Ένα ζευγάρι σε κρίση αναλαμβάνει την αναδοχή ενός ασυνόδευτου προσφυγόπουλου. Ο ερχομός του νεαρού Σομαλού θα ανακινήσει το παρελθόν του καθενός, φέρνοντας στην επιφάνεια τραύματα εκτοπισμού τόσο του άνδρα όσο και της γυναίκας, και συγχρόνως θα δράσει ως καταλύτης στη σχέση τους. Η δεκαεφτάχρονη κόρη τους θα νιώσει έλξη προς το νέο μέλος της οικογένειας, ενώ η δεκατριάχρονη αδελφή της θα βιώσει αντιφατικά συναισθήματα, που θα καταγράψει στο προσωπικό της ημερολόγιο. Οι εξελίξεις σύντομα θα πάρουν μορφή χιονοστιβάδας.
Το Εξιλαστήριο θαύμα είναι ένα πολυεστιακό μυθιστόρημα, που παρακολουθεί τον «ξένο» διαδοχικά μέσα από τα μάτια καθενός από τα τέσσερα μέλη της οικογένειας, προσφέροντάς μας μια σειρά από προβολές πάνω στο αινιγματικό και, μέχρι τέλους, απροσπέλαστο πρόσωπό του.
Η Έλενα Μαρούτσου γεννήθηκε στην Αθήνα το 1967. Σπούδασε Ιστορία στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών κι έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στη Λογοτεχνία και στις Εικαστικές Τέχνες στο Reading University της Αγγλίας. Ασχολήθηκε ερασιτεχνικά με τη φωτογραφία και το κολάζ. Ζει και εργάζεται ως εκπαιδευτικός στην Αθήνα.
Εξαρχής οφείλω να ομολογήσω ότι η Έλενα Μαρούτσου είναι μια συγγραφέας την οποία παρακολουθώ με αμείωτο ενδιαφέρον από βιβλίο σε βιβλίο. Το τελευταίο της μυθιστόρημα ξαφνιάζει τον αναγνώστη ήδη από το εξώφυλλο. Το λογοπαίγνιο «εξιλαστήριο θαύμα» στον τίτλο σε συνδυασμό με τον υπότιτλο «μια ιστορία σε πενήντα μία βαλίτσες» παραπέμπει άμεσα στη μυθοπλαστική ευφυΐα που έχουμε συναντήσει στα προηγούμενα βιβλία της συγγραφέως. Το «Εξιλαστήριο θαύμα» είναι η ιστορία μιας σύγχρονης αθηναϊκής οικογένειας με ζωή εκ πρώτης όψεως τακτοποιημένη και άνετη, τόσο ώστε να μπορούν να υποδεχθούν ένα ασυνόδευτο προσφυγόπουλο από τη Σομαλία. Η Μαρούτσου στήνει με την πένα της χαρακτήρες ζωντανούς, πιστευτούς, και επιδίδεται σε μια ενδοσκοπική παρατήρηση σε βάθος χρόνου. Η αφήγηση προχωράει στέρεα, γνωρίζουμε το ζευγάρι Ραχήλ-Νίκος και τις δύο κόρες τους, την Κάλλια και τη Σκεύη, εισχωρεί στη ζωή τους ο Μουσά φέρνοντας μαζί την ψυχολόγο Φαίδρα, που έχει υπάρξει ερωμένη του Νίκου στο νεανικό του παρελθόν. Εκ παραλλήλου μαθαίνουμε αναδρομικά για τη σχέση της Ραχήλ με τον Ρίχαρντ, τον μεγάλο της έρωτα που δεν ευδοκίμησε, νεανικό τραύμα που της άφησε μόνιμη, ευδιάκριτη ουλή. Οι δύσκολες ερωτικές σχέσεις, με τη φθορά και τη μέχρις αδιαφορίας εξοικείωση, θεματική της ευρύτερης εργογραφίας της Μαρούτσου, προβάλλονται εδώ σε ένα ιδιότυπο πλαίσιο, διαποτισμένο από τα δεινά της προσφυγιάς, τις μνήμες πολέμου και θανάτου, τη μοναξιά, τις δυσκολίες προσαρμογής και ένταξης, ένα ειρωνικό chiaroscuro που δυνητικά υποβαθμίζει στα μάτια του αναγνώστη την ένταση των ερωτικών δραμάτων των κύριων χαρακτήρων. Χωρίς να υπονομεύει την εντέλεια των ηρώων της , η Μαρούτσου τους τοποθετεί απέναντι σε μια πραγματικότητα που πόρρω απέχει από τη δική τους, εξωθώντας τους έτσι να ασχοληθούν με τους δικούς τους ανοιχτούς από το παρελθόν λογαριασμούς. Αυτό που ζήλεψα στο «Εξιλαστήριο θαύμα» είναι η αρχιτεκτονική της αφήγησης. Το εύρημα της βαλίτσας απαρτιώνει τις διαφορετικές ιστορίες σε ένα ενιαίο αφηγηματικό σώμα, στέρεο και αύταρκες, ακριβώς όπως μια βαλίτσα χωράει τακτοποιημένο μέσα της ένα συγκεκριμένο, τοπικά και χρονικά, κομμάτι ζωής του κατόχου της. Η Μαρούτσου εγκλείει τις επιμέρους ιστορίες μέσα σε πενήντα μία βαλίτσες, άλλοτε επιμελημένες, ασφαλισμένες και σεσημασμένες με ένδειξη προορισμού και άλλοτε μισάνοιχτες και διαλυμένες, άδειες ή γεμάτες με λείψανα, μικρές σαν σακίδια ή μεγάλες σαν μπαούλα, κομψές τσάντες ή σακούλες σκουπιδιών. Οι ίδιες οι ανθρώπινες σχέσεις, σαν βαλίτσες ξέχειλες από μνήμες, σκέψεις και γεγονότα, συχνά μπερδεύονται, αλλάζουν χέρια και κατόχους και οι ζωές ανακατεύονται ανεπιστρεπτί. Είναι τόσο συνεκτική η έννοια της βαλίτσας-τσάντας-μπαούλου στη δομή του μυθιστορήματος, που επιτρέπει στη συγγραφέα να μετακινεί το νήμα της αφήγησης σε τόπο και χρόνο χωρίς ο αναγνώστης να αισθάνεται κενά ή ελλείψεις. Κάθε βαλίτσα περιέχει τους δικούς της αφηγηματικούς θησαυρούς, μερικοί είναι αυτοτελή αριστουργήματα μικρής φόρμας, όπως η εισαγωγική ιστορία «Η βαλίτσα και το βαλιτσάκι» και η ένατη ιστορία του δεύτερου μέρους «Μία βαλίτσα μόνη σε περιστρεφόμενο ιμάντα και μία βαλίτσα με κόκαλα». Η Μαρούτσου στέκεται δίπλα στους ήρωές της χωρίς να τους κρίνει, αντίθετα εξασφαλίζει με ακρίβεια τα πατήματα για την εξέλιξη της πλοκής: ο ερχομός του Μουσά, η επανεμφάνιση της Φαίδρας στη ζωή του Νίκου, η διαφορετική στάση των δυο κοριτσιών απέναντι στον Μουσά, ένας γάτος με το βαρύ όνομα Μιαούλης (άραγε από τον ήρωα ή από το «μιάου»;), ένας μικρός αλλά θαυματουργός καταλύτης, η εμφάνιση του Χάρη στη ζωή της Ραχήλ, όλα είναι σοφά σχεδιασμένα. Με την ολοκλήρωση της ανάγνωσης συνειδητοποιεί κανείς επίσης την ακρίβεια του τίτλου. Κατά τη συγγραφέα το όνομα Μουσά σημαίνει θαυματουργός και όντως ο μικρός πρόσφυγας με την παρουσία του γίνεται καταλύτης για σημαντικές εσωτερικές αλλαγές των ηρώων, διαταράσσει την επιφανειακή κανονικότητά τους, αποσταθεροποιεί κεκτημένες συνήθειες και τους φέρνει αντιμέτωπους με τους προσωπικούς τους δαίμονες. Είναι ένας σεισμός που μετακινεί και ραγίζει αντικείμενα και ζωές, ένα παγόβουνο πάνω στο οποίο προσκρούει ο Τιτανικός της οικογένειας. Ο Νίκος και η Ραχήλ υφίστανται ένα αποφασιστικό πλήγμα στη σχέση τους και οδηγούνται σε χωρισμό, κάτι που σηματοδοτεί μια καινούργια αρχή για όλα τα μέλη της οικογένειας. Τελικά, ο Μουσά, ο ασυνόδευτος ξεριζωμένος έφηβος, αποδεικνύεται αληθινό δώρο για τις «τακτοποιημένες» ζωές των μελών της οικογένειας, ένα θαύμα που τους οδηγεί στην εξιλέωση του εαυτού. Ο ίδιος εξαφανίζεται χωρίς να αφήσει ίχνη, εκτός ίσως από μια είδηση που περνά στα ψιλά του διαδικτύου: την ανεύρεση ενός νεαρού πρόσφυγα μέσα σε μια παρατημένη αποσκευή στην αποβάθρα σιδηροδρομικού σταθμού κάποιας ευρωπαϊκής πόλης· μια ασυνόδευτη ζωή που προσπαθεί να χωρέσει κάπου, έστω και στο σκοτεινό και στενόχωρο εσωτερικό μιας βαλίτσας. Το «Εξιλαστήριο θαύμα» είναι ένα βιβλίο με υψηλή θερμοκρασία και πλούσια διακειμενικότητα, βαθιά συγκινητικό χωρίς συναισθηματικές ευκολίες ή λυρισμούς, με στιγμές χιουμοριστικές και άλλες έντονα τραγικές, ένας ιμάντας πάνω στον οποίο κινούνται πενήντα μία βαλίτσες προς παραλαβή από τους κατόχους τους, όλες πλην μίας που παραμένει ασυνόδευτη εσαεί.
Η Ραχήλ και ο Νίκος είναι παντρεμένοι εδώ και χρόνια, έχουν δύο εφηβες κόρες και έναν βολικό αλλά κάπως τελματωμενο γάμο. Μετά από ένα φλας μπακ σε προηγούμενες σχέσεις τους και στην διαδρομή που τους οδήγησε στον γάμο φτάνουμε στο παρόν, όπου μετά από πρωτοβουλία της Ραχήλ αποφασίζουν να αναλάβουν την προσωρινή αναδοχη ενός ασυνόδευτου εφήβου πρόσφυγα από τη Σομαλια. Ο νεαρός εκτοπισμενος γίνεται καταλυτης για αλυσιδωτές αντιδράσεις εντός της οικογένειας και προκαλεί με τη σειρά του διαφόρων ειδών εκτοπισμους και ρηξεις. Ο Μουσά, ο νεαρός πρόσφυγας, είναι διάφανος και ήσυχος (γιατί δεν μιλάει καλά ελληνικά αλλά και γιατί είναι χαμηλών τόνων), ένας καμβας πάνω στον οποίο το κάθε μέλος της οικογένειας προβάλει τα δικά του συναισθήματα, τις δικές του επιθυμίες και φόβους.
Μου άρεσε πολύ η ιστορία, την βρήκα πρωτότυπη και δεν βαρέθηκα στιγμή. Ο "ξένος" αποτελεί έναν καθρέφτη του καθενός και αυτό το νέο που φέρνει μπορεί να σε κάνει να δεις το παλιό με άλλο μάτι και να ταρακουνησει τα πραγματα. Το μόνο που δεν μου άρεσε στο βιβλίο είναι τα επαναλαμβανομενα στερεότυπα του τύπου ότι οι γυναίκες θέλουν σχέση και γάμο ενώ οι άντρες σεξ και περιπέτειες. Όλο το μυθιστόρημα διαπνεεται από μια νοοτροπία "άντρες από τον Άρη και γυναίκες από την Αφροδίτη" που θα έπρεπε να είναι σήμερα ξεπερασμενη. Πολύ ενδιαφέροντα είναι τα στοιχεία που μας δίνει η Μαρούτσου για τη Λέρο ως τόπο εγκλεισμου (το νησί έχει φιλοξενήσει ψυχιατρείο, φυλακές εξόριστων και hot spot προσφύγων).
Ένα πολύ καλό βιβλίο, ευκολοδιαβαστο. Το τελείωσα μέσα σε 1 μέρα μέσα στο ΚΤΕΛ, ένιωσα σαν να βλέπω μια σεζόν μέσα σε μια νύχτα. Ίσως γι'αυτό να μη μου μείνει μέσα μου για πολύ καιρό. Η ιστορία είναι καλογραμμένη με σημεία που με έκαναν να σταματήσω, να το ξαναδιαβάσω και να ανακαλέσω αναμνήσεις και συναισθήματα. Στην αρχή του βιβλίου ακόμα που περιγράφεται η σύντομη και ξέγνοιαστη ιστορία της Ραχήλ-Ριχαρντ όπου κάθε εβδομάδα πήγαιναν καινούρια εκδρομή και πλέον λέει δε θα μπορέσει να ξανακάνει την Ευρώπη με τρένο με άγγιξε, made me feel grateful for having done that already. Η γραφή της Σκευης επίσης μου άρεσε πολύ, το αναρχικό της στοιχείο το γουσταρα πολύ, ξεκάθαρα the gay child of the family, κρίμα που στο τέλος η αγάπη της, η Αυγή, φίλησε τον Μουσά. Θα ήθελα να είχα δει περισσότερο το pov του Μουσά γιατί παρόλο που το βιβλίο περιστρέφεται γύρω του, δε ξέρουμε τι σκέφτεται αυτός ποτέ. Γενικά θα μου άρεσε να είχε τραβήξει παραπάνω το βιβλίο.
Η Μαρουτσου πλεκει μια ενδιαφερουσα ιστορια με ενδιαφερουσα μυθοπλασια και φαντασια . Στο πρωτο μερος παρακολουθουμε την ιστορια δυο ανθρωπων του καθενος ξεχωριστα και τι τους εφερε στη ζωη μαζι σαν ζευγαρι.Πολυ ενδιαφερουσα η Λερος σαν τοπος με κοινες αναφορες αλλα και ιστορια του νησιου που παιζει ρολο στην διαμορφωση τους. Στο δευτερο σαν ενα μαλλον τελματωμενο ζευγαρι σημερα στην Αθηνα με δυο κορες που αποφασιζει να φιλοξενησει ενα προσφυγοπουλο.Το νεο μελος στην οικογενεια λειτουργει για τον καθενα με διαφορετικο τροπο και προκαλει φιαφορετικες αντιδρασεις .Στους γονεις λειτουργει σαν καθρεπτης του καθενος χωρια και τα ειδωλα τους πια , προκαλουν μια ενδιαφερουσα σειρα εξελιξεων. Αρα καλη μυθοπλασια, αμεσος λογος,γρηγορη πενα , συγχρονα και επικαιρα θεματα διαμορφωνουν ενα ενδιαφερον αποτελεσμα . 3,5* χωρις προβληματισμο.
Ομολογώ ότι δεν γνώριζα τη συγγραφέα, αυτή ήταν η πρώτη μου επαφή με το έργο της. Το εξιλαστήριο θαύμα είναι μια ιστορία για τις ανθρώπινες σχέσεις: μεταξύ φίλων, συζύγων, αδελφών, παιδιών και γονιών, εραστών και συγκατοίκων. Με αφορμή τη φιλοξενία ενός προσφυγόπουλου, μια οικογένεια -ίσως όχι απαραίτητα η τυπική, αλλά με πολλά από τα χαρακτηριστικά της, μαμά, μπαμπάς, δύο κόρες, ένας γάτος- επαναπροσδιορίζεται και αναθεωρεί. Τα πάντα. Το ποια είναι, τους δεσμούς μεταξύ των μελών της, τον τρόπο λειτουργίας της, αυτό το αόρατο σκοινί που μοιάζει να δένει τα μέλη της, χωρίς ακόμη και τα ίδια να το συνειδητοποιούν απόλυτα. Ένας ερχομός που αλλάζει πολλά, που ανατρέπει ισορροπίες ή τις ενισχύει. Η ιδέα δεν είναι πρωτότυπη, στον "Πρίγκηπα με το φλιτζανάκι", το υπέροχο βιβλίο της Emilie Turckheim, η συγγραφέας εξιστορεί ακριβώς αυτό: τη φιλοξενία ενός προσφυγόπουλου και την εμπειρία της φιλοξενίας αυτής. Η Μαρούτσου χρησιμοποιεί αυτήν την ιστορία, βάζει μάλιστα την κεντρική πρωταγωνίστρια να είναι η μεταφράστρια του βιβλίου αυτού στα ελληνικά και να εμπνέεται από την κίνηση αυτή για να δρομολογήσει τη φιλοξενία του Μουσά, ο οποίος, τελικά, δικαιολογεί απολύτως τον τίτλο του βιβλίου: είναι ένα εξιλαστήριο θαύμα. Το βιβλίο διαβάζεται πολύ ευχάριστα, είναι εξαιρετικά καλογραμμένο, βρίθει όμως στερεοτύπων που, φευ, είναι υπαρκτά, αδύνατον να κατηγορήσεις τη συγγραφέα που τα αναπαράγει: η πολυετής σχέση που έχει χάσει κάθε ερωτική χροιά, οι περιστασιακές ερωμένες του συζύγου που "βαριέται" μετά τον ενθουσιασμό των πρώτων παράνομων ραντεβού, οι δύσκολες σχέσεις των εφήβων και ο αριθμός των προηγούμενων συντρόφων μιας γυναίκας ως λόγος χωρισμού. Αξίζει να διαβαστεί, είναι δύσκολο ο αναγνώστης να μην βρει κάτι σε κάποιον από τους ήρωες για να ταυτιστεί, μια ιστορία που έχει απ' όλα και αναζητά απαντήσεις. Απομένει στον αναγνώστη να θέσει τις ερωτήσεις του, κυρίως αφού γυρίσει την τελευταία σελίδα.
Ένα καλό ελληνικό μυθιστόρημα, που διαβάζεται σε πολλά επίπεδα. Οικογενειακές σχέσεις, μεταναστευτικό, αναδοχή ασυνόδευτων προσφυγόπουλων, απιστία, σχέσεις, φιλία, εφηβεία, ιδρυματοποίηση στην Ελλάδα. Η συγγραφέας πιστεύω, βρήκε τη συνταγή για να τα δέσει όλα τα παραπάνω με επιτυχία, δημιουργώντας μια ιστορία με σφιχτή πλοκή και συνεχή ερωτήματα να απασχολούν τον αναγνώστη. Αν και τα επιμέρους θέματα ήταν πολλά. καθόλου δεν με κούρασε, ίσα ίσα μου άρεσε αυτό το παιχνίδι, όπου συνεχώς άνοιγαν και νέα ζητήματα, αβίαστα, κι έπαιζαν με το μυαλό μου. Και με ένα τέλος σίγουρα μη αναμενόμενο, το οποίο όμως σου αφήνει ένα πικρό αίσθημα απογοήτευσης. Όχι για το κείμενο ή της γραφή της συγγραφέας αλλά για τη σκληρότητα την οποία επιδεικνύει ένας από τους βασικούς ήρωες της ιστορίας.
Ξεχώρισα την ιδιαίτερη γραφή της Έλενας Μαρούτσου ήδη από το βιβλίο της «Θηριόμορφοι». Στο τελευταίο της μυθιστόρημα «Το εξιλαστήριο θαύμα» βρήκα την ιδέα της να αφηγηθεί την ιστορία της Ραχήλ, της οικογένειάς της και του Μουσά, μέσα από τις βαλίτσες τους, ευρηματική. Θεωρώντας την έννοια της βαλίτσας ως το παρελθόν ενός ατόμου, ξετυλίγονται οι ιστορίες των ηρώων, αναδεικνύονται οι προσωπικότητές τους και οι συνδέσεις μεταξύ τους. Θύμωσα με τη σκληρότητα της Σκεύης, θαύμασα τη δυναμικότητα της Ραχήλ και ήλπισα ο Μουσά να κατάφερε να βρει τη θέση του στον κόσμο. Πολύ ωραίο μυθιστόρημα και ανυπομονώ για τα επόμενα, τα οποία σίγουρα θα αναζητήσω.