Gronings goud: Over de macht van het gas en de rol van Rusland

by Wendelmoet Boersema, Bart Oomen (Narrator)

Gronings goud van Wendelmoet Boersema vertelt het onbekende verhaal van het Groningse gas, de Russen en geopolitiek.

In Gronings goud reconstrueert Wendelmoet Boersema de geschiedenis achter de barsten en de breuken waaronder haar geboorteprovincie Groningen zo te lijden heeft. Waarom kost het de politiek zoveel moeite afscheid te nemen van het gas? Wat heeft het gas uit Slochteren ons gebracht? Welke macht verschafte het gas ons op het internationale toneel? En hoe groeide Groningen uit tot de spil in onze relatie met Rusland?

We volgen de auteur op haar fascinerende tocht langs Groningse akkers en Siberische gasvelden, van Gasunie tot Gazprom. Aan de hand van originele bronnen en interviews brengt Gronings goud een palet aan verhalen, van de Texaan die Nederland op gas liet koken en de Groningse boer die met graafmachines heel Nederland voorzag van leidingen, tot het verdriet in de Groningse huiskamers en de ingrijpende besluiten van machthebbers in internationale boardrooms. Gronings goud is het tragische verhaal van het Hollandse aardgas dat langzaam zijn glans verloor.

Genres: Nonfiction, History

9 pages, Audiobook

First published March 25, 2021

About the author

Wendelmoet Boersema is slavist en journalist, geboren en getogen in Groningen. Ze maakte vele reizen door Rusland en versloeg als correspondent voor Trouw, Elsevier en BNR de eerste vijf jaren van het bewind van Vladimir Poetin. In 1998 won ze voor reportages rondom de Russische financiële crisis het Gouden Pennetje (nu de Tegel voor jong journalistiek talent). Na jaren van leidinggevende functies bij Trouw is ze sinds 2018 politiek redacteur in Den Haag. In 2018 publiceerde ze samen met fotograaf Eddy van Wessel het boek The Edge of Civilization.

Reviews

[Jasper Van Der Schaaf · Rating 4 out of 5]

Goede non-fictie van eigen, Groningse soms trillende bodem van de slavist en Trouw-journaliste Welmoet Boersema. Ze heeft aan het begin van Putins regime een tijd als correspondent in Rusland gewerkt, maar zij is kind van Groningse land en maakt de beleving van de Groningers goed invoelbaar. Van de boer die geen idee heeft wat de NAM en de Esso komen doen op zijn land en zich daarvoor ook niet laat betalen, tot de volksopstand die de opeenvolgende ministers en hoogwaardigheidsbekleder (Kamps, Alders, Wiebes) ten deel valt. En dat alles puik leesbaar opgeschreven.

Paar kanttekeningen: De Nederlandse politieke verhandelingen zijn soms erg gedetailleerd beschreven , vooral in het laatste stuk. Daartegenover gaat Boersema over de machinaties aan de Russische kant soms wat kort door de bocht. Wie Putins People van Catherine Belton leest (dat wel in de leeslijst staat), begrijpt direct dat Vladimirs focus direct op de olie- en gasindustrie was. Hij had alleen een wat langere aanloop nodig. Met name de gevangenneming van Chodorkovski markeert een echt keerpunt en dat laat de auteur toch wat lopen. De Panama papers komen ook voorbij, maar de Letse Trojka laundromat wordt niet benoemd. Boersema noemt terloops dat de NAM topmensen werden verzocht om grote bedragen op EU-rekeningen over de maken. Voor dit soort vergrijpen worden as we speak topmensen van de allergrootste financiele instellingen nog steeds vervolgd (Hamers, Draaijer, Van Dijkhuizen). Ik vind het dus jammer dat Boersema niet bij het bij Financieel Dagblad werkt of bij Follow the Money.

Toch heeft zij een keurig stuk werk afgeleverd. De rol van gas in de Sovjet-Unie belicht zij heel mooi en ook de kantelende houding van de Nederlandse bevolking is goed te zien. Het zwalkende beleid van de kabinetten Rutte is ook prima te zien. Ook de opkomst van het Groninger museum dat op eens allerlei grote schilderijen te leen kreeg uit het verre Moskou zijn fascinerend beschreven. Tegen het einde van het boek staat dan toch de "kleine man" centraal, in de beste Trouw-traditie. Het doet dan het meest denken aan Jesse Frederiks boek over de toeslagen-affaire (Zo hadden we het niet bedoeld). De quichoteske strijd van Groningse gezinnen die bang zijn om uit hun bed te vallen door de volgende aardbeving, tegenover de moloch van staat en aardgas. De governance blunder waarbij de veroorzaker van de schade, de NAM, zitting heeft in de commissie die de schade moet afhandelen blijft ook niet onbesproken. De rol van de Tweede Kamer is daarbij zeer beperkt, hetgeen de politieke cultuur van publiek-private achterkamertjes bevestigt. En in hoeverre wijkt dit eigenlijk echt af van het door-en-door corrupte Rusland?

[Saskia · Rating 4 out of 5]

Boeiend en vlot geschreven boek over de geschiedenis van de gaswinning in Groningen met razend actuele parallellen met de opkomst van gas in Rusland. Gas was de hefboom waarmee de Sovjet-Unie macht en geld kon verwerven in de rest van de wereld en is nog steeds de grote troef die Rusland in handen heeft.

[Joren Van Veen · Rating 4 out of 5]

Goed makkelijk leesbaar boek over het Groningse gas. Maar wat mij betreft ging het wel iets teveel over Rusland, wat logisch is gegeven de achtergrond van de schrijfster.

[Sonny Spek · Rating 4 out of 5]

Goed boek als introductie voor de parlementaire enquête gaswinning die volgend jaar zal plaatsvinden. Boek 'Gas' van Emiel Hakkenes vond ik persoonlijk beter, maar dit boek legt meer de focus op verhouding Europa/Rusland qua gas.

[Eli · Rating 2 out of 5]

Informatieve uiteenzetting van een boeiend & actueel onderwerp. Interessant stuk vooral over de Nederlandse gasrotonde en hoe het transport een internationale hub vormt soortgelijk aan Schiphol en de Rotterdamse haven. Maar – en dit is een grote maar – de leesbaarheid van het boek laat zwaar te wensen over. Als lezer wil je juist soepel door de zinnen heen bewegen en de bladzijdes erdoorheen jagen. De manier van schrijven zorgt er echter voor dat het verhaal veelal monotoon en robotisch overkomt. Just my two cents.

[Wilte · Rating 4 out of 5]

Soepel geschreven en zeer prettig leesbaar boek over gas in Nederland. Met twee hoofdverhalen: het Groningse gas (publiek-private samenwerking via Gasunie, aardbevingen en bodemverzakking in provincie) en Russisch gas (ongeveer tegelijk met Groningen ontdekt, Sovjet Unie en uiteenvallen, politiek Oost-West en oude Sovjetrepublieken zoals Oekraine).



Citaten:

opzet van de Gasunie, het bedrijf dat het gas gaat transporteren en verhandelen. Daarin zal de zeggenschap gelijk verdeeld worden. De staat krijgt een direct aandeel van 10 procent en in direct 40 procent via het aandeel van de Staatsmijnen; Shell en Esso krijgen ieder een kwart van de aandelen.

De overheid zal aan het Gronings goud in zestig jaar meer dan 400 miljard euro verdienen, omgerekend naar de prijzen van 2018. De verzorgingsstaat met zijn AOW, uitkeringen en waarde vaste pensioenen is nog maar net opgetuigd en zal er flink van profiteren. De vette jaren zestig en zeventig kunnen beginnen. Midden jaren tachtig vormen aardgasbaten, die rechtstreeks in de begroting vloeien, zelfs een vijfde deel van de rijksinkom sten.

Vele jaren na de beving in Assen concludeert de Onderzoeks raad voor Veiligheid (ovv) in 2015 dat de veiligheid van de Gro ningers tot 2013 nooit een rol van betekenis had gespeeld in de besluitvorming rond de gaswinning. Beter was het geweest om het voorzorgsprincipe te hanteren, schrijft de ovv in een snoei hard rapport. Een overheid of instanties zouden bij een kans op ernstige of onomkeerbare schade altijd maatregelen moeten ne men, ook al is er geen volledige wetenschappelijke zekerheid. Dat hoeft niet per se te betekenen dat een overheid het risico geheel moet wegnemen. Het kan ook in de vorm van economische of sociale maatregelen, zoals een schadefonds of goede voorlich ting. De ovv legt zelfs uitgebreid uit hoe deze vorm van risico beheersing in de vakliteratuur is ontstaan naar aanleiding van onder meer de ramp in Tsjernobyl. Better safe than sorry, in gewone mensentaal.

Poetin: 'Gazprom is een sleutelspeler in ons land wat betreft energieveiligheid en exportpotentieel. Even belangrijk is dit: het is een machtige hefboom voor de economische en politieke invloed van Rusland in de wereld.

Nederland blijft op twee gedachten hinken: het wil afscheid nemen van fossiele brandstoffen, maar tegelijkertijd blijft het een hoofdrol ambiëren in de gaswereld.

Kamp weet: de regering heeft het geld van de gasverkoop te hard nodig. De inkomsten van het gas uit alle velden vormen dat jaar liefst 9 procent van de begroting. (In 2014)

Zo'n oplossing is er wel. Een duurzame energievoorziening op wind en zon verenigt beide doelen: minder gas uit Groningen en minder gas uit Rusland. Maar in 2015 is het in de praktijk nog lang niet zover. Zo spreekt de rechter in de Urgenda-zaak in 2015 voor het eerst uit dat de overheid meer moet doen om de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen. De meeste energie die men sen thuis gebruiken komt nog altijd uit gas. Het energieverbruik uit hernieuwbare bronnen is nog geen 6 procent. Nederland is daarmee de hekkensluiter van de Europese Unie.

[Jorg · Rating 3 out of 5]

Het onderwerp van het boek is (weer) een interessant puzzelstukje in het complexe verhaal over gaswinning, aardbevingen en Groningen. Het versterkt mijn idee dat hierover een keer een integraal onderzoek / boek over moet komen. De relatie die de auteur legt tussen Gronings gas en Rusland (en de aardbevingen) blijft wat mij betreft overigens wel wat dun aangezet als hoofdthema. Overigens wel ook een interessant boek in het licht van de oorlog in Oekraïne.

Verder heeft het boek wat inconsistenties en slordigheden (de ene keer is een debat oppervlakkig geweest, een paar bladzijdes later is het ineens een zwaar debat geweest). Wat me tegenstaat is een gebrek aan bronvermelding. Hierdoor weet je als lezer niet wat feit is en wat invulling van de auteur. Deze vermenging vind ik afdoen aan de kracht van het boek. Dat Poetin iets met trots heeft vervuld weet de auteur niet, zoals ze toegeeft in de verantwoording. Ook wordt er op basis van halve informatie grote woorden gebruikt.

Het leest als een lang journalistiek artikel of longread. Dat is niet negatief bedoeld,maar er zitten soms wel wat negatieve kanten aan, waar de auteur zich begeeft op fictie, giswerk en/of subjectieve observaties als objectief presenteren. Dat verzwakt het boek en de boodschap, wat mij betreft.

[Peter Olsthoorn · Rating 5 out of 5]

“Gronings Goud” (Gronings Gold) is the tellingly written story of the Dutch and Russian strategy and cooperation in order to maximize profits of their natural gas resources. Groningen is the Dutch province where in 1960 an enormous gas resource is found, a welcome replacement of the Dutch coal mines which are to be closed these years.
The discovery of enormous gas reserves in The Netherlands and even far more in Russia marks the start of a prosperous period of 60 years in The Netherlands, until exploration is finished in 2022 due to earthquake risk. Wendelmoet Boersema was born in Groningen, The Netherlands, speaks Russian and was correspondent in Russia for Dutch newspaper Trouw as well as political reporter.
She is the perfect author for this great story which everyone should read who wants to know about the decisive influence of the energy resources on the economy and zo on politics and daily. But there one problem: Gronings Gold is only available in English, but definitely needs a good translation – maybe after an adaptation with an even more international scope - in order to conquer the world. Problem with many Dutch publishers: they only think big within the boundaries of our tiny country.

[Elisa Goudriaan · Rating 4 out of 5]

Met veel oog voor de macro-economische structuren tussen Europa, Rusland en de VS, slaagt Boersema erin om een spannend verhaal over de macht van het gas te schrijven. Zowel het Groningse gas als het Russische 'rode' gas. Ze baseerde haar verhaal op veel secundaire literatuur, oude krantenartikelen en interviews, wat ervoor zorgt dat er overal een genuanceerd beeld van ontstaat. Hoewel enige voorkennis over de structuur van het gasgebouw bij dit boek misschien handig is, houdt Boersema wel de vaart in het verhaal, door niet alle nieuwe instituten steeds bij de naam te noemen, maar gewoon te zeggen 'weer een nieuw schade-instituut'. Dat waren er namelijk nogal veel! Zo wordt het boek niet droog en blijft levendig tot het eind.

[Erik]

Wendelmoet Boersema plaatst de feiten over de gaswinning in Groningen die ik uit de recente geschiedenis ken - de bevingen, de onderzoeken, de vertraging, de matige uitvoering van de versterking - in een groter geopolitiek kader. Dat helpt de recente ontwikkelingen in Groningen verklaren.
Een aanrader voor iedereen die zich druk maakt om of bezighoudt met de gaswinning in Groningen, maar ook voor wie zich druk maakt om de staat van onze democratie.

[Céline · Rating 4 out of 5]

Zeker in deze tijd een interessant boek. De schrijfster kan boeiend vertellen en rijgt de ene na de andere anekdote aan elkaar. Ik vond het wel jammer dat de nadruk op Groningen en Rusland lag, ik had ook wel wat meer willen weten over het Noorse gas en het gas uit de Verenigde Staten en het Midden-Oosten. Maar al met al absoluut een aanrader.

[Arend-Jan De Koning · Rating 3 out of 5]

De insteek van het boek is interessant: het combineren van het persoonlijk leed dat de Groningers hebben ondervonden van de gaswinning met de geopolitiek die die gaswinning faciliteerde / forceerde. Echter is het boek te kort om die verhalen goed te integreren, waardoor het op tijden erg disjointed voelt en veel zaken te kort door de bocht uitgelegd worden.

[Maarten · Rating 3 out of 5]

Het is een prima geschreven boek uit 2021 en leest prettig. Maar ik heb dit gelezen in 2025 en ik mis een update over de Nord Stream sabotage en de Ukraine oorlog. Eigenlijk onmisbaar om een goed beeld te krijgen van de huidige gas wereld.

[Gert-Jan · Rating 4 out of 5]

Zeer informatief

[Freek Bolt · Rating 4 out of 5]

Voor eenieder die geïnteresseerd is in (geo)politiek en Groningen, of een van de twee.

[Inge · Rating 3 out of 5]

interessant! maar ging wel veel over rusland

[Emma · Rating 3 out of 5]

Had nog wel een redactieslag kunnen gebruiken om overbodige herhaling eruit te halen

[Tessa · Rating 3 out of 5]

Het is echt mega onsamenhangend. De stukken die gaan over Groningen en de Groningers zelf zijn wel mooi geschreven

[Milou · Rating 4 out of 5]

Dit boek maakt me boos

[Desertblues · Rating 5 out of 5]

A very interesting, enlightning and well researched book about the gas extraction in the north of the Netherlands, the province of Groningen from the sixties to this day in fact.
Surprising for me are the involvement of the USA, the Texan Stewart Douglass, Shell and Esso. But also the collaboration between the US, Russia, Netherlands and who not……..during the Cold War…..
The cultural aspect of this involvement, the building of the Groninger museum by the Italian architect Alessendro Mendini and the wonderful Russian exhibitions of Ilja Repin, Sergei Dhiagilev, Russian fairytales and the influence of art from Central Asia on Russia in the 19th and 20th century……I saw them and loved it.
And of course the pain of the Groningers who live on and close to the gas fields. Their houses sink and are damaged ( often beyond repair) after several smaller and larger earthquakes caused by the gas extraction. And they don’t get sufficient compensation by the State( as shareholder) or the big companies involved. This is an ongoing struggle
for the Groningers, as is reported in the newspapers of today.