Tablodaki Kadın - Sanat Tarihinin Kitap Tutkunu Kadınları

by Asuman Kafaoğlu-Büke

"Kadınların yüzyıllar boyunca gezmeleri, kendi başlarına maceraya atılmaları, zekâ ve yeteneklerini gösterecek işlerde çalışmaları toplumsal olarak engellendiği içindir ki, dinledikleri ve okudukları hikâyeler onlar için çok önemli olmuştur. Ancak bu şekilde zihinsel yolculuklara çıka bilir, görmedikleri dünya hakkında bilgi edinebilirlerdi. İşte tam da bu yüzden kadın ile kitap arasında çok özel, hatta büyülü bir bağ olduğunu düşünmeden edemem. "Ressamlar öteden beri kitap okuyanları, özellikle de kitap okuyan kadınları resmetmeyi sevmişler. Her kitabın farklı mimikler ve duruşla okunduğunu izlemek, ayrıca bir düşünme nedeni olmuş ressamlara. Bizler de okuyan kadınların resimlerine baktığımızda, kim oldukları, ne okudukları ve nasıl okudukları hakkında bilgi edinebiliriz çünkü oku nan metin bir şekilde bedene yansır: Merak, dikkat, heyecan, hüzün ya da sıkıntı izlerini görebiliriz. Okuma eylemi üzerine yoğunlaşmak ayrıca bize kitabın yüzyıllar içinde nasıl farklı şekillere büründüğünü de gösterir.
"Sanat tarihi bilgim sınırlı olduğu için, bu kitapta yer alan resimlere sanatsal değerleri ya da teknikleri açısından değil, basılı kitabın tarihini yansıtmaları açısından baktım. Anlayacağınız, bu klasik bir sanat tarihi ya da sanat eleştirisi kitabı değil, sadece resimlere hayranlıkla bakan, gördüklerini paylaşmaktan zevk alan birinin denemeleri..."

Genres: Art

180 pages, Paperback

Published November 10, 2022

Reviews

[Yalın · Rating 5 out of 5]

Asuman Kafaoğlu-Büke’nin bizi okuyan kadın tabloları arasında çıkardığı yolculuk çok keyifliydi. Kitabın en önemli sorusunu alıntılamak isterim:
“Bunca resme bakarken doğal olarak sanatın amacı nedir sorusunu sormadan edemeyiz. Nedir sanatın amacı? Sanatçının amacını sorgulamak değil, biz izleyicilerin amacı nedir bir resme bakarken? Ne bulmayı bekleriz sanattan?”

Yazarın sorduğu bu soruya, Tablodaki Kadın kitabını yazarak bize neyi hissettirmek istemiş olabileceği üzerinden bir cevap arayayım. Asuman Hanım’ı yakından tanıyorum: Pandemi döneminde evlerimize hapsolmuşken, radyo yayıncılığı ve sosyal medyayı birleştiren Clubhouse uygulaması ile 2021-2022 yılları arası kendisiyle edebiyat ve sanatla ilgili bir program yürüttük. Mürekkep Tutkunları adını verdiğimiz yayınla kâh en sevilen roman kahramanlarını konuştuk, kâh erostan ve aydınlanmadan bahsettik.

Yirmiyi aşkın programda Asuman Hanım o nazik ve hassas tavrıyla, dinleyenlere huzur veren sesiyle, edebiyatla, sanatla dolu iç dünyasını bizlerle paylaştı. Biz onun için ancak bir dinleyici olabilmişizdir, o ise bizi edebiyat eserlerinde, tablolarda, bestelerde bulduklarını aktararak büyüledi. Aynı bu kitabında olduğu gibi. Sanatın amacı belki de tam da sanatçının okuyucuyla kurduğu bu diyalogdur; biz okurlar, konu aldığı tablolarla yazarın görüsü üzerinden bir paylaşıma girmek isteriz. Asuman Hanım da Tablodaki Kadın’ı yazarak bizi sanat tarihi konulu bir dansa kaldırıyor; onun anlatıp, bizim büyülenmiş halde takip ettiğimiz, estetize bir yolculukla.

[Metin Celâl · Rating 5 out of 5]

Asuman Kafaoğlu-Büke Tablodaki Kadın’da tablolarda kitap okurken resmedilen kadınların hikâyelerini araştırıyor, anlatıyor. Bu işi de doğal olarak sanat tarihini izleyerek yapıyor. Kitabın girişinde “Sanat tarihi bilgim sınırlı olduğu için, bu kitapta yer alan resimlere sanatsal değerleri ya da teknikleri açısından değil, basılı kitabın tarihini yansıtmaları açısından baktım. Anlayacağınız, bu klasik bir sanat tarihi ya da sanat eleştirisi kitabı değil, sadece resimlere hayranlıkla bakan, gördüklerini paylaşmaktan zevk alan birinin denemeleri…” demesi sanırım bir tedbir. “Sanat tarihi eğitimi almadan bu konuda nasıl yazarsın!” diye gelebilecek eleştirilerin önünü almak istemiş olabilir.
Asuman Kafaoğlu-Büke’nin kitabın girişindeki kısa biyografisinde felsefe eğitimi aldığı ve sanat felsefesi dersleri verdiği bilgisi var. Halen Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi’nde eleştirel okuma dersleri veriyormuş. Tüm bu akademik çalışmalar sanat tarihi ile bağ kurmasını gerektirebilir. Tabii hiçbir akademik disipline girmeden de bir konu, bir temanın izini sürerken sanat tarihi ile ilgilenmek, uzmanlaşmak mümkün.
Kitabın adının Tablodaki Kadın olması ilk anda başka bir beklenti yaratsa da dediğim gibi alt başlık esas amacı açıklıyor. Araştırılan kitap tutkunu kadınlardır. Sanatla ilgilenen herkesin bilebileceği ama üzerinde pek düşünmediği bir gerçeklikten yola çıkmış Asuman Kafaoğlu-Büke, resimlerde erkekleri değil kitap okuyan kadınları görüyoruz. Günümüzde kadınların erkeklere göre daha çok kitap okuduğu istatistiklerin ortaya çıkardığı bir gerçek. Tablodaki Kadın kitabıyla tarihin derinliklerine doğru yol aldığımızda kadınların daha çok okuduğu gerçeğinin günümüze mahsus bir şey olmadığını anlıyoruz.
Asuman Kafaoğlu-Büke kadınların çok okuması gerçeğine farklı bir yaklaşım getiriyor. “Kadınların yüzyıllar boyunca gezmeleri, kendi başlarına maceraya atılmaları, zekâ ve yeteneklerini gösterecek işlerde çalışmaları toplumsal olarak engellendiği için” çıkış yolu olarak kitapları tercih ettiklerini söylüyor. Fiziksel olarak tek başlarına gezmeleri kısıtlansa da kitaplar aracılığıyla kadınlar zihinsel yolculuklara çıkıyordu, diyor. Kitapla kurulan ilişki bu nedenle kadınlar için daha önemli.
Eğitim alması bile engellenen, sınırlanan kadın kitaplarla kendini eğitiyor, geliştiriyor.
Kadınlar haklarını ve özgürlüklerini kazandıkça kitapla ilişkileri de değişiyor. Sanat tarihindeki ilk okuyan kadın tablolarında kadınlar ellerinde dini kitaplar varken ve evde ya da kapalı mekânda resmediliyorlar. Sokağa çıkma, tek başına dolaşma, okulda eğitim alma, bir işte çalışma gibi haklar elde edildikçe okunan kitaplar da değişiyor. Dini eserlerin yerini romanlar, şiir kitapları, hatta dergi ve gazeteler alıyor.
Tablodaki kadının ne okuduğu kadar nasıl okuduğu, resim için poz verirken kitapla nasıl bir ilişki kurduğu da önemli. Verilen pozlar, kitapla kurulan ilişki de çağlar içinde, resim sanatındaki gelişmelerle birlikte değişmiş.
Asuman Kafaoğlu-Büke’nin Tablodaki Kadın’da sanat tarihini kadın hakları açısından okunması bir uygarlık ya da kültür tarihi çalışması sayılabilir. Ama yazar bununla yetinmiyor, farklı yorumlamalara da yöneliyor. Bu yönelim de kaçınılmaz olarak sanat tarihi açısından söz almasını gerektiriyor. Resim sanatındaki değişim ve gelişmeleri bu resimler üzerinden izlemek mümkün, çünkü kronolojik bir bakış var. 1400’lerde Mecdelli Meryem’in kitap okuyuşunu resmeden Roger Van der Weyden’in resim anlayışı ile 1900’lerde Henri Matisse’in bakışı ve resim anlayışı kuşkusuz çok farklı.
Asuman Kafaoğlu-Büke resimleri ayrıntılı incelemekle kalmıyor, bu resimleri yapan ressamların yaşam öykülerine, resim sanatı içindeki yerlerine de yoğunlaşıyor. Böylece Tablodaki Kadın kitabı bir sanat tarihi eserine de dönüşüyor. Resim sanatının çağlar içinde nasıl değiştiğini, bu değişimde ressamların kadınları nasıl görüp resmettiğini öğreniyoruz.
Resimlerden söz eden, onları anlayıp yorumlamaya çalışan bir çalışma sözü edilen tablolara yer vermeden anlamsız olurdu. Kitap aynı zamanda bir görsel şölen. Çoğu Dünyanın çeşitli yerlerindeki müzelerde, bazıları özel koleksiyonlarda yer alan bu eserleri böyle bir çalışma olmadan bir arada görmek mümkün olmazdı.
Asuman Kafaoğlu-Büke’nin Tablodaki Kadın’ı çeşitli bakış açılarıyla ve ihtiyaçlarla okunabilecek bir çalışma. Kitap okurken resmedilen kadınların hikâyelerini anlatırken kadının toplum içindeki yerinin zamanla nasıl değiştiğini, bu değişimi ressamların nasıl görüp tablolarına yansıttığını, kadınların yaşamında kitabın önemini ve yerini akıcı bir anlatımla ve bol örnekle anlatıyor.

[Merve · Rating 5 out of 5]

Enfes bir kitaptı. Sanata dair gerek kurgusal gerek kuramsal olsun okumalar yapmayı sevdiğim için ben çok keyifle okudum ki dün akşam üzeri başladığım kitap bugün bitti. İçerisindeki resimler, gerek az tanınan gerek çok tanınan ressamların eserlerindeki okuyan ya da yanında yöresinde mutlaka kitap olan kadın özneleri inceleyen bir deneme kitabı olarak oldukça keyifli bir okuma deneyimi yaşatıyor insana. Kuram kitapları okurken sıkılanlar için ideal bir okuma olabilir. İçerisindeki resimlerin boyutu ve renkli baskıları da kuşe kağıt kadar olmasa da oldukça kaliteli. Keşke daha fazla örnekler içeren bir kitap olsaydı.

[Seda Dincer · Rating 4 out of 5]

Geçmişte toplumsal yaşama katılmaları engellenen kadınların ancak kitaplar sayesinde dünyayı keşfedebildiğini ifade eden Asuman Kafaoğlu-Büke, ele aldığı tablolarda kitap okurken resmedilen kadınların hikayelerini anlatıyor. Tablodaki Kadın, “okuyan kadın” resimleri üzerinden sanatın, kitabın ve nihayetinde kadının zaman içinde nasıl değiştiğini gözler önüne seriyor. Kitap içeren tabloları fotoğraflamayı ve arşivlemeyi seven biri olarak kitapta daha fazla tablo olmasını arzu ederdim ama tabii ki bu bir seçki ve yazarda bu seçkiyi oluştururken özellikle okuma eylemi üzerinde durmaya çalıştığını belirtmiş. Yani kitabın bir süs objesi gibi yerleştirildiği resimleri kullanmamış çünkü ilgisini çeken kitabın ve okumanın nasıl işlendiğiymiş.

[Esra · Rating 4 out of 5]

Çok severek okudum, ben de her gittiğim müzede kitap okuyanları konu eden resimlere bakarım, bu konuyu kendine özellikle yakın bulurum. Kitap sayesinde okuyan kadınların ne kadar sıradışı olabildiğini de öğrendim. Okuma listenize almanızı dilerim. Tek eleştirim aradan konudan saparak başka tabloları paylaşmış olması, halbuki okuyanlar zaten çok çok geniş bir konu ve yazılacak başka tabloları da aradım ben…

[Burcu · Rating 5 out of 5]

Sanat eserlerini bir tema üzerinden işlemenin çok güzel bir fikir olduğunu düşünüyorum. Yazar incelediği tabloların sanatçıları ve eserleri üzerine çok kapsamlı bir araştırma yapmış ve pek çok dönemsel sanat tarihi kitabından edinemeyeceğiniz bilgiler veriyor. Üstelik bunu öyle zarif bir anlatımla yapıyor ki, kitabı bitirmeye kıyamıyorsunuz. Değinilen eserlerin resimlere kitapta yer verilse de eserleri internetten bulup büyüterek detaylı şekilde incelerseniz daha çok keyif alacağınızı düşünüyorum.