Trudno powiedzieć. Co nauka mówi o rasie, chorobie, inteligencji i płci

by Łukasz Lamża

Rasa, choroba, inteligencja, płeć – na pozór proste słowa, za którymi kryje się skomplikowana rzeczywistość: nie tylko coraz nowsze ustalenia biologii i psychologii, ale także żywe konflikty społeczne i osobiste dramaty.

Czym jest rasa, a czym grupa etniczna? Czy powinniśmy się cieszyć, czy niepokoić, że lekarze co roku ogłaszają powstanie nowej jednostki chorobowej? Kim są właściwie ludzie o najwyższym IQ na świecie i czy wśród nich jest chociaż jeden wybitny naukowiec, pisarz, lekarz czy filozof? Jak zdefiniować płeć i czy można ją zmienić?

Książka Łukasza Lamży to próba udzielenia uczciwej odpowiedzi na te i inne palące, choć często niewygodne pytania – w takim zakresie, w jakim ta odpowiedź jest w ogóle możliwa. Korzystając z warsztatu dziennikarza naukowego, Lamża przeprowadza czytelnika przez zagadnienia embriologii, genetyki, historię psychiatrii i neuronauki, aby móc spokojnie, ale i dogłębnie mówić, co znaczy "biały", "chory", "kobieta" czy "inteligentna". Okazuje się, że pod powierzchnią tych pojęć kryje się splątany ogrom znaczeń i emocji, a w publicznych dyskusjach na te tematy często rozmawia się o wartościach, zamiast o faktach. Czy uda się nam kiedykolwiek definitywnie odpowiedzieć na związane z tymi pojęciami pytania? Naprawdę trudno powiedzieć.

Genres: Audiobook, Science, Nonfiction, Polish Literature, Psychology, Biology, Reportage

312 pages, Paperback

First published November 30, 2022

Reviews

[Joanna Okuniewska · Rating 5 out of 5]

WSPANIAŁA! Pełna ciekawostek, napisana z otwartą głową, wyczerpująca tematy i wciągająca. Pokaźna bibliografia. Będę polecać

[Marcelina · Rating 5 out of 5]

Pozycja dla ludzi, którzy wiedzą, że nic nie wiedzą, a chcieliby wiedzieć jeszcze mniej.

[pintereska]

Można napisać masę mądrych rzeczy, a i tak stworzyć książkę niepotrzebną.

[Piotr (Księgo Zbój) · Rating 4 out of 5]

Bałem się, że poprzez poruszane tematy, gdzieś autor może zatracić obiektywność w przekazywania faktów, ale udało się. Rzadko sięgam po książki popularnonaukowe, Polskich autorów i byłem naprawdę zaskoczony jak bardzo światowy poziom prezentuje Lamża.

[Maria Awaria · Rating 3 out of 5]

Mam dziwne odczucia co do tej książki. Z jednej strony super, że mamy na polskim podwórku takie tytuły, po które zazwyczaj sięgamy z rynku amerykańskiego. Dużo faktów, sporo odnosień do badań naukowych, ale w niektórych momentach miałam wrażenie, że autor wybrał takie badania, które bardziej potwierdzają jego światopogląd. Świetne rozdziały o rasie i inteligencji.
Duży minus za to, że autor w pewien sposób deprecjonuje choroby psychiczne, bo przecież każdy może udawać, że ma depresję czy schizofrenię i nie da się w jednoznaczny sposób zbadać psychiki, tak jak to można zrobić z badaniami krwi.


[A]

[TierraDelFuego · Rating 3 out of 5]

Trudno powiedzieć, czy było to dobre

[Nina Jurewicz]

mam bardzo mieszane odczucia co do tej książki

[Mateusz Działek · Rating 2 out of 5]

Każdy z poruszanych tematów zasługuje co najmniej na osobną książkę, a nie pobieżne streszczenie w kilkadziesięciu stronach. Do tego przytłaczające zagęszczenie statystyk, nazwisk i pojęć sprawiło, że czasami czułem się jakbym czytał wpis encyklopedyczny, a nie pozycję popularnonaukową.

Trochę to wyglądało tak jakby autor zebrał masę artykułów naukowych, po czym streścił je najbardziej jak się tylko da, żeby przekazać jak najwięcej informacji w maksymalnie skondensowanej formie. Nie wyszło to zbyt dobrze.

Pierwsza część o chorobie zdecydowanie najciekawsza, ale im dalej w las tym gorzej.

[emilia · Rating 4 out of 5]

wyjatkowo przyjemna ksiazka w odbiorze, lamza zachowuje odpowiedni do tych tematow obiektywizm i skupia sie przede wszystkim na faktach, a w zasadzie to o nich przypomina. mysle, ze dobrze jest miec taka pozycje u siebie na polce🤙

[Gatkafikus · Rating 3 out of 5]

3,15⭐

[Maja · Rating 5 out of 5]

Przyjemna, przystępnie napisana, bibliografia warta pochwały i samo podejście do tak trudnych tematów jest bardzo udane. Osobiście mnie urzekła.

[☆ Iga ☆ · Rating 3 out of 5]

Ciekawa do posłuchania.

[Anna · Rating 3 out of 5]

3.5

Momentami za dużo statystyki. Zaciekawił mnie wątek dotyczący inteligencji. Dobra lektura.

[Monika · Rating 3 out of 5]

2,75/5

[Michał Hawełka · Rating 3 out of 5]

The title is the best review. It's hard to tell. It had its moments, but overall it felt rather flat.

[Dominika Meckier-Lima · Rating 2 out of 5]

Momentami całkiem ciekawa, ale ogólnie trudno powiedzieć co wnosi ta książka.
Niestety wydaje mi się, że zapomnę o niej po miesiącu.

[Kalina K.]

No nie wiem...

[L.L. · Rating 4 out of 5]

Książka skupia się na czterech tematach: choroby, inteligencji, rasy i płci. Trochę nie wiem dlaczego akurat tych czterech, bo aż tak nie wydają mi się powiązane, chociaż właściwie jest coś, co je łączy: wokół każdego z nich pojawia się wiele stereotypów i kontrowersji. Książka jest dobra (właściwie miałem audiobook w formacie mp3 i też mi się nawet całkiem dobrze słuchało), autor w sposób sensowny, racjonalny i wyważony opisuje te zagadnienia, w oparciu o badania i źródła. Nie odpowiada wprost na trudne pytania (w ogóle na nie nie odpowiada), ale to tylko zaleta, bo na takie pytania nie da się jednoznacznie odpowiedzieć.
Poza tym, że te tematy są takie, że mam wrażenie jakby autor wziął cztery tematy i skleił przypadkowo w jedną książkę ;) to podobała mi się bardzo, bo jest wyważona nie tylko treścią ale także długością itp. - nic mnie nie zdążyło znudzić, nie mam też wrażenia niedosytu - dla mnie było idealnie. A o do samej treści, to wiele z tych rzeczy nie było dla mnie nowych, np. w kwestiach rasy o tych badaniach już gdzieś czytałem itp. Ale to wszystko są bardzo wartościowe treści. Ta samo zagadnienie płci.

Jeden cytat sobie przytoczę (nawet dość zabawny):

"Na pytanie zaś, dlaczego to nie Afrykańczycy ostatecznie podbili świat opracowali pierwszą szczepionkę i wysłali pierwsze rakiety w kosmos, aż wstyd odpowiadać. Sądząc jednak po tym, com wyczytał, a wam opowiadam, wciąż nie jest to jeszcze dla wszystkich jasne. Otóż pewną skromną rolę odegrali tu Europejczycy dokonując od XVI wieku ludobójstw i kolonizacji Afryki. Europejczyk pytający dziś o to, dlaczego cywilizacja w Afryce jest na tak niskim poziomie, przypomina więc trochę Niemca stojącego w 1945 roku na gruzach Warszawy pytającego z troską: Co tu tak brudno i dlaczego te wychudzone warszawskie dzieci tak kiepsko wypełniają niemieckie testy."

;)

(słuchana: 13-14.05.2023)
4+/5 [8/10]

[Książkolożka · Rating 5 out of 5]

4,5
Jej, naprawdę mi się podobała! Obiektywne i rzetelne podejście do tematu, super research. Podejmowała tematy nad którymi sama ostatnimi czasy się zastanawiałam i ciężko było mi znaleźć na nie odpowiedz (jak chociażby temat transpłciowości w sporcie czy to, jak próba walki z dyskryminacją „rasową” przewrotnie podkreśla, zamiast niwelować, dyskryminacje i podziały międzyludzkie.
Przeciekawa, poszerza temat ale nie daje jasnych odpowiedzi, bo jak widzimy w tytule… trudno powiedzieć. Naprawdę trudno powiedzieć

[Gabriela Górska · Rating 1 out of 5]

Rzadko zarzucam książki w połowie ale tego się nie da czytać. Weźmy rozdział pierwszy (bo dalej już nie mogę) - medykalizacja. Ciekawy temat - o tym jak wmawiamy sobie choroby, jak nie akceptujemy swoich „nienormalności”. Ale no ludzie święte, po co mi przy tym czytać coś jakby prywatny dzienniczek autora o tym, że w sumie to ograniczenia prędkości samochodu tylko troszkę polepszają nasz standard życia, a tam w Afryce, tam to mają prawdziwe problemy!

Zdecydowanie za mało oparcia w wiedzy a za dużo własnych średnio popartych czymkolwiek przemyśleń.

[Bart · Rating 4 out of 5]

3.75/5. Faktycznie autor podchodzi bardzo bezstronnie do tematu, chociaż nieco pobieżnie i czasem płytko. Natomiast wykazuje skomplikowanie tematów - zdecydowanie po lekturze czuję, że pojęcia takie jak inteligencja czy rasa są bardzo ciężko definiowalne. Obawiałem się tematu gender, z uwagi na podejście Polaków do tego, ale naprawdę profesjonalnie podszedł on do tego tematu.

[Paulina · Rating 4 out of 5]

Na początku się zrażałam, gdyż rozdział o chorobach (medycynie) jest trochę słaby, ale pozostałe rozdziały już mnie zainteresowany, wiec jak ktoś zaczyna czytać i mu się nie podoba - omińcie pierwszy rozdział.
Później już ciekawiej

[kania · Rating 2 out of 5]

Jest ok, ale jednak ciężko jest znaleźć dobre popularnonaukowe książki, bez opinii, z dobrze i obiektywnie przedstawionymi badaniami (bez wybierania tych, które akurat pasują do ulubionych teorii), a także napisanych językiem, który nie jest infantylny.

[Julia · Rating 4 out of 5]

przez własne obycie i studiowanie psychologii nie dowiedziałam się przełomowych rzeczy, ale czytało się bardzo przyjemnie i uporządkowało to troche informacji

[Edvige · Rating 4 out of 5]

7/10

[Childofthekorn · Rating 4 out of 5]

3.5

[Bogna · Rating 3 out of 5]

Z przerwami spowodowanymi niechęcią do tej książki i sesją, ale się udało. Ciężko się to czytało. Pierwsze dwa rozdziały - 2/5, trzeci - 3/5, czwarty - 4,5/5.

[Julia Dmuchowska · Rating 3 out of 5]

Trochę po łebkach napisane. Wolałabym dostać 100-150 stron więcej z głębszym podejściem do tematów. Ale ogólnie fajna, ciekawa i ważne tematy są w niej poruszane.

[Maciej · Rating 5 out of 5]

Kolejna książka Lamży, skłaniająca do ciągłego zadawania sobie pytania: "Czy ja wiem?".

[Igunia · Rating 3 out of 5]

nihil novi