure gem in the end.

This is one of the most personal and intimate books I've ever read. After years of living with fears, strong psychotropic substances and various types of therapies, this book is an ultimate attempt to handle and seize life by the author. The main foundation of the attempt is to understand the core identity of fears both in the world's history and in his private history.

What I liked the most here is the way the very personal story has been mingled with many phases of psychology and psychiatry history. The fear symptoms existed in the author's family up to two generarations. Although we could find a lot of similarities in those biographies, each family member was diagnosed and cured in a totally different way.

Furthermore, I enjoyed the ending and the last conclusions. It's like each chapter was a separate "life stairs step" that the author had to go up at to be finally ready to accept himself. I found it very optimistic and inspirational.

[Veerle · Rating 3 out of 5]

Bijna precies een jaar over gedaan. Het boek greep me niet direct. Dus heel traag gelezen. Soms taaie stof afgewisseld met persoonlijke stukken.

Vooral de termen “angst” en “angststoornis” worden omschreven vanuit de medische (geschiedenis) achtergrond.

De persoonlijke stukken waren mooi om te lezen. De herkenbaarheid en dus ook de struggles die het meebrengt. Het (nog) geen antwoord op alles weten.

Interessant boek, maar persoonlijk moeilijk om doorheen te komen of meerdere hoofdstukken achter elkaar te lezen.

[Charlie Plane · Rating 4 out of 5]

Het persoonlijke verhaal van Daan en de wetenschappelijke kant van angst wisselen elkaar goed en natuurlijk af. Zowel kwetsbaar als inzichtelijk. Er is natuurlijk niet maar één waarheid, maar wat mij betreft een mooie kijk op angsten en hoe deze deel uitmaken van het leven.

[Lise Delabie · Rating 3 out of 5]

Ik lees graag boeken die vertrekken vanuit een persoonlijke zoektocht. Alleen jammer dat ik het persoonlijke hier net af en toe miste: sommige hoofdstukken voelden erg taai, niet op de juiste plaats of wat geforceerd.

Daan Heerma van Voss is op zijn best wanneer hij het onderwerp ook op zichzelf betrekt: de hoofdstukken over Pepijn, over zijn moeder, over zijn vriendin, over de angsthazen die hij bezoekt bij het begeleid wonen ... om dan van daaruit een breder perspectief te openen.

3.5

[Nike · Rating 3 out of 5]

Als notoire angsthaas moest ik dit boek wel lezen. En hoewel het erg goed met me gaat dezer dagen, blijft het ongemakkelijk om over angst te lezen. Anderzijds kan ik boeken over angst alleen maar toejuichen: het helpt mensen met angst om hun masker af te werpen en erover te praten. Belachelijk veel mensen lijden in stilte.

[Barend · Rating 3 out of 5]

Persoonlijke beschrijvingen van zijn angst en zijn opvattingen over wat de label angststoornis met je doet, waren erg boeiend en inzichtelijk, de rest niet!

[Peter Boot · Rating 4 out of 5]

Interessant en leerzaam boek. Ingekaderd in het verhaal over het einde van een verhouding. Geliefde kan niet langer leven met de angsten van HvV. Ze gaat zelf op proef weg, hem stuurt ze op een ontdekkingsreis naar zijn angst. Tegen het eind van het boek komt ze weer terug als hij, voor het moment, minder angstig is geworden. Maar nog altijd wil ze van zijn onzekerheden niet weten en verlangt ze in wezen dat hij een ander mens is dan hij is. Waarvoor hij uiteindelijk zeer terecht bedankt.
De reis is een ontdekkingstocht: naar zijn eigen jeugd, naar de angsten van zijn overgrootvader (de etnomusicoloog Kunst), grootmoeder en moeder, naar de geschiedenis van de begrippen angst en depressie in de geneeskunde en de psychiatrie, de ontwikkeling en (neven-)effecten van medicatie tegen angst, de geschiedenis van de DSM, de patiëntenverenigingen, de economische en culturele geschiedenis van de 20e en 21e eeuw (het neoliberalisme heeft het gedaan), steeds geïllustreerd aan de hand van gesprekken met 'angsthazen', mensen die, net als HvV, aan angstklachten lijden.
Aan het slot van het boek volgt een betoog dat we angst niet als stoornis moeten zien, niet als een biologische ziekte waarvoor pilletjes bestaan. De meeste menselijke eigenschappen zijn normaal verdeeld, en dat betekent dat de angstigen alleen maar gradueel en niet fundamenteel van anderen afwijken. Spreken over een stoornis zou het verantwoordelijkheidsgevoel voor het eigen leven ondermijnen.
Dit lijkt me tot op zekere hoogte de ogen in het zand steken: kwantitatieve verschillen kunnen resulteren in wezenlijk andere ervaringen. Dat angst en depressieve klachten gedeeltelijk erfelijk zijn staat buiten kijf, en medicijnen helpen. Dat is alleen niet het laatste woord, en je moet proberen je niet met je klacht te vereenzelvigen. Waarbij uiteindelijk toch geldt dat de mate waarin je daartoe in staat bent, wordt bepaald door wat je genetisch en psychologisch hebt meegekregen.

[Anick · Rating 5 out of 5]

Heel interessant en goed geschreven. De schrijver neemt je echt mee in een verhaal i.p.v. allerlei informatie op te sommen zoals in schoolboeken. Maakt het erg aangenaam om te lezen.

[Roon · Rating 5 out of 5]

Angst is gemedicaliseerd in onze wereld. Eén of de vijf Nederlanders leidt aan een angststoornis. Zo ook Daan Heerma van Voss die op gedetailleerd onderzoek gaat naar de bange mens waarvoor de verbeelding sterker is dan de rede. “Angst is de kwaal van de verbeelding” zou een gepaste ondertitel zijn geweest.

Zijn zoektocht leidt van meer nature dan nurture, van solidair naar solitair, van de self esteem movement van de jaren 80, van wetenschappelijk onderzoek tot zijn persoonlijke ervaringen met angststoornissen die leiden tot een relatiebreuk.

Een helder, inzichtelijk en indrukwekkend boek!

[Hidde · Rating 3 out of 5]

Boeiend onderwerp, makkelijk te lezen boek, vol interessante observaties. Toch viel het me tegen: ik miste zelfreflectie en vond dat er teveel zijwegen werden genomen. Er wordt op sommige pagina's gestrooid met filosofen en andere denkers, waarbij hele boeken in een enkele zin vrij absoluut worden samengevat, zodat die precies in het betoog passen. Dat is knap, maar je gaat je afvragen of de geciteerden zich er nog in zouden herkennen. De vele citaten maken het soms ook lastig te volgen wat de schrijver zelf denkt. En waarom reist hij zo ontzettend zoveel tijdens een pandemie?

[Jolinde · Rating 4 out of 5]

Een mooi overzicht van hoe angst over de tijd door de samenleving gezien wordt, gemengd met een persoonlijk verhaal. Voor mij persoonlijk veel herkenning. Kon het toch niet anders voelen dan een verdrietig eind aan het boek. Hopelijk toch niet helemaal het eind. Hoopvolle inzichten wat betreft omgaan met angst, die overeenkomen met mijn eigen ervaring. Het maakt niet uit dat de angst er is, het gaat erom wat je doet terwijl je bang bent. Erg moeilijk soms.

[Sanne Roemen · Rating 4 out of 5]

Er zitten taalparels in en mooie stukken over zijn ontmoetingen en zijn eigen belevingswereld. De evolutie van zijn relatie met D. Genoeg om me erbij te houden. De personen die hij ontmoet raken me soms diep.
Het pleidooi om het grijze en donkere te normaliseren voel ik mee.
Bij sommige research achtige of journalistiek aandoende stukken raakt Daan me even kwijt.
Maar als je me vraagt of ik dit boek aanraad? Zeker wel. Even doorbijten. Het is het waard.

[Margreeth · Rating 4 out of 5]

Informatief verhaal over de kijk op angst en angststoornissen. Verlevendigd door persoonlijke verhalen

[Iris · Rating 2 out of 5]

De bange mens is een pseudo-wetenschappelijk (semi-diepzinnig is misschien een beter woord) boek over het fenomeen angst. We zijn volgens de statistieken in de afgelopen jaren, een tijdperk van relatieve vrede, als mens steeds angstiger geworden. De Homo Anxiosus. Misschien juist omdat er geen grotere problemen zijn om ons zorgen over te maken vergroten we onze persoonlijke issues.

De auteur neemt ons mee langs zijn eigen ervaringen met angst en gaat daarnaast op onderzoek uit om dit fenomeen beter te verklaren. Deze afwisseling kan in een boek heel goed werken, maar hier vond ik het persoonlijke verhaal te overheersend. Er zitten daarnaast een aantal stijlfiguren/structurele keuzes in de tekst die heel gekunsteld voelde. Bijvoorbeeld de hoofdstukken over de voetballende jongen dat in tekst wordt afgewisseld met de invloed van politieke beslissingen op angst. Het jammere is daarnaast dat literatuur wel wordt aangehaald maar niet echt wordt besproken of in één of twee quotes wordt samengevat. Als lezer met een biologische achtergrond heb ik geen nieuwe inzichten langs zien komen, terwijl er volgens mij veel meer over angst te vertellen valt. Had meer diepgang van dit boek verwacht!

[Julian Hartman · Rating 2 out of 5]

Na een behoorlijke tijd over dit boek te hebben gedaan, moet ik helaas zeggen dat het me niet zo diep heeft geraakt als ik had gehoopt. Het begon veelbelovend met een mooi en persoonlijk begin. Het verhaal volgt de zoektocht van Daan Heerma van Voss, maar voor mij voelde het soms een beetje te geforceerd aan. De manier waarop het gepresenteerd wordt als een absolute waarheid, met de inbreng van grote namen, voelde soms wat oppervlakkig aan. Er ontbrak diepgang en ruimte voor twijfel of open vragen.

Toch waren de intieme stukken in het boek wel de moeite waard om te lezen, en de persoonlijke ervaringen van de auteur zijn zeker toepasselijk op het leven. Voor mij komt dit boek echter niet verder dan twee sterren, omdat ik boeken vooral waardeer op hoeveel plezier ze me persoonlijk bieden.

[alwinvdblom · Rating 2 out of 5]

Ik ken “M.” van Zeikschrift, door haar is dit boek in mijn kast beland. De eerste honderd pagina’s vond ik interessant, maakten mij zelfs aan het lachen. Daarna begon het thema mij te vervelen, vooral vanwege de manier waarop het geschreven was. Een voetbalwedstrijd tussen kinderen lijkt een eeuw te duren. Op het einde was het lezen van een hoofdstuk een worsteling van 20 pagina’s. Blij dat het over was en 20 pagina’s dichterbij het einde, aftellen. In dit boek gooit de schrijver alles op een hoop en ordent het chaotisch. In deze brij iets terugzoeken is een hels karwei. Blij dat het uit is.

[Will · Rating 3 out of 5]

‘De eerdergenoemde Wilkinson heeft aangetoond dat landen met grote inkomensverschillen niet alleen kampen met veel meer sociale problemen als geweld, drugsgebruik en tienerzwangerschappen dan landen met kleine inkomensverschillen, maar ook met veel grote aantallen mensen met psychische problemen.’

(3,75!)