Το πρώτο μέρος της "Αργώς" κυκλοφόρησε το φθινόπωρο του 1933. Το έργο ολοκληρώθηκε τρία χρόνια αργότερα σε δύο τόμους. Στην εισαγωγή του πρώτου τόμου σημείωνε ο Γιώργος Θεοτοκάς: "Σαν άρχισα αυτό το βιβλίο, η μοναδική μου πρόθεση ήταν να ζωντανέψω μερικά ανθρώπινα πλάσματα που τριγυρνούσανε στη φαντασία μου και βασάνιζαν τις ώρες της σχόλης μου. Κατόπι, σαν προχώρησε η δουλειά, μου ήρθε η όρεξη να δώσω με αυτήν την ευκαιρία, μια γενική κάπως έκθεση της ελληνικής ζωής και των προβλημάτων της εποχής μας. Έτσι η "Αργώ" πήρε διαστάσεις που δεν τις περίμενα". Το βιβλίο είναι μια τοιχογραφία της Ελλάδας του μεσοπολέμου, έτσι όπως συνταρασσόταν από ποικίλες ιδεολογίες, από τις συνέπειες της μικρασιατικής καταστροφής και από τα αλλεπάλληλα στρατιωτικά κινήματα. Tο πλήθος των ηρώων κινείται γύρω από τον ίδιο πόλο: τις τάσεις μιας γενιάς αισιόδοξης και δημιουργικής, που οι συνεχείς εθνικές καταστροφές την οδήγησαν σε βαθιά απογοήτευση.
Ποια είναι τα όνειρά σου; Ποιες οι φιλοδοξίες που παραδέχεσαι στον εαυτό σου; Ποιος ο δρόμος που ακολουθείς στην κάθε μέρα της ζωής στον τόπο που φέρει το ευλογημένο όνομα Ελλάδα; Ναι, αυτό το βιβλίο, η Αργώ του Θεοτοκά, τουλάχιστον ο πρώτος τόμος που μόλις έφτασε στην τελευταία του σελίδα, είναι μια πλήρης παλέτα ονείρων, αγώνων, φιλοδοξιών, δόξας, απαξίωσης, πολιτικής και καταστροφής. Ενας ναός γεμάτος αγιογραφίες από κάθε στιγμή της ζωής των Ελλήνων. Τί κι αν το βιβλίο αναφέρεται στην περίοδο μεταξύ των δύο παγκοσμίων πολέμων; Ολα όσα περιγράφει απηχούν επακριβώς την Ελλάδα του σήμερα, τον τόπο του 21ου αιώνα, τα ίδια ακριβώς προβλήματα, με τους ίδιους αριβίστες, τους αφανείς ήρωες, τους μετριόφρονες και τους μέτριους. Ενα βιβλίο τόσο ήρεμο και συνάμα τόσο συγκλονιστικό ... όσο μια βάρκα που πλέει στα καταγάλανα νερά του Αιγαίου πελάγους.
Ο Θεοτοκάς είναι από τους συγγραφείς που σε κερδίζουν σε εκείνα τα αξέχαστα μαθήματα λογοτεχνίας στο λύκειο, όπου ένα απόσπασμα αρκεί για να σε ιντριγκάρει. Στην αίθουσα ήταν που γνώρισα την "Αργώ" και τον Δαμιανό, το αγοράκι που ήθελε "ΓΡΑΜΜΑΤΑ". Θα βάλω τελεία λέγοντας πως το λάτρεψα, το αγάπησα τόσο για τους χαρακτήρες και την ιστορία του όσο και για το μελάνι του Θεοτοκά!
Με ζόρισε αρκετά το συγκεκριμένο βιβλίο. Ενώ η ιστορία του έχει ενδιαφέρον (καθώς επίσης και η χρονική περίοδος στην οποία διαδραματίζεται), η πλοκή κυλάει πολύ αργά κι αυτό γιατί ο Θεοτόκης έδωσε μεγαλύτερη βάση στα ιστορικά και πολιτικά γεγονότα. Ελπίζω ο δεύτερος τόμος να κυλάει πιο εύκολα.
Μεσοπόλεμος. Μία γοητευτική εποχή κρίσης· οικονομικής· κοινωνικής· πολιτικής. Τα πρόσωπα αυτού του έργου αντικαθρεπτίζουν το πολύχρωμο ελληνικό ιδεολογικό, κοινωνικό και πολιτικό ψηφιδωτό, αναδεικνύοντας έτσι την βαθιά κρίση, την ακραιφνή διαίρεση της κοινωνίας και τις ποικίλες προτάσεις προσανατολισμού της. Ο κομμουνισμός και ο σοσιαλισμός, η φιλελεύθερη δημοκρατία, ο αντικοινοβουλευτισμός, η ελληνικότητα, η παράδοση, η δικτατορία και ο φασισμός, αποτελούν τις βασικές θέσεις της εποχής οι οποίες βρίσκονται σε σύγκρουση. Οι ήρωες μέσα σε αυτό το περιβάλλον κινούνται ο καθένας με τις δικές του φιλοδοξίες, τους δικούς τους σκοπούς αλλά και τα προσωπικά τους αδιέξοδα και αποτυχίες.
Χθες -επιτέλους- τελείωσα τον Α' τόμο της "Αργώς" του Γιώργου Θεοτοκά (1905-1966). Πρόκειται για έργο της πρώτης νεότητας του Θεοτοκά, αφού κυκλοφόρησε το 1936, ωστόσο κατορθώνει να δώσει μέσα από καλοφτιαγμένους χαρακτήρες, εξαιρετικά δουλεμένη γλώσσα και πολύ χιούμορ το δράμα, συλλογικό αλλά και προσωπικό, των ανθρώπων της εποχής του πρώτου τρίτου του 20ου αιώνα, από τους Κωνσταντινουπολίτες ιερωμένους με το Ρωμέικο μεγαλοιδεατισμό όπως ο Παπασίδερος μέχρι τους εξαιρετικά "αυτοπειθαρχημένους" και νομικιστές γερμανοτραφείς καθηγητές Νομικής όπως ο -απόγονος του περίφημου Ανθενωτικού του 15ου αιώνα Λουκά Νοταρά- Θεόφιλος Νοταράς.
Κατά την ταπεινή μου άποψη, παρ' ότι ο Θεοτοκάς αργότερα προσέγγισε, γνωστικά και βιωματικά, ως πιστός, την Ορθοδοξία, στο συγκεκριμένο έργο φαίνεται πως υπάρχει και μια επιρροή από μια εκδοχή της ελληνικότητας περισσότερο αρχαιοελληνίζουσα, νιτσεϊκή-βιταλιστική (ο Ίωνας Δραγούμης έχει γράψει για αυτές τις επιρροές στην φάση του έργου του προ του 1917).
Μ' όλα ταύτα, ένα εκπληκτικό βιβλίο, "κλασικό" αλλά και προφητικό, που αν μη τι άλλο αξίζει πολύ να διαβαστεί και σήμερα, για το λόγο που δίνει ο ίδιος ο Γ. Θ.: «Σαν άρχισα αυτό το βιβλίο, η μοναδική μου πρόθεση ήταν να ζωντανέψω μερικά ανθρώπινα πλάσματα που τριγυρνούσανε στη φαντασία μου και βασάνιζαν τις ώρες της σχόλης μου. Κατόπι, σαν προχώρησε η δουλειά, μου ήρθε η όρεξη να δώσω με αυτήν την ευκαιρία, μια γενική κάπως έκθεση της ελληνικής ζωής και των προβλημάτων της εποχής μας. Έτσι η «Αργώ» πήρε διαστάσεις που δεν τις περίμενα».
Είναι από αυτά τα βιβλία τα οποία ξεκίνησα να διαβάζω χωρίς να ξέρω απολύτως τίποτα τόσο για το ίδιο το βιβλίο όσο και για το συγγραφέα. Αποδίδω τη δυσαρέσκεια που μου προκάλεσε στην έλλειψη ενδιαφέροντος που τρέφω για την ιστορία (σίγουρα όχι ένα από τα χαρακτηριστικά μου για τα οποία είμαι περήφανη!). Ίσως να αξίζει μία δεύτερη προσπάθεια όταν περάσουν κάποια χρόνια, αλλά για την ώρα δεν νομίζω ότι θα αγγίξω το δεύτερο τόμο.
Πολιτικολογεί αρκετά (το παραδέχεται και ο ίδιος) και έχει ένα παλαιο-ιδιαίτερο στυλ, ωστόσο πολλά κοινά με το σήμερα και ενδιαφέρουσες περιγραφές των αγωνιών των χαρακτήρων αλλά και της παλιάς Αθήνας.