Kürtler Üzerine Tezler

by Yalçın Küçük

Turkish

344 pages

First published January 1, 1990

About the author

Yalçın Küçük (d. 1 Temmuz 1938, İskenderun), Türk sosyalist, yazar, düşünür, ekonomist, tarihçi, isim-bilimci, medya ve edebiyat eleştirmeni, Kürdolog,Sovyetolog, siyaset bilimci, teorisyen, gençlik önderi.

Yalçın Küçük, İskenderun'a Halep'ten gelip yerleşmiş bir ailenin çocuğudur. Baba tarafından Türkmen, anne tarafından ise Kafkasyalı bir aileye mensuptur. Kabataş Lisesi'nden mezun olmasının ardından, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’ndeki öğrencilik hayatı boyunca; Fikir Kulüpleri Federasyonu, ardından Sosyalist Fikir Kulüpleri Federasyonu, Dev-Genç ve Türkiye Halk Kurtuluş Partisi olan Fikir Kulübü Başkanlığı’nı yaptı. Siyasal Bilgiler’i 1960 senesinde birincilikle bitiren Küçük, 27 Mayıs Darbesinde, büyük öğrenci eylemlerinin başında yeraldı. 27 Mayıs 1960 darbesi sonrasında Devlet Planlama Teşkilatı'nda görev aldı. Bir süre sonra Uzun Vadeli Planlar Dairesi Müdürlüğüne getirildi, ardından istifa etti. Yalçın Küçük, buradan ayrılınca Amerika'ya gitti, Yale Üniversitesi'nde lisans eğitimi aldı. Ardından mülakatı kazanarak dört ay boyunca da Dünya Bankası'nda staj yaptı.

1966'da Orta Doğu Teknik Üniversitesi'nde öğretim üyeliğine başladı. Yön, Emek, Ant dergilerinde, Sosyalist Devrim yanlısı yazılar yazdı.1968-70 yılları arasında Birmingham Üniversitesi Rus ve Doğu Avrupa Araştırmaları Merkezi'nde bulundu. Sovyetoloji araştırmalarını kitaplaştırdı. Bu kitaptan dolayı sekiz yıla mahkûm edildi.

1971'de doçent oldu. 12 Mart 1971 Muhtırası'ndan sonra görevden alındı. 1973-76 yılları arasında Cumhuriyet gazetesinin ekonomi servisini yönetti. 1970'lerde, Türkiye İşçi Partisi'nin ikinci kez kuruluşu için çalışmalara katıldı. 1973 yılı sonlarında askere alındı.

Kıbrıs Harekâtına katıldı. Bu savaşta yaşadıklarını anlattığı bir anı-söyleşi kitabı bulunmaktadır. 1975'ten itibaren yayınlanan ve partiye yakınlığıyla bilinen Yürüyüş gazetesi'nin editörlüğünü yaptı. 1978'de partiden ihraç edildi. 1979'da kendisiyle beraber TİP'ten ihraç edilenlerle birlikte Sosyalist İktidar dergisi'ni çıkarmaya başladı. Aynı yıl Ankara İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi'nde öğretim üyesi oldu. 12 Eylül Darbesi'nden sonra üniversiteden uzaklaştırıldı. 1983'te Bir Yeni Cumhuriyet İçin adlı yapıtından ötürü tutuklanarak cezaevine girdi; daha sonra aklandı. 1987'de Gazi Üniversitesi'nde profesör oldu ve 1994'te emekli oldu.

12 Eylül 1980 darbesinden sonra aydınların yönetime karşı örgütlenmesinde büyük çaba gösterdi. Aziz Nesin ile birlikte "Aydınlar Dilekçesi Hareketi"ni örgütledi. 1987-1992 yılları arasında Toplumsal Kurtuluş adlı sosyalist bir aylık dergi çıkardı. Daha sonra bu dergi kapanarak yerine Hep İleri adlı bir dergi çıkmıştır. "Özgür Üniversite" adıyla bilinen "Özgür Ekin Derneği"nin kurucusudur. 1993'te Süleyman Demirel'in Cumhurbaşkanı olmasını ve Matild Manukyan'ın vergi rekortmeni olmasını öne sürerek Fransa'ya gitti. Küçük, burada öğrenci olur, İranoloji ve Kürdoloji okur; Kırmançi, Sorani, Farisi öğrenir. Onomastik üzerine çalışmalarına yoğunlaşır. Daha sonra gene 1993 yılında Suriye'de Bekaa Vadisi'ne giderek PKK lideri Abdullah Öcalan ile görüştü. Bu görüşmeyi "söyleşi" adıyla kitaplaştırdı. Çeşitli sol dergiler çıkarttı. Bu arada PKK'nın medya organı olan MED-TV'de programlar yaptı. Bu dönemde dönemin Başbakanı Tansu Çiller tarafından emredilen Abdullah Öcalan'ın yok edilmesi istihbaratını, dönemin muhalefet lideri Mesut Yılmaz'dan öğrenerek PKK'yı bilgilendirdiği ve olayı engellediği iddia edilmektedir.

28 Şubat sürecinde, 16 Eylül 1996'da yurtdışından Ankara Cumhuriyet Savcılığı'na Refah Partisi'nin kapatılması için harekete geçmenin zorunluluğunu ifade eden bir dilekçe sundu. 29 Ekim 1998'de Türkiye'ye geri döndü ve "Kürtçülük Propagandası" yapmaktan suçlu bulunarak iki yıl hapis cezasına çarptırıldı. 2000 yılında tahliye oldu.

Reviews

[Agir(آگِر) · Rating 4 out of 5]

پیامبر اسلام: مرد نزد خدا با فضلیت‌تر از زن است...شومی و بدیمنی در سه چیز است؛ در منزل و زن و اسب => علی بن ابی طالب: زنان دارای عقل ناقصند => فردوسی: زنان را ستايی سگان را ستایی / که يک سگ به از صد زن پارسای => نیچه: به‌ سراغ‌ زنان‌ مي‌روی؟ تازيانه‌ را فراموش‌ مكن‌

دو مرد در رویای ابرانسان

نیچه با نبوغی که داشت بیشتر قوانین اخلاقی گذشته را درهم شکست تا شاید بتواند برده‌ای که نامش انسان بود را آزاد کند و سپس ابرانسان را بیافریند. اما هنوز که هنوز است فقط کتاب‌هایش ابرکتاب شده‌اند و از ابرانسان خبری نیست. او پیامبری بت‌شکن بود که به تقلید از خدایان فقط با مردان حرف می‌زد و به زنان باوری نداشت. در واقع منجی او هم یک ابرمرد بود...بعدها از روستایی کُردنشین در ترکیه، مردی برخاست که درباره‌اش می‌گفتند «او
زنجیرهایش را پاره کرده». زیرا نمی‌خواست یک عمر مانند برده‌ها زندگی کند. او درس خواند و دانشگاه رفت اما چندان تحت تاثیر عصر جدید قرار نگرفت و بجای آن به زندگی انسان‌های اولیه که جزو آزادترین انسانها بودند علاقمند شد و در این حین بود که تحت تاثیر خدایان زن قرار گرفت...شاید خدایان زن‌‌اند که می‌توانند دوباره صلح و آشتی را به ارمغان بیاورند

اگر رهبرانمان زن و
پرچم مان رنگِ زن و
سرودمان صدای زن می بود
سپیده‌دم، پروانه صبح بخیرمان می گفت
ظهر گل به استقبال‌مان می آمد
عصر نیز
با نسیمِ ماه قدم می زدیم
قوبادی جه‌لی زاده

اما نه تنها زن از خدایی برکنار شده بود بلکه به بردگی گرفته شده بود. آنهم توسط مردمی که خود از ظلم شکایت می‌کردند اما در خانه‌هایشان دیکتاتورانه حقوق زن را پایمال می‌کردند. و از اینجا بود که آپو بیشتر تلاشش را وقف آزادی زن کرد
برای من آزادی زن از آزادی خاک و فرهنگ مهم‌تر است. هر ملتی که زنانش آزاد نباشند، نخواهد توانست ملتی آزاد باشد

هزاران سال تلقین از سوی مذهب و مردان، چنان در ناخودآگاه زنان نهادینه شده بود که حتی تلاش‌های فمینیست‌ها نتوانسته آن را به کلی از وجود زن روشنفکر اروپایی پاک کند...اما آپو با زنِ اروپایی طرف نبود بلکه با زن و دختری جهان سومی که سلطه مردان را کاملا لمس کرده‌ و پذیرفته‌اند. و اینجاست که چیزی مانند معجزه رخ داد، او ابرانسان را آفرید ابرانسانی که مرد نبود بلکه زن بود. زنی که در برابر مخوف‌‌ترین و بی‌رحم‌ترین سپاه‌ها ترسی به دل راه نداد و هم در برابر ارتش ترکیه و هم در برابر داعش‌، ابرانسان بودنش را به نمایش گذاشت تا جایی که افراطی‌ترین فمینیست‌ها به احترام سر تعظیم فرود آوردند و جهان آنها را همان زنانِ جنگجوی افسانه‌ای یعنی آمازون‌ها نامید. آنها کاری کردند که سال‌های سال فمینیست نتوانسته بود بکند. آنها تابوی بزرگی را شکستند که دیگر هیچ زنی خود را کمتر از مرد نمی‌بیند


ئێستا کچێک نیشتیمانمە
اینک دختری سرزمین من است
شێرکو بێکه‌س


ریویوی قبلی:

بین سه یا چهار ستاره مونده بودم.
چه کنم که از کمونیست خوشم نمیاد
می‌خواهد کمونیست لنین باشد یا مال آپو
حتی بخاطر کمونیست میخواستم یک ستاره هم بدهم
اما آپو چهار ستاره دادم
بخاطر تمام انتقادات با ارزشی که از جامعه و نحوه‌ی زندگی کُرد داشتی
و اینکه برای دوستی انسانی بین تمام نژادها تلاش کرده‌ای
و همچنین بزرگترین شاهکارت که بیداری "زن" از پس هزاران سال تحجر بود

ریویو رو مفصلتر خواهم نوشت

[Rêbwar Kurd · Rating 5 out of 5]

اگر همه‌ی جهان سکوت می‌کردند، حتی اگر همه‌ی زبان‌ها در دهان یخ می‌زدند، حتی اگر همه‌ی رسانه‌ها چهره‌اش را تحریف می‌کردند و دروغ را جای حقیقت می‌نشاندند، باز هم اندیشهٔ او از میان سنگ و سیمان و سانسور راهی برای شنیده‌شدن پیدا می‌کرد. چون صدای او تنها یک صدا نبود، پژواک قرن‌ها زخم خاورمیانه بود که بالاخره کسی به زبان آورد. صدای او، ندای رنجی بود که نه در یک ملت خلاصه می‌شد و نه در یک ایدئولوژی. او صدای آن‌هایی بود که همیشه «نبودند» ــ آن‌هایی که یا دیده نمی‌شدند یا سرکوب می‌شدند.

آپو(اوجالان) را اگر بخواهیم از منظر سادهٔ چپ و راست ببینیم، گم‌اش می‌کنیم. چون او نه در چهارچوب‌های کلاسیک سیاسی، بلکه در مدارِ تازه‌ای از فهم انسان و قدرت ایستاده. برای من که از چپ، از ریاکاری و دگم‌اندیشی‌اش منزجرم، اوجالان تنها استثنایی‌ست که نه فقط قابل تحمل است، که تحسین‌برانگیز است. چون چپ را نه برای تکرار شعارهای پوسیده، بلکه برای خلق نگاهی نو، زنده و رهایی‌بخش دگرگون کرد. آن‌قدر اندیشه‌اش بزرگ بود که نه فقط قدرت‌های منطقه، که حتی خودِ اردوگاه چپ تحملش را نداشت.

اگر او در جهانی عادلانه‌تر به دنیا آمده بود، رسانه‌ها او را در صفِ ماندلا و گاندی می‌نشاندند. اگر پشتوانهٔ تبلیغاتی داشت، چهره‌اش نه با دستبند و عکس‌های محاکمه، که با کتاب‌هایی دربارهٔ دموکراسی، زن، اخلاق، حافظه، و مقاومت پر می‌شد. اما جهان او را، درست به همان دلیلی که درخشان بود، پس زد. چون اندیشه‌اش نه فقط قدرت‌های سرکوبگر منطقه، که ساختار جهانی نظم موجود را به چالش می‌کشید. او با زبان ساده‌اش، با صداقت روستایی‌اش، از چیزهایی گفت که حتی فلاسفهٔ غرب با آن رودررو نمی‌شوند: از اخلاق در دل انقلاب، از زن در مرکز تاریخ، از دموکراسی بدون دولت، از قدرتی بدون سلطه.

شاید بیش از هر چیز، آپو صدای زنان بی‌صدا بود. شاید هیچ مردی در تاریخِ معاصر خاورمیانه به اندازهٔ او مفهوم زن را بازاندیشی نکرد. برایش زن نه ابزار انقلاب بود، نه نماد مظلومیت، بلکه خودِ انقلاب. این را نه در مقاله‌های تئوریک، که در دلِ یک جنبش زیسته نشان داد. به همین خاطر، آن‌چه در سال ۱۴۰۱ در خیابان‌های ایران اتفاق افتاد، بیش از آن‌که صرفاً یک شورش باشد، تجلی اندیشه‌ای بود که سال‌ها پیش در جزیره‌ای متروک آغاز شده بود. «زن، زندگی، آزادی» شعار نسل جدید است، اما روحش از عمق اندیشهٔ عبدالله اوجالان می‌آید.

اوجالان را باید خواند، اما نه با پیش‌داوری، نه با چشم‌بندهای ایدئولوژیک. باید او را چون فیلسوفی دید که در آتشِ واقعیات زیسته و از میان آن شعله‌ها اندیشه‌ای ساخت برای ساختن جهانی بهتر. اندیشه‌ای که هنوز خیلی‌ها جرات شنیدنش را ندارند. اما آینده، دیر یا زود، از آنِ صداهایی‌ست که از دل رنج برآمده‌اند. و در میان آن صداها، صدای آپو خاموش‌شدنی نیست.




در نگاه نخست، این کتاب گفت‌وگویی‌ست میان یک متفکر تُرک، یالچین کوچوک، و یکی از جنجالی‌ترین رهبران سیاسی و انقلابی خاورمیانه: عبدالله اوجالان. اما فراتر از ظاهرِ آن، می‌توان این کتاب را جُستاری در باب بازاندیشیِ انقلاب، مقاومت، هویت و امکان دوباره زیستن در میانه‌ی تبعید، زندان، و فاجعه دانست. این کتاب فقط صدای «رهبر یک حزب» نیست، بلکه پژواک ذهن کسی‌ست که از دلِ کوه‌های قندیل تا انزوای جزیره‌ای دورافتاده، زیسته، اندیشیده و فروپاشی و زایش را در بستر تاریخی یک ملت تجربه کرده است.

«دوباره زیستن» برش‌هایی‌ست از صدای انسانی که میان درد و فلسفه، جنگ و معنویت، واقعیت و رویا سرگردان نیست، بلکه راهی می‌سازد که از همه‌ی این‌ها عبور کند. اوجالان در این کتاب دیگر آن چریک پرشور دهه‌ی هفتاد میلادی نیست. او در جایگاه کسی ایستاده که به واپسین لایه‌های تفکر خود فرو رفته و در آنجا با چیزی جز حقیقت خویش روبه‌رو نشده: با درک عمیقی از تاریخ، هویت، و رنج.

تفاوت بزرگ این کتاب با بسیاری از زندگی‌نامه‌های سیاسی یا مصاحبه‌های مرسوم، در لحن و موضع کوچوک و شیوهٔ پاسخ‌گویی اوجالان است. یالچین کوچوک خود متفکری است با پیشینه‌ای چپ‌گرایانه و تجربه‌ی عمیق در نقد قدرت و تاریخ. اما اوجالان، بر خلاف انتظار، در بسیاری از پاسخ‌ها نه تنها به شکل خطی از چپ کلاسیک پیروی نمی‌کند، بلکه با نوعی رویکرد انتقادی به خودِ سنت مارکسیستی و سوسیالیستی نگاه می‌کند. او از جایی آغاز می‌کند که چپ ترک – و حتی چپ جهانی – در آن ناکام ماند: در درک عمق هویتی و تاریخی «ملت بی‌دولت».

اوجالان در این گفتگوها، کرد بودن را نه فقط یک وضعیت قومی یا مظلومانه، بلکه امری فلسفی تلقی می‌کند. او به درستی دریافته است که ستم، تنها از لوله‌ی تفنگ یا زندان نمی‌آید؛ بلکه از ساختارهایی می‌آید که ذهن و حافظه‌ی جمعی را مصادره می‌کنند. برای همین، نگاه او به مبارزه، دیگر صرفاً نظامی یا سیاسی نیست. او به تاریخ به چشم زخمی نگاه می‌کند که فقط با بازاندیشیِ رادیکال التیام می‌یابد. و این بازاندیشی را نه در اتوپیاهای چپ کلاسیک، بلکه در پیوند با دموکراسی، زن، اخلاق، حافظه و بازسازی زیربنای فرهنگی جامعه می‌بیند.

اوجالان در این کتاب بی‌پرده از تجربه‌های شخصی‌اش می‌گوید. از کودکی‌اش، از تحقیرهایی که به خاطر «کرد بودن» متحمل شد، از سفرهای سیاسی، خیانت‌ها، دوستی‌ها، اشتباهات، و نقاط عطفی که او را از یک انقلابی ساده به متفکری رادیکال و عمیق تبدیل کردند. روایت او نه با حسرت پر شده و نه با غرور. اوجالان در این روایت، انسانی‌ست میان گذشته و اکنون، که به دنبال آینده‌ای‌ست که دیگر از جنسِ «بازتکرار تاریخ» نباشد.

جایی در میان گفتگوها، مسئلهٔ زن و رهایی مطرح می‌شود؛ و آنجا اوجالان نشان می‌دهد که چگونه فهمش از ستمدیدگی، از سطح مبارزه قومی فراتر رفته و به درکی فلسفی از قدرت و سلطه بدل شده است. او می‌گوید که بدون آزادسازی زن، جامعهٔ کردی هرگز به رهایی نمی‌رسد. این نه یک شعار است و نه یک تاکتیک سیاسی. اوجالان این را چون پایهٔ فلسفهٔ مبارزهٔ جدیدش می‌پذیرد: رهایی از سلسله‌مراتب، از مالکیت، از مردسالاری و از خشونت نهادینه‌شده.

کتاب «دوباره زیستن» به‌نوعی پیش‌درآمدی‌ست بر آن تحول فکری بزرگی که بعدها در «مانیفست تمدن دمکراتیک» نمود پیدا کرد. در اینجا، اوجالان هنوز در میانه‌ی دگرگونی‌ست، اما در جای‌جای سخنانش، بذرهای آن اندیشه‌ی رهایی‌بخش تازه دیده می‌شود. اندیشه‌ای که نه به دولت-ملت باور دارد، نه به چپِ استالینی و نه به هژمونی غربی. او به چیزی رادیکال‌تر می‌اندیشد: به نظمی انسانی که بر پایه‌ی همزیستی، تنوع، و عدالت بنا شود.

و اما کوچوک، با تمام تیزهوشی و درخشش قلمش، در لحظاتی از کتاب به نوعی در برابر عمق تحول فکری اوجالان درمی‌ماند. گویی این رهبر کرد، دیگر در قاب تحلیل‌های آشنا و سنتی نمی‌گنجد. آن‌چه می‌خوانیم، دیگر نه فقط روایت یک مبارز، بلکه چکیده‌ای از سیرِ تکوینیِ یک متفکر شرقی‌ست که از دل رنج و خون و اسارت، فلسفه‌ای آفریده است برای رهایی؛ نه فقط برای ملت خودش، که برای هر آن‌کس که در جست‌وجوی آزادی‌ست.

این کتاب را باید به‌مثابه نقطه‌ای دانست در افق یک مسیر: نقطه‌ای که در آن، یک طاغی تبعیدی، در سکوت جزیره‌ای تنها، به بازآفرینی خود دست می‌زند. و در این بازآفرینی، نه تنها تاریخ کردها را از نو می‌نویسد، بلکه تاریخ مبارزه را نیز.

[Dunya]

جوانە.قسەیک وام نییه.بەڵام پڕه له قسەو باس

[Hêmin · Rating 4 out of 5]

عبدالله اوجالان ، کرد ، علوی و دهقان زاده. شخصیتی که نام او با جنبش های کردی در هم تنیده است. شخصیتی بحث برانگیز که طرفدارانش او را پدر ملت و مخالفان ، راهزن و تشنه ی خون می نامند. این کتاب مصاحبه های اوجالان با یالچین کوچوک متفکر ترک است که خود ابتدا از شیفتگان اوجالان بود اما مدت ها بعد از نوشتن این کتاب به جرگه منتقدان اوجالان پیوست ، در پایان کتاب هم ضمیمه ای از مطالب مرتبط با اوجالان در روزنامه های ایران وجود دارد که توسط مترجم پیوست شده است. ترجمه کتاب هم کیفیت خوبی دارد اما در برخی صفحه ها شتابزدگی مترجم که موجب سخت خوانی می شود قابل ملاحظه است. اوجالان در این کتاب از خاستگاه و زندگی اولیه اش می گوید ، از روابطش با کثیره یلدریم و چپ های ترکیه می گوید و آرمان هایش را شرح می دهد. او معتقد است زنان چنان قدرت روحی دارند که با یک زن می تواند دنیا را فتح کند ، جنگ طلب نیست بلکه برای آزادی و به خاطر کینه جویی و فشارهای دولت ترکیه دست به اسلحه برده است ، خود را نه دشمن بلکه دوست ملت ترک و احیا کننده ملت کرد می داند.
خلاصه اینکه باید خودتان بخوانید تا بدانید چه می گوید و بعد قضاوت کنید