Świnki morskie

by Ludvík Vaculík, Mirosław Śmigielski (Translator)

Główny bohater książki Vaculíka – Vaszek, skromny urzędnik pracujący w praskim banku narodowym, za namową kolegi uszczęśliwia swoich dwóch synów parką świnek morskich. Zdawać by się mogło, że tak małe zwierzątka nie powinny zbytnio absorbować uwagi, jednak pozory mylą. Vaszek nie podejrzewał nawet, że świąteczny prezent nie tylko mocno zdezorganizuje życie rodzinne, ale również doprowadzi do katastrofalnych skutków...

Genres: Fiction, Czech Literature, Novels, Classics, School, Audiobook, Literature

140 pages, Paperback

First published January 1, 1970

About the author

Ludvík Vaculík was a Czech writer and journalist. He was born in Brumov, Moravian Wallachia. A prominent samizdat writer, he was best known as the author of the "Two Thousand Words" manifesto of June 1968.

Reviews

[Monica Carter · Rating 4 out of 5]

The hardest thing in the world, girls and boys, is to change your life by your own free will. Even if you are absolutely convinced that you're the engineer on your own locomotive, someone else is always going to flip the switch that makes you change tracks, and it's usually someone who knows much less than you do.

Political allegory meet Czech writer Ludvik Vacilik. Ludvik Vaculik meet political allegory. When you're under Communist rule in Czechoslovakia during the 1960s and 1970s and you know there are harsh punishments for writing anything that even hints at criticizing the government, the only thing you can do as a writer is write a supposedly harmless novel about the Czech people a.k.a. guinea pigs. And let's face it, guinea pigs are vulnerable, small, dependent, and above all, gullible. Not exactly the same adjectives I would use when describing Czechoslovakians, but if you distill oppression down to it's purest form between the oppressor and the oppressed, not difficult to imagine an oppressor doling out praise and punishment like some tough but benevolent patriarchal scientist whose only goals are to control and manipulate in order to get the result he wants. Of course he wants them to feel small and vulnerable, dependent and gullible because that's how power works.

Vaculik, with echos of Kafka, uses the animal metaphor to play out the relationship of a people under Communist rule and he does so with an absurd, serio-comic and surreal novel that is so symbolic, it can be whatever the reader makes it out to be. There is perhaps nothing more valiant and clever than an incisive yet veiled political novel. Above all, this is novel that leaves you looking up and outward to examine what your place in the world is once the lens is pulled back to give a wider view - whose vision are you buying into?

Told in first-person by Vasek, a bank worker with a wife and two small boys, is our seemingly everyday josef turned antihero. In the morning, the guards record the amount of money each employee has when they come to work. At the end of the day, they frisk everybody for stolen money. Everybody steals. The guards confiscate the money but it never returns to the bank. This becomes a pressing concern for Vasek and his colleagues as rumor has that because the money not only never returns to the bank, it never returns to the economy, and in turn will lead to a depression which will lead to bank layoffs. This rumor is apparently substantiated by the analysis the of the bank's commercial engineer, Mr. Chlebecek. This exacerbates Vasek's feeling of utter hopelessness. Unable to control anything in his life, his co-worker, Karasek who is 'eccentrically introverted', tells him that he keeps himself occupied at home with guinea pigs. Thus, the madness begins for Vasek.

He discusses it with his wife and they decide that it would be a great addition to the household as well as good for the boys. Vasek brings home Albinek who increasingly becomes the object of Vasek's attention. Then comes Ruprecht, a guinea pig friend for Albinek. During the night, Vasek begins experiments with the guinea pigs to test their limits of trust. When he manipulates them into trusting him more, he subjects them to crueler tests merely to see how they will react:

Take a paper bag, place it open on a table and let the guinea pig crawl inside. Then twist the bag shit, just so the air can get in, and go to the movies. When you get back, you'll find everything just the way it was when you left. Take a glass, fill it with water, then change your mind and pour the water out, and take the glass and turn it upside down over the guinea pig. You can observe the guinea pig through the glass walls, watch it sit there in astonishment, its nostrils quivering in excitement, its tummy undulating nervously, and yet it doesn't even try to determine the penetrability of the wall around it, at least not during the first hour.

You can almost taste the metaphor. There is so much to quote in this book that can be construed as one of many surreal and cryptic symbols its impossible to choose a quote that best represents the novel and Vaculik as a writer. The voice is plainspoken and flippant which immediately pulls the reader in, especially with his 'dear boys and girls' and 'dear reader' blandishments, and the parallel between Vasek's emotional unraveling at home and work and his treatment of the guinea pigs becomes starker and starker.

This is a quick read, but with unsettling intellectual and philosophical ripples for the reader. We even begin to see the contradictions of the bureaucracy manifested in Vasek's relationship with his son. Vasek claims he saw him dawdling before school in a blue windbreaker and his son replies that it was not him because he doesn't have a blue windbreaker. No matter what the reality is, Vasek as parent makes his own reality despite the truth. There is also the use of Poe's A Descent into the Maelstrom as an analogy to the economic situation at the bank. Filled with allegory, references and symbolism, it would take several readings to uncover all of its meanings.

Vaculik spent many years as a samizdat writer after his works were banned when he wrote an essay that was a call to action for the Czech people as a response to the Communist's party's misuse of power. Still living in Czechoslovakia, the ban on his writing was lifted in 1989. Open Letter and translator Kaca Polackova has done great justice to the Central European prospective by reissuing this classic of postwar literature.

[Jim Elkins]

When Wit is A Compulsive Cover for Anxiety

This is a delightful, whimsical book, with modest humor and unexpected witticisms on every page: and that is why I couldn't finish it. There is a direct correlation between how delighted I was to read the first page -- the density of the jokes, the continuous stream of quirky humor -- and the speed at which my attention and patience fell off. I stopped reading about halfway through.

What does I mean when an author depends so heavily on eccentric wit? When there is a compulsion to tell every story in a quirky and unexpected manner? When each everyday occurrence is adequately transfigured when it's changed into an odd insight?

There's an anxiety here, something about life, but we'll never know what it is because the author is so content to paper everything over with the first clever thing that comes into his mind. It's almost an automatic reflex: he experiences something, the world is about to bear down on him, and he flicks it away with a joke. Everything has to remain rigorously lightweight, offhanded, unserious. Each new experience has to be decorated with his trademark cleverness so it's domesticated, neutered, ornamented. Clearly he thinks that profundity is best approached by slyly accumulating several thousand harmless witty observations, but it's like spending an evening with someone who laughs at everything and makes jokes continuously. It is exhausting, depressing, dispiriting.

Readers who like it might ask themselves why they're so easily pleased, why the world is a puzzle that's so easily solved.

[Note, added 2023: see Tamara's note, below. I don't mention Vaculík's life or context, and a fuller review certainly should. But I wonder if it's also possible to judge a book for how it imagines things like humor, anxiety, and pleasure.]

[Olga Kowalska (WielkiBuk) · Rating 5 out of 5]

"Świnki morskie" Ludvika Vaculika przerażają. To horror ukryty za pozorami opowiastki obyczajowej. To ludzka natura zamknięta w nieco prześmiewczej literackiej pigułce. Bestialska, owszem, ale jakże przez to dziwnie prawdziwa. To także gorzka metafora na dręczący jednostki reżim, który wymaga całkowitego podporządkowania. To sztuczny uśmiech zamknięty w masce okrucieństwa. Dziwne, że od niektórych fragmentów robi się niedobrze, że czytelnik czuje się jak w potrzasku, jak ta świnka, tfu, kawia, która nie ma dokąd uciec przed złowieszczym dotykiem swojego opiekuna.
I któż by pomyślał, że czeska literatura może być tak złowieszcza, że Edgar Allan Poe mrugnie to tu, to tam, że Franz Kafka będzie przypatrywał się rodzinie Vaszka w tym samym drastycznym uniesieniu, jak swojemu Gregorowi Samsie. I znowu na końcu odczujemy swojego rodzaju ulgę, że to koniec, że nie ma odwrotu. Horror. Horror.

[Nati Korn · Rating 5 out of 5]

עוד ספר שהצלתי מהרחוב, הפעם בזכות קבוצת הפייסבוק "ספרים ברחוב". הביקורות היו טובות והספר לא אכזב.

הסיפור הזכיר לי מאוד את ספרו של לדיסלב פוקס "שורף הגופות" שקראתי לפני מספר שנים. גם כאן סופר צ'כי. וגם כאן דמות של אב משפחה בורגני הנושא מונולוג (כאן סוג של הרצאה בפני ילדים=קוראים אלמונים). דמות שגרתית לכאורה, אבל כזאת שמנסה לפענח (יחד עם הקוראים) איזו מוזרות קטנה בעולם. מהר מאוד מבינים שהאדם ה"נורמלי" לכאורה הוא למעשה טיפוס מוזר בעל לקות תפישתית/הבנתית שקשה לעמוד עליה ושלמעשה הוא בעל אישיות חריגה משהו. מתחת לפני השטח זורמים אצלו זרמים של אלימות ושל דחפים רצחניים. בדומה לשורף הגופות, גם המעשה הסיפורי עצמו רצוף למן ההתחלה רמזים מתרימים היוצרים לאורך הרומנים תחושות של פורענות הממשמשת ובאה. שני הספרים מציגים לכאורה מציאות חברתית נורמאלית אף שברור כי מדובר בזמנים בהם השתנה משהו מהותי בסדר הקיים: אצל פוקס היה זה הכיבוש הגרמני/נאצי ואצל ואצוליק זוהי הפלישה הסובייטית.

המוזרות והישירות של הדמות יוצרות מצד אחד אבחנות חברתיות חדות ומשעשעות ומצד שני מעצימות את האימה. לעיתים הוא נדמה כבעל אבחנה דקה ולעיתים כחצי מפגר המפרש את המציאות פירוש מילולי מידי או ככזה שזכרונו לקוי. הספר כתוב בתחכום ורווי דיאלוגים שנונים. הסיפור עצמו מוזר, קשה להבין לאן כל זה מושך ואסור למהר ולקפוץ למסקנות כפי שמזהיר גם המספר עצמו (עמוד 77-78). מעל לכל עוסק המספר בחקירה סדיסטית של חזירי-ים (שרקנים, קאביה) שקנה לבנו. במקביל הוא חוקר אירועים מוזרים בבנק בו הוא עובד. על כל זה שרוי דוק של אגדת ילדים אירופאית מפחידה. ברור כי יחס המספר לחזירי הים הוא מעין פורקן והטמעה של היחס לו הוא זוכה מן החברה וגם שכל הסיפור כאן אלגורי מאוד. המספר חכם מספיק בכדי לא להציג את הדברים באופן מפורש מידי ובכך מקנה לסיפור עומק ומורכבות. הספר מסתיים בקטע שמהווה מחווה ספרותית לסיום ה"משפט" לקפקא. גם כאן אנו הקוראים לא מבינים עד הסוף מה ראה הגיבור.

לסיכום ספר מסקרן לכל אורכו, עלילתו רבת תפניות, משעשע ומעורר אימה בעת ובעונה אחת.

[Chad Post · Rating 5 out of 5]

DISCLAIMER: I am the publisher of the book and thus spent approximately two years reading and editing and working on it. So take my review with a grain of salt, or the understanding that I am deeply invested in this text and know it quite well. Also, I would really appreciate it if you would purchase this book, since it would benefit Open Letter directly.

So awesome; so glad we're reissuing this. AND including the drawings by his brother . . .

[João Reis · Rating 5 out of 5]

What a great book. Filled with the bizarre rantings, a somewhat ominous symbolism and the dark humor only a Czech writer can deliver, this was a memorable reading... and quite disturbing, actually. I'm glad it got translated.

[Amy · Rating 4 out of 5]

Translated from the Czech by Kaca Polackova

I began reading The Guinea Pigs amused and entertained by the main character, Vasek, a family man who wishes to get his city-bound family back to nature. Since buying a rural cottage is unrealistic, he instead acquires a guinea pig for his family who live in Prague. Vasek appears to be a firm but doting father, and the first-person narration seemed almost sweet at first, as he narrates the story as if telling a child's bedtime story or guide for the care of small animals. Yet as I read, I found an underlying bit of darkness that is revealed more as the book proceeds. In the case of the guinea pig, a gift for his son Pavel, an allusion is made that I missed at first:

“It had all the attributes of a good gift…To think of a present like that, a person would first have to be to be really clever and observant; then, he would have to be quick; furthermore, he would have to have a feeling for the rarity of the moment: to know the desire of the recipient, to have a certain feeling towards him and know how to estimate the response. He would have to possess good taste combined with a sense of humor, be profound…He would also have to be a considerate person, not to have bought the weasel.”

It seems at first like good-natured humor, praising his own success with the beloved gift, but the line about the weasel--Who would buy a guinea pig AND a weasel? Knowing that the sweet piglet would be destroyed? Only a sadist would buy both, yet clearly the narrator considered it. A clue.

Vasek works for the state-run banking system in Prague, yet he clearly has no head for numbers: he’s convinced that Edgar Allan Poe was an economist. Worse yet, the bank he works for makes stealing money even more difficult by the day. With the boring job comes an astonishing amount of time left over for theorizing and contemplating all sorts of conspiracies. At work, it appears that a financial meltdown is imminent, yet no one seems to care. One supervisor, an older man who is ignored by most, becomes a focus of Vasek’s daytime speculation.

The nighttime is when Vasek studies the guinea pigs instead, his fascination only increasing daily. Yet while he gets to know his gentle little pets, they somehow end up with mysterious injuries. He is obsessed, and the family branches out to get even more of them. While his children and wife revolve around the periphery of his life, the guinea pigs are his main focus. And strangely enough, the threat of the financial meltdown begins to parallel what is happening with the family pets.

Written by Ludvik Vaculik shortly after the Prague Spring in 1968 (only recently translated to English by Open Letter), the novel is full of symbolism. This is significant because Vaculik was ostracized by the Communist Party for his opinions. It was necessary to speak in riddles or symbols to avoid further persecution. Thus, The Guinea Pigs can be read in more than one way, depending on how you interpret the symbols. For example, even the concept of ‘guinea pig’ goes beyond a small animal, having an additional meaning as a ‘subject for experiment’. Vaculik often suggested that the Czech people were being experimented upon in terms of political power and financial schemes. Even the names given to the guinea pigs owned by Vasek could be considered symbolic (yes, one of them is named “Red”).

Monica Carter explains in her excellent blog, Salonica World Lit, why Vaculik may have chosen guinea pigs to demonstrate the political situation: “if you distill oppression down to its purest form between the oppressor and the oppressed, [it’s] not difficult to imagine an oppressor doling out praise and punishment like some tough but benevolent patriarchal scientist whose only goals are to control and manipulate in order to get the result he wants. Of course he wants them to feel small and vulnerable, dependent and gullible because that's how power works” (the link to her review is below).

At times the symbolism becomes overwhelming, giving the reader moments of both clarity and confusion. At times I thought, “What on earth does this mean? I am clueless!” and other times, “I so know what he means here, I’m so clever.” I found it helpful to refer to the book Prague Panoramas by Cynthia Paces (review coming soon!) to anchor myself in the appropriate time period to understand what was happening in Prague and to see the heavy influence of Russia against the new freedoms that Czech writers were enjoying.

Another way to look at the novel is explored in Lisa Hayden's review (link below), as she ties in the archetypes of Russian fairy tale motifs with parts of The Guinea Pigs. Her review citing Vladimir Propp's work is fascinating.

However, the many allusions to history and politics are lightened by the dark humor that pervades the story. I found myself laughing in surprise at some places and squirming with suspicion in others. It’s not necessary to do history homework to understand the book, it stands alone. But I was curious to understand the story behind the symbolism, and really could see how Vaculik could have been in great danger had he not used the subterfuge. I also enjoyed how it pointed me to other books, including one Poe collection, just to connect the references found in the book to the overall story ("A Descent Into the Maelstrom" to be exact). One of my favorite books so far this year!

Monica Carter’s review:
http://blog.salonicaworldlit.com/2011...
Lisa Hayden's review (with references to Russian folktales):
http://lisasotherbooks.blogspot.com/2...

Prague Panoramas by Cynthia Paces is published by U of Pittsburgh Press.

[Luc De Coster · Rating 3 out of 5]

Wat een lolbroek, die Ludvik Vaculik, dacht ik bij het begin van de lectuur. "In Praag woont meer dan een miljoen mensen, die ik hier maar niet één voor één zal opnoemen" zo begint het boek. Zo gaat dat het hele boek door met geestigheden van nogal flauw tot echt goed gevonden, meestal in een licht absurd register. Ludvik zou zo aan de slag gekund hebben als Humo redacteur of scenarist voor Kamagurka. Helaas kenden ze die niet in het Tsjechoslowakije van rond 1970. Vasek, de ik-persoon, is bediende bij de Staatsbank en de belangrijkste vraag van de dag is of de biljetten die de ambtenaren proberen buiten te smokkelen thuis zullen geraken dan wel zullen verdwijnen in de zakken van de aan de uitgang geposteerde security agenten. Er is ook warrige speculatie over het mogelijke effect van het in circulatie brengen van die ontvreemde biljetten en er wordt dus druk gecontroleerd en genoteerd. Het is niet moeilijk om in de bureacratische absurditeit en schimmige ambtenarij landgenoot Kafka te herkennen. Maar onze bankbediende is ook echtgenoot en vader van twee zoontjes in wat een vrij modaal gezinnetje lijkt met dagelijkse besognes en kleine en grote plannen voor de toekomst, hoewel de oorvijg een vrij prominente rol speelt in het opvoedkundig project. Dan de cavia's! Huisdieren in gezinsverband dat smeedt banden en creëert compliciteit, maar ook spanningen over wie het hok reinigt en wie mag strelen. Maar voor vader Vasek schijnen ze al gauw een belangrijke plaats in te nemen en functioneren ze op verschillende niveaus van zijn bestaan. Zo worden de gezinsverhoudingen in de cavia gemeenschap geprojecteerd en wanneer vrouw Eva toegeeft dat de jongste Cavia haar lieveling is, probeert Vasek die aan de kat te voeren. De olijkheid wordt wel wat grimmiger zo. Ook steekt hij er soms gewoon één in zijn jaszak als een soort troostend knuffeldier wanneer hij loopt te ijsberen. Dan weer lijken de cavia's ook het voorwerp van een soort onderzoek van de menselijke natuur: Vasek plaats er eens één boven op de kast om te zien hoe die dan omgaat met zijn precaire situatie. Afwachtend, zo blijkt: de cavia heeft geen opties en blijft gewoon zitten. Of hij zet er één in bad, met en zonder water, duwt hem kopje onder, allemaal behoorlijk wreed, waardoor het grappig absurde register van aard verandert, wat je als meegaande lezer die nog in een vrolijk billenkletsende stemming verkeert, op het verkeerde been plaatst. Satire, maatschappijkritiek, lagere menselijke driften, humor zijn de voornaamste ingrediënten van deze zeer drinkbare cocktail. Het is wel haast niet voor te stellen dat dergelijke, al bij al onschuldige schriftuur, alleen ondergronds kon worden gepubliceerd en tot vervolging kon leiden. Dat het niet al te best gesteld was met het zelfvertrouwen van het toemalige communistische bestel zal daar niet vreemd aan geweest zijn.

[Daniel · Rating 4 out of 5]

Some writers are able to write about a mundane subject and make it a fascinating study. Mervyn Peake comes to mind for his incredible depiction of a courtship between an aged professor and an elderly, both of them vain and entirely inept at conducting any social encounter, let alone the first steps of budding intimacy. Before reading the dozens of pages devoted to this story (itself a part of the greater novel that is "Gormenghast"), I never would have dreamed that I would be even marginally interested in such a tale. Peake, though, wrote beautiful prose, and with it he made these scenes wonderful and even lively.

In "The Guinea Pigs," Ludvik Vaculik shows similar skill in his account of the narrator's growing fascination with his growing number of pet guinea pigs. At first, the narrator, who clerks at a State bank, is not sure what to make of these tiny creatures, and his inquisitive courses of thought make for humorous reading. Curiosity leads to experiment, and soon the clerk is subjecting his pigs to various stimuli and obstacles in the dead of night whilst the rest of the family slumbers. With an eye keen for detail, the clerk describes the actions of his miniature minions, and in these descriptions, ghosts of his own anxieties whisk in and out of focus. As the narrative matures, these anxieties grow in stature, until the clerk has steered his nocturnal activities towards the sinister, and the prose that was once lighthearted and boyish takes on a noxious, and no less fascinating, flavor.

Parts of "The Guinea Pigs" left me puzzled. Our narrator may not be trustworthy, and what descends at the close casts what came before under a doubt-inducing light. Upon turning the last page I thought, "What a wonderful, weird little book--I have to read it again someday." Not yet, though: I prefer to let the weirdness sit for awhile, like the memory of a strange dish.

[Bradley · Rating 4 out of 5]

I have a real soft spot for bizarre Czech novels.

[De Ongeletterde · Rating 3 out of 5]

Een vreemd soort humor kenmerkt dit boek, dat zich afspeelt in Praag tijdens het communistisch bewind. Een werknemer van de Staatsbank houdt zich bezig met hypothesen betreffende de economie en met cavia's...
Het boek begon aardig, maar bij momenten kostte het toch wat inspanning om verder te lezen.

[Iwona · Rating 1 out of 5]

Bełkot. Strata czasu. Nic nie wnosząca książka.

[Arica]

I now understand the author’s use of guinea pigs as an allegory for the Czech people during the communist regime but holy moly this was not particularly pleasant to get through (which I suppose is the point). Luckily it is short! If you can get over the experimentation of the pet guinea pigs, verbal and physical abuse of his 2 sons, & his general dislike of women of all ages (esp. young girls), then you can manage this read I bet. Lol. It’s incredible to think that I was most interested in the bits about the bank.. but I did find the voice of the story quick and direct (to the extent possible based on his mental state, which regresses as you continue) - something I appreciated. I haven’t read much (or any???) Czech authors, so I am glad I have done so regardless. I found this book in my husband’s grandfather’s bookshelf so maybe I could seek out other Czech reads I may connect with more.
It’s not bad, it’s just a lot. Depends on your mood.

[David · Rating 3 out of 5]

Vaculík's novel is often baffling, with Tristram Shandy sorts of winks at a reader. The narrator often implies readers understand more than the narrative really offers. It's quite hard to say at times what authorial motives lie behind events, and the relationship between the narrator and his pet guinea pigs is especially challenging to parse. Despite the satire's murky plot, however, the writing is spirited and amusing. If nothing else, the story provides shoulder-shrugging moments worthy of discussion. Though its "What's up with THAT?" approach will be frustrating for some, speculating about Vaculík's intentions is fun.

[Katarzyna · Rating 4 out of 5]

Czytając uświadomiłam sobie, że historia świnek ma drugie dno, że na świecie zawsze znajdzie się ktoś kto jest ponad nas, ktoś kto ma na nas wpływ i nie możemy nic na to poradzić. Nie mniej przyznam, że głównie skupiłam się na samych świnkach i wracaniu myślami do dzieciństwa, bo taką świnkę też miałam.
Lektor jest naprawdę dobry, do połowy nawet miałam ubaw ale im dalej, tym bardziej mina mi rzedła. Niemniej ciekawa lektura, coś innego niż normalnie czytam.

[Zofia Stopa · Rating 4 out of 5]

Nie wiem co sądzić o tej powieści. Była ciężka, odrobinę niezrozumiała, ale wciągająca i mocno filozoficzna. Nie wiem, może jestem za głupia na taką twórczość.

Moje myśli o bohaterze, zwłaszcza w momentach ze świnkami morskimi, to „Boże, przecież on jest psychiczny”. Był też zaskakująco ludzki.

To była dziwna lektura, a najgorsze jest w niej to, że mi się podobała

[Veru · Rating 2 out of 5]

1) už nikdy se nepodívám na morčata tak, jako před přečtením této knihy
2) co se stalo na konci? nechápu ani větu
3) furt nevim co je v sudu
4) jak se Pavel náhle vyléčil?
5) jaký význam mělo 50% knihy?
6) pomoc.

[Hugo · Rating 4 out of 5]

Het perfecte midden tussen Kafka (ik heb een hekel aan Kafka) en Vonnegut (ik vind Vonnegut geweldig).

[Veronika · Rating 3 out of 5]

physically i'm fine, emotionally i'm bruised

[David Štrympl · Rating 1 out of 5]

wtf?

[Lila · Rating 5 out of 5]

twój stary pisze folwark zwierzęcy

[Radek Gabinek · Rating 4 out of 5]

Kiedy przeczytałem recenzję tej książki na blogu cocteauandco.pl to byłem przekonany, że ta książka jest zdecydowanie dla mnie. Zagadnienia związane z wolnością i ograniczającą tą wolność władzą, źródła zła i przemocy, kontrola to kwestie które od zawsze chyba należą do moich zainteresowań. Kiedy do tego dodamy jeszcze autora czeskiego i stworzony przez niego sos absurdu, którym przybrał swoją opowieść to otrzymujemy must-read dla osinskipoldzku.


Książka Ludvika Vaculika już od samego początku zwraca uwagę językiem jakim została napisana. Jest to rodzaj opowiastki i można odnieść wrażenie jakby autor opowiadał bajkę dzieciom. Tak zresztą zwraca się do nas w pierwszej osobie : "Drogie dzieci". W tonie jego opowieści są jednakże wyczuwalne nuty ironii że zdania na zdanie wzrasta niepokój i dziwny rodzaj znajomego napięcia. Zaczyna się jednakże bardzo niewinnie, bo od zakupu świnki morskiej przez pewnego ( z pozoru tylko) sympatycznego bankiera dla jednego z synów. Świnka ma być prezentem świątecznym i pełnić rolę wychowawczą, to jest wyrabiać u młodego narybku odruchy opiekuńcze, ludzkie, uczyć empatii, odpowiedzialności, a przede wszystkim jednak wnieść dużo radości w życie rodziny. Jak się wkrótce okaże stanie się wyzwalaczem dla mrocznych instynktów tkwiących... no właśnie i tu dochodzimy do sedna... W każdym z nas?



Nie dajcie się zwieść i jeśli oczekujecie zabawnej opowiastki od czeskiego autora, bo jak wiadomo Czesi słyną z poczucia humoru i dystansu, to się mocno zawiedziecie. Wprawdzie humor i dystans zabarwione sporą dawką absurdu są tu obecne, ale stanowią narzędzie do innego celu, czyli przedstawienia historii mrocznej, niepokojącej, a atmosfera wraz z rozwojem opowieści zagęszcza się i powoduje ciarki na plecach. Ludvík Vaculík w swej książce pokazuje przede wszystkim rolę i miejsce Boga w świecie. Główny bohater w relacji do świnki morskiej doskonale oddaje to co może charakteryzować naszą relację z siłą wyższą. Jesteśmy zależni od władzy i tak naprawdę bez żadnego prawa do wyjaśnienia możemy zostać w każdej chwili poddani eksperymentom niczym Albinosek czy też jego współtowarzysze niewoli. Jak się okazuje nie mamy prawa do zadawania pytań, często nie będzie nam dane zrozumieć motywów działania tego, który posiada władzę nad naszym losem i decyduje o tym, czy okazać nam łaskę czy potraktować nas w sposób okrutny i bezduszny. Biorąc pod uwagę stosunek większości czeskiego społeczeństwa do kwestii religii, to niekoniecznie Vaculík może tu mieć na myśli Boga, a równie dobrze jakikolwiek system sprawujący kontrolę nad człowiekiem.


Nie pamiętam czy czytałem Kafkę, wstyd się przyznać. Pamiętam, że w szkole skutecznie bojkotowałem większość lektur i nie wiem czy "Proces" też nie padł ofiarą tej mojej postawy. Z pewnością kojarzy mi się natomiast filmowa adaptacja z 1993 roku z Kaylem MacLachlanem . Atmosfera napięcia, dziwnego niepokoju, wręcz lęku tam obecna są bardzo zbliżone w klimacie do czytanego z kolei niedawno przeze mnie Orwella i jego "Roku 1984". Do tych dwóch pisarzy porównywany jest Ludvík Vaculík Myślę, że niepotrzebnie. Te porównania mimo że mają mu przysporzyć czytelników, to moim zdaniem mogą być bardzo mylące. U Vaculíka niepokój, napięcie, strach schodzą na dalszy plan, a na pierwszy jednak wychodzi absurd i groteskowość władzy w swej najczystszej postaci. Władza ta u niego nie potrzebuje wiele, aby uruchomić w człowieku najgorsze instynkty. Istotę mającą w swoich rękach przewagę nad drugą istotą dzieli bardzo niewielka, niepozorna często i dlatego pewnie do ostatniej chwili niewidzialna granica pomiędzy działaniem na jej rzecz, a sprawowaniem nad nią kontroli. Kontrola z kolei równie łatwo może przeistoczyć się w przemoc i nadać tej relacji opresyjny charakter. Mieliśmy i mamy takich przykładów wiele jeśli chodzi o systemy totalitarne, a myślę że trzeba by cofnąć się już krok wcześniej i rozpatrywać pod tym kątem systemy z pozoru demokratyczne, a jednocześnie wciąż dążące do sprawowania jak największej kontroli nad obywatelem. Nawet sytuacja współczesnych "demokracji" pokazuje jak wielka jest ta pokusa.


Przerażającą, lecz w moim odczuciu bardzo prawdziwą wizję władzy roztacza przed nami autor "Świnek morskich". Mocno przypadła mi do gustu forma tej książki. Daje do myślenia, zastanawiam się często jak sam zachował bym się na górze tego łańcucha pokarmowego. Jak by to było gdyby to w moje ręce powierzono jakiś zakres władzy. Czy pozostał bym tym samym człowiekiem, czy może uruchomiła by ta sytuacja podobne instynkty jak w bohaterze książki Vaculíka. W każdym razie absurdalny humor zaprawiony niepokojącym duchem Edgara Allana Poe sprzyja tego typu rozważaniom. Mimo tego, że książka według mnie jest bardzo głęboka i daje przestrzeń do interpretacji, to równocześnie jest bardzo przystępną i dobrze się ją czyta. Polecam!

osinskipoludzku.blogspot.com

[S̶e̶a̶n̶ · Rating 4 out of 5]

When I was a kid I had a guinea pig. It lived in an enormous cage in my bedroom. We kept alfalfa as a treat for it in the hall closet, and whenever someone opened the closet door the guinea pig would start squealing in anticipation. It is hard to describe this sound to those unfamiliar with it, but I will say that it often provoked a double-take among the uninitiated. This behavior on the part of the guinea pig was probably its most interesting attribute. Guinea pigs are not particularly known for their intelligence, or even for their entertaining antics.

As Ludvik Vaculik illustrates with excruciating detail in this novel, what guinea pigs do a lot of is sitting still as if waiting. Waiting to see what will happen next. One does not observe much proactivity in the guinea pig. In this novel, guinea pigs are said by some critics to represent the Czech people in the wake of the 1969 Soviet invasion, an act provoked by the Soviet belief that the existing Czech government was straying too far from conservative waters. While Vaculik, a Communist in favor of increasing liberalization at the time, does sometimes exhibit in his prose a not-very-thinly disguised frustration with his fellow citizens, to treat the book only as a fable about the evils of Communism does it a disservice.

The storyline follows a bank clerk named Vašek and his family who live a mundane middle-class existence in Prague. The action alternates between Vašek's incongruous dealings with his wife and two sons, and some vaguely sinister goings-on at the State Bank where Vašek works. Bank employees routinely attempt to walk out at the end of the day with a few notes secreted somewhere on their person, occasionally with success but just as often without it. This activity is obscurely linked to an increasing loss of bank notes from general circulation, prompting a shadowy old bank employee to propose the existence of a mysterious parallel circulation. Vašek becomes obsessed with figuring out who is masterminding this operation and why.

When not gumshoeing around in an erratic manner at work, Vašek wanders around his house with a guinea pig in his pocket, doing his computations and berating his sons in an equally erratic manner. Vašek has bought the first of the guinea pigs as a Christmas gift for his younger son Pavel, an event which stirs up the family's previously humdrum life. Suddenly many of their concerns revolve around the guinea pig, which is soon joined by another, and yet another. Of anyone, Vašek becomes the most preoccupied by the presence of guinea pigs in the family home, eventually carrying out a nightly series of arcane experiments on them while the rest of his family sleeps. Vašek is on one hand a delightfully random narrator prone to charming absurdism, while on the other hand he is an unreasonable father and husband and a cold, calculating torturer of guinea pigs. His long-suffering wife Eva, a schoolteacher, is perhaps the most grounded member of the family, though her role rarely rises above that of dispenser of well-placed non sequiturs.

Knowledge of everyday life for the average Czech citizen during Communist control is not required to enjoy this dark and ridiculous novel, though it may enhance one's reading of it. Vašek is a man whose aims and motivations are impossible to pin down, though it's clear he feels a desire to understand what is going on around him. While very little in his life makes sense, he is also an instigator of the nonsensical in his family's life. He is a simultaneous victim and executioner of his own 'normality', a state that is in constant flux. Being that there is some of the erratic in all of us, the contradictions in Vašek's story may seem familiar to anyone, not just those who experienced life under Soviet Communism.

Perhaps the closest Vaculik comes to revealing the true meaning behind his story is when early in the book Vašek shares this thought, following rejection of the article he wrote about his guinea pig by the Ministry of Education:

Writing is always some sort of expression of helplessness or the product of a case of messed-up nerves, disclosing complexes or a bad conscience. The greater the literature, the greater the hysteria, really; think it over.

[Alta]

The Guinea Pigs by Ludvík Vaculík (Trans. from the Czech by Káca Polácková. Open Letter, 2011)

I was familiar with Open Letter’s commitment to translation, but I hadn’t seen their books until recently. I can now state that next to Archipelago Books (another publisher specialized in literature in translation) Open Letter publishes the most beautifully designed books in this country. The covers have a sober elegance that few books have in the current environment in which publishers seem to compete for the gaudiest packaging possible. Everything—the font, the covers, the description on the back cover—is tasteful. The only criticism I would have for the novel I recently bought, The Guinea Pigs by the Czech writer Ludvík Vaculík, is that the original publication date, 1973, isn’t specified in the author’s bio. The date is important considering that the author was one of the literary voices of the Prague Spring in 1968, and that the novel was written during that particular era in Eastern European history.

Written as if it were addressed to children, the novel uses this rhetoric strategy to explain the meaning of various “scientific” terms, and embraces a pseudo-scientific tone when describing the details of the narrator’s experiments on his guinea pigs. The narrator is a father of two young boys who works at a state bank in Prague, where he observes and participates in what for an American reader might be an act of sabotage of the bank. For an Eastern European reader, however, the narrator simply does what everybody else did at the time: steals from his workplace in order to survive. The description of the numerous absurdities of the Communist regime—which is never mentioned as such—combined with the dialogues between father and sons and the “objective” description of the guinea pigs create a hilarious effect.

The most intriguing aspect of the novel is the narrator’s relationship with his guinea pigs. Whether one reads the book at a literal level—as a novel about a Czech family in the seventies and its cute guinea pigs—or as a metaphor about a political system in which the citizens are treated like guinea pigs, The Guinea Pigs makes for a very entertaining (and educational!) reading.

[EpidermaS · Rating 2 out of 5]

Specyficzna, niejednolita pod wzgledem dynamiki powieść, która sympatyków zwierząt po prostu odrzuci.

Autor igra sobie z czytelnikiem. Ucieka od zaczętych raz wątków, pozwalając sobie na liczne dygresje, by wrócić do uciętych tematów po pewnym czasie. Zazwyczaj okazuje się, że kwestie przedstawione z początku jako błahe, zabawne i naznaczone ciepłem codziennego życia rodzinnego, niosą ze sobą coraz więcej mroku, niepewności, lęku. Prawdopodobnie jest to tło do przemiany głównego bohatera. Z początku ciapowaty, wzbudzający sympatię bankier, pod wpływem kontaktu ze świnkami, zaczyna wpadać w dziwne, niemal psychotyczne stany. Pozwala sobie na zabawę w Boga. Kreuje losy świnek, świadomie zagraża ich zdrowiu i życiu, napawając się własną mocą i wynikami swoich obserwacji.

Przez znaczną część lektury miałam wrażenie, że autor próbuje wyrazić przez tę ponurą historię nieco więcej, niż widać na pierwszy rzut oka. Być może świnki miały być symbolem walki z systemem politycznym albo pokazać, jak różne osoby radzą sobie w obliczu tego, co je spotyka? Może na ich przykładzie czytelnik miał sobie uświadomic, ze istnieje moc silniejsza od nas, która ma na nas wpływ i która ostatecznie stanowi o naszym życiu niezależnie od naszych starań? Nie mam pojęcia. Jako miłośniczka tych słodkich stworzonek muszę jednak przyznać, że książkę momentami czytało się bardzo źle. Główny bohater wręcz znęca się nad zwierzętami. I choć ewidentnie jest to przejaw głębszego zamysłu autora, który ukrywa w tych scenach podprogowy przekaz, a klimat nawiązujący do dzieł Kafki zasługuje na uznanie, mnie "Świnki morskie" po prostu wymęczyły i zniesmaczyły.

[Daisy · Rating 4 out of 5]

Oh my god this must be the weirdest thing I've ever read. Absurd and funny and shocking. I don't yet know what to make of this... Must re-read it.
(3.78 stars, bumped up to 4 for its being so memorable)

Why do you have to keep saying that over and over like an idiot, you idiot!

"It's really a lovely, delicate thing," said Eva, "but something makes me want to poke a finger in its eye."

If I see an acquaintance getting on my train, I make for the furthermost car. Damn, I don't like acquaintances.

If I might give you a bit of advice, boys, don't think about people so much. And when you do, because you have to, think about them in a way that will produce the same results as if you hadn't. Tree grows side by side with tree, and that's that. Let your thinking be a credit and not a burden. And as to you, girls, I am at a loss for words.

The only thing anybody can kiss, when I select a book of delicate poetry from the bookcase, is my ass.

[Zembroo · Rating 2 out of 5]

Lektura "Świnek morskich"nie sprawiła mi przyjemności. Ciekawość, którą odczuwałam na początku, stopniała bardzo szybko. Ostatecznie nie mogłam się doczekać, aż skończę tę książkę i będę mogła o niej z czystym sumieniem zapomnieć.
Humor, który autor prezentuje, jest na siłę. Trochę jak przekleństwa w wystąpieniach stand-uperów. Pierwszy czy drugi raz nawet bawi, ale potem jest po prostu żenująco. Sama powieść zbudowana jest tak, że tak naprawdę każdy może ją zrozumieć tak, jak mu będzie pasowało. Autor oddał czytelnikom płótno ze szkicem w ołówku i teraz już wszystko zależy od nas.
Jednak na pochwałę zasługuje moim zdaniem kreacja głównego bohatera - tak transparentnego dzięki pierwszoosobowej narracji. Przypatrywałam się mu z ciekawością, czasem graniczącą z obrzydzeniem albo przerażeniem, ale to jedyny element, który wzbudził we mnie uczucia inne niż znudzenie i dezorientację.

[Susanna Rautio · Rating 3 out of 5]

Kummallinen kirja, outo aihe.
* Olet pankkiiri kommunistisessa Tsekkoslovakiassa. Pankki on yhtä korruptoitunut kuin yhteiskunta.
* Olet perheenisä, joka hullaantuu marsuista.
* Pankissa oppii ihmisten psykologiaa, marsujen kanssa testaillaan eläinten käyttäytymistä.
* Perhe haluaisi asua maalla. Kun unelmatalonen löytyy, alkaa tapahtua absurdeja asioita.

Kirja on kirjoitettu humoristisella tyylillä. Hauskuus on kuitenkin hämäystä. Marsuissa oli yliluonnollista voimaa yli ihmishenkien.

Veikkaan, että Marsut oli yhteiskunnallinen allegoria. Tällaisia kirjailijoita, kuten Daniil Harms, pulpahteli Itä-Euroopasta säännöllisesti.

[Lisa Hayden Espenschade · Rating 3 out of 5]

3.6 stars

The Guinea Pigs is a wild novel about a Czech bank worker who spends large swaths of his days lining up banknotes in the same direction. At home, his family has guinea pigs; he isn't always very nice to them. Or his kids. I enjoyed Vaculík's use of fairy tale motifs, black humor, and absurdity. And the novel's last sentence.

(There's more about The Guinea Pigs on my blog, here.)

[Vesvetrupetr · Rating 5 out of 5]

Kafkovský příběh oděný do knihy pro děti, čtení oddechové i nepříjemně jdoucí pod kůži, kniha vedle uhrančivě dětského zkoumání světa (morčat) a opojné nadvlády nad ním překvapivě plná napětí i zvratů.