Szachinszach. Postscriptum

by Ryszard Kapuściński, Jerzy Radziwiłowicz (Narrator)

Jerzy Radziwiłowicz czyta „Szachinszacha” Ryszarda Kapuścińskiego. Ryszard Kapuściński opowiada, jak powstał „Szachinszach”. Esej teherańskiego korespondenta „The Economist” Christophera de Bellaigue. Kronika rewolucji irańskiej Artura Orzecha. Fotograficzna opowieść o współczesnym i rewolucyjnym Iranie w obiektywie fotografów Agencji Magnum/EK Pictures. „Dziewczyny i chłopcy z Bulwaru Afryki” - reportaż Mariusza Zawadzkiego z „Gazety Wyborczej”.

Genres: History, Nonfiction, Iran, Middle East, Politics, Journalism, Travel

40 pages, Hardcover

First published January 1, 1982

About the author

Ryszard Kapuściński debuted as a poet in Dziś i jutro at the age of 17 and has been a journalist, writer, and publicist. In 1964 he was appointed to the Polish Press Agency and began traveling around the developing world and reporting on wars, coups and revolutions in Asia, the Americas, and Europe; he lived through twenty-seven revolutions and coups, was jailed forty times, and survived four death sentences. During some of this time he also worked for the Polish Secret Service, although little is known of his role.

See also Ryszard Kapuściński Prize

Reviews

[Orsodimondo · Rating 4 out of 5]

IL CINICO NON È ADATTO A QUESTO MESTIERE


Immagine sulla copertina di un’edizione del libro.

Sul numero 18 della rivista “Lo straniero”, fondata e diretta da Goffredo Fofi, nell’ottobre del 2001 è uscito un bell’articolo della traduttrice e critica letteraria Maria Nadotti dedicato al libro di Kapuściński. Dice cose che faccio mie e riporto pari pari.


Immagine sulla copertina di un’altra edizione del libro.

Iran 1980. Chiuso in una camera d’albergo a Teheran, Ryszard Kapuściński, all’epoca inviato dell’agenzia di stampa polacca, cerca di spiegarsi cosa abbia provocato il crollo - all’apparenza repentino - del regime dispotico dell’ultimo monarca persiano e cosa abbia assicurato, proprio in quel momento, il successo del movimento rivoluzionario sciita. Sul suo tavolo ci sono un pugno di fotografie, gli appunti degli ultimi mesi e la trascrizione di una serie di conversazioni svoltesi nei due anni precedenti. Si tratta di provare a rimettere al loro posto le schegge di un discorso sul potere e sulle sue alterne vicende. Ovviamente andando al di là delle interpretazioni ufficiali e dei comunicati stampa di regime o dei proclami rivoluzionari. Ovviamente senza accontentarsi di ricostruire la muta catena degli eventi. “Shah in Shah” nasce così. Dall’accanimento di un autore che ha dalla sua gli strumenti dello storico e del narratore, l’intuito e l’ostinazione del buon "cronista", fiuto e spericolatezza da detective professionale. Il risultato è un’agile, luminosa lezione di storia: per ricostruire la caduta dell’ultimo monarca persiano, Reza Pahlavi, e l’ascesa dell’ayatollah Khomeini, Kapuściński non può esimersi, infatti, da una riflessione più ampia e complessa sulle dinamiche della storia e sui mutamenti fluidi e "arbitrari" che sembrano contraddistinguerla.
Per l’autore i fatti rischiano di precipitare nel vuoto, di perdersi nell’indecifrabilità o nell’indifferenziazione, se chi li racconta, occupato a rincorrere la notizia del giorno, non sa scoprirne e comunicarne il senso. E il senso - legato com’è alla capacità di chi ne scrive di riconoscere nessi, somiglianze, ripetizioni - non si dà nell’assoluto presente del singolo evento. Esso va rinvenuto a poco a poco in una catena temporale e spaziale, che coinvolge il passato e l’altrove (ciò che è successo prima, non necessariamente in un solo luogo, non unicamente ai personaggi che oggi occupano la ribalta), e il futuro (il mondo delle previsioni, dei progetti, delle speranze, dei sogni). Storico e giornalista, giornalista perché storico, sa bene che il passaggio di informazione avviene solo se chi scrive sa ricordare, collegare, prevedere, e tuttavia lasciarsi sorprendere e "modestamente" tradurre il proprio stupore in racconto. E se il suo interrogare la realtà si accompagna a una riflessione costante sul "come" narrarla, tenendo conto del baratro geografico e culturale, che spesso separa ciò di cui egli/ella scrive dai lettori ai quali la sua scrittura è destinata. In Iran, paese di cui non conosce la lingua, il polacco Kapuściński sa di essere inchiodato alla propria alterità, condannato a una sorta di spaesamento. Ma proprio la non appartenenza, quel senso di disorientamento e insieme di libertà che si produce in noi quando ci spingiamo molto lontano dal "nostro" mondo, possono - se uniti a una schietta passione per gli altri e per le loro storie - trasformarsi in un formidabile strumento di lavoro. Solo lo sguardo dell’osservatore "distante" può infatti appoggiarsi sulle cose con l’acuta obliquità che è necessaria a vedere senza perdere di vista se stessi.


Foto di Ryszard Kapuściński.

L’articolo prosegue, ma questa è la parte che mi premeva evidenziare, che racconta bene questo libro di Kapuściński, uno dei suoi che ho letto, dopo quello sull’Africa (Ebano), sulla Russia (Imperium), sul giornalismo e altri che non ricordo.


Foto di Ryszard Kapuściński.

Ricordo però che nel 1980 a New York vedevo insegne luminose che contavano giorni, ore e minuti, dei 52 ostaggi catturati dagli iraniani all’interno dell’ambasciata americana di Teheran. Rimasero sequestrati dal 4 novembre 1979 al 20 gennaio 1981. Il presidente Carter si giocò il rinnovo del suo primo mandato e spianò la strada alla presidenza di Reagan. Ci fu un goffo tentativo di liberazione via aerea (Eagle Claw – Artiglio dell’aquila) che si risolse in uno scontro tra un elicottero e un aereo americani con otto militari morti e quattro feriti.
Nel 2012 Ben Affleck ha diretto e interpretato “Argo”, un bel film che ha vinto tre Oscar, e che racconta come la CIA attraverso le finte riprese di un finto film di fantascienza riuscì a liberare sei ostaggi (l’operazione denominata Canadian Caper).


Il cimitero della Recoleta a Buenos Aires dove Kapuściński portava fiori sulla tomba di Bioy Casares.

Sono ormai undici anni che Kapuściński è morto. Per quasi cinquant’anni ha viaggiato e raccontato il mondo, giornalista, storico, fotografo, ma forse soprattutto bravo scrittore.


Ben Affleck, interprete, produttore e regista di “Argo”, 2012, premio Oscar come miglior film, miglior sceneggiatura non originale e miglior montaggio.

[Maziyar Yf · Rating 2 out of 5]

کتاب شاهنشاه از ریچارد کاپوشینسکی لهستانی یا کتابی ایست به شدت تحریف شده ، یا اثری است که از کم دانشی مفرط نویسنده حاصل شده ، کتاب اطلاعات بی ارزش یا غلط یا به شدت اغراق شده ای مثلا از شکنجه های ساواک می دهد ، مثلا میزی که محکوم بدبخت را روی آن قرار می دهند و میز به تدریج گرم وسوزان می شود ، یا انداختن محکوم در ظرف روغن داغ ، در این که ساواک سازمان مخوف نفرت انگیزی بوده هیچ شکی نیست ، اما این نوع شکنجه ها در زمان آغا محمد خان قاجار متداول بوده . در حقیقت شکنجه مورد علاقه جلادهای ساواک ، شلاق زدن ، کابل زدن و خاموش کردن سیگار بر بدن محکوم نگون بخت بوده . در کل نویسنده تهران در زمان شاه سابق را مانند مسکوی زمان استالین تصور می کند ! این که به ازای هر نفر حداقل سه مامور ساواک وجود داشته و کلا همه کس به شدت تحت نظر بوده اند . کتاب اطلاعات خلاصه ای از شرایط ایران در زمان پهلوی دوم می دهد ، اطلاعاتی که می شود آن ها را به شکل مفصل از کتابهایی چون آخرین سفر شاه از ویلیام شوکراس ، معمای هویدا از دکتر میلانی واحتمالا معمای شاه (هنوز آنرا نخوانده ام – از دکتر میلانی ) بدست آورد . البته کتاب نکات جالبی را هم طرح میکند ، که متاسفانه تعداد آنها زیاد نیست ، مانند واردات بی رویه ، ماندن کشتی ها در بنادر کوچک و توسعه نیافته ایران ، سپس نبودن کامیون سنگین برای حمل آنها . چون پول باد آورده نفت موجود است شاه دستور به خرید تعدادی زیاد کامیون میدهد ، اما زمانی که کامیونها می رسند شاه متوجه می شود که هیج فرد ایرانی قادر به راندن آنها نیست ، پس باز هم دستور واردات می دهد ، واردات راننده کامیون های سنگین از کره و فیلیپین . بدون این که بداند وارد کردن هرنیازانسانی از خارج ، به حذف این طبقه از ایران و از جامعه دانشگاهی ایران می انجامد .
یا این که به درستی میگوید ایرانیها عادت دارند هر چیزی را سلسله بندی کنند و خود را در راس آن قرار دهند . یا از لحظه جادویی صحبت می کند ، لحظه ای مثله شکل گرفتن و شروع یک طوفان ، لحظه ای که پلیس از یک نفر می خواهد که برگردد و برود ، اما فرد سرپیچی می کند ، و این کار چند بار تکرار می شود تا این که پلیس می فهمد که فرد معترض دیگر از او نمیترسد ، پلیس عقب می نشیند و فرد و به دنبال او ، جمعیت به سمت جلو می روند و این دقیقا لحظه شروع انقلاب است .
به هر حال این کتاب به سوالات اساسی پاسخ درستی نمی دهد ، هر چند که این پاسخ ها را می توان از کتابهایی که نام بردم گرفت . اما شاید افرادی که بخواهند ایران در زمان پهلوی دوم را بشناسند در پارادوکس عجیبی گرفتار شده اند : به خاطر وجود به اصطلاح رسانه هایی مانند من و تو که همه چیز آن زمان را فوق العاده و بر مبنای منافع ملی و ایران را همانند بهشت به مخاطب می خورانند و همین طور کتاب ها و منابع فعلی که نگاهی سیاه سرشار از تلخی و ناکامی به ایران آن دوره دارند وهر دو مانند هم ، مخاطب را از درک حقیقت محروم می کنند .

[باقر هاشمی · Rating 5 out of 5]

آیا به مرور وقایع انقلاب ۵۷ از یک منظر دیگر علاقه‌مند هستید؟
آیا مطالعه‌ی کتاب های سختِ تاریخی برایتان دشوار است؟
نشر ماهی این مشکل را حل کرده است!

کافی‌ست کتاب شاهنشاه را بخوانید تا هم وقایع انقلاب 57 را مرور کرده باشید و هم تاریخ خوانده باشید!
این کتاب نه تاریخ است و نه یک رمان تاریخی است. ثبت قسمتی از وقایع روزهای انقلاب ۵۷ است است از قلم یک روزنامه‌نگار خارجی که آن روزها در ایران بوده است. و گاهی نقدهای جالبی را آورده که می تواند باعث بینش بهتری نسبت به ایرانیان شود. من بعد از مطالعه‌ی این کتاب به مطالعه‌ی تاریخ ایران علاقه‌مند شدم و تا قبل از آن گمان می کردم همان تاریخی که در مدرسه خوانده ام برایم کفایت می کند اما با خواندن این کتاب دوباره به مطالعه‌ی تاریخ علاقه مند شدم. کاپوشچینسکی قلم خوبی دارد و این کتاب هم بسیار خوشخوان ترجمه شده است. خواندنش برای من تجربه‌ی بسیار لذت بخشی بود. کاپوشچینسکی با تاریخ ایران و شخصیت های تاریخی ایران و جامعه شناسی ایران آشنا بوده تفاسیری که از رفتار اجتماعی و تاریخی ایرانیان می کند خواندنی اند!

در زیر، قسمت‌هایی از کتاب که به نظرم جالب بودند را برای نمونه می‌آورم:
ایرانی ها در هر دار و دسته ای که باشند بی درنگ برای خودشان سلسله مراتب می تراشند. من اولم، تو دوم، تو هم سوم. دومی و سومی مخالفت نمی کنند، اما فوراً شروع می کنند به بو کشیدن، توطئه کردن و ترفند زدن تا شماره‌ی یک را به زیر بکشند. شماره‌ی یک برای بالا ماندنش باید سنگر بگیرد. سنگر بگیرد و ضامن تفنگش را بکشد.

یک ایرانی هیچ وقت تسلیم ایرانی دیگری نمی شود. هر کس صرفاً به برتری خودش باور دارد، می خواهد اولین و مهم‌ترین باشد، می خواهد منِ منحصر به فرد خود را به همه تحمیل کند. من! من! من بهتر می دانم، من بیشتر می دانم، من بیشتر دارم، من از پسِ هر کاری بر می‌آیم. جهان با من شروع می شود، من خودم تمام جهانم. من! من!

حتا اگه یه آدم رو محو و نابود کنی باز نمی تونی جلوی وجود داشتنش رو بگیری. بر عکس، می شه این جوری گفت که با این کارها تصویرش توی ذهن مردم مدام پررنگ تر می شه. این ها تناقض هاییه که هیچ مستبدی نمی تونه کاریش بکنه. داس، ضربه‌ش رو می زنه، علف درجا شروع می کنه به رشدِ دوباره. باز قطعش می کنی و اون هم دوباره در میاد، حتا تند تر از دفعه ی قبل_ قانون دلگرمی بخش طبیعت.

[Mohammad Hrabal · Rating 4 out of 5]

قبل از مطالعه‌ی این کتاب با خودم می‌اندیشیدم که آیا لزومی دارد سمت این کتاب بروم یا نه؟ وقتی تا حدودی ولو کم تاریخ معاصر را خوانده‌ایم کاپوشچینسکی چه چیزی در "شاهنشاه" می‌خواهد برایمان بگوید؟ با این حال آن را خواندم. الان پی بردم که اشتباه فکر می‌کردم. چ��زهای زیادی که نمی‌دانستم، دیدگاه‌های جالب کاپوشچینسکی و جذابیت متن کتاب باعث خواندنی‌تر شدن آن شده بود. فقط ای کاش نویسنده یا مترجم عکس‌های مورد نظر را هم به کتاب اضافه کرده بودند و کار خواننده راحت‌تر می‌شد. یک مقاله‌ی خوب و جالب هم در پیوست انتهایی کتاب تحت عنوان "نگاهی به شاهنشاه" از "کریستوفر دو بلیگ" آمده است که کتاب را نقد کرده و درباره آن صحبت کرده است.
********************************************************************************
اما فارغ از قساوت، آزمندی و رفتارهای غریبش، شاه پیر ]رضا شاه[ شایسته‌ی احترام است، چون ایران را از خطر فروپاشی بعد جنگ جهانی اول نجات داد و برای نوسازی مملکت تلاش‌های فراوانی کرد: جاده و خط آهن ساخت، مدرسه و اداره، فرودگاه و مناطق مسکونی تازه‌ای در شهرها. ص 29 کتاب
امروز جوونایی که قرار بود هیچی درباره‌ی مصدق ندونن با عکس اون توی دستشون می‌میرن. همین خودش بهترین سنده تا آدم بفهمه تصفیه و بازنویسی تاریخ به کجا می‌کشه. ولی شاه این رو نمی‌فهمید. نمی‌فهمید حتی اگه یه آدم رو محو و نابود کنی، باز نمی‌تونی جلوی وجود داشتنش رو بگیری. بر عکس، می‌شه اینجوری گفت که با این کارها تصویرش توی ذهن مردم مدام پر رنگ‌تر می‌شه. این‌ها تناقض‌هاییه که هیچ مستبدی نمی‌تونه کاریش بکنه. ص 35 کتاب
حرف‌هایی که چشم آدم رو به دنیا باز می‌کنن همیشه راحت‌تر از هر حرفی یاد آدم می‌مونن. ص 36 کتاب
یک ایرانی هیچ وقت تسلیم ایرانی دیگری نمی‌شود. هر کس صرفا به برتری خودش باور دارد، می‌خواهد اولین و مهمترین باشد، می‌خواهد من منحصر به فرد خود را به همه تحمیل کند. من! من! من بهتر می‌دانم، من بیشتر دارم، من از پس هر کاری برمی‌آیم. جهان با من شروع می‌شود، من خودم تمام جهانم. من! من!... ایرانی‌ها در هر دار و دسته‌ای باشند بی‌درنگ برای خودشان سلسله مراتب می‌تراشند. من اولم، تو دوم، تو هم سوم. دومی و سومی مخالفت نمی‌کنند، اما فورا شروع می‌کنند به بو کشیدن، توطئه کردن و ترفند زدن تا شماره‌ی یک را به زیر بکشند. شماره‌ی یک باید برای بالا ماندنش سنگر بگیرد. سنگر بگیرد و ضامن تفنگش را بکشد. ص 40 کتاب
ساواک مطبوعات، کتاب‌ها و فیلم‌ها را سانسور می‌کرد (ساواک بود که اجرای نمایش‌نامه‌های شکسپیر و مولیر را ممنوع کرد، چون در نقد فساد سلطنت و اشراف بودند.) ساواک حاکم دانشگاه‌ها، ادارات و کارخانه‌ها بود. ص 47 کتاب
ایرانی‌های داخل نمی‌توانستند کتاب‌های بهترین نویسنده‌های مملکت را بخوانند (چون فقط خارج از کشور منتشر می‌شدند)، نمی‌توانستند فیلم‌های کارگردان‌های برجسته‌شان را ببینند (چون در ایران اجازه‌ی نمایش نداشتند)، نمی‌توانستند صدای روشنفکران مملکت را بشنوند (چون محکوم به سکوت شده بودند). شاه مردم را واداشت بین ساواک و روحانیون یکی را انتخاب کنند و آنها هم روحانیون را انتخاب کردند. ص 57 کتاب
حکومت خودکامه‌ای که روشنفکران و فرهنگ خود را نابود می‌کند پشت سرش برهوت بایری به جا می‌گذارد که درخت اندیشه به این زودی‌ها در آن نمی‌روید. ص 58 کتاب
ایرانی‌ها مردمانی مغرورند و پای حیثیتشان که وسط باشد، بی‌نهایت حساس هم می‌شوند. یک ایرانی هیچ وقت نمی‌پذیرد که نمی‌تواند کاری را انجام بدهد؛ چنین اقراری را مایه‌ی سرافکندگی و بی‌آبرویی می‌داند. عذاب می‌کشد، غصه می‌خورد و سر آخر نفرت در وجودش ریشه می‌دواند. ص 59 کتاب
در جوامع استبدادی هدف از پیشرفت تقویت دولت و ابزارهای سرکوبش است و به استبداد، سرسپردگی، سترونی، ابهام و پوچی زندگی می‌انجامد. ص 65 کتاب
یک ایرانی می‌گوید من در مدرسه خیلی متدین بودم و همه‌ی بچه‌ها فکر می‌کردند دور سرم هاله‌ای نور دارم...اعتقادات خرافی در این کشور عمیقا ریشه دوانده است، از جمله اعتقاد به اعداد، علامات، نماد، پیشگویی و اشراق. ص 71 کتاب
ملتی که استبداد لگدکوبش کرده، خوار و زبونش ساخته و مجبورش کرده همچون شیء بیجانی باشد همواره در پی پناه است، پی جایی که بتواند در آن سنگر بگیرد، دور خودش دیوار بکشد و خودش باشد. برای حفظ فردیت، هویت و حتی زندگی روزمره‌اش راهی جز این ندارد. اما یک ملت که نمی‌تواند مهاجرت کند، بنابراین باید به جای مکان در زمان مهاجرت کند. ص 105 کتاب
سری به قرارگاه کمیته زدم. کمیته... اسمی که روی نهادهای حکومتی نوپا گذاشته‌اند. مردانی با ریش‌های نتراشیده توی اتاق‌هایی شلوغ و درهم برهم پشت میزهایی نشسته بودند...اسم‌هایی که من سراغشان را می‌گرفتم برای این بی‌عرضه‌های ریشوی کم سواد هیچ معنایی نداشت... انقلاب قدرت را به دست آدم‌هایی به کل نورسیده و گمنام داده بود که تا همین دیروز هیچ کس چیزی درباره‌شان نشنیده بود. حالا این ریشوها می‌نشستند و تمام وقت مشورت می‌کردند. درباره چی؟ درباره این که چه باید کرد بله، چون بالاخره کمیته باید کاری بکند. ص 130 کتاب
ممکن است مستبدی برود، اما هیچ استبدادی با رفتن مستبد یکسره محو نمی‌شود. حیات دیکتاتوری به جهل عوام متکی است و از همین رو است که همه‌ی دیکتاتورها سخت می‌کوشند تا این جهل را افزون کنند. باید نسل‌ها بگذرد تا اوضاع عوض شود و نوری به درون راه یابد. به هر حال تا پیش از چنین دورانی، آنها که دیکتاتوری را به زیر می‌کشند- بی آن که خودشان بخواهند- اغلب جوری رفتار می‌کنند که انگار میراث دار آنند و به نگرش‌ها و الگوهای فکری دورانی تداوم می‌بخشند که خودشان نابودش کرده‌اند. این اتفاق چنان ناخواسته و ناخودآگاه می‌افتد که اگر کسی قضیه را به آنها گوشزد کند، با چهره‌ای حق به جانب از کوره در می‌روند. ص 136 کتاب

[Daren · Rating 4 out of 5]

Ryszard Kapuscinski is known as a dedicated journalist, one who puts himself in the situation, rather than analysing it from a distance - and he is somewhat a specialist in revolutions! When other journalists fled Iran, Kapuscinski hung around, observing, but also, it seems, living in the situation he was reporting on.

This book reads as journalism much more than the narrative of a book. It has a strange format - it is made up of three parts. The first and third parts - relatively short, are commentaries. The middle part is a series of descriptions and explanations.

The middle part is made up of a series of short essays about either 'a photograph', 'a cassette', or 'from the notes'. To explain further - for each photograph, Kapuscinski describes a photograph. He is clearly looking at it analysing it as he writes - I personally think he missed a trick my not putting the photographs in the book - a picture painting a thousand words and all that... For a cassette, he describes an interview he recorded. In each 'from the notes' section he tells a story or writes an essay on an item he has previously written his own notes about.

He writes from a position of knowledge, he writes about people and situations, their moods and the theory behind their actions. It comes across as realistic and honest, but for me was a bit disjointed.

I don't have a great knowledge of the reign of the Pahlavi dynasty - Reza Shah Pahlavi who took power in 1925, and was forced to abdicate in favour of his son Mohammad Reza Shah Pahlavi, who was the last Shah of Iran, ending in exile in 1979. I came out knowing more about the situation, but I can't help thinking there are some gaping holes in my knowledge, and this book, rather than informing me of the history, the sequence and the events, would have been much more powerful if I already knew the basics. It would have filled in a level of detail, the atmosphere, the personal feelings and thoughts of some of the people. It would have added a layer of understanding, and more depth to the facts.

I have read a couple of Kapuscinski's books now, and I am impressed by his style, and I like his writing a lot, but for me, this one was a harder read. It is probably sitting 3.5 stars, and would have been higher, had I already possessed a bit more knowledge before I read it. For that reason I have rounded up to 4 stars.

[Douglas · Rating 4 out of 5]

“The causes of a revolution are usually sought in objective conditions - general poverty, oppression, scandalous abuses. But this view, while correct, is one-sided. After all, such conditions exist in a hundred countries, but revolutions erupt rarely. What is needed is the consciousness of poverty and the consciousness of oppression, and the conviction that poverty and oppression are not the natural order of this world.”

This is the story of the rise and fall of the last Shah of Iran, Mohammad Reza Pahlavi. But even more importantly, it’s the story of the people he subjugated and their eventual uprising.

Kapuściński, a Polish journalist, published much of this account in The New Yorker in 1985. His writing is comparable to Dostoyevsky or Kafka. His reportage isn’t linear. He goes beyond the simple observations and asks questions best answered by the human psyche. Here’s what we see, but what does it mean?

There’s bloodshed in the streets. There’s a throng of people willingly marching toward their destruction, but why? What lead them to this point? It can’t be oppression. They’ve been oppressed for years, so why now? Why today? Why not yesterday?

Kapuściński is a master at dissecting the psychological minutiae of the individual and collective. He shows how each person felt as a result of the great oppression by the Shah and how they began to gain confidence in groups and crowds, gathering steam in the safety and security of the mosques. He suggests that revolution never happens overnight, but that it’s the result of a leader’s final assault on the patience of his people.

I learned two major things from this book:

1. I had no idea the United States was so heavily involved and supportive of the last Shah and its military and infrastructure. The Shah’s military and secret henchman (Savak) terrorized the people to such a degree that no one could trust anyone and fear gripped the country. The people were not idiots. They knew who was supplying the Shah with weapons and power, and as a result, those that were oppressed naturally resented the U.S. and its involvement in their suffering. No wonder we were called the great satan. What a terrible diplomatic blunder.

2. Revolution Prevention 101. The Shah tried to use the country’s nationalization of oil (and exploited the global demand) to turn Iran into “The Great Civilization”, which he hoped would rival France and Great Britain and be the foremost power in the Middle East. The only problem was that he piped in all these plans with supplies and equipment, but didn’t know how to build it. Also, there was no infrastructure for learning, so the Shah had to import labor from all over the world to get things moving. Can you imagine? You’re already poor and oppressed, then your leader says he’s going to make everything better by turning the country into the greatest civilization and create jobs, but instead he just gets foreigners to come in and do it because it will take too much time to teach everyone else. This did not go over well.

My only problem with this book is that Kapuściński often uses depictions of daguerreotypes and stills to advance the narrative. You know how they say “a picture’s worth a thousand words”? Well, Kapuściński literally uses them. A part of me wishes I could’ve actually seen the photos he describes in so many words.

Kapuściński’s writing is also frequently overly flowery. This was translated from the Polish, so like poetry, this could’ve been a problem with the translation. Exact renderings sometimes don’t translate well.

Overall, I enjoyed his style and readiness to go against the journalistic grain. It peaked my interest enough to want to explore this topic and history further.

[Gar Ver · Rating 5 out of 5]

I like to think of Ryszard Kapuscinski as the Polish Hunter S. Thompson, and, perhaps sacrilegiously to some, I also think the former deserves the fame and iconic recognition much more than the later. While Thompson was rightfully investigating the (hardly veiled) seedy underbelly of the American story, Kapuscinski was personally soaking in, on location, 27 revolutions in various third world countries. During his lifetime he was jailed 40 times and survived four death sentences.

Shah of Shahs is about the revolutionary forces at work in Iran in the modern era, but specifically about the uprisings in the 50s and in 1980. Kapuscinski was in Tehran in the late 70s and early 80s, living in an otherwise vacant hotel during the revolts. The book is setup like a cathedral triptych. The opening and closing sections serve as thin yet devastating historical commentaries, while the middle section, the character development, is more tonal, ethereal.

This section contains reflective and emotive responses to fragments of conversation overheard, photographs and newspaper clippings he collected, wads of crumbled paper with discreet scribblings, and anecdotes relayed directly. With these scraps, Kapuscinski manages to quilt together, as accurately as he could, the overall mood of the country and the hearts of its men.

The writing is intense, concise, and highly stylized. It's not the kind of book you want to break up into too many readings. Finish it as fast as you can, because it's all about feel. The best way I can describe it: Shah of Shahs is an incredibly moving, human account of two Iranian revolutions that ends with the sentence, "You are a poet."

[Shadin Pranto · Rating 5 out of 5]

পোল্যান্ডের বিখ্যাত সাংবাদিক রিজার্ড কাপুচেনস্কি পেশাগত কারণে বিশ্বময় ঘুরে বেড়িয়েছেন। বিস্তর দেখেছেন, শুনেছেন আর ঘটনার অন্তরালের ঘটনাকে জানবার অদম্য ইচ্ছা বরাবরই ভিন্নতা এনে দিয়েছে তাঁর লেখাতে৷ কখনোই ফিকশন লিখেন নি। তবুও সাহিত্যে নোবেলের জন্য মনোনীত হয়েছেন৷ কিন্তু শেষ পর্যন্ত ভাগ্যের শিকে ছেঁড়েনি৷

" Shah Of Shah" বইটি ১৯৭৯ সালের ইরানের বিপ্লবের পটভূমিতে লেখা। সেই বিপ্লবের কারণ, পাহলভি বংশের নামধারণকারী রেজা খানের উত্থান এবং একজন স্বেচ্ছাচারী শাসকের ক্ষমতার উত্তাপ কীভাবে অঙ্গার করে দিতে পারে জনগণকে তা খুব ভালো করেই বিবৃত করেছেন কাপুচেনস্কি। আর রাষ্ট্রীয় বিপ্লব কিংবা শাসকগোষ্ঠীর পতন যে শোষিত জনতা নয়; বরং শাসক নিজের ভুলে নিজেই ঢেকে আনে - এই ঐতিহাসিক সত্যকে আরো একবার প্রামাণ্য হিসেবে উপস্থাপন করলেন সাংবাদিক কাপুচেনস্কি৷

স্বৈরাচার শাসক রেজা শাহ পাহলভির পতনের ইতিহাসের সাথে তৃতীয় বিশ্বের দেশগুলোর শাসকগোষ্ঠীর মনোভাবের অসম্ভব সাদৃশ্য রয়েছে।
কাপুচেনস্কি ইরানে এসেছেন৷ততদিনে ইরানে বিপ্লব হয়ে গিয়েছে৷ তিনি বিপ্লবোত্তর ইরানের ঘটনার সমান্তরালে না হলেও কিছুটা একইসাথে শোনাচ্ছেন। যখন পৌছালেন ইরানে দেখলেন,

" Everything is in confusion, as though the Police have just finished a violent, nervous search. Newspapers, local and Foreign, are scattered everywhere, special editons, big attention getting headlines, HE HAS LEFT "

কাপুচেনস্কি লক্ষ করলেন এই থমথমে অবস্থাতেও ইরানবাসী সর্তক। কেননা তাদের তখনো ধারণা,

" He will make deceive you and make promises to you, but don't let yourself be fooled. "

যেন সবাই পালিয়ে যাওয়া শাসক রেজা শাহ পাহলভির ফাঁদ নিয়ে শঙ্কিত। কেউই বিশ্বাস করতে চাইছেনা একদা ইরানবাসীর ভাগ্যবিধাতা রেজা শাহকে। এদিকে বিপ্লবোত্তর পারস্যেও ঘুমোট ভাব।সারা শহর জুড়েই বিশৃঙ্খলা। বিদেশিরাও ভীত। স্থানীয় ব্যবসা-বাণিজ্য ধুঁকতে শুরু করেছে৷ পর্যটক নেই। তাই যেসব হোটেল রাজার আমলে বিদেশিদের ভীড়ে জনাকীর্ণ থাকতো।তখন সেখানে মাছি উড়ছিল। আর মাছি-মারা কেরানির কাজ করছিল বিপ্লবীরা৷

খোমেইনি ইরানের ইসলামি বিপ্লবী সরকারের প্রধান হিসেবে দায়িত্ব গ্রহণ করেছেন। কাপুচেনস্কি দেখলেন, খোমেইনি লোকটি রাষ্ট্রের সর্বময় ক্ষমতার অধিকারী হওয়া সত্ত্বেও কত সাদামাটা জীবনযাপনে অভ্যস্ত।দেশের সর্বোচ্চ নেতা খোমেইনি রাজধানীতে জাঁকিয়ে বসলেন না৷ বরং তিনি রাজধানীর বাইরে কওম( Qom) শহর থেকে নিয়ন্ত্রন করতেন দেশকে। অনেকটা ভারতের স্বাধীনতার পর গান্ধি যেমনটি করেছিল৷ মুক্তিযুদ্ধের পর অবশ্য বঙ্গবন্ধুকেও এভাবেই রাজধানীর বাইরে থেকে জাতির পিতা হিসেবে রাষ্ট্রকে গঠনের প্রস্তাব দিয়েছিলেন সিরাজুল আলম খানরা৷সে অন্য প্রসঙ্গ। খোমেইনির কওম শহরের ছোট্ট ঘরটিই ছিল রাষ্ট্রের সর্বোচ্চ নীতিনির্ধারণী কার্যালয়। আর খোমেইনি কারও সাথে দেখা করতেন না৷ ইরানের পররাষ্ট্র নীতি নিয়ে যেমনটি খোমেইনি বলেছিলেন তা অনেকটা এখনও অপরিবর্তিত,

"..nobody will tell us what to do in our own home or impose anything on us" খোমেইনির "nobody"

যে মার্কিন যুক্তরাষ্ট্র তা বলার অপেক্ষা রাখে না। তারমানে বিপ্লবোত্তর ইরানের সাথে শাহপন্থী ইউএসের শত্রুতা গোড়া থেকেই৷

কাপুচেনস্কির লেখার একটি চমৎকার দিক হলঃ তিনি শুধু ইরানের মধ্যেই নিজেকে সীমাবদ্ধ রাখেন নি৷ যুগধর্ম যে বদলে গেছে তারও আভাস দিয়েছেন বেশ সহজবোধ্যভাবে।

এদিকে বিপ্লবের পর সাবেক শাসকপন্থীদের গর্দান নিয়ে নেওয়ার চিরন্তন রীতি চালু হয়ে গেছে। আরেকদিকে, প্রতিবিপ্লবীসহ অন্যান্য মিলিশিয়া গোষ্ঠীও নৈরাজ্য সৃষ্টি করেছে। এই বিশৃঙ্খলার বর্ণনা দেননি কাপুচেনস্কি। অথচ বাক্যের গভীরতার কারণে সহজেই বোঝা যায় কি ঘটছিল সেখানে।

বিপ্লবী ইরান থেকে লেখক ফিরে গেলেন রাজতন্ত্রী ইরানে। ইতিহাস হাতড়ে বের করলেন রেজা শাহের পূর্বপুরুষের উত্থানের ইতিবৃত্ত। রেজা শাহ পাহলভির পিতার নামও ছিল রেজা খান৷ এই ব্যক্তি সাবেক রাজাদের সেনাবাহিনীতে কর্মকর্তা ছিলেন।ইরান তখনও ইরান হয়নি৷ পারস্য নামেই পরিচিত। পারস্য তখন রাশিয়ার প্রভাব বলয়ে৷ জারশাসিত রাশিয়ার সেনাকর্তা লিয়াকভের নেতৃত্বে চলে পারস্য সেনাবাহিনী৷ এই লিয়াকভের খুব কাছের মানুষ রেজা খান। ১৯১৭ সালে গণেশ উল্টে গেল। রুশ বিপ্লবে জার শাসনের পতন ঘটল৷ পারস্যধিপতি লিয়াকভকে বলশেভিকদের প্রতি সহানুভূতিশীল মনে করলেন। ঠিক তখনই ভাগ্যচাকা চলে গেল সামান্য সেনাকর্তা রেজা খানের পক্ষে৷ লিয়াকভের বদলে পারস্যরাজের বিশ্বস্ত হয়ে উঠলেন রেজা খান।
১৯১৭ সালের পর পারস্য চলে গেল ব্রিটিশ প্রভাববলয়ে। ব্রিটেন নিজেদের লোক রেজা খানকে বসিয়ে দিল ক্ষমতায়। এটি ১৯২১ সালের ঘটনা৷ ব্রিটিশ জেনারেল এডমন্ডের সক্রিয় সৈন্য সহায়তায় রেজা খান তেহরানে প্রবেশ করলেন৷ বন্দি হল সকল রাজনীতিবিদ।ইংরেজ এজেন্ট রেজা খান উপাধি নিলেন,

" King of Kings, Shadow of thr Almight, God's Vicat and the center of the universe and also as a founder of the Pahlavi dynasty, which begins with him and, destiny decrees, ends with his son. "

সেনাবাহিনীর কর্মকর্তা থেকে হঠাৎ রাজবংশের প্রতিষ্ঠাতা বনে যাওয়া রেজা খান শক্তহাতে 'মূর্খ' জনতাকে শাসন করতে লাগলেন। কিন্তু সেনাবাহিনীর প্রতি মমত্ববোধ আরো বাড়তে লাগল। জনগণের যাই হোক না কেন সেনাবাহিনীর যাতে কোনো কিছুর ঘাটতি না পড়ে - সেদিকে তীক্ষ্ণ দৃষ্টি রেজা খানের। চারিদিকে শৃঙ্খলা চাই! শৃঙ্খলা! এটাই হয়ে যায় রেজা খানের মূলমন্ত্র। আর পারস্যের ঐতিহ্য নয়, ইউরোপীয় পোশাক পরিধান রীতিমতো বাধ্যতামূলক করা হয়! চাদর পরাকে নিষিদ্ধ ঘোষণা করা হয়। জনতা দ্রোহী হয়ে উঠলে কঠোরভাবে দমন করেন রেজা খান। উদারবাদীরা রেজার এসব কর্মকান্ডের বিরোধিতা করে। তাই এদের তিনি জেলে পোড়েন, পত্রিকা দেন বন্ধ করে৷

রেজা খানই হয়ে যান ইরানের সবচেয়ে বেশি ভূসম্পত্তির মালিক।একটি গাধাকে তিনি মৃত্যুদন্ড দেন। কারণ গাধাটি ক্ষেতে ঢুকে পড়েছিল!
সবই যে খারাপ কাজ করেছেন রেজা খান তা নয়। কাপুচেনস্কির মতে, অবকাঠামো উন্নয়ন করেছেন অনেকটাই।

১৯৪১ সালে ইরানে রেড আর্মি ও ব্রিটিশ সেনাবাহিনী প্রবেশ করে। রেজা খান এটিকে তার অপমান মনে করে তার সাধের সেনাবাহিনীকে রুখে দাঁড়াতে নির্দেশ দেন। কিন্তু
" fifteen Iranian divisions had surrendered Without much resistanc. "

উল্টো রেজা খানের ব্রিটিশ প্রভুরা ক্ষিপ্ত হয়ে তাকে গদি থেকে নামিয়ে দেয়। ১৯৪১ সালের সেপ্টেম্বর মাসে রেজা খানের পুত্র মুহাম্মদ রেজা পাহলভিকে সিংহাসনে বসায়। বিদেশে বিতাড়িত করে রেজা খানকে। সেখানেই তিনবছর পর তার মৃত্যু হয়।
মুহাম্মদ রেজা পাহলভি বাবার উত্তরাধিকার হবে তা সবারই জানা ছিল। ছেলেকে সেভাবেই মানুষ করেছিলেন রেজা খান। মাত্র বাইশ বছর বয়সেই দিয়েছিলেন জেনারেল পদ।

বাবার চাইতে পুত্র ছিল কয়েককাঠি সরেস।কাপুচেনস্কি লিখেছেন,

" His subjects kissed his shoes. "

এই রেজা শাহ পাহলভির সাথেই তেলখনি জাতীয়করণ নিয়ে দ্বন্দ্ব বাধে প্রধানমন্ত্রী মোসাদ্দেকের৷ উদারচেতা মোসাদ্দেক ১৯৫৩ সালে তেলশিল্প রাষ্ট্রায়াত্তকরণ করেন। সাথে সাথে ইউরোপীয় ও মার্কিন প্রভুরা তাদের স্বার্থ নিয়ে শঙ্কিত হয়ে পড়েন৷ মোসাদ্দেক পশ্চিমাদের ইরানের তেলখনি থেকে বিতাড়ন করেন। বিশ্ববাজারে আলোরন পড়ে যায়। মোসাদ্দেকের জনপ্রিয়তা ভাবিয়ে তোলে রেজা শাহকে। জনগণের মাঝে দানা বাধতে থাকে জাতীয়তাবাদ।

সেনাবাহিনীর একটি অংশ পদত্যাগে বাধ্য করে মোসাদ্দেককে। হন গৃহবন্দী। পচিঁশ বছর গৃহে অন্তরীণ থাকা মোসাদ্দেকের সাথে বন্দিত্ব বরণ করেছিল ইরানিদের জাতীয়তাবোধও। তাই বিপ্লবের পর স্মরণ করা হয় মোসাদ্দেককে৷

হঠাৎ পেট্রোডলার পেয়ে রেজা শাহ ভাবলেন,

" I will create a second America in a generation! "

কারণ,

" Money changes all iron rules into rubber bands."

কওম শহরে আয়াতুল্লাহ খোমেইনি নামের এক ষাটোর্ধ্ব বৃদ্ধকে খুব বেশি কেউ চিনতো না। অথচ রাজার গুপ্তপুলিশ সাভাক তাকেই নেতা ���ানিয়ে দিল।

স্বেচ্ছাচারী শাসকরা সবসময়ই রাষ্ট্রযন্ত্রকে ব্যবহার করে বিশেষ বাহিনী গড়ে তোলে। যাদের কাজই থাকে বিরোধীমতকে দলন করা। শাহের সাভাকও তাই করতো। সবখানে সাভাকের গুপ্তচর ছড়িয়ে পড়েছিল। চারিদিকে কাজ করতো সাভাকভীতি৷ সাভাক বই, সংবাদপত্র , চলচ্চিত্র সেন্সর করতো। বিশ্ববিদ্যালয় হতে পাড়ার গলি সবই ছিল সাভাকের দখলে। সাভাকের হাত থেকে স্বয়ং শাহের হস্তক্ষেপ ব্যতীত কেউ রক্ষা পেতে পারতো না৷ সাভাকের কার্যপদ্ধতি ছিল,

" Were you against the Shah?No, I wasn't. But you wanted to be, you shit! That was all it took. "

শাহের ইরানে লাশ মিলতো। কিন্তু খুনি খুঁজে পাওয়া যেত না৷ এদিকে শাহের এক কথা ,
"Prosperity for All." উন্নয়নই ছিল শাহের ধ্যানজ্ঞান!

পেট্রোডলারে বুঁদ শাহ দুনিয়ার যতকিছু ভালো প্রযুক্ত, সেবা, অস্ত্র আছে কিনে নিতে চাইলেন। কিন্তু তবুও " Prosperity for All" স্লোগানে ইরানিরা ভোলেনি, রুখে দাঁড়ায় সেচ্ছাচারী শাহের বিরুদ্ধে। কিন্তু বিপ্লবোত্তর ইরানে ক্ষমতার দ্বন্দ্ব দেখেছেন কাপুচেনস্কি। দেখেছেন গরিব কৃষক যে স্বপ্ন নিয়ে আয়েশি শাহের বিরুদ্ধে রুখে দাঁড়ায় সেই স্বপ্ন তখনও অধরা ।

সহজিয়া গদ্যের লেখক রিজার্ড কাপুচেনস্কি শুধু ইরানের শাহের পতন আর বিপ্লব নিয়ে লেখেন নি;বিশ্বের সকল সেচ্ছাচারী শাসকের উত্থান এবং একসময় যে তাদের পতন অবশ্যম্ভাবী সেই বার্তাও রেখে গেছেন ইতিহাস হাতড়ে।

[Jessica · Rating 4 out of 5]

In a brief exchange with Elizabeth just now about King Leopold's Ghost, I admitted that books like that one make me feel I need a novel afterwards, to help me get back my equilibrium or faith in life and human beings or something like that. And it's true: I really like nonfiction and in many ways I do prefer it -- even if a nonfiction book's not that great, when I'm done at least I've learned something, whereas reading a crappy novel usually just feels like wasted time.

But a diet of all nonfiction inevitably turns me into a neurotic semi-suicidal, semi-homicidal, neutron-bomb-craving misanthropic mess. Nonfiction is about the truth, and, uh, well... I can't handle the truth! No one can, it just sucks too much. I'll read about atrocities in the Congo, twentieth-century genocides, totalitarianism and state-sponsored torture... and it's good to know these things but man, it does feel hard to know it. And so that's why we have art, to make sense of this shit, or momentarily to escape it, or just somehow to take the edge off and help us keep waking up in the mornings to confront such a world. Honestly, if it weren't for fiction I'd probably break down into a blubbering, nonfunctional ball of gel on the floor just from thinking about how fucked up people are. The way fiction prevents this is a mechanism I'm not going to get into, but it does, and that's something for which I'm extremely grateful.

Recently I've been reading a lot about Iran, in particular the Revolution and the hostage crisis. This is the first book I've read by Ryszard Kapuściński, and it's an interesting piece of journalism that in many ways reads like experimental fiction. It begins with Kapuściński hanging around his hotel room in Tehran after the Revolution, when most other journalists have left. The book is largely made up of his descriptions of photographs and interviews and impressions, pulling back later on from Iran to make more general observations about revolution, based on others that Kapuściński has observed.

This is kind of hard, heavy stuff to be reading about, and for me what made this book great was the way that it ended. Its final passages did what literature does, but that straight reportage or nonfiction can rarely accomplish: it expanded up beyond what it had been describing, and located some kind of meaning, or beauty, or different kind of truth, that transcended the ugliness and pain of history's bloodshed. That is, it made art, and Shah of Shahs I felt was notable for that: sort of like a whiskey that contains a hangover cure, this was one stop shopping for me, and I liked that about it.

[Maryam · Rating 3 out of 5]

هیچ استبدادی با رفتن مستبد یکسره محو نمی‌شود. حیات دیکتاتوری به جهل عوام متکی است و از همین روست که همه دیکتاتورها سخت می‌کوشند تا این جهل را افزون کنند. باید نسل‌ها بگذرد تا اوضاع عوض شود و نوری به درون راه یابد. به هر حال تا پیش از چنین دورانی، آن‌ها که دیکتاتوری را به زیر می‌کشند-بی آنکه خودشان بخواهند- اغلب جوری رفتار می‌کنند که انگار میراث‌دار آنند و به نگرش‌ها و الگوهای فکری دورانی تدوام می‌بخشند که خودشان نابودش کرده‌اند. این اتفاق چنان نا خواسته و ناخودآگاه می‌افتد که اگر کسی قضیه را به آن‌ها گوشزد کند، با چهره‌ای حق به جانب از کوره در می‌روند. اما آیا می‌توان همه‌ی این‌ها را گردن شاه انداخت؟ شاه سنتی موجود را به میراث برده بود و در چارچوب رسم و رسومی عمل می‌کرد که از قرن‌ها پیش غالب و فراگیر بوده است. یکی از سخت‌ترین کارهای دنیا این است که از چنین چارچوب‌هایی گذر کنی تا گذشته را تغییر دهی.

[Alireza · Rating 1 out of 5]

از نظر تاریخی با کتاب بسیار ضعیف و بدون سند و منبعی روبه‌رو هستیم که حتی یک ستاره هم زیادش هستش ولی از نظر قلم نویسنده خیلی قوی هستش. کتاب حتی یک سند و منبع در تایید نوشته‌هاش نمیاره و خب واقعا من رو از کاپوشینسکی ناامید کرد و نگرانم روایت‌هایی که از کشورهای دیگه داشته هم به همین سطحی‌نگری محدود بوده. به نظرم این کتاب حتی یک سور هم به کتاب‌های تاریخ مدرسه زده و اگه میخواستن به یه نفر پول بدن براشون رپورتاژ کنه به این قدرت نمیتونست کار رو در بیاره.
مشکل اصلی اینه که نویسنده بعد از انقلاب به ایران رسیده و چون تجربه بسیار زیادی توی حضور در انقلاب‌های مختلف اون زمان رو داره، به خودش اجازه میده با یک نگاه کلی یک نسخه مشترک برای همه‌شون بپیچه و فکر کنه میتونه همه رو کنار هم قرار بده. این اشتباه رو خیلی از تاریخ‌نگارها کردن و حتی خانم اسکاچپول با اون همه شهرت اومد و نظریه‌های انقلابش رو به خاطر انقلاب ایران عوض کرد.
نویسنده از تاریخ شفاهی مردم عادی کوچه و خیابون استفاده کرده و خب همه میدونیم وضعیت روایت‌های شفاهی مردم ما به چه صورت هستند. بخش‌هایی از کتاب مثل این میمونه که نویسنده توی یه مهمونی یا تاکسی صحبتی رو شنیده بعد با خودش فکر کرده چه جالب، توی کتابم بنویسمش. شاید تاریخ مصرف این کتاب برای دهه اول انقلاب و اون هم برای مخاطب خارجی باشه ولی در حال حاضر دیگه نمیشه انقدر بدون سند و مدرک و هالیوودی کتاب نوشت.
من خودم اصلا گرایشی به پهلوی ندارم ولی به شدت طرفدار کتاب‌های تحلیلی و دقیق هستم که متاسفانه این کتاب جزوشون نیست و به جز چند صفحه آخر که در مورد برگشت مردم به زندگی عادی و آفت انقلاب‌ها و سواستفاده‌گرهاست، بقیه‌ش به نظر من جالب نبود.
چون یه سری از دوستان به جملات قصار و خوشگل آقای کاپوشینسکی علاقه پیدا کردن، چندتا نمونه‌ روایت منفی رو براتون اینجا میارم:
جاده و خط آهن ساخت، مدرسه و اداره، فرودگاه و مناطق مسکونی تازه‌ای در شهرها. با این حال، ملت فقیر و دلمرده ماند. رضاخان که رفت، مردم مسرور دیرزمانی رفتنش را جشن گرفتند.
ساواک بالغ بر شصت هزار مامور داشت وکسی حساب کرده بود که سه میلیون نفر جاسوس و خبرچین هم دارد.
آیت‌الله سعیدی زیر شکنجه می‌میرد، روی ماهی‌تابه. اندکی بعد آیت‌الله آذرشهری هم جان می‌سپارد، ماموران ساواک او را توی دیگ روغن جوشان می‌اندازند.
ماموران ساواک جلو چشم طالقانی به دخترش تجاوز کردند و وقتی آیت‌الله چشم‌هایش را بست با سیگار پلک‌هایش را سوزاندند تا مجبورش کنند جنایت آن‌ها را ببیند.
و خیلی نمونه دیگه که حوصله ندارم بنویسم.

[Debbie Zapata · Rating 5 out of 5]

Jan 27, 8am ~~ Review asap.

Jan 28, 1pm ~~ In 2022 I read more than one book about Iran, all written by Iranian authors who had left the country. Daughter Of Persia helped me understand the character of Iran and its people more than any other, so it is the one I keep thinking about long after the final page.

Shah Of Shahs is another such book, which might seem odd since the author is not native to Iran. But he was a seasoned journalist who spent his career reporting from countries that experienced revolutions. As a matter of fact, the Islamic Revolution that deposed the Shah in 1979 was the twenty-seventh Third World revolution RK had seen, per his own statement on page 142 of the book. (By the way, this book was published originally in Polish in 1982, with the English translation appearing in 1985.)

We learn a lot about the history of the country, but not in the same way as in other books. RK was a foreign correspondent and has the newspaperman's way of distilling information down to essential facts. But he also has an almost poetic writing style which pulls the reader in and makes the book live and breathe, sometimes even scream in pain.

If you only ever read one book about Iran, read this one.

Just keep your eyes open for statements that will hit a little closer to home. They are there, and it was chilling to realize how many of the key ingredients for future revolution are currently accumulating in various countries around the world at this very moment.

[Tam · Rating 3 out of 5]

Kapuscinski does his best being a journalist, that is, reporting whatever he feels and sees in foreign lands, sharing with readers his very personal notes. Well, at least, that is part of his writing that I like.

Yet in this book, he was trying to do something else: interpreting history. He was giving pieces of understanding of Iran, some brief account of the country's history that goees up until the Iranian evolution and the deposition of the last Shah, using, for sure, a lot of secondary sources and whatever knowledge he was able to accumulate before his actual presence in the country. This knowledge didn't come from his first-hand encounter with Muslim world. No, as far as I could detect, it was the preconceived impression that carried so much of the traditionally biased views of the "Orientals," of Islamic world, developed by the West since the 18th century. And so the book didn't work well for me.

Kapuscinski's writings on Africa are great, perhaps because he was able to keep a somewhat fresher mind? Perhaps? For Iran, there was something amiss. It lacks the individuals, it lacks the personal observations and attachment. It lacks the very concrete "human" element. Instead, it is more like a general retelling, a big canvas that looks at the macro order and forgets the power of details. It's still beautiful, can't deny that. But I want more. The redeeming thing is that the author still keeps a very sympathetic heart with the people struggling with the question of development, of the future: now, where should we go next?

[Shuhan Rizwan · Rating 4 out of 5]

সাংবাদিকতা হলো প্রতিদিনের সাহিত্য, এমন কিছুই বলেছিলেন গ্যাবো মার্কেজ।

তাই বলে প্রতিটি সাংবাদিকই কি সাহিত্য রচনা করতে পারেন? বিন্দুর মাঝে সিন্ধু, আজকালের মাঝ��� মহাকাল ধারণ কি সম্ভব হয়ে ওঠে সকলের কলমে? হয় না। তবে কাপুচিনস্কি এদিক দিয়ে আশ্চর্য ব্যতিক্রম।

রেজা শাহ পাহলভীর ইরান কী করে ধীরে ধীরে গিয়ে পড়লো আয়াতুল্লাহ খোমেনির আওতায়, ছোট আকারের এই বইতে তারই একটা দুর্দান্ত বয়ান এঁকেছেন কাপুচিনস্কি। টুকরো তথ্য হতেই ইতিহাসের ধারাবর্ণনা, দারুণ বুদ্ধিদীপ্ত সব মন্তব্য; আর মনোলগের ঘরানায় ইতিহাসের চিরকালীন সব বাঁক বর্ণন কাপুচিনস্কির বৈশিষ্ট্য।

লিখতে বসে মনে পড়ছে আরেক সাংবাদিক যাদুকর এদুয়ার্দো গ্যালিয়ানোকে, বিষয় আর বয়ানে কাপুচিনস্কির সাথে কোথাও যেন সাদৃশ্য আছে তার। পার্থক্য এটুকুই, যে গ্যালিয়ানো যদি হন স্বল্পভাষী কবি, কাপুচিনস্কি সেখানে তুখোড় এক গল্পকার।

[Abeer Abdullah · Rating 5 out of 5]

Easily one of the most moving books I've read this year. Even if you couldn't care less about Iran or the middle east, even if you don't give a shit about politics or revolutions or oppression. Kapuscinski tells the story of a nation which by extension mirrors so many different nations in different times and different places. Though in many ways his writing is specifically about a certain time and place, it speaks truthfully about the nature of man and trauma. Political books have been accused of being dead in the sense that the words just don't come to life, you could never possibly say that about this book which delves deeply into the psychology of men and nations.

[Mijan Rashid · Rating 4 out of 5]

Ryszard Kapuscinski (১৯৩২-২০০৭) ছিলেন একাধারে সাংবাদিক, চিত্রগ্রাহক, লেখক এবং কবি। ১৯৬৪ সাল থেকে পোলিশ প্রেস এজেন্সির পক্ষ হয়ে ভ্রমণ শুরু করেন এবং এশিয়া, আফ্রিকা, আমেরিকা ও ইউরোপের বিভিন্ন দেশে সংঘটিত যুদ্ধ, ক্যু ও বিপ্লব নিয়ে রিপোর্ট লিখেছেন। Ryszard Kapuscinski তার সাংবাদিকতার সময়ে ২৭টি ক্যু ও বিপ্লব দেখেছেন, ৪০ বার জেলে গিয়েছেন এবং ৪ বার মৃত্যুদণ্ডের হাত ফিরে এসেছেন। এই সময়ে পোলিশ প্রেস এজেন্সির পক্ষ হয়ে গুপ্তচরবৃত্তির অভিযোগ আছে তার বিরুদ্ধে।

ইরানের শাহ দ্বিতীয় রেজা শাহ রাতারাতি ক্ষমতাচ্যুত হন এবং দেশান্তরী হতে বাধ্য হন। আসলেই কি তাই! মাত্র এক প্রজন্মের মধ্যেই দেশকে ইউরোপ আমেরিকার মানের বানানোর প্রতিশ্রুতি দিয়েছেন রেজা শাহ এবং সেই লক্ষ্যে সামরিক বাহিনীর জন্য তৎকালীন সর্বাধুনিক সমরাস্ত্র সংগ্রহ করেন, প্রায় ১০ লক্ষ ইরানিকে ইউরোপ আমেরিকার সেরা বিশ্ববিদ্যালয়ে পড়তে পাঠানো হয় ও ইরানে শিল্পোন্নত দেশে পরিণত করতে আমদানি করা হয় সর্বাধুনিক যন্ত্রপাতি ও কাঁচামাল।

ফলাফল: সামরিক বাহিনী হয় সাধারণ মানুষ নিয়ন্ত্রণ ও শাহ বিরোধীদের দমনের অস্ত্র। অপরিকল্পিত উন্নয়ন ও সীমাহীন দূর্নীতি ইরানের স্বল্পসংখ্যক মানুষকে অস্বাভাবিক ক্ষমতাশালী ও ধনী করে তোলে এবং ধনী দরিদ্রের ব্যবধান অনেক বেড়ে যায়। আর পড়াশোনার জন্য বিদেশে যাওয়া শিক্ষার্থীদের খুব নগণ্য সংখ্যকই ইরানে ফেরত আসেন। আর এসব কিছুর জন্য ভুক্তভোগী হতে হয় ইরানের সাধারণ জনগণকে। 

Ryszard Kapuscinski দুই বছর ধরে অনুসন্ধান করেছেন ইরানে ঘটে যাওয়া নিপীড়ন, গুপ্ত হত্যা, গণহত্যা, গোঁড়ামি এবং বিপ্লবের ইতিহাস যা রেজা শাহ পাহলভী এর পতনের কারণ হয়েছিল। 

বিশেষ দ্রষ্টব্যঃ রাজতন্ত্র, সমাজতন্ত্র ও স্বৈরতন্ত্রের মতো গণতন্ত্রও নিখুঁত নয় কিন্তু গণতন্ত্রের মূল আকর্ষণ হচ্ছে শান্তিপূর্ণ উপায়ে ও সাধারণ মানুষের অংশগ্রহণে রাষ্ট্রের ক্ষমতায় রদবদল।

[Hakan · Rating 4 out of 5]

Polonyalı gezgin gazeteci/yazar Kapuscinski, bu kitabı kendi dilinde 1982’de yayınlamış, 1985’te de İngilizce’ye çevirilmiş. Türkçe çevirisi de yapılmış. Devrimden hemen sonra gittiği İran’da gördüklerini, işittiklerini, analitik bir çerçeveye oturtarak özlü bir biçimde kaleme almış. Siyaset felsefesi ve tarih boyutlarını da ihmal etmemiş. Araya ilginç anekdotlar serpiştirmiş. Yazarın bir de kendisini okutan enfes bir üslubu var. 36 yıl önce yazılmış olmasına karşın konuya ilgi duyanların okumaktan pişman olmayacağı bir kitap. Ayrıca, İran Şahı’nın ötesinde, özellikle diktatörlerin doğası, halk hareketlerinin dinamikleri hakkında, günümüzde de geçerliliği olan, paralellik kurulabilecek değerli tespitler içermesi de kitabın diğer bir artısı.

[Haniyeh · Rating 2 out of 5]

کتاب در مورد زمان حکومت پهلوی و رضاشاه و محمدرضاشاه هست. نویسنده کتاب آقای ریشارد کاپوشچینسکی، یک روزنامه‌نگار لهستانی هستن.

▫️من اطلاعاتم درباره این دوران زیاد نیست، درواقع درمورد هیچ دوره تاریخی زیاد نیست و جای تاسفه و به مرور روش کار خواهم کرد اما یه سری اطلاعات این کتاب غلطه و این قابل درکه چون از گفته‌ها و شنیده‌ها در همون زمان به نگارش دراومده، ولی خب اینجوری آدم نمیدونه به بقیه مطالب هم اعتماد کنه یا نه. مثلا ابتدا نفت در سال ۱۳۲۹ ملی شد و سال بعد مصدق به نخست‌وزیری منصوب شد و من توی سریال سرزمین مادری هم همین رو دیدم ولی توی کتاب میگه مصدق بعد از نخست‌وزیر شدنش نفت رو ملی کرد. توی طاقچه یکی از نظرات خیلی بهتر این مطلب رو توضیح دادن. توی گودریدز هم جناب Maziyar Yf خیلی خوب توضیح دادن.

▫️من توی نوار صوتی گوش کردم که پیشنهاد میکنم اگر خواستید بخونیدش، به نسخه صوتیش گوش بدید. من فکر میکردم چون صوتی گوش میکنم عکسهایی که در کتاب بهشون اشاره میشه رو نمیبینم و از دست میدمشون. بعد فهمیدم که توی نسخه ترجمه کتاب، چه چاپی و چه الکترونیکی، عکسها نیستن!! نمیدونم واقعا، پس اصلا چرا ترجمه شد؟ اونم وقتی داره به عکسها اشاره میکنه!

▫️نویسنده سعی کرده جانب بی طرفی رو انتخاب کنه ولی بنظرم نتونسته. بعضی جاها غلو کرده. حتی در توصیف عکسها هم احساس میکنم از تخیلش بهره گرفته. از یه عکس این همه چیز میشه فهمید؟ چیا گفتن؟ کی کجا رفت؟ یا کی چی فکر میکرد؟ بنابراین این کتاب جنبه سندیت تاریخی خودش رو از دست میده و نمیشه بهش استناد کرد.

▫️پراکنده حرف میزنه. یه فصل که تموم شد میتونی کتابو بذاری کنار و واقعا کتاب تموم شده باشه. رو خط زمانی درستی حرکت نمیکنه و هر فصل یه موضوع دور از فصل قبلیه.

▫️تنها کتابی که بین چهار کتابی که بهخوان برای چالش معرفی کرد دوست نداشتم، به همین دلایل بالا.

▫️به طور کلی برای آشنایی با زمان پهلوی و انقلاب بد نیست، ولی به دلایلی که گفتم پیشنهادی نیست چون اطلاعات نادرستی در ذهن میشینن. برای کسی که خودش مطالعه تاریخی داره خوبه و میتونه تفاوت‌ها رو درک کنه ولی برای من نه، انتخاب خوبی نبود.

[Bob Newman · Rating 5 out of 5]

not the shahdow of God

Ryszard Kapusciński was a great Polish journalist who covered, by his own count, 27 revolutions in the Third World (as it was called back in the day). He also wrote about the Soccer War in Central America and later, about the collapsed Soviet system. Whether he was a master of historical facts and cultural knowledge about each of the countries he wrote about is another question. I would not read this book, for example, to know about Iran and its history. I feel he gives it short shrift in some ways. Recently I’ve read “Under Five Shahs”, a self-aggrandizing autobiography by an Iranian upper-class soldier’s soldier for whom discipline and serving the “boss” was everything. There was no mention of torture, massacre, or censorship, not a single word of criticism or doubt. I read “The Persians”, a long, detailed history of Persia/Iran’s bloody history of opposition between ruler and the ruled. That book, by Homa Katouzian, managed, in a most verbose fashion, to show why M. Reza Shah was overthrown in a bloody revolution and why it was the Islamists who came to power after that. But neither of these books reveal in such dramatic and direct fashion the nature of a regime that relied on the secret police and the army to dominate Iran for many years. Kapusciński nails the fear, cruelty, and numbness that underlie such a regime. He uses the idea of “photographs” and “interviews” with Iranians real or imaginary, it doesn’t matter. He creates the dark atmosphere of the times and relies on revealing the psychology of people in Tehran. He does this so excellently, I would argue, because he came from Poland, a country still under Soviet control in the early 80s, a place where, if things were not as bad as in Iran, people kept quiet, suspected everything, trusted nothing. He may not have mentioned Poland or the USSR because he wanted to keep his job, but no doubt his narrative has two edges. In Iran, the Shah sat atop a corrupt system which reflected 2,500 years of Persian history in that there was no rule of law and the Shah controlled all life and property. Though he may have tried to modernize his country, he could not do it by fiat, he could not control the “controllers”, he remained indebted to the CIA.
In short, this is a book about the psychology of people under dictatorship, of people going through a complex revolution, when “eat or be eaten” was a common predicament. A statement which may give you the direction the author wants to take: “…any dictatorship appeals to the lowest instinct of the governed: fear, aggressiveness towards one’s neighbors, bootlicking. Terror most effectively excites such instincts…” (p.115) If you ever liked Garcia-Marquez’ “The Autumn of the Patriarch”, you will definitely like this non-fiction version of a similar topic. Short, but great.

[Farhan · Rating 5 out of 5]

"A dictatorship depends for its existence on the ignorance of the mob; that's why all dictators take such pains to cultivate that ignorance. It requires generations to change such a state of affairs, to let some light in."

I loved this book. At first it seemed a bit untidy, aimless description of post revolution Iran, but then Ryszard begins to unfold the history behind the ascension to power of Pahlavi Shahs. Then he went back to the past and connected to Persia's rulers' traditions, and the culture of oppression by emperors and the helplessness of people for hundreds of years. Then come the horrible tortures, secret police, sycophant ministers and bureaucrats, and countless wealth accumulated by the ruling family and their servile collaborators. But all of these will seem very familiar to the people of any under developed or developing nation, as we all see the same pattern in our countries for ages. Call them Shah or Hitler or Franco or Mobutu or Pinochet, it's the same plot for all the tyrants, and the same story of so called development and desperation of mass people. And whoever talks, there are Gestapos, or black shirts, or in this case, Savak, to supress their voice and to create a reign of terror. Then comes the revolution when people can't stand the injustice and unfairness anymore, but by that time a river of blood has been created. And even after the revolution, there is chaos, confusion, and probably more oppression and bloodshed. But still people live with hope. They survive. How? A carpet seller (named Ferdousi. amazing, huh?) in Tehran explained the answer to the author--

"What has made it possible for the Persian to remain themselves for two and a half millennia in spite of so many wars, invasions, and occupations, is our spiritual, not our material, strength--our poetry, and not our technology.---We have given the world poetry, the miniature, and carpets. These are all useless things from the productive viewpoint. But it is through such things that we have expressed our true selves. We have given the world this miraculous, unique uselessness. ----You spread a carpet on a wretched, parched desert, lie down on it, and feel you are lying on a green meadow.---And then you can feel whole, you feel eminent, you are near paradise, you are a poet."

So we live, in despair and in hope. A must read for everyone.

[Justo Martiañez · Rating 5 out of 5]

Como siempre, Kapuscinsky se encuentra en el momento preciso en el meollo de muchos de los conflictos y revoluciones del siglo XX.
Libro imprescindible para entender la caída del Sha y el triunfo de la revolución islámica en Irán.

[HAMiD · Rating 4 out of 5]

کتاب در برگیرنده ی دو بخش است. بخش نخست مشاهده ها و شنیده های نویسنده در مقام یک روزنامه نگار آگاه از شرایطِ روز و در بستر تحولاتِ روزهای پایانی حکومت پیشین و دومین بخش موشکافی رفتار اجتماع در برابر حکومت خودکامه پس از گذراندن یک دوره ی طولانی استبدادی و رسیدن به این منطق که دیگر راهی برای تغییر وجود ندارد
بخش یکم پرتره هایی به دست می دهد از رفتار روانی اجتماع در برابر قدرت، ساز و کارهای قدرت در ایجاد رفتارهای روانی دلخواهش در اجتماع، رفتارهای حکومت خودکامه پس از اطمینان از روش و ساز و کاری که اعمال کرده است و در آخر رفتار اجتماع به دلیل فروپاشی روانی و بیرون رفتن از مناسبات تعریف شده از سوی حکومت خودکامه. در این بخش نویسنده در مقام ناظری بیرونی بدون هیچ غرض به داوری می نشیند و با ترسیم این پرتره ها به خواننده نشان می دهد که مواردی که گفته شد چگونه یک جامعه را ناچار به تغییر قدرت می کند
این پرتره ها آنقدر دقیق و به جا به توضیح شرایط می پردازند که با تمام حجم اندکی که کتاب دارد می توانند بسیار به خواننده ای که به سادگی تن به تحلیل های بی خردانه و معمول نمی دهد برای بازبینی وقایع و شرایط یاری کند. بنابراین پس از دانستن از شرایطی که گفته شد نویسنده خواننده را به بخش دوم می برد یعنی موشکافی ی آغاز یک انقلاب
بخش دوم، ترکیبی ست بسیار دقیق از روان شناسی و هوش اجتماعی در تقابل با جامعه شناسی و شناخت روابط قدرت. این بخش آن چنان دقیق-در عین کوتاهی- به شرح ِ رفتار اجتماع در تقابلِ قدرت می پردازد که خودش می تواند یک رساله ی به گمانم کامل در چگونگی رفتار جوامع استبداد زده به طور کلی و جامعه ی ایران به شکل خاص در تغییر مناسبات قدرت و تشریح نقطه ی عطفی با نام انقلاب باشد. این مناسبات که کاملن بدون غرض به شرح ماجرا می پردازند آنقدر دقیق و ارزشمند هستند که خواننده ی ساده دل و تا اندازه ای گریزان از اندیشه ی رو در رویی با حقیقت را ممکن است خوش نیاید و کتاب را ناقابل بداند. به چالش کشیدن تئوری توطئه در بستر کتاب یکی از دل بستگی های من به آن هم هست. هرچند ابدن به آن به شکلی روشن اشاره نکرده است. با این حال کتاب برای خواننده به گونه ای می شود گفت مجموعه درس گفتارهایی نیز هست و حتا برای گردانندگانِ قدرت نیز راهنمایی برای مواجهه ای درست در مناسبات قدرت با اجتماع. گاهی دقتِ طرح موضوع آنقدر بالاست که برایم چاپ شدن کتاب بسیار عجیب می نماید و چه بسا که جلوی تجدید چاپ آن گرفته شود! چه بسا
کتاب بدون ادعای روشنفکری تمام تئوری های پوچ و تهی ی روشنفکرنماها را به چالش می کشد و نشان می دهد که جناح بندی ها هم فارغ از سمت شان همه از یک آبشخور تغذیه می کنند. این هم سببی دیگر که کتاب را مداام در همان خوانش نخست در دل خودش بازخوانی کنم و به شکلی در یک زمان چند بار آن را بخوانم. دیگر اینکه کتاب را نویسنده ای غیر ایرانی نوشته است. کسی که به روایتی بیش از 40تحول جهانی را در حکومت ها از نزدیک دیده و لمس کرده است. نگاه او کاملن به گمانم بی طرف و بی غرض است و این هم سندی دیگر بر محترم بودن کتاب
نوشته های کاپوشچینسکی را هم انگار که برگ زر دست به دست می برند. گواهش هم تعداد خواننده های کتاب و نوشتن کامنت های بلند(برخی را خوانده ام) درباره ی تکنیک او در نوشتن و دیدگاهش درباره ی موضوعات مربوط به جامعه. البته که خوانندگان غیرایرانی بیشتر مسحور و دل بسته ی سبک اویند تا سرنوشتی که آقای اعلی حضرت همایونی و رفقا داشته اند.
بازگردانِ بهرنگ رجبی خوب و نشر ماهی نیز با شمایلی مقبول و محترم کتاب را چاپ کرده است و بهای کمی هم برایش در نظر گرفته است. این کتابِ باشرافت و ارجمند را باید خواند. خواند و خواند و خواند و البته که به دیگران نیز معرفی اش کرد. ایدون بادا
1396/12/24

That book is about Iraninan revoloution and the power of people that wont be like as slaves in a great sytem. Ryszard Kapuściński tells us about that system and people bahavior by his viewpoints.

[محمدحسین بنـکدارتهرانی · Rating 2 out of 5]

کاپوشنسکی در بسیاری از انقلاب های قرن بیستم حاضر و ناظر بوده و گزارش‌های نویسی‌های خوبی از خود به جا گذاشته. زان میان این یکی چنگی به دل نمی زند انگار اندوهگینی وهمگین شب‌ها در کوچه‌های سرد و تاریک تهران سرگردان بوده. چند صفحه پایانی کتاب، در روزهای پس از انقلاب کاپوشنسکی وارد فرش فروشی می شود و شاهد مناظره ای تله‌ویزیونی هست؛ جالب می شود ... از فروشنده می پرسد فرجام این‌ها چه می شود؟ حاجی فرش فروش دستی به فرش‌ها می کشد و می گوید این یعنی فرهنگ ایرانی می ماند این‌ها می روند همان طور که قبلی ها

[Denisa Ballová · Rating 4 out of 5]

Irán je srdcovka a táto kniha mi umožnila sa tam aspoň na chvíľu vrátiť, avšak do inej doby, akú som tam pred štyrmi rokmi zažila. Námestie v Isfaháne nezapĺňali davy protestujúcich, ale deti hrajúce sa vo fontáne, v Qome boli zas veriaci, ktorých neobklopovali vojaci a policajti so zbraňami, ale hudba. Keby som túto knihu čítala pred návštevou Iránu, možno by som pozornejšie sledovala cestu autobusom a hľadala vojenské vrtuľníky zasypané pieskom, ktoré si posledný šáh nakúpil z rozmaru. Keby som o tejto knihe vedela skôr, lepšie by som rozumela tomu, čo nám hovorili o revolúcii naši priatelia v Tabríze.

“Pravdu nemôžete mať príliš skoro, teda predčasne, lebo riskujete vlastnú kariéru, ba občas aj vlastný život. Každá pravda dozrieva dlho a ľudia v tom čase trpia alebo tápajú v temnotách.”

Kapuściński približuje obdobie pred iránskou revolúciou, jej príčiny ale aj dôsledky. Robí to nielen na základe známych faktov, ale aj vlastného pozorovania, rozhovorov s Iráncami, na základe vlastných pocitov, ale aj filmov z toho obdobia. Útla kniha tak prináša pozoruhodný pohľad na pád posledného šáha, ktorý sa obklopoval nevýdaným bohatstvom a klamlivou elitou posluhovačov.

“Keď diktatúra ničí ingeligenciu a kultúru, zanecháva za sebou pusté a mŕtve pole, kde strom myslenia len tak rýchlo nevyrastie. Na toto spustošené pole vychádzajú z úkrytov, zákutí, zo škár nie vždy tí najlepší, ale často tí, čo sa ukázali ako najsilnejší, nie vždy tí, čo prinášajú a vytvárajú nové hodnoty, ale skôr tí, ktorým hrošia koža a vnútorná odolnosť uľahčili prežitie.”

Túto knihu si treba prečítať, aspoň študenti politológie by tak mali urobiť pre rozsiahle pasáže o revolúcii.

“Je to moc, kto provokuje revolúciu. Určite to nerobí vedome. A predsa jej životný štýl a spôsob vládnutia sa napokon stávajú provokáciou. Nastáva to vtedy, keď sa medzi ľuďmi elity vytvorí pocit beztrestnosti. Všetko máme dovolené, my môžeme všetko.”

[Mieczyslaw Kasprzyk · Rating 4 out of 5]

Kapuscinski is a wonderful writer, a craftsman of words and ideas. In true Polish fashion he writes short stories, brief passages in easy-to-glean chapters. His style not only grew out of his training as a journalist, it was born for that profession. "Shah in Shah" is the story of a revolution, the overthrow of the Pahlavi dynasty in Iran but Kapuscinski does not write as a historian, nor even as an observer of events as they unfold - no, he opens doors and shutters, revealing the mosaic or the pattern in the carpet. Through a series of photographs he describes the rise of the Pahlavis to the Peacock throne, from humble origins to powerful monarchs. He describes the dream of Muhammad-Reza Pahlavi and demonstrates its flaws... and he paints a picture of a society living in fear and slowly stepping out of that fear into revolution.
There is almost a sense of irony - this Pole writing home about a strictly controlled society with its censors and secret police, and the yearning for freedom in the soul... and the glue in one's faith. There are those who have criticised Kapuscinski as a reporter; they have claimed that he made things up. This may well be true but what he has given us is a portrait that transcends reportage; vivid images that form the pattern that is woven in the rug. "You must remember, he tells me as he unfolds another carpet (he knows I am not going to buy it, but he would like me to enjoy the sight of it), that what has made it possible for the Persians to remain themselves over two and a half millennia... (is our) poetry, the miniature, and carpets... You spread a carpet on a wretched, parched desert, lie down on it, and feel you are lying in a green meadow... And then you feel whole, you feel eminent, you are near paradise, you are a poet."

[Omama. · Rating 4 out of 5]

An analysis of the decline and fall of the last Shah of Iran, Muhammad Raza Pehalvi, by the Polish journalist who has seen 27 revolutions and coups in his lifetime. The book is short and it doesn't delve into the history in a mainstream way. The author skillfully weaves Iran's modern history by using several photographs and describing them, citing the reasons of Shah's downfall. The tone appears non-judgmental, the description of the scenes, and the characterization is poetic. The last Shah of the Iran was a brutal man, who wanted to modernize Iran, calling it a 'White Revolution' while ignoring the pains and sufferings of the masses. With his secret police, Savak, he would crush the dissent and the opponents in the most brutal way imaginable. This couldn't last forever. Public protests became harsher and the Shah’s grip on power and on reality, slipped. This book is a masterful piece of literary journalism, giving a fascinating account of a revolution coming to it's conclusion.

[Sandra · Rating 4 out of 5]

Ho scoperto un grande giornalista e scrittore. Ha una dote, Kapuscinski: riesce a spiegare un evento complesso come la rivoluzione khomeinista che ha rovesciato il regime dello scià in una forma chiara e semplice, tale da essere comprensibile pure da chi, come me, non ne sapeva molto.
Prende lo spunto, per raccontare, da fotografie ed appunti trovati nella sua camera d'albergo.
E così veniamo a conoscenza della personalità dello scià, un ometto innamorato di sè stesso e bisognoso dell'approvazione del popolo, seppur convinto che esso non sia altro che da disprezzare e da ingannare con promesse vane. E dunque lasciamolo nell'arretratezza e nell'ignoranza, non costruiamo scuole o strade o ospedali, ma compriamo carri armati, aerei da guerra e navi militari per far vedere a tutti quanto siamo forti!
Una dittatura, per reggersi, deve creare paura e terrore sulla gente: creiamo la Savak, la polizia dello scià, che tutto e tutti controlla, tortura, umilia e violenta.

Kapuscinski prende in esame le cause che hanno portato, visto lo status quo sopra descritto, allo scoppio della rivoluzione khomeinista, in seguito alla quale è nata la Repubblica islamica di Iran, viva tutt'oggi.
Il libro si ferma qui, quel che è accaduto dopo e che accade ora lo leggiamo nei giornali e lo vediamo in tivù.
Proprio stamattina ho visto al tg l'ayatollah Khamenei, guida suprema dell'Iran, che ha convalidato l'elezione di Ahmadinejad a Presidente della Repubblica, dopo le contestate, con il sangue purtroppo, elezioni del 12 giugno scorso.
E penso a quanto scrive Kapuscinski:"Mi sforzo di capirli, ma finisco sempre per brancolare nel buio. Hanno un altro concetto della vita e della morte. Reagiscono in modo diverso alla vista del sangue. La vista del sangue li eccita, li affascina, li sprofonda in una specie di estasi mistica; vedo i loro gesti frenetici, sento le loro grida."
Terribile, ma tragicamente vero.

[Badar · Rating 5 out of 5]

Non-fiction that reads like fiction, not many books out there can claim this particular characteristic. An epitome of excellent journalistic/travelogue writing there is.
Kapuscinski brilliantly introduces and describes the tumultuous times of Iran's last Shah and reign of dictatorship through numerous monologues of local people. I love to read about history but I can't seem to like a book that explains the concerned topic by dwelling into the depth of each and every event, nitpicking personalities rather than the general history
The book is divided into 3 parts - the first is the introduction, the second is a description of various events through analysis of photographs that are in the author's archive, and the third part is the height of revolution and the ultimate downfall of Reza Shah of Iran.
Kapuscinski beautifully writes about what is ubiquitous in all revolutions, why some people start a revolution, and why the people of Iran chose an Islamic theocratic republic instead of choosing liberal democratic principles. The writing is surreal yet the subject is grave. Recommended.

[Mohsen Arabha · Rating 3 out of 5]

«ممکن است مستبدی برود، اما هیچ استبدادی با رفتن مستبد یکسره محو نمیشود. حیات دیکتاتوری به جهل عوام متکی است و از همین روست که همه دیکتاتورها سخت می کوشند تا این جهل را افزون کنند.»

[Hamideh · Rating 5 out of 5]

I cannot imagine that much cruelty, strangulation, suffocation and dictatorship in those days. It is either I have been brain washed by media and history books or the writer has been influenced by the new born revolution; as the book was written early 1980’s.
However, the book is very well written and informative. It tells the story through several witnesses which prevent the usual monotonousness of history books.