پیرامون ادبیات

by J. Hillis Miller, علی‌اصغر بهرامی (Translator)

پیرامون ادبیات نگاهی تازه به ادبیات است، به‌ویژه به قصه و شعر. دیدگاه کانونیِ نویسندهٔ ادبیات در مقامِ «دنیای مجازی» است، و چگونگی ورود و گشت و گذار در این دنیای شگفت‌انگیز است، دنیایی که سراپا ناز و نوازش، و سراپا خشم و خون و خشونت است؛ دنیایی که با واقعیت روزمره شروع می‌شود اما واقعیت روزمره نیست. چیزی فراتر از واقعیت این جهانی است، فراجهانی و فراواقعیت است. مثل فیلم «پارک ژوراسیک» است، که از واقعیت عینیِ روزمره شروع می‌کند، اما آن‌چه مشاهده می‌کنیم غیرواقعی است، ساخته و پرداختهٔ رایانه است، جهانِ درون جهان است و همین جاست که ادبیات به مفهوم کلاسیک آن، یعنی ترکیب واژگانِ دیداریِ عمدتاً برآمده از فرهنگِ چاپ، به پایان رسیده است. ظهور رسانه‌های غیرواژگانی – فیلم، ویدئو، سی‌دی، رایانه، اینترنت، … – خواهی نخواهی، پیدایش ادبیات را به هیئتی تازه در پی خواهد داشت؛ تا از این میان چه زاید.

Genres: Nonfiction, Literary Criticism, Literature

234 pages, Paperback

First published January 1, 2002

About the author

J. Hillis Miller is UCI Distinguished Professor of English and Comparative Literature at the University of California, Irvine. He is the author, most recently, of Black Holes (which was published with J. Hillis Miller; or, Boustrophedonic Reading by Manuel Asensi) (Stanford, 1999)

Reviews

[Mohammad Ranjbari · Rating 2 out of 5]

برای ادبیات پایانی نیست...

فریبنده‌ترین حادثۀ جهان شخصی من ادبیات است و بس. نه این‌که دلبستگی‌های شخصی خودم را برجسته کنم و یا سعی داشته باشم علایق درونی‌ام را بر جهان تعمیم داده و تحمیل کنم. هر کسی در طول زندگی می‌تواند بخت‌های انگشت‌شماری داشته باشد که بتواند ایده‌آل خود را در زندگی بیابد. برای من ادبیات در چنین جایگاهی‌ست. ما با سوالاتمان ساخته می‌شویم. وقتی تنها در قلمروی ادبیات می‌خوانیم که انسان تا جایی می‌تواند سوال بپرسد که زبانش اجازه می‌دهد، چه چیزی می‌تواند برای من بیش از این نکته حیاتی باشد؟ همین سوالی که اکنون از خود می‌پرسم نیز زبان است و ادبیات. ادبیات جولانگاه صِرف زبان نیست اما زبان هر گاه بخواهد می‌تواند در آن جولان بدهد.

طرح پرسشِ ادبیات چیست، جواب روشنی ندارد. کار عبث این است که به ریشه‌یابی و سیر تاریخی آن بپردازیم. اشتباهی که نویسندۀ این کتاب مرتکب آن شده است. برای شناخت ادبیات باید از ایده‌آل‌اندیشی {کاری که من در سطور آغازین نوشته انجام دادم!!} تا حد ممکن دور شد. {هزاران کتاب گوناگون به بررسی و گزارش تاریخی نظریۀ ادبیات پرداخته‌اند. در عصر حاضر، جریانی فرعی و البته رسالت‌مآبانه شکل گرفته است و تمام همت خود را بر ارائۀ نظریه و تعریف و تعیین چهارچوب دقیق نظریۀ ادبیات قرار داده است. اما از خاکستر تمام این نظریات ققنوسی متولد نمی‌شود. در نهایت ما با دنیایی از نظریات و بررسی‌ها روبه‌رو می‌شویم که تاریخ را اجیر خود کرده‌اند.} باید تلاشی مستمر داشت برای مشخص کردن انواع شبیهِ ادبیات به خود ادبیات. این فعالیتی ماهیت‌پژوهانه است. در این کار باید آثار برجسته را مطمح نظر قرار داد. به عنوان مثال؛ کیفیت شعر حافظ -حتی بدون این‌که اطلاع و تخصصی در مورد ادبیات و شعر داشته باشیم- مرزهای قاطعی با کیفیت‌های غثّ و سمین دیگر ترسیم می‌کند. ما با خواندن شعر حافظ اقرار می‌کنیم تخیل در شعر دخیل است و هر قدر شعر مخیل باشد می‌تواند زیبا باشد اما تخیل متکلف سبک هندی زیبا نیست. چون شعر سبک هندی تخیل‌زده است و از کیفیت شعر حافظ فاصله دارد. نمی‌توانیم نازک‌اندیشی و ابداع در محور خیال و زبان را زیبایی تمام و کمال شعر بدانیم و بیدل و صائب را بر حافظ برتری دهیم. زیرا هیچ شاعری بر شاعر دیگر برتری ندارد! این حقیقت را سبک‌شناسی، نظریۀ ادبی و نقد ادبی سال‌ها پیش به ما اعلام کرده است. اما برخی شاعران/نویسندگان جایگاه تعیین کننده‌ای دارند. مبدع بودن {یا همان نقش تاریخی شاعر بنا به فرمودۀ استاد شفیعی‌کدکنی} رودکی، شهید بلخی و انوری، همپا و شاید والاتر از کیفیت شعری حافظ باشد. چون آن‌ها با چراغشان راهی را روشن کرده‌اند که حافظ در آن راه قدم برداشته است.

از بحث در باب ادبیات دور شدیم! موضوع ادبیات چیزی نیست جز مجموعۀ رفتارها، امکانات و نبوغ خالقان و مخاطبان آن. در عصر حاضر، مخاطبان ادبیات به اندازۀ خالقان و شاید بیشتر از آن‌ها نقش ایفاء می‌کنند. هرمنوتیک و دیالکتیک و جنبش مدرنیسم، درهایی در ادبیات و جهان متن گشوده‌اند که رفتارها و تخصص‌های جداگونه‌ای می‌طلبد. در مواجهه با یک متن مدرن، نمی‌توان به‌طور غالب در پی تفسیر و معنادهی و استنباط بود. گاه پیش می‌آید که سبک و فرم و ساختار از مضمون و معنا پیش می‌تازد. «در باب ادبیات» باید نه به دنبال ذکر تاریخ ادبیات یا ارائۀ تعریف جدید باشد. باید به تحول روابط متن با خود متن و با مخاطبان آن بپردازد. باید رفتارهای جدید در این حوزه را بررسی کند. نوعی ماهیت‌پژوهی عمیق که دایرۀ فراخ‌تری از متن و مضمون و نویسنده/شاعر را دربربگیرد.
با بررسی چندین کتاب در طول چند سال اخیر، به این نتیجۀ شخصی رسیده‌ام که باید فصلی در ادبیات گشوده شود با نام پالودگی ادبی و بسیاری از نظریات و تحلیل‌ها و مباحث سطحی و گزارش‌گونه و مقطعی از پیکرۀ ادبیات و نظریۀ ادبی حذف شود.

1401/03/20

[mohamad jelvani · Rating 4 out of 5]

مثال های متنوع و متعددی که مولف از صفحات ادبی دوران های مختلف میاره
کتاب را جذاب و خواندنی کرده
هر چند در ادامه بر اساس همون مثال ها تا آخر میره
و از تنوعش کاسته میشه
اما باز هم خواندنی و آموزنده است
ترجمه هم نسبتا خوب و روان هست
از اون کتاباییه که میشه یه روزه خوندشون

[Shahab Salamat]

بیشتر ازون چیزی که فکر میکردم وقت و انرژی ازم گرفت. کتاب بسیار امیدوارکننده شروع میشه. به سوالات اساسی در مورد ماهیت ادبیات، تاریخ ادبیات، زبان ادبیات، چرا ادبیات بخوانیم، و... می‌پردازه، و علاوه بر نظر خود نویسنده، نظرات هنری جیمز، موریس بلانشو، مارسل پروست، والتر بنیامین و دریدا رو تا حدی معرفی میکنه.
اما از نیمه دوم کتاب، به شدت درگیر آثار خاص ادبی میشه، انگار رسالت کتاب حالا عوض شده، و به نقد چند اثر که تقریبا هیچ کس اونارو نخونده تبدیل میشه.
یک نکته دیگه هم باید اضافه کنم. محوریت کتاب و ادبیات از نظر میلر، (در این کتاب حداقل)، رمان هست. و بیشتر نظریه های ادبی از قول رمان نویسان و رمان هایشان ارائه میشن.

[Smiley · Rating 4 out of 5]

Published in 2002, this second-hand Routledge paperback in the Thinking in Action series was a delight at first sight to me due to its smart cover design, reader-friendly fonts and reasonable price (approx. US$5.40). I've never read Prof. J. Hillis Miller before; however, I think he has immensely contributed to the academia as well as the general readers via this book written for those keen on literature probably with a little fear since they and my Goodreads friends still enjoy exploring into their reading world, just to chew and taste various categories of one of the great literary legacies to humankind in the name of literature.

As an overview, the following chapters and titles would help you see its scope before reading: 1) What is Literature? 2) Literature as Virtual Reality, 3) The Secret of Literature, 4) Why Read Literature? 5) How to Read Literature, 6) How to Read Comparatively, or Playing the Mug's Game. So we can see the titles strategically focus on three question words: What, Why and How in Chapters 1, 4, 5 and 6 respectively while Chapters 2 and 3 are topic titles in which we can probe by means of subtopics intermingled with few query topics.

Under the topic of 'Literature as a Certain Use of Words' in Chapter 1, I found this part on Sartre and Franz Kafka inspiringly informative:

... Sartre meant by this that the words of a literary work do not transcend themselves toward the phenomenal things to which they refer. The whole power of literature is there in the simplest word or sentence used in this fictitious way.

Franz Kafka testified to this power. He said that the entire potentiality of literature to create a world out of words is there in a sentence like, "He opened the window." Kafka's first great masterpiece, "The Judgment," uses that power at the end of its first paragraph. There the protagonist, Georg Bendemann, is shown sitting "with one elbow propped on his desk ... looking out the window at the river, the bridge, and the hills on the farther bank with their tender green."
... (pp. 16-17)

Appropriately taken as a concise text or reference, this book might more or less have intimidated some general readers; however, I think the author has written as systematically and succinctly as possible for the sake of accessible understanding, further application as well as deepening studies. So this extract from Chapter 2 would allow you to have a glimpse of such an example of his writing:

For me the opening sentences of literary works have special force. They are "Open Sesames" unlocking the door to that particular work's fictive realm. All it takes is a few words, and I become a believer, a seer. I become the fascinated witness of a new virtual reality. More accurately, I become a disembodied observer within the reality. "There was a Boy; ye knew him well, ye cliffs/And islands of Winander!" does it for me with Wordsworth's "The Boy of Winander." "Mrs Dalloway said she would buy the flowers herself," does it for me with Virginia Woolf's Mrs Dalloway. ... "I struck the board and cried, 'No more,'" does it for me with George Herbert's "The Collar." (p. 24)

Briefly I would like to say something on Chapter 5 How to Read Literature so that interested readers could see its scope and some ways in reading literature works like fiction they prefer. According to the author, he has suggested the aporia of reading covering two ways of reading, that is, reading as Schwarmerei - "a matter of giving one's whole mind, heart, feelings, and imagination without reservation, ..., on the basis of the words" (p. 118) and good reading is slow reading - having two forms on rhetorical reading and critical reading. (p. 122)

In essence, this book is highly recommended to anyone keen on the basis of studying literature that, essentially, we cannot help avoiding reading its works in printed or digital forms as assigned for course requirements or as something to read at will. This would not disappoint us, I hope, for its narrative expertise with some inspiring ideas that would guide us for more insights and further studies.

[Ali Amiri · Rating 5 out of 5]

این کتاب بی نهایت جذاب، مکاشفه‌ای حیرت‌انگیز است در باب ادبیات. نویسنده با درج آگهی مرگ ادبیات آغاز می‌کند و سراسر کتاب را به دفاعی پرشور و جانانه از خواندن و عشقِ به خواندن و لزومِ آن، اختصاص می‌دهد.‏ با مثال‌هایی آشنا و کارآمد و بررسی متونِ انتقادی منحصر به فرد درباره‌ی ادبیات، این کتاب برای هر کس که ذره‌ای میل به درک فرآیند جادویی خواندن دارد، بسیار لذت بخش خواهد بود.

[محمد مسعد · Rating 4 out of 5]

كتاب نقدي رائع ومتميز استمرت الرحلة معه لفترة مابين قراءة وما بين مطالعة بعض الأعمال التى ذكرها الكاتب الفصول الأخيرة مهمة جدا للقارئ قبل أن تكون مهمة للكاتب

[Abdullah Başaran · Rating 4 out of 5]

Miller edebi metinler için iki tarz okumadan bahsediyor: allegro ve lento. İlki, metnin etkilerine açık kalarak hayran bir şekilde okumak; böylelikle yaratılan dünyaya düşsel bir yolculuk yapılabilir. Lento ise yavaş okumak, yani eleştirel ve kuşkucu bir yaklaşımla, adım adım. Miller bu iki tarzın aynı anda yapılamadığını iddia ediyor ve edebi okumanın asıl çıkmazı bu: hayranlıkla okunmadığında edebi sözün tesirleri hissedilmemiş, dokunmamış oluyor; eleştirel okunmadığındaysa metin gizemden arınmadan bize bir bilgi sunmuyor.

Miller'ın bu kitaptaki öne çıkan bir diğer fikri ise, edebiyatın bir dünya mı icat ettiği (Aristoteles) yoksa halihazırda varolan bir dünyada keşif mi yaptığı (Platon) tartışmasında alınan tutumun edebiyatın otoritesinin kaynağının ne olduğuna cevap oluşturduğunu iddia etmesi. Buna göre bu otoritenin kaynağı, bir dünya yaratmanın imkanını veren dilin kendisi ile varolanı ortaya çıkaran yazar arasında değişiyor. Miller bu açmazın ortasında, mevcut iki zıt yaklaşım arasından nihai bir kararın verilmesinin olanaksız olduğunu düşünüyor.

J. Hillis Miller gibi bilhassa Derrida'yla da dirsek temasında olmuş çağdaş edebiyat kuramcılarının Türkçeye çevrilmesi çok büyük olay. Daha bu ilk kitabı ama çok önemli bir katkı edebiyat çalışmaları ve felsefe için. Ketebe Yayınları'na ve tercüme eden Orhan Tuncay'a teşekkürler.

[Ferhat · Rating 2 out of 5]

yarim bıraktım.

[Zainab Zahra]

AN EXCELLENT BOOK

[Patrycja · Rating 3 out of 5]

3.25 stars

[Serkan · Rating 4 out of 5]

Edebiyatı doğru okuyabilmek için biraz çocuk olmanız gerekir.

[Matt · Rating 3 out of 5]

I guess this is Miller's version of a "Very Short Introduction" kind of book, a survey and broad overview of the field of literary studies, but doesn't quite work on that level-- he starts out talking about the subject in very broad and approachable terms-- so he talks about how literary texts create virtual realities, for example. But he quickly, and kind of without warning, lapses into some very sophisticated language, so that soon enough he's using terms from Hegel and showing how the way these terms have been mistranslated is significant.....

In other words, Miller doesn't seem to know his audience, or who he's writing for. There are places here that are maddeningly simplistic, and then places that are a little over my head, and I might have both reactions on the same page.

I really like Miller, and reading this reminded me, again, what's at stake in deconstructive criticism, and I appreciate the approachability of Miller's personal stories of reading _Swiss Family Robinson_. But this is a book that really needed some strong editorial guidance-- in its current state, it's more rambling and talky than it probably should be.

[David · Rating 4 out of 5]

Along with Culler's A Very Short Introduction to Literary Theory, a stellar 入門 as we say in Japanese.