Άμρι α Μούγκου

by M. Karagatsis, Μ. Καραγάτσης

"Από τότε που χάσαμε το Χριστό, πώς μπορούμε να ζούμε με τη διδαχή του; Ο άλλος θεός που μας άρπαξε με το χέρι του νιώθει αλλιώς, πιστεύει αλλιώς, αγαπάει αλλιώς. Τα μαύρα δάχτυλα του έσφιξαν σκληρά τις καρδιές μας και τις ανάγκασαν ν' ακολουθήσουν το δικό του παλμό. Ξεστρατίσαμε από το δρόμο των άλλων ανθρώπων - πού είναι ο δρόμος του Θεού και του Σατανά - για ν' ακολουθήσουμε δρόμο δικό μας. Μα δρόμος άλλος, εξόν απ' το δρόμο των ανθρώπων, δεν υπάρχει. Φτιάσαμε λοιπόν το δρόμο μας· τον φτιάσαμε χωρίς κρίση μυαλού και καλοσύνη ψυχής· δίχως κιόλας την παρηγοριά της μετάνοιας για τις αμαρτίες μας. Τον φτιάσαμε μονάχα με το πάθος μας, πού δεν είχαμε την αντρειοσύνη να το ξεσκεπάσουμε φανερά. Σαν δειλοί που είμαστε, το κρύψαμε, βαθιά μέσα μας και τ' αφήσαμε να μας φαρμακώση. Χωρίς Θεό, δίχως την αγαλλίαση της καλής πράξης και τη συντριβή της αμαρτίας, ξεγυμνωμένοι από κάθε ηθική, εξυψώσαμε το πάθος μας σε ουδέτερη αρετή και γινήκαμε απάνθρωποι."

Αμρί α Μουγκου: Στο χέρι του θεού... Σε ποιο θεό αναφέρεται το κείμενο; Ποιος θεός καθόρισε την μοίρα του Σπύρου; Μήπως είναι ο Θεός μια μάσκα της ψυχοπαθολογίας του ατόμου, ένα άλλο όνομα αυτού που αποφασίζει ερήμην μας, και που ο Φρόυντ το ονόμασε Λίμπιντο; Η μήπως θεός είναι η απουσία μιας μεταφυσικής παρηγοριάς; Mήπως δηλαδή η απουσία της πίστης στον Θεό είναι που εξηγεί την πληθωριστική παρουσία των θεών στο κείμενο του Καραγάτση και που δημιουργεί στους πρωταγωνιστές του ένα δυσαναπλήρωτο κενό; Ή, μήπως, η μη εκπλήρωση της επιθυμίας των πρωταγωνιστών είναι απλώς ένα τέχνασμα του κειμένου για να ξεδιπλωθεί η αφήγηση, οπότε ο Μπρούνο Σβάρτς δεν εξυπηρετεί παρά μόνο την αφηγηματική στρατηγική του Καραγάτση;

Το Άμρι α Μούγκου σ' αυτό το σημείο σιωπά και έτσι όπως αρμόζει στην λογοτεχνία μένει ανοιχτό σε ερμηνείες.

Genres: Fiction

284 pages, Hardcover

First published January 1, 1954

About the author

M. Karagatsis (Greek: Μ. Καραγάτσης) is the pen name of the Greek novelist, journalist, critic and playwright Dimitris Rodopoulos. He was born in Athens, lived in Larissa and studied law in France.
The pen name M. Karagatsis is the name by which the novelist is generally known. The initial "M" stands for Mitya, the Russian diminutive of Dimitris. "Karagatsis" is derived from the "Karagatsi" tree, under the shadow of which he used to write as a young writer.
Karagatsis has been characterized as primarily a prose writer of the illusory reality of persons and situations. His writing is bold, sensual, with great imagination and a unique narrative style, and is often studied by Greek students.
His first three novels (Colonel Liapkin, Chimaera and Junkermann) compose the trilogy "Acclimazation under Apollo" about foreigners who live and work in Greece. Karagatsis sets these books in modern cosmopolitan Greece, in contrast with the stereotype that Greek life is conservative and countrified.

Reviews

[philosophie · Rating 3 out of 5]

Ήταν όμορφη η ζωή μας· όμορφη κι άσχημη μαζί. Είχ' ένα νόημα. Πεθαίνοντας, θέλω να τη θυμηθώ ολόκληρη, ως τη στερνή της λεπτομέρεια. Έτσι θα πεθάνω ευχαριστημένος, που έζησα μια τέτοια άξια ζωή.

Ο Καραγάτσης ξέρει να πλάθει ιστορίες, ξέρει να στήνει σκηνές και να ξεδιπλώνει την πλοκή, με αναδρομές κι εγκιβωτισμούς, έτσι που η ανάγνωση να μοιάζει με γρίφο του οποίου η λύση βασίζεται στον αναγνώστη, να φτιάχνει αληθινούς χαρακτήρες εξιδανικευμένους και συνάμα ελαττωματικούς, να τους εξωθεί στην απόλυτη αδυναμία, στα έσχατα της ύπαρξής τους, στη λήψη των πιο δύσκολων αποφάσεων. Η μαεστρία του παρουσιάζεται ακόμη και στην περίπτωση που η φόρμα της αφήγησης αλλάζει, απότομα και στιγμιαία, από μυθιστορηματική σε διάλογο θεατρικού έργου, με παρενθετικές σκηνοθετικές οδηγίες, μεταβολή που σημειώνεται, κι εν μέρει δικαιολογείται, από τον ίδιο τον χαρακτήρα:

ΈΝΤΥ: Δεν ξέρω γιατί, μα αυτό που γίνεται σήμερα εδώ, μου θυμίζει έργο του Μπέρναρ Σω. Θαρρώ πως είμαστε ηθοποιοί, πάνω στη σκηνή· πως μπήκαμε τόσο βαθιά στο νόημα των ρόλων μας, ώστε από ερμηνευτές γινήκαμε οι ήρωες του έργου που παίζουμε...

Θα ήθελα ωστόσο να επιμείνω λιγότερο στις τεχνικές και στην ιδιότυπη θρησκευτική διάσταση του κειμένου και περισσότερο στην αποτύπωση εκ μέρους του Καραγάτση του Άλλου, στην περίπτωσή μας του μαύρου απολίτιστου Αφρικανού, που πλαισιώνει τους λευκούς πρωταγωνιστές. Εκείνο που κυριαρχεί στο κείμενο του Καραγάτση είναι το αποικιακό φαντασιακό· ενώ το ζητούμενο δεν είναι η απαλλαγή του "κατακτημένου" από τη νοσηρότητα, το αφήγημα παρουσιάζει κατάλοιπα οριενταλιστικής ιδεολογίας, έξω από τη σύγχρονη, της εποχής του συγγραφέα, αφρικανική πραγματικότητα· αμύθητα πλούτη, εξωτικά τοπία και περιπέτεια. Το πλέγμα εξουσίας/γνώσης του αποικιοκράτη σε αντιδιαστολή με το βουβό αλλά πανταχού παρόντα αποικιοκρατούμενο, η διανοητική και πολιτισμική κυριαρχία, η ανισότητα που αποτυπώνεται ως φυσική, είναι μερικά μόνο από τα ζητήματα του έργου που μοιάζουν προβληματικά. Η παθητική αποικιοκρατούμενη υποκειμενικότητα, την οποία κατέδειξε ο Edward Said στο έργο του Orientalism το 1978, αποτελεί στερεότυπο, δεν προβαίνει ούτε στη σκέψη σε αντίσταση της αποικιοκρατίας. Ο Οριενταλισμός είχε φωτίσει την ερωτική διάσταση της αποικιακής κατάκτησης, όπου οι κατακτημένες χώρες απεικονίζονταν ως παθητικές γυναίκες έτοιμες να διακορευτούν. Η Spivak, στα μελετήματά της για τις υπάλληλες φωνές, προχωρά ένα βήμα περαιτέρω και δείχνει πως η αποικιοκρατική κυριαρχία καθιστά τη γυναίκα/υπάλληλη βουβή και την αποκρυπτογράφηση της φωνής της αδύνατη, παρεκτός με έναν έμμεσο και συγκαλυμμένο τρόπο. Οι μαύροι χαρακτήρες στο έργο του Καραγάτση, πράγματι, δύσκολα ξεχωρίζουν μεταξύ τους, μοιράζονται όλοι αφενός κοινά χαρακτηριστικά κι αφετέρου μια επιθυμία να προστατέψουν/φροντίσουν/ορμηνεύσουν τους λευκούς.

Ο Καραγάτσης ωστόσο δε μένει μόνο σε μια μονοδιάστατη θέαση της σχέσης λευκού-μαύρου, αλλά προχωρά στην ειδική σεξουαλική σχέση λευκού-μαύρης, κι εκεί οι ταυτότητες των φύλων δεν εννοιολογούνται αποκλειστικά με φυλετικά χαρακτηριστικά, αλλά και με κοινωνιολογικά.

Γράφει λοιπόν:

[...]Τις σιχαινόμουν. Έχουν όμορφα κορμιά· μα είναι κτήνη. Δεν μπορεί ποτέ ένας λευκός να συνταιριαστεί φυσιολογικά μαζί τους. Προτιμάει την πιο γριά, την πιο κακοφτιαγμένη και κακομούτσουνη λευκή από την πιο όμορφη μαύρη. [...]Και ύστερα σιχαινόμουν τον εαυτό μου. Σαπούνιζα με μανία το κορμί μου, που 'χε κολλήσει κάτι από τη δυσοσμία τους. Θα ήθελα να μπορούσα να σαπούνιζα και την ψυχή μου από το μαύρο μόλεμα... [...]γιατί ζωή δίχως την αγάπη μιας γυναίκας είναι αβάσταχτη. Κι όταν λέω γυναίκα, εννοώ τη γυναίκα της ράτσας μου.

Ο Καραγάτσης παράγει κι αναπαράγει τις συμβατικές απόψεις όχι μόνο για το παθητικό γυναικείο σώμα, δεν εξυψώνει απλώς την επιθετική διάσταση της ανδρικής σεξουαλικότητας, αλλά και τις πολιτισμικές αντιλήψεις και μνήμες, η γραφή του προσδιορίζεται αυστηρά από ένα ιδεολογικό πρίσμα.

Παρόλα αυτά, ο ανθρωπιστικός ακτιβισμός δεν είναι το ζητούμενο του συγκεκριμένου αφηγήματος, οι άνδρες μαύροι, δεν παρουσιάζονται ποτέ ρητά ως υποδεέστεροι των λευκών, αλλά ως περισσότερο γνωστικοί/σοφοί, με έναν πρωτόγονο τρόπο, ενώ ο θεός, οι τελετουργίες και η μαγεία εξυμνούνται και γίνονται αντικείμενα αποδοχής από τους λευκούς, οι οποίοι θυσιάζουν τον θεό των χριστιανών χωρίς ιδιαίτερο δισταγμό και χωρίς τύψεις.

[Vaggelis · Rating 5 out of 5]

Αν ο Ντοστογιέφσκι έγραφε το σενάριο μιας ταινίας σαν το "Apocalypse Now" (αλλά με την πλοκή να ξετυλίγεται στις απέραντες εκτάσεις της Αφρικής) και τη σκηνοθετούσε ο Ταραντίνο, θα προέκυπτε το Άμρι α Μούγκου σε ταινία – ή τουλάχιστον κάτι πολύ πολύ παρόμοιο.
Α επίσης, αν έχετε δει τον πρώτο κύκλο του Utopia, ετοιμαστείτε να ξαναζήσετε το σκίρτημα που πιθανότατα ακολουθούσε μετά το "Where is Jessica Hyde".

[Xristina Hodor'i · Rating 5 out of 5]

"Χαμογελούσαν, φαίνονταν ευτυχισμένες. Γιατί να μην είναι;
Τέτοια ήταν πάντοτε η ζωή τους, περιορισμένη στις λιγοστές υλικές ανάγκες μιας εύκολα κερδισμένης τροφής κι ενός φανταχτερού πανιού γύρω απ τη μέση.
Μα ήρθαν οι άσπροι, να τος φαρμακώσουν την ψυχή με την τοξίνη του χρυσαφιού. Θα μάθουν τώρα να δουλεύουν όχι για να ζουν, μα για να κερδίζουν ∙ και το χαμόγελο θα σβήσει απ τα χείλη τους σιγά σιγά".

[Marios Shekeris · Rating 5 out of 5]

Από τον Μάρτιο του 2020 και εντεύθεν (από την πρώτη καραντίνα, θυμάσαι;) διαβάζω σχεδόν αποκλειστικά τα βιβλία της Σειράς Νεοελληνικής Λογοτεχνίας των εκδόσεων Εστίας. 336 βιβλία. Διαβάζω, βαθμολογώ εδώ στο γκουντριντς, για κάποια γράφω και κάποια σχόλια. Μέσος όρος, ή καλύτερα, επικρατούσα τιμή είναι τα 3 και τα 2 αστεράκια. Λίγα ένα. Κάποια 4. Ελάχιστα 5. Οι συγκρίσεις μεταξύ των βιβλίων είναι δίκαιες αφού παίζουν στο ίδιο γήπεδο, το ίδιο άθλημα, την ίδια χρονική περίοδο, κάτω από σχεδόν τις ίδιες συνθήκες.

Και μετά είναι ο Καραγάτσης. Λοιπόν, άλλο επίπεδο, άλλο λεβελ, άλλη πίστα. Pro.

Φτιάχνει ιστορίες, τις βάζει σε αλλόκοτους χώρους, σε διάφορες εποχές, σε ξεχωριστές καταστάσεις και πλέκει ιδιαίτερους μύθους, πλάθει εκλεκτούς χαρακτήρες. Και επειδή πλέον είμαστε της εικόνας, τους μύθους του και τους χαρακτήρες τους τους φανταζόμαστε σε Ultra HD Smart 4K Τηλεόραση 75", Netflix, κλειστά φώτα, ουίσκι, ξηρούς καρπούς και αγωνία ως τα μεσάνυχτα. Γιατί διαβάζεις το κεφάλαιο, διαβάζεις ακόμη ένα και ακόμη ένα και μετά ξαπλώνεις για ύπνο και βλέπεις αυτό που διάβασες σε όνειρο.

Γιατί ο Καραγάτσης φτιάχνει ήρωες και μπαίνει μέσα τους και ζει μαζί τους. Είναι ο Καραγάτσης που παίρνει τον ρόλο του παντογνώστη αφηγητή. Και μετά είναι όλοι αυτοί οι καραγάτσηδες, οι ήρωες του δηλαδή με τα λεγόμενα τους, τους διαλόγους τους και τις πράξεις τους. Νιώθεις και τον συγγραφέα μαζί με τον ήρωα όταν αυτός μιλάει, ονειρεύεται, καπνίζει, βιάζει, σκοτώνει, πεθυμάει, πίνει, μεθάει, χύνει, βρίζει, γίνεται δαίμονας, και μετά άγγελος, είναι άντρας και γυναίκα, νέος, σοφός γέροντας, λευκός και μαύρος. Και τέλος πεθαίνει τον θάνατό τους.

Άμρι α μούγκου. Ότι θέλει κάνει ο ζογκλέρ. Αφρική, οι αιμοσταγείς αποικίες, η εκμετάλλευση, 1890-1920. Στις πρώτες σελίδες και αφού ζω τώρα, εκατό χρόνια μετά, αγχώθηκα πως θα αντιμετωπίσω τυχόν ρατσιστικές αναφορές και σε τι αμηχανία θα έμπαινα ο έρμος ο αναγνώστης. Αλλά και σε αυτό ο συγγραφέας είναι ευέλικτος. Στην αφήγηση δεν υπάρχουν επικίνδυνες λεκτικές εξάρσεις. Είναι καθαρά ο έκφυλος, μπάσταρδος λευκός εισβολέας και είναι και ο μαύρος δουλοπρεπής που είναι στο χέρι των θεών της Αφρικής. Και αυτοί οι θεοί θα μασήσουν σιγά σιγά και τις σάρκες όσων πατούν την Αφρική.

Τὸ ξέρω, εἶπε ἡ Μαρία μὲ ἤρεμη φωνη. 'Ἡ ζωή σου, ᾗ ζωή μου κι ἡ ζωή του ἦσαν στὸ χέρι μου... κι ἐγώ, ἤμουν στὸ χέρι τῶν μαύρων θεῶν.

[Giorgos M. · Rating 5 out of 5]

Very pleased when i finished this great book...it was a very pleasant surprise because it is a not very known title from Karagatsis and is so good one !

[Dionisis Karachalios · Rating 5 out of 5]

Αν είχε 10 αστέρια θα τα έβαζα,άψογο,θεϊκό,με ωραίους παθιασμένους ήρωες!Πραγματική απόλαυση η ανάγνωση του.

[Xenia Dalouka · Rating 5 out of 5]

Απο τα καλύτερα του Καραγάτση!

[teo · Rating 4 out of 5]

Ο Καραγάτσης ευθύνεται εν μέρει για την λατρεία που έχω στο Αιγαίο και στις Κυκλάδες και στην εν μέρει απογοήτευσή μου που δεν μπορώ να συναντήσω τους χαρακτήρες αυτούς που πλάθει, τους σκοτεινούς, που κρύβουν τα συναισθήματα τους γερά μέσα τους και παλεύουν κόντρα στη μοίρα τους.
Έχουν μια δραματική στάση προς στη ζωή οι χαρακτήρες του πάντα, σαν να κυβερνιούνται από μια αόρατη δύναμη ενάντια στον κόσμο όλο. Στο τέλος όμως υποτάσσονται σε αυτό που τους είναι γραμμένο, σε αυτό που πάλευαν να αποφύγουν.
Η ζωή τους είναι στο θέλημα του Θεού. Αμρί α Μούγκου.
Το ίδιο συμβαίνει και στο βιβλίο αυτό, όπου δυο Κυκλαδίτες παλεύουν να δαμάσουν την Αφρική, μια ήπειρο που σύμφωνα με αυτούς πρέπει να δυσπιστείς στο πιο φυσικό πράγμα, μα να δίνεις πίστη στο πιο αφύσικο, στο πιο παράλογο.
Με χαρακτηριστικά πολλά κοινά με τον Σκρουτζ Μακ Ντακ του Ρόσα, ο Ανδρέας μαζί με τον αδερφοποιητό του, τον Σπύρο, κυνηγάνε μια Χίμαιρα, τον Μπρούνο Σβαρτς. Θα την βρούνε άραγε;

[Christos Bekos · Rating 4 out of 5]

"Ο άλλος θεός που μας άρπαξε με το χέρι του νιώθει αλλιώς, πιστεύει αλλιώς, αγαπάει αλλιώς. Τα μαύρα δάχτυλα του έσφιξαν σκληρά τις καρδιές μας και τις ανάγκασαν ν' ακολουθήσουν το δικό του παλμό"

Το κείμενο του Καραγάτση ειναι υπέροχο, σου πλάθει κόσμους, εικόνες και ανθρώπους με χρήση πολλών κ διαφορετικών εκφραστικών μέσων.
Η ροή της ιστορίας μετατρέπεται απο περιπέτεια σε υπαρξιακό μανιφέστο που δίνει την αίσθηση ωρες ωρες οτι παρακολουθείς ταινία, και άλλες στιγμές θεατρική παράσταση!

Χωρίς να εχω διαβάσει άλλα γνωστότερα κείμενα του Καραγάτση, είναι βέβαιο πως θα μπουν στην λίστα ανάγνωσης για το εγγύς μέλλον.

[Νικήτας Γκανάς · Rating 5 out of 5]

Δεν υπάρχουν πολλά λόγια, είναι το καλύτερο βιβλίο που έχω διαβάσει, φυσικά έχω πολλά να διαβάσω ακόμη.

Πλούτος στο περιεχόμενο, πλούτος στο βάθος των ηρώων, γλώσσα περίτεχνη, εμπορικές και γεωγραφικές γνώσεις απρόσμενες, ένα επιβλητικό σύνολο.

Συνεχίζω με Γιούγκερμαν, μέχρι τώρα έχω διαβάσει από Καραγάτση, τον συνταγματάρχη Λιάπκιν, τον Σέργιο και Βάκχο, το χαμένο νησί και το Αμρι Α Μούγκου.

[Γιώργος Σταφυλάς · Rating 5 out of 5]

Aπο τα καλύτερα έργα του Καραγλατση και απο τα λιγότερο γνωστά του. Δυ Έλληνες τυχοδιώκτες αναζητουν εναν Γερμανον και το μυστικο της ζωής στην Ανατολικη Αφρικη την εποχή της αποικιοκρατιας. Βιξβλιο που σημερα λογω Πολιτικης Ορθότητας θα κοβόταν αφου ειναι γεμάτο μη κολακευτικους χαρακτηρισμους για τους Αφρικανούς.

[George · Rating 4 out of 5]

Υπέροχος Καραγάτσης...

[Dimitrios · Rating 5 out of 5]

Ίσως το καλύτερο βιβλίο που έχω διαβάσει. Ελπίζω σύντομα να επεκταθώ.

[Maya Mina · Rating 2 out of 5]

Από τα λιγότερο αγαπημένα μου από τον Καραγάτση που γενικα είμαι μεγάλη φαν...Κάτι στην πλοκή, κάτι στο υπερφυσικό στοιχείο που του προσέδωσε εκδικητικά στοιχεία, όπως και η αρκετά "ανδρική" οπτική στην παρουσίαση της γυναίκας...με έκανε να μην μπορώ να συνδεθώ, όπως στα υπόλοιπα. Στα θετικά, η μεταφορά μέσα από τις σελίδες του σε έναν άγνωστο μαγικό τόπο με εξαιρετικές περιγραφές.