What do you think?
Rate this book
Een nieuwe wereld. Het ontstaan van het moderne Nederland
Rond het midden van de negentiende eeuw begon de aanleg van nieuwe communicatie- en mobiliteitsnetwerken die Nederland veranderden. Ze zouden de ruimtelijke groei van het land structureel bepalen, inclusief het ontstaan van de Randstad, en de ontwikkeling van de regio’s die ‘vol’ werden of die ‘leeg’ bleven. De infrastructuur die in de negentiende eeuw werd aangelegd, legde de basis voor onze massacommunicatie en massamobiliteit. Een belangrijke vraag in Een nieuwe wereld is: wat gebeurde er in mentaal opzicht met Nederland toen het na 1850 in enkele decennia een totaal nieuwe infrastructuur kreeg?
Er ontstond een nieuw beeld van de werkelijkheid. Via nieuwe media, modern onderwijs en veelvuldige persoonlijke contacten leerden de mensen elkaar 'normaal' te denken - volgens normen die hoorden bij de moderne natuurwetenschappen en het moderne bedrijfsmanagement. Dit gebeurde niet alleen in Nederland. Overal in de westerse wereld werden deze nieuwe, 'universele' normen gemeengoed en veranderde de infrastructurele revolutie het dagelijkse leven. Het gevolg was niet alleen een precedentloze groei van welvaart en volksgezondheid; er ontkiemde ook een andere vorm van beschaving: de cultuur van de massamens. Nietzsche, Ortega y Gasset, Spengler, Karl Jaspers en Johan Huizinga waarschuwden verontrust voor het gevolg: de ondergang van de oude, 'klassieke' beschaving.
Er ontstond een nieuw beeld van de werkelijkheid. Via nieuwe media, modern onderwijs en veelvuldige persoonlijke contacten leerden de mensen elkaar 'normaal' te denken - volgens normen die hoorden bij de moderne natuurwetenschappen en het moderne bedrijfsmanagement. Dit gebeurde niet alleen in Nederland. Overal in de westerse wereld werden deze nieuwe, 'universele' normen gemeengoed en veranderde de infrastructurele revolutie het dagelijkse leven. Het gevolg was niet alleen een precedentloze groei van welvaart en volksgezondheid; er ontkiemde ook een andere vorm van beschaving: de cultuur van de massamens. Nietzsche, Ortega y Gasset, Spengler, Karl Jaspers en Johan Huizinga waarschuwden verontrust voor het gevolg: de ondergang van de oude, 'klassieke' beschaving.
- GenresHistoryNonfiction
464 pages, Hardcover
First published January 1, 2006
5 people are currently reading
148 people want to read
Ratings & Reviews
Friends & Following
Create a free account to discover what your friends think of this book!
Community Reviews
Displaying 1 - 11 of 11 reviews
September 28, 2024
Een zeer onderhoudend boek over het ontstaan van het moderne Nederland vanaf 1850. Met een hoge informatiedichtheid, vaak anekdotisch en luchtig gepresenteerd, beschrijft van der Woud de vele drie-stappen-vooruit-twee-stappen-achteruit-processen die ons land hebben gevormd. Vol relevante feiten en kleurrijke weetjes die verklaringen geven en verbanden leggen, biedt dit boek een levendig beeld van de ontwikkeling van veel aspecten van het moderne leven die wij tegenwoordig vrijwel gedachteloos accepteren. Daarnaast draagt de tekst de kenmerken van zeer uitputtend onderzoek en uiterst doordachte precieze formuleringen. Een boek vol historische lijnen, hun interactie en de uiteindelijke gevolgen. Knap gedaan.
Het jaar 1848 kende op tal van plaatsen in Europa massale opstanden. Het markeerde het begin van een mentale revolutie, een geestesgesteldheid die de wereld zou veranderen. De natuurwetenschappen en hun toepassingen kregen daarbij een leidende rol. De ontdekking dat de werkelijkheid een ordelijke systematische structuur had resulteerde in de formulering van natuurwetten, die drukten de universele logica uit waar de natuur zich aan hield.
Het besef van ordening en stelselmatigheid bepaalde niet alleen de wetenschap maar ook het denken over de samenleving.
Door zijn inzicht in de systematiek van de natuur kreeg de mens de mogelijkheid om die te beheersen, deze dienstbaar te maken en voor verbetering van de samenleving in te zetten. De ideeën over het beheersen en dienstbaar maken vormen de rode draad van dit boek.
De omwenteling die rond het midden van de 19e eeuw plaatsvond, de opkomst van stoomboten, spoorwegen en telegrafen, was onderdeel van een proces dat overal in de westerse wereld gaande was, de opkomst van een nieuwe infrastructuur: het netwerk.
Het boek schetst de manier van denken, van feiten verzamelen, van de nieuwe stelselmatige visie, nieuwe wetenschappelijke kennis en haar praktische toepassingen.
Maar ook wordt de vraag behandeld of met de aanleg van de moderne infrastructuur de visie op de werkelijkheid veranderde. Daarbij maakt van der Woud veel gebruik van eigentijdse tijdschriften en laat via die publicaties de tijdgenoten aan het woord. Zij bieden een venster op de sterk veranderende wereld rond 1850 en brengen ons dicht bij de ervaringen van de toenmalige Nederlanders. Dat geeft ook inzicht in de culturele gevolgen van de nieuwe infrastructuur. Samen vormden al die mensen en hun mening een collectieve manier van denken en ervaren – een cultuur.
De beschavingsidealen die in het Europa van de negentiende eeuw werden nagestreefd waren voor het overgrote deel een erfenis van de Klassieke Oudheid, het christendom en het humanisme. Klopt het dat er in de tweede helft van de 19e eeuw beschavingsidealen verdwenen? In zeker zijn wel maar het gaat er veel meer om dat deze idealen in de nieuwe cultuur vrijwel geen rol meer spelen, omdat in de moderne cultuur andere waarden en normen centraal zijn komen te staan, in een maatschappij die vanwege het ontstaan van de massale samenleving zich op de gemiddelde mens ging richten. De beschaafde burgerij, die haar oude wereld door de massa onder de voet zag worden gelopen, had zelf de massa modern leren denken en zelf de klassieke waarden in het onderwijs achtergesteld bij de lessen die concrete nuttige doelen dienden.
En na 1945 zouden de jonge generaties hun intelligentie en energie nog meer richten op het ontwikkelen van machtige moderne werktuigen, Zij hadden nog minder geduld met de klassieke beschaving, waren nog sterker gericht op kennis en vaardigheden met een concreet, nuttig doel.
Een fraai terugkerend thema is de definitie van het begrip ‘Algemeen belang’. Van der Woud laat mooi zien hoe de politiek hiermee worstelt en ook hoe het begrip in de loop van de tijd een andere betekenis krijgt. Uiteraard gaat dat gepaard met oeverloze discussies en grensoverschrijdende vertragingen in de politieke besluitvorming, maar zo werkt het democratisch proces nu eenmaal.
Tussen alle bedrijven door wordt het ontstaan van de Randstad geschetst en verklaard. Maar ook de ontwikkeling van andere plaatsen, of juist het uitblijven daarvan (Vlissingen, Harlingen), wordt beschreven, alles in samenhang met lokale, regionale en (inter)nationale oorzaken en gevolgen.
Trefwoorden: wetenschappelijk, stelselmatig, normalisatie, netwerken, algemeen belang, massamobiliteit, massacommunicatie.
Het jaar 1848 kende op tal van plaatsen in Europa massale opstanden. Het markeerde het begin van een mentale revolutie, een geestesgesteldheid die de wereld zou veranderen. De natuurwetenschappen en hun toepassingen kregen daarbij een leidende rol. De ontdekking dat de werkelijkheid een ordelijke systematische structuur had resulteerde in de formulering van natuurwetten, die drukten de universele logica uit waar de natuur zich aan hield.
Het besef van ordening en stelselmatigheid bepaalde niet alleen de wetenschap maar ook het denken over de samenleving.
Door zijn inzicht in de systematiek van de natuur kreeg de mens de mogelijkheid om die te beheersen, deze dienstbaar te maken en voor verbetering van de samenleving in te zetten. De ideeën over het beheersen en dienstbaar maken vormen de rode draad van dit boek.
De omwenteling die rond het midden van de 19e eeuw plaatsvond, de opkomst van stoomboten, spoorwegen en telegrafen, was onderdeel van een proces dat overal in de westerse wereld gaande was, de opkomst van een nieuwe infrastructuur: het netwerk.
Het boek schetst de manier van denken, van feiten verzamelen, van de nieuwe stelselmatige visie, nieuwe wetenschappelijke kennis en haar praktische toepassingen.
Maar ook wordt de vraag behandeld of met de aanleg van de moderne infrastructuur de visie op de werkelijkheid veranderde. Daarbij maakt van der Woud veel gebruik van eigentijdse tijdschriften en laat via die publicaties de tijdgenoten aan het woord. Zij bieden een venster op de sterk veranderende wereld rond 1850 en brengen ons dicht bij de ervaringen van de toenmalige Nederlanders. Dat geeft ook inzicht in de culturele gevolgen van de nieuwe infrastructuur. Samen vormden al die mensen en hun mening een collectieve manier van denken en ervaren – een cultuur.
De beschavingsidealen die in het Europa van de negentiende eeuw werden nagestreefd waren voor het overgrote deel een erfenis van de Klassieke Oudheid, het christendom en het humanisme. Klopt het dat er in de tweede helft van de 19e eeuw beschavingsidealen verdwenen? In zeker zijn wel maar het gaat er veel meer om dat deze idealen in de nieuwe cultuur vrijwel geen rol meer spelen, omdat in de moderne cultuur andere waarden en normen centraal zijn komen te staan, in een maatschappij die vanwege het ontstaan van de massale samenleving zich op de gemiddelde mens ging richten. De beschaafde burgerij, die haar oude wereld door de massa onder de voet zag worden gelopen, had zelf de massa modern leren denken en zelf de klassieke waarden in het onderwijs achtergesteld bij de lessen die concrete nuttige doelen dienden.
En na 1945 zouden de jonge generaties hun intelligentie en energie nog meer richten op het ontwikkelen van machtige moderne werktuigen, Zij hadden nog minder geduld met de klassieke beschaving, waren nog sterker gericht op kennis en vaardigheden met een concreet, nuttig doel.
Een fraai terugkerend thema is de definitie van het begrip ‘Algemeen belang’. Van der Woud laat mooi zien hoe de politiek hiermee worstelt en ook hoe het begrip in de loop van de tijd een andere betekenis krijgt. Uiteraard gaat dat gepaard met oeverloze discussies en grensoverschrijdende vertragingen in de politieke besluitvorming, maar zo werkt het democratisch proces nu eenmaal.
Tussen alle bedrijven door wordt het ontstaan van de Randstad geschetst en verklaard. Maar ook de ontwikkeling van andere plaatsen, of juist het uitblijven daarvan (Vlissingen, Harlingen), wordt beschreven, alles in samenhang met lokale, regionale en (inter)nationale oorzaken en gevolgen.
Trefwoorden: wetenschappelijk, stelselmatig, normalisatie, netwerken, algemeen belang, massamobiliteit, massacommunicatie.
August 30, 2016
Prachtig om te zien hoe weinig er nieuw is onder de zon. De reacties op de telegraaf destijds lijken verrasend voor op de hypteteksten rond internet nu: de wereld wordt steeds kleiner en de tijd gaat steeds sneller
February 3, 2021
Zo snel als ik Koninkrijk vol sloppen uit had, zo lang heb ik hier over gedaan. Was het dan niet onderhoudend? Zeker wel. Maar misschien was het de mate van detail die de traagheid veroorzaakten. Nederland Gidsland? Als je dit gelezen hebt, ga je daar steeds meer aan twijfelen. Wat is er een hoop gepolderd, gepland, weer veranderd of toch nog even afgewacht... Het is bijna verwonderlijk als je ziet hoe ver we nu, ongeveer anderhalve eeuw later, gekomen zijn met ons eeuwige overleg, de kat uit de boom kijken en polderen. Je gaat anders kijken naar het Nederland van nu.
October 18, 2023
Het boek staat vol van de interessante anekdotes en feitjes die Van der Woud zorgvuldig bij elkaar heeft gesprokkeld. Het resultaat hiervan is prijzenswaardig maar wisselend succesvol en vind ik daardoor persoonlijk minder dan wat ik verder van hem heb gelezen.
Desalniettemin nog steeds een goed en interessant boek waarin Van der Woud, zoals misschien alleen hij dat wel kan, de negentiende eeuw tot leven weet te brengen.
Desalniettemin nog steeds een goed en interessant boek waarin Van der Woud, zoals misschien alleen hij dat wel kan, de negentiende eeuw tot leven weet te brengen.
May 24, 2017
De nieuwe wereld heeft in Nederland voet aan de grond gekregen door de ontwikkeling van massamobiliteit (trein/tram) en massacommunicatie (telegraaf/telefoon). Ondanks de mooie technische details en citaten gaat het verhaal voorbij aan de mens.
February 27, 2018
Nogal technisch maar zeer boeiend!
March 18, 2022
Doorwrocht, degelijk maar door de wat encyclopedische aanpak een tikje vermoeiend. Zijn nieuwste wordt wellicht het volgende project
June 12, 2022
Interessant inzicht in ontstaan van infrastructuur in 19e eeuw.
October 2, 2022
Machtig boek. Geeft een schitterend beeld van de ontwikkeling van de infrastructuur in de 19e eeuw. De eerste eeuw van de moderne tijd?
July 13, 2024
Interessante inkijk in de ontwikkeling van Nederland naar een moderne maatschappij in de tweede helft van de 19e eeuw.
Read
November 21, 2009None
Displaying 1 - 11 of 11 reviews