Wie wij waren

by Rik Van Cauwelaert, Herman Van Rompuy

Vijf dagen lang zitten Herman Van Rompuy en Rik Van Cauwelaert samen aan een tafel in de bibliotheek van de abdij van Affligem. Ze blikken terug op de steeds veranderende wereld zoals zij die in de afgelopen driekwart eeuw hebben beleefd en waargenomen. Geen interview, wel een tweegesprek tussen een van de meest ervaren Vlaamse journalisten van de afgelopen halve eeuw, en een politicus die als geen ander mee vormgaf aan de Vlaamse, Belgische en Europese geschiedenis van dezelfde periode. Uitgangspunt voor de gesprekken zijn herinneringen, ervaringen en argumenten rond de grote vragen van de afgelopen decennia. Of het nu om het wegdeemsteren van de Katholieke Kerk, de impact van mei ’68, de grote politieke uitdagingen van de twintigste eeuw, de groeiende verwijdering tussen Vlaanderen en Wallonië, de plaatsing van Amerikaanse raketten en de Koude Oorlog, de terugkeer van Rusland als speler op het geopolitieke toneel of de grote figuren uit de Vlaamse, Belgische en internationale politiek gaat, altijd spreken Van Rompuy en Van Cauwelaert vrank, vrij en scherpzinnig. Vaak zijn ze het tijdens deze gesprekken tussen vrienden eens, soms spreken ze elkaar tegen.

304 pages, Hardcover

Published August 22, 2022

Reviews

[David · Rating 2 out of 5]

Herman Van Rompuy vindt memoires schrijven een tikkeltje narcistisch. Terecht, maar memoires geven je levensverhaal wel orde en structuur. Dit gespreksboek noteert honderden pagina's aan vrije associatie. Is het niet nóg meer vooringenomen om te verwachten dat de lezer doorheen alle toogklap à la "jongeren zitten veel op hun smartphones" en "macht draait vaak om ego" leest, om uiteindelijk bij de essentie te raken?

Maar dus, de grijze eminentie van de grijze partij in gesprek met een topjournalist met olifantengeheugen. De waarde van dit boek zit 'm vooral in de schets die het maakt van de CVP-mentaliteit: wat drijft tsjeven om te tsjeven?

• Religie speelt hier zelden een grote rol, de zuil des te meer. Van Rompuy hoopt op een heropbouw, want nooit eerder is het volk zo verdeeld geweest — "er is niet per se een democratisch deficiet, maar vooral een van leiderschap, want het volk trekt in allerlei tegengestelde onverzoenbare richtingen tegelijkertijd". Dat verklaart meteen waarom 'druk van de straat' geen indruk maakt: betogingen en stakingen vertegenwoordigen telkens een deeltje van het koor van de samenleving, dat misschien tijdelijk luider kan zingen, maar geen groter aandeel kan krijgen. Daarom was Van Rompuy ook steeds tegen 'verbredingsinitiatieven', die de christelijke jongerenverenigingen nu en dan probeerden. Iedereen is welkom in de zuil, maar de zuil plooit niet.

• Wat te doen met die zuil dan? Het sterkste principe is orthodox fiscaal beleid: als de boekhouding niet klopt, komt het hele spel ten val. Dat lot lonkt elk moment om de hoek, met enige fantasie verbeeld door Wallonië en Brussel. Vlaanderen omarmde Amerikaans kapitaal in de haven van Antwerpen en verschafte zich zo een eigen zware industrie. De 'kmo-isering' stelde het gewest in staat van onder de duim van de Brusselse bourgeoisie uit te komen. Maar de andere gewesten zijn hopeloos gegijzeld door vakbond enerzijds en de bodemloze putten van de Gemeenten anderzijds. Alleen een efficiënt, productief en spaarzaam Vlaanderen kan dit afwenden.
De tsjeef ziet zichzelf dus als de meest sociale vleugel van het mogelijke. Dat mogelijke, waarvan de omvang vooral bepaald wordt door de Europese begrotingsregels, is zichtbaar aan het krimpen. Alle linksere partijen lopen zich in die schaarbeweging kapot. De christendemocraten, die, inspiratie puttend uit Job, liever het hoofd nederig houden dan het hemelse koninkrijk hier op aarde te bouwen, zijn hier uiteraard minder kwetsbaar voor.

• Als het budget de hoofdzorg van het bestuur is, is migratie dat van de burger. Alle partijen zouden boter op het hoofd hebben bij de 'ongecontroleerde immigratie' die gemeenschappen, al verzwakt door het secularisme, ontwricht. Meteen ook de bestaansreden van het Vlaams Belang, dat met Europa of zelfs Vlaanderen niks te maken zou hebben. 'Serieuze' partijen moeten een eigen migratieverhaal schrijven, zonder in het Deense scenario te vervallen — "daar is de slinger doorgeslagen, die hebben gewoon het programma van extreemrechts gekopieerd". Veiligheid, orde, individuele verantwoordelijkheid: dat zijn de ordewoorden om migratie aan te pakken.

• Communisten zijn nuttige idioten: het tweede per definitie, en het eerste wanneer het er op aankomt. Zo zou de Waalse stakingskas van de socialistische bond in 1961 uit Moskou bevoorraad zijn, wat Van Rompuy als bewezen acht, maar waarvoor hij alleen een niet-betrokken en vooral bevooroordeelde vakbondsman uit Vlaanderen citeert. De PVDA verdient nauwelijks een vermelding; mei 68 en studenten-radicalen des te meer. Deze opstand was een historische toevalligheid, die alleen door het vehikel van de UCL te kapen, even succes genoot.

Verder wat gevleugelde frasen ("In België is mest zoals macht: gespreid"), maar voor deze schaarse geneugten bevat het boek veel te veel isomo. Waar zijn de redacteurs als je ze nodig hebt?

[Clark Peeters · Rating 3 out of 5]

Wie wat ouder is en de besproken onderwerpen heeft meegemaakt, krijgt een beeld van hoe toendertijd de politieke besluitvorming tot stand is gekomen. Beide deelnemers aan het gesprek kijken terug in hun functie als politicus en journalist, hoewel Van Rompuy, als politicus, het meest aan het woord is. Het gaf me een beeld van twee oude kennissen die zich na jaren terugzien en herinneringen ophalen. Vandaar dat jongere lezers de onderwerpen ook wat moeilijker zullen kunnen plaatsen. Van Cauwelaert heeft gezegd dat het idee van zijn uitgever was en meer hoef je er niet achter te zoeken: een leuke inkijk in een aantal dossiers uit het verleden waarmee beiden een al dan niet gekleurde link hebben. Amusant om te lezen als er niets anders op je ligt te wachten.

[Davy · Rating 5 out of 5]

(H)eerlijke terugblik en samenvatting van de brede maatschappelijke, sociale en politieke opvattingen en evoluties van de laatste decennia in België. Een wijs man, of twee in dit geval, maken je duidelijk dat er weinig nieuws onder de zon is maar dat het kennen van je geschiedenis een eerste stap is om te begrijpen

[Alex Cappaert · Rating 5 out of 5]

Schitterend "gesprek" van twee alweters over de Belgische geschiedenis op politiek, maatschappelijk en sociaal gebied van de voorbije vijftig jaar.