Eens ging de zee hier tekeer: Het verhaal van de Zuiderzee en haar kustbewoners

by Eva Vriend

ÔIn de goede traditie van Geert MakÕ. Dit is de vaderlandse geschiedenis zoals je Ôm heel graag leest. Ontroerend!Õ Ð DWDD- boekenpanelIn ÔEens ging de zee hier tekeerÕ vertelt Eva Vriend de geschiedenis van de Zuiderzee en IJsselmeer. Op 28 mei 1932 werd de Afsluitdijk gedicht. De kustbewoners stonden erbij, keken ernaar en moesten zich zien te redden. Wat betekent zoÕn ingrijpende verandering voor de cultuur, de identiteit en de toekomstdromen van mensen, tot op de dag van vandaag? Aan de hand van de levensgeschiedenissen van vier vissersfamilies uit Urk, Volendam, Spakenburg en Wieringen vertelt Eva Vriend een groots verhaal over de innige band met het water, de veerkracht die vereist is om vooruit te komen en vissersbloed dat kruipt waar het niet gaan kan. Volgens het DWDD Boekenpanel is dit Ôeen ontroerend boek in de traditie van Geert Mak en Frank WestermanÕ.

Genres: Nonfiction, Ebooks, History, Audiobook

Paperback

First published February 1, 2020

About the author

Eva Vriend (Noordoostpolder, 1973) is schrijver en historicus. Ze groeide op als boerendochter in Luttelgeest, studeerde geschiedenis in Groningen en werkte voor diverse media. Ze is auteur van de bestsellers Het nieuwe land (2012), De helpende hand (2016) en Eens ging de zee hier tekeer (2020).

Naast haar werk als schrijver geeft Eva freelance les aan de School voor Journalistiek in Zwolle en begeleidt ze een Schrijfgroep in de Penitentiaire Inrichting in Lelystad. Ze publiceert af en toe in tijdschriften als De Groene Amsterdammer en Hard Gras.

Eva geeft in het hele land lezingen over haar werk en is regelmatig te gast op radio en tv.

Voor haar boeken baseert ze zich op historisch onderzoek en vele interviews, meestal met oudere mensen. Filterkoffie drinken met senioren is een van haar favoriete bezigheden. Haar nieuwe boek gaat over Schokland (2024)

Deze foto is voor promotionele doeleinden rechtenvrij te gebruiken bij vermelding van de fotograaf, Jelmer de Haas. 

Reviews

[Ingrid · Rating 5 out of 5]

4.5 sterren
Een gedegen onderzoek van de periode dat de Zuiderzee IJsselmeer werd en daarna en wat het deed met de bevolking die er aan woonde en van leefde aan de hand van vier families. Dat laatste vond ik wat onoverzichtelijk met een grote hoeveelheid familienamen door elkaar. Ik denk wel dat het de beste manier van beschrijven is, al leest het soms niet makkelijk. Deze geschiedenisles wordt er wel wat menselijker mee. De gedrevenheid en de liefde voor het water en het vissen komen heel sterk naar voren.
4.5 stars
A thorough investigation of the period when the Zuiderzee became the IJsselmeer and after and what it did to the population that lived by it and on it on the basis of four families. I found the latter somewhat confusing with a large number of family names. I still think it is the best way to describe the history, although it is sometimes difficult to read. This history lesson is getting a bit more human by it. The drive and love for water and fishing are very strong.

[piet van genderen · Rating 4 out of 5]

De afsluiting van de Zuiderzee bracht voor de inwoners van de vissersdorpen ongekende veranderingen. De auteur beschrijft hoe vier vissersfamilies met de noodzakelijke keuzes omgingen. Gewoon doorvissen in het steeds kleiner wordende IJsselmeer, uitwijken naar de Noordzee of radicaal overstappen naar andere bronnen van inkomsten. Een spannend boek, wel met vermoeiende familiedetails.

[Boudewijn · Rating 4 out of 5]

Eva Vriend duikt in de geschiedenis van de visserijplaatsen rond het IJsselmeer (de voormalige Zuiderzee). Door middel van een drietal families (de 'stamhouders') laat ze zien hoe de kustbewoners in de loop der tijden vergroeid zijn geraakt met de zee.

Interessant om te lezen en door de persoonlijke verhalen en interviews krijgt het een erg intiem karakter. De sluiting van de Zuiderzee door de Afsluitdijk krijgt veel aandacht. Wat blijkt? De vissers lieten het er niet bij zitten en vonden nieuwe mogelijkheden.

Een goed beeld van de cultuur, identiteit en veerkracht van de verschillende gemeenschappen. Ook de duistere kanten komen aan bod: de cafébrand in Volendam, de rampen en het grote alcohol- en drugsgebruik.

Al met al een groots verhaal over de innige band met het water en het leven van de vissers: het zit in het bloed.

[Paul · Rating 4 out of 5]

Dit boek heeft mij een stuk geschiedenis van mijn eigen opa (1909) doen beleven; onze familie was zelf altijd woonzaam vlak bij Wieringen. Aangezien hij mee heeft gewerkt aan de bouw van de Afsluitdijk was ik dan ook heel blij dat ik dit boek van Eva Vriend mocht recenseren. Een unieke inkijk is het geworden.

De auteur, zelf afkomstig uit Flevoland, vroeg zich altijd af hoe het leven aan de andere kant van die dijk waarop ze uitkeek eruit zag voor de zee land werd en wat die inpoldering betekende voor de duizenden families die van de Zuiderzee leefden en de gevolgen voor de lange termijn, tot op de dag van vandaag. Het is Vriend gelukt om deze grote gebeurtenis in de Nederlandse geschiedenis op te tekenen en dat klein te maken door 4 families die nauw betrokken waren te verweven in het geheel. Hierdoor krijgt de geschiedenis van de afsluiting van de Zuiderzee een menselijk gezicht en is het geen droge, chronologische opsomming geworden. Een mooi voorbeeld zijn de diverse aanvragen die de opa van Cees Hopman (een geslacht uit Spakenburg) indient bij de overheid om aanspraak te maken op de Zuiderzeesteunwet, die in het leven geroepen was om mensen die van de Zuiderzee leefden te compenseren net voor en na dichting van de Afsluitdijk. Via Cees heeft Vriend toegang tot dit steundossier van ruim 200 pagina's met officiële formulieren maar ook handgeschreven brieven en aantekeningen.
De katernen met foto's, documenten etc. versterken dit gevoel alleen maar.

Ze begint het relaas bij de Middeleeuwen, via de Gouden Eeuw naar de inpoldering, de 2e Wereld oorlog, het toerisme tot de nieuwe generaties van vandaag de dag en hoe de Zuiderzee gebruikt werd (niet alleen voor visserij maar ook voor de scheepvaart van de florerende economie tijdens de Gouden Eeuw bijvoorbeeld) en het IJsselmeer nu. En dat een inpoldering niet per se verkeerd hoefde uit te pakken voor de bevolking rond de Zuiderzee (het vissersleven was altijd zwaar en onzeker en veel verdiende het gros er niet mee zeker tijdens slechte vangstjaren).

Ik heb genoten van 'Eens ging de zee hier tekeer' wiens geschiedenis prachtig tot leven is gewekt in dit mooie document. Tijdens lezing stelde ik me levendig voor hoe mijn opa de hand van de opa van Cees van Eekelen schudde tijdens de Zuiderzeewerkzaamheden om daarna samen al rokend de zee te overschouwen.

[Elianne van Elderen · Rating 4 out of 5]

Heel helder en uiteengezet onderzoek naar vier vissersdorpen en vooral hun inwoners. Ik zie veel mensen die moeite hebben met de hoeveelheid namen, maar ik denk dat het vaak ook niet super belangrijk is om elke naam te onthouden en het meer om de sfeer en situaties gaat. Ik heb dit boek gelezen na vorige maand al 'De ontdekking van Urk' te hebben gelezen, wat ik ook heel goed vond. Ik denk dat 'De ontdekking van Urk' met wat meer humor, details en bewustzijn van standplaatsgebondenheid van de schrijver zelf geschreven is, en me meer heeft geleerd over het vissersvolk van Urk zelf, de sociale banden, de tradities, de wrange striktheid en traditiegetrouwheid, en vooral sterke hechting aan elkaar en de plek. Terwijl dit boek me dan weer meer heeft geleerd over de drooglegging, de politiek rondom de afsluitdijk en regels rond visserij. Hoewel dit boek ook ging over de mensen, heb ik het idee dat (in vergelijking met De ontdekking van Urk) dit minder over de mensen zelf ging, en meer over de zuiderzee in zijn algemeenheid, de regelgeving en onderbouwingen waar de afkeer voor overkoepelende politiek van bovenaf vandaan komt. Maar nog steeds heel interessant, en ik krijg met elk boek toch een nieuwe blik op het IJsselmeer en de (vissers)dorpen daaromheen.

[Natalia Waaijer · Rating 4 out of 5]

Dit boek vertelt over de wordingsgeschiedenis van het IJsselmeer door de geschiedenissen van vier families te volgen. Bij de meesten speelde visserij een grote rol, maar ook de andere kant wordt belicht, die van de inpolderaars.
Interessant vond ik te lezen hoe de zuiderzeegemeenschappen gezien werden door mensen van buiten, bijvoorbeeld als "nobele wilde" en de "oer-nederlanders" en ook hoe mensen uit deze gemeenschappen naar buiten keken.
Ik verbaasde mij over de enorme competitiedrift bij deze gemeenschappen. Steeds grotere boten, de grootste vangsten moeten hebben, en als het bijbenen niet meer lukt er dan maar bijbeunen via de illegale handel. In "De ontdekking van Urk" verbaasde ik mij er ook al over hoe zulke gelovige gemeenschappen dan toch zo over de schreef kunnen gaan.
Vanuit dat andere boek was ik ook al wel een beetje bekend met de gevaren van vissen op de Noordzee, de zeemansgraven, en dit boek maakt nog eens een keer duidelijk wat een impact een dergelijk ongeluk voor een gemeenschap en de achtergebleven familie kan zijn.

[Ina Overeem · Rating 1 out of 5]

Ben gestopt na ruim 50 blz te veel opsomming van namen en feiten
Deed me denken aan oud geschiedenis boek
Maar zal vast heel interessant zijn maar voor mij niet te lezen
Had hoge verwachtingen, jammer

[Maria · Rating 4 out of 5]

Mooi geschreven boek over gewone mensen in een bijzondere omgeving. -1 voor de eindredactie (‘episch centrum’).

[Harmke · Rating 4 out of 5]

God schiep de wereld, maar de Nederlanders schiepen Nederland. We veranderden een zee in een meer en maakten op de bodem van die oude zee nieuw land. Wat betekent dat voor dorpjes die altijd aan zee lagen of zelfs een eiland waren? Eva Vriend vertelt de verhalen van 4 families uit 4 dorpen: Den Oever (Wieringen), Volendam, Bunschoten-Spakenburg en Urk. Ze vertelt wat de afsluiting van de Zuiderzee betekende voor de vissers, hoe de aanleg van de polders hun levens beïnvloedde en hoe zij daarmee omgingen. En waarom de dorpjes tot op de dag van vandaag zo ‘eigen’ zijn. En waarom we ‘smullen’ van verhalen uit deze dorpen over cokevissers, cokesnuivende jongeren en eigenwijze kerkgangers.

Vissersdorpen aan de Zuiderzee waren anders. Meestal zijn het open en tolerante plaatsen door de reizen, contacten en blik op de zee. Deze dorpen werden meer gesloten gemeenschappen en zeer gelovig. Het onzekere en harde bestaan zorgde ervoor dat er veel behoefte aan houvast en troost was. Al in 1874 schreef een Franse journalist over de dorpen aan de Zuiderzee dat ze ten dode opgeschreven waren: ‘De voortijdige dood moet worden toegeschreven aan hun ongelofelijke rijkdom en uitzonderlijke overvloed. Het is de behoudzucht, de vrees om te verliezen, die ze voor altijd heeft geruïneerd.’ In 1932 werd het laatste stuk van de Afsluitdijk gesloten. De Tweede Wereldoorlog bleek ondanks de afsluiting van de Zuiderzee een periode van grote voorspoed, dankzij die oorlog. Door voedselschaarste waren de prijzen hoog, was er veel zwarte handel en weinig regulering. De vissers leefden hun leven zoals altijd. Na de oorlog vielen door het droogvallen van de Zuiderzee vanzelfsprekendheden weg. ‘Zolang je niet beseft dat je een keuze hebt, wekt de volgende stap geen twijfel. Nu werd bevraagd wat eerder amper ter discussie stond.’ Vanaf de jaren 70 sloegen visserskinderen andere wegen in dan hun ouders. De liefde voor het water en het eigen dorp verdween echter nooit.

Mooi toegankelijk en leesbaar boek, op de namen na dan. De traditie om je kind te vernoemen naar je vader, je moeder en je broers en zussen maakt dat het je af en toe duizelt over wie het nu weer gaat. Ondanks dat is het echt een aanrader, mooi document over de menselijke gevolgen van misschien wel het meest indrukwekkende project uit de Nederlandse geschiedenis: het Zuiderzeeproject.

[weaverannie · Rating 4 out of 5]

Het IJsselmeer: de grote plas water, die ik altijd goed heb gekend. Die altijd ‘om de hoek’ was. We woonden er nooit ver vandaan, ik fietste er langs toen ik naar de middelbare school ging.
Daarom sprak dit boek me aan. Het behandelde de geschiedenis van wat ooit de Zuiderzee was en langzamerhand het IJsselmeer werd. Deze beschrijving was meer dan uitgebreid: net wanneer alles nu wel aan de orde leek te zijn geweest, bleek er nog weer een andere invalshoek mogelijk. En het bleef boeiend.
Vier vissersfamilies staan centraal. Zij worden gevolgd vanaf de oudst bekende grootouders tot aan de jongste nazaten. Wat betekende de visserij voor die gezinnen en de plaatsen aan de kust van de Zuiderzee waar ze woonden: Volendam, Bunschoten-Spakenburg, Urk en Wieringen?
Het luisterboek gaf nog een extra dimensie aan het verhaal. Het werd prima voorgelezen en ik heb ervan genoten.

[Roosje De Vries · Rating 4 out of 5]

Het hart van Nederland



Het hart van Nederland bestaat uit water. Dat is de werkelijkheid, fysiek, sociaal en economisch. Waternatie. Watervolk. Flevomeer. Zuiderzee. IJsselmeer. Wieringermeerpolder. Noordoostpolder. Flevoland. Markerwaard. Marken, Urk. Schokland. Volendam. Bunschoten-Spakenburg.
Daar gaat dit boek van Eva Vriend over. Over dat water in het midden van Nederland en het volk dat dat water bevaart, bevist, bevolkt, betreedt als het ware.
Voorin twee duidelijke aardrijkskundige kaarten van de Zuiderzee rond 1900 en het IJsselmeer anno 2019. In ruim honderd jaar is dat landschap totaal veranderd. Door mensenhanden aangepast en opnieuw geschapen. Jullie kennen het grapje? God schiep de wereld en de Nederlanders schiepen Nederland.
Het gebied van de Zuiderzee, daarvoor in de tijd van de Romeinen heette het Flevomeer, dus afgesloten van de Waddenzee, en de Waddenzee is zelfs voor moderne menselijke begrippen altijd een zeer dynamisch gebied geweest, waarin water en land met elkaar een eeuwig gevecht voerden. Deze strijd is overigens met de aanleg van de Afsluitdijk, in 1932, nog steeds niet van de baan. Kijk maar naar de afslag en aangroei van land bij en aan de Waddeneilanden.

Eva Vriend heeft haar onderzoek gebaseerd op archiefstukken en vooral op interviews met mensen uit Urk, Volendam, Spakenburg en Wieringen. Hun stambomen zijn voorin het boek afgedrukt. Thematisch en chronologisch schrijft Vriend haar bevinden op. Drie delen maken die geschiedenis wat overzichtelijker: Oude zee. Nieuw leven. Zonder meer (en dat is een grappige woordspeling).


‘Het Zuiderzeeproject is het meest indrukwekkende planologische project dat Nederland tot nu toe heeft gerealiseerd. De 32 kilometer lange Afsluitdijk transformeerde de Zuiderzee enerzijds in het strakke Flevoland, de grootste polder van de wereld, en anderzijds in het stille IJsselmeer, het grootste zoetwatermeer van West-Europa.’ (2020, 8): het is maar dat u het weet! Waar een klein land groot in kan zijn!

Alle levensgebieden van het oude, het nieuwe en voormalige vissersvolk komen aan de orde. Natuurlijk staan het vissen, de vissersschepen en het vissersleven centraal. De economie speelt een rol, het bestuur in de gedaante van de overheid en alle regels en bureaucratische rompslomp, de sociale verbanden, wel en geen ‘Zuiderzeemigratie’, ‘IJsselmeervluchtelingen’, het verschil tussen de verschillende gebieden die Vriend voor haar onderzoek heeft uitgekozen. Het verschil in godsdienst en de betekenis daarvan. Maar ook zaken die niet direct in ons geheugen liggen zoals fysische antropologie met schedelmetingen en iets dat aanschurkte tegen eugenetica: de Zuiderzeevissers zouden een ‘oerras’ vormen; een uitvloeisel van de sociale evolutieleer uit de negentiende eeuw.
Vissers zijn wel en geen andere Nederlanders. Hun ondernemerszin en vrijheidsdrang worden geroemd. Nog steeds zijn Nederlandse vissers, nu vanzelfsprekend meer op de Noordzee dan op het verkleinde en verpolderde IJsselmeer.

Een niet te onderschatten onderneming is natuurlijk de afsluiting van de Zuiderzee door de aanleg van de Afsluitdijk. Deels werd zij opgeroepen door gevaarlijk weer en waterrampen op die binnenzee, deels door behoefte aan nieuw land. Nederland veranderde van vissersnatie in een land van dijkenbouwers, waterbouwkundigen en ‘landveroveraars’ (mijn term, rdv): watermanagement dus kortweg. Conservatieve krachten hingen meer aan de Zuiderzee en de rijke visvangst; anderen, modernisten, roemden de moderne strijd tegen het water. Joris Ivens maakte er een film over, Nieuwe Gronden. ’Nederland maakte nieuw land uit water’ (ib.: 56). De nostalgische volkszanger Louis Davids trok zich het lot aan van de arme Zuiderzee en haar kustbewoners. Om maar een paar voorbeelden te noemen. Natuurlijk gooide de Duitse bezetting behoorlijk wat roet in het eten van de inpoldering en de grootschalige plannen.
De Nederlandse overheid heeft in haar plannen en de uitvoering daarvan niet altijd een prettige rol gespeeld. Ik ben daar overigens niet verbaasd over.

In de loop van de tijden hielden veel vissers vaak vast aan hun beroep; soms betekende dat een aantal van hen emigreerden binnen Nederland. Zo verhuisden, vaak tijdelijk, een aantal Urkers naar Breskens om er op de Noordzee te kunnen vissen. Maar niet iedere visserszoon voelde evenveel voor het vak. Sommigen werden boer, anderen vonden emplooi in de opgerichte industrie, die er mondjesmaat kwam in de loop van de twintigste eeuw omdat de visserij niet voor allen genoeg brood op de plank bracht.


‘De kustbewoners van de Zuiderzee voelden zich innig verbonden met hun woonplaats toen de Nederlandse overheid hen met het Zuiderzeeproject voor een monsterklus stelde: zichzelf opnieuw uitvinden. Door de ligging aan het water en de grote invloed die de visserij vanaf de tweede helft van de negentiende eeuw op het welbevinden van alle bewoners verwierf, hadden ze die sterkte band opgebouwd.’ (ib.: 346)




Het is een zeer rijk gedocumenteerd boek, deze studie van Vriend, met foto’s en ook een bronnenvermelding achterin. Het is geen sinecure een samenhangend verhaal te maken uit een groot aantal en uit zoveel verschillende bronnen. De stambomen voorin heb je ook echt wel nodig, want vaak raakte ik toch wel verstrikt in de namen van de mensen die hier genoemd worden en wier levens beschreven worden. De namen kunnen erg verwarrend zijn omdat de kinderen vernoemd werden naar hun grootouders en andere familieleden. Iedere genealoog weet dat je daar erg mee moet uitkijken. In tamelijk besloten gemeenschappen als Volendam en Urk zijn heel veel mensen ook nog familie van elkaar.
De thematische aanpak zorgt voor veel afwisseling, maar soms had ik wel behoefte aan een wat langer verhaal, bijvoorbeeld over de sociaal-economische ontwikkelingen op langere termijn, of van een bepaalde vissersfamilie. Maar een kniesoor die daar op let.
Goed boek, goed gedocumenteerd, zeker niet overbodig, en ‘oer-Nederlands’.




Over de auteur:

Wikipedia

Eva Vriend (Emmeloord, 1973) is een Nederlands journalist en historicus uit Emmeloord.

Eva Vriend groeide als boerendochter op in Luttelgeest in de Noordoostpolder. Na haar middelbare school studeerde zij aan de Universiteit van Groningen en de universiteit in Rouen. Naast haar werk als schrijfster doceert zij aan de School voor Journalistiek Hogeschool Windesheim in Zwolle. Daarnaast werkt ze mee aan programma's van Omroep Flevoland.


In 2013 debuteerde Eva Vriend met Het nieuwe land, over de ontstaansgeschiedenis van Flevoland. Zij beschrijft dit aan de hand van haar eigen familiegeschiedenis. Haar grootvader kreeg als pionier in de nieuwe polder in 1952 een bedrijf toegewezen. In het boek wordt aandacht besteed aan het selecteren van geschikte landbouwers die het nieuwe land zouden gaan ontginnen. Maar ook teleurgestelde landarbeiders die werden afgewezen komen aan bod. Het boek vormde het uitgangspunt voor het programma Superboeren van Andere tijden dat op 13 januari 2013 werd uitgezonden door de NPO.

In 2016 verscheen haar tweede boek De helpende hand. Het boek beschrijft de ontwikkeling vanaf de begindagen van de Nederlandse verzorgingsstaat in de jaren vijftig. Het beschrijft de ontwikkeling van de gezinsverzorgsters van het begin in de jaren vijftig naar de thuiszorgvoorziening van de participatiewet in deze eeuw. Het boek is deels autobiografisch. Het gezin waarin Eva opgroeide kreeg tien jaar lang gezinszorg van de staat toen de moeder overleed. Vriend kreeg voor het boek een debutantenbeurs van het Nederlands Letterenfonds. De Helpende Hand stond 16 januari 2016 centraal in het televisieprogramma Andere Tijden van de NPO.[5]

Bibliografie
De Helpende Hand – De verborgen geschiedenis van de gezinszorg in Nederland. uitgeverij Balans; ISBN 9789460031007 (2016)
Het nieuwe land, uitgeverij Balans; ISBN 9789460036224 (2013)




Bibliografie:


Titel: Eens ging de zee hier tekeer
Auteur: Eva Vriend
Uitgever: Atlas-Contact
Jaar van uitgave: 2020
Aantal pagina’s: 360
ISBN: 978 90 450 3631 1

[Hannie · Rating 5 out of 5]

Een goed boek. Het geeft goed weer wat de afsluiting van de Zuiderzee en de inpoldering betekend heeft voor de vissersdorpen. Zo werd Urk van een eiland ineens een punt van een polder. Ook allerlei andere ontwikkelingen in de visserij komen aan bod.

Ik vind het leuk dat de schrijfster er voor heeft gekozen om de geschiedenis te beschrijven aan de hand van vijf families. Al worden ook allerlei andere aanverwanten genoemd. Omdat ik naar het boek heb geluisterd waren die hoeveelheid personen soms lastig uit elkaar te houden. Ik weet niet of bij de geschreven versie een stamboom zit, maar dat zou handig zijn. Toch heeft het mij verder niet gestoord.

De schrijfster legt ook uit waarom er tijdens de brand in Volendam zoveel minderjarigen in het café waren. Door de cultuur in de dorpen, keek men heel anders tegen op jonge leeftijd alcohol drinken aan dan in de rest van Nederland.

Ook interessant is de roep van het water. Veel zonen volgen hun vaders op. Al wordt dat de laatste tijd wel iets minder, omdat er minder te vissen valt door onder andere de afsluiting, maar ook door quota, Brexit en andere ontwikkelingen. Toch blijft de visserij iets dat generatie op generatie wordt doorgegeven. Ook werken relatief veel mensen in aanverwante bedrijven, zoals visverwerking. Al komt tegenwoordig het meeste vis daarvoor uit het buitenland. Onlangs was Urk nog in het nieuws, omdat voor veel vissers het niet meer rendabel is door de hoge gasolieprijzen. Een update van dit boek over een paar jaar zou interessant zijn. Dat er met de visserij vroeger heel veel geld is verdiend wist ik trouwens ook niet. Zo heb ik allerlei dingen geleerd.

Een keerzijde van alles is de vissers die nooit meer thuiskwamen. Zij bleven op zee. Lang niet van iedereen werd het lichaam gevonden. De verbondenheid merk je op zulke momenten goed, want als er iemand vermist is, helpen veel vissers mee met zoeken. Op die manier wordt in een van de laatste hoofdstukken een man toch nog levend gevonden. Na het incident draagt iedereen heel even een zwemvest, maar al snel doet iedereen die weer af. Ik herken dat wel. Ik ben opgegroeid op een binnenvaartschip en wij waren ook niet gewend een zwemvest te dragen. Dit is mijn vader fataal geworden. Toch is het ook in de binnenvaart niet heel gebruikelijk om een zwemvest te dragen. Net als bij de vissers werd het beroep van vader op zoon doorgegeven en vroeger deed men ook geen zwemvest om. Dus het zit niet in ons systeem. Natuurlijk ken je de gevaren, maar omdat je opgroeit op het water, is het toch anders. Voor buitenstaanders is dat niet altijd te begrijpen.

Ik vind Eens ging de zee hier tekeer echt een goed boek, omdat het toch een belangrijk stuk van de Nederlandse geschiedenis beschrijft. Wellicht dat ik het boek nog wel een keer ga luisteren of dat ik de geschreven versie ga lezen.

[Peter Gijs van Enk · Rating 4 out of 5]

Interessant boek over hoe de vissersgemeenschap op de eilanden Wieringen en Urk en in de dorpen Volendam en Bunschoten-Spakenburg aan de voormalige Zuiderzee zich hebben ontwikkeld nadat de Afsluitdijk werd aangelegd. Eva Vriend gebruikt wel wat veel pagina’s om de levensverhalen van een aantal families in die dorpen te vertellen, maar hierdoor worden stereotype ideeën over Urkers of Volendammers genuanceerd en hun drijfveren om ondanks of dankzij zo’n enorme fysieke verandering (de kust werd een oever) door te gaan met vissen blootgelegd. Daar slaagt ze zeker in, alhoewel de overdaad aan (bestaande) personages met dezelfde naam (Cees, Kees, Jan, Jurie) je doet duizelen. Ze verontschuldigt zich in de verantwoording daarvoor, maar het illustreert misschien juist wel hoe die gemeenschappen zijn: ons kent ons en als buitenstaander is het lastig binnen te komen. Waardevolle aanvulling op Vriend’s boek “Het nieuwe land” over de Noordoost- en Flevopolders en haar nieuwe bewoners.

[Bas]

Mooi historisch verslag van de overgang van Zuiderzee naar IJsselmeer vanuit het perspectief van de mensen die aan de kust van dit water leefden. Veel personages komen langs, ik heb het op een gegeven moment opgegeven om precies terug te zoeken wie wie was; maar de grote lijnen, vier families uit vier plaatsen (Spakenburg, Volendam, Urk, Wieringen) en hun wederwaardigheden, zorgen toch voor een mooie rode lijn in het verhaal. Een paar dingen die ik hiervan heb geleerd: in goede tijden verdienden de (vrijwel niet opgeleide) vissers evenveel als chirurgen of advocaten, genoeg om in een paar jaar een huis te kopen. De belangrijke rol van het geloof en het wantrouwen tegen de (inderdaad soms onbetrouwbare) overheid. Het ondernemerschap en de roep van de zee ten koste van, soms, letterlijk alles. Heel interessant!

[Pieter · Rating 4 out of 5]

Het boek kado gekregen. Ik zou het zelf niet zo snel gekocht hebben, maar het is een heel interessant historisch en uitstekend leesbaar verhaal. Met veel plezier in een ruk uitgelezen. heb het ook direct mijn vader aangeraden. Leuk voor iedereen die met historische interesse de vroegere vissersplaatsen rond het IJsselmeer bewoont of bezoekt.

[Marien]

Veel kleine verhalen ingebed in de grote geschiedenis van de zuiderzee, maar weinig analyse. Wat heeft nu te maken met de afsluiting van de zuiderzee en wat heeft te maken met een geïsoleerde gemeenschap in naoorlogs nederland? Waarin zijn urk,spakenburg of volendam anders dan Staphorst, katwijk of wieringen?

[SB Jahola · Rating 4 out of 5]

Leven en verhalen van de vissers in het westen van Nederland. Interessant!

[Jan Keuken · Rating 4 out of 5]

In Eens ging de zee hier tekeer wordt de geschiedenis van de drooglegging van de Zuiderzee verteld, en dan met name aandacht voor de persoonlijke gevolgen van de Zuiderzee families die leefden op en van het huidige IJsselmeer: Cees Hopman uit Spakenburg, Jurie van den Berg uit Urk, Cees van Eekelen uit Den Oever en Kees Kwakman uit Volendam. Met hun levensverhaal wordt er teruggegaan in de geschiedenis van de voormalige Zuiderzee. De schrijver gebruikt deze 4 familieverhalen als kapstok, om zo redelijk abstracte geschiedenis concreet te maken. Deze drooglegging heeft overigens niet te maken met de drooglegging rond de eeuwwisseling in de Verenigde Staten.

Het boek bevat een goed omschreven en interessant stuk geschiedenis van ons land. We staan wereldwijd bekend om onze strijd met het water, maar zeker in die tijd was het een waar huzarenstukje. Het interessante aan de periode voor de polder is dat een mislukte poging om juist op politiek niveau te polderen zorgde voor een economische neergang van de visserij Dit zorgde er vervolgens weer voor dat de economische schade door de inpoldering op papier redelijk binnen de perken zou blijven.

Waar de auteur terecht goed de nadruk oplegt is het feit dat de inpoldering op lokaal niveau een wereldschokkende gebeurtenis was. Het gemiddelde wereldbeeld van de inwoner van dorpen rond de Zuiderzee was immers alleen maar de Zee zelf. Iemand die nu in Scheveningen woont, weet een behoorlijke strook water tussen hem en het Verenigd Koninkrijk. Stel dat het Kanaal ingepolderd zou worden en de pier van Scheveningen werd een brug, dan staan we ook vreemd te kijken. Om maar een volkomen misplaatste vergelijking te maken.

Zeer interessant om te zien dat de drooglegging tot op de dag van vandaag gevolgen heeft. Families zijn verhuisd, van baan gewisseld, zelfs van Zee als het om vissen gaat. Deze gevolgen hebben generaties lang doorgewerkt. Ook in positieve zin, want er ontstond nieuw land. Dit werd op een uiterst effectieve manier gekoloniseerd en gecultiveerd. Ook leverde de drooglegging veel werk op voor grondwerkers.

De grootvader van mijn vrouw bijvoorbeeld, komt uit Grafhorst. Vroeger was dit het achterland van Kampereiland. Het Wapen van Grafhorst bevat nog steeds een vis. Maar in zijn jonge jaren was er al weinig meer om op te vissen. Grondwerk in de nieuwe polder was er echter te over. Inmiddels is hij allang met pensioen, maar nog altijd lid van het Zwarte Korps.

Het is prachtig hoe de schrijver een grote geschiedenis concreet en persoonlijk maakt aan de hand van 4 familiegeschiedenissen. Een eerbetoon aan de Vissers, maar ook van de mensen die zelf de vorming van nieuw land mogelijk maakten. Actueel overigens, nu D66 een voorstel doet om ook het laatste stukje Flevoland vol te bouwen. Mocht dat doorgaan, is dat ook dankzij Lely en iedereen die zoveel negatief als positief is geraakt door de drooglegging.

Goed onderbouwd boek, vooral leerzaam. Leest soms iets minder makkelijk weg bij de wisselingen tussen de diverse families. Verder niets dan lof, goed om te weten hoe groot soms de persoonlijke offers waren voor het landsbelang.

[Rosalie · Rating 4 out of 5]

Aangezien mijn kennis over de vroegere Zuiderzee niet veel verder reikt dan de tekst van de Zuiderzeeballade, was dit een heel interessant boek om te lezen. Vanuit de familiegeschiedenis van een aantal families verspreid rond de Zuiderzee wordt een stukje Nederlandse geschiedenis op een fijne manier verteld. Als je in dit onderwerp geïnteresseerd bent, is het boek een zekere aanrader.

[Janine Van · Rating 2 out of 5]

Op zich interessant gegeven, de geschiedenis van de zuiderzeestadjes, voor en na de afsluiting tot Ijsselmeer, verteld aan de hand van een viertal families. Alleen is het als leesboek veel te dik, veel te gedetailleerd beschreven en raak je de weg kwijt in al die (steeds terugkerende) familienamen.
Ben tot ongeveer de helft gekomen en heb de rest toen een beetje gescand. Jammer!

[Mijke · Rating 5 out of 5]

Bizar hoe blij een mens kan worden van verhalen over een verloren zee

[JannieTr · Rating 4 out of 5]

Eva Vriend werd in 1973 geboren in Emmeloord en groeide op als boerendochter in Luttelgeest in de Noordoostpolder. In 2013 debuteerde ze met Het nieuwe land, over de ontstaansgeschiedenis van Flevoland. De boerderij waar ze opgroeide lag aan een kaarsrechte weg. In de verte zag ze een volop een kronkelende weg: ooit een dijk van de voormalige Zuiderzee. Het riep vragen bij haar op.

"Hoe zag het leven aan de andere kant van die bochtige dijk eruit voor de zee land werd? Wat betekende de inpoldering voor de duizenden families die van de Zuiderzee leefden? En wat waren de gevolgen op de lange termijn, tot op de dag van vandaag? Ik heb het me altijd afgevraagd. De Zuiderzee was immers "hun" zee, een levenszee."

In dit boek geeft ze antwoord op al die vragen. Daarvoor heeft ze het nodige archiefonderzoek gedaan, maar vooral ook gesproken met de nazaten van vissersfamilies die met de gevolgen van de aanleg van de Afsluitdijk (1932) geconfronteerd werden. Haar boek begint met de geschiedenis van de Zuiderzee zelf: van een klein meer in een ondoordringbaar gebied tot een heuse, soms gevaarlijke binnenzee. Ze zou zo'n 500 jaar bestaan. De haringvisserij werd de belangrijkste bron van inkomsten voor de stadjes aan de oevers en in de Gouden Eeuw bloeiden plaatsen als Enkhuizen uit tot bloeiende handelshavens.

Het verhaal van de vissersgemeenschappen die getroffen werden door de onbereikbaarheid van hun bron van inkomsten vertelt ze aan de hand van de familiegeschiedenissen van 4 families: familie Van den Berg uit Urk (vanaf 1669), familie Kwakman uit Volendam (vanaf 1806), familie Hopman uit Spakenburg (vanaf 1839) en familie Van Eekeren uit Wieringen (vanaf 1899). Voor in het boek staan hun stambomen, een nuttige handreiking om de verhalen goed te kunnen volgen. Ook staan daar twee kaartjes met daarop alle plaatsen die een rol spelen in deze geschiedenis en een overzicht geven van de situatie voor en na de afsluiting. Verder komen we twee katernen met oude foto's tegen, zowel in kleur als zwart-wit.

Het boek bevat twee delen: Oude zee (over de periode voor de afsluiting) en Nieuw leven (tijdens en na de inpoldering). Daarbinnen vertellen korte hoofdstukken de persoonlijke verhalen, aan de hand van ontwikkelingen die van invloed waren op het vissersbedrijf. Hoewel daarbij nog al eens heen en weer gesprongen wordt in de geschiedenis krijgen we toch een goed beeld van de strijd en de flexibiliteit van de vissersgemeenschappen. Hechte gemeenschappen zijn het, waarbij vooral de laatste decennia de onderlinge concurrentie steeds meer plaats maakt voor gezamenlijk optrekken tegen de beperkingen die de vissers opgelegd krijgen en gebrekkige tegemoetkomingen bij verlies van inkomsten.

Eva Vriend heeft haar ogen niet gesloten voor de fraude, criminaliteit en het drugsgebruik die de kop opsteken. Ze probeert het wel een eerlijke plaats te geven door de achtergronden te schilderen. Net als de politieke keuzes die in de vissersdorpen gemaakt worden. Sociale aspecten krijgen een eigen hoofdstuk: over klederdracht, religie, sociale druk, bedrijfsopvolging en vissersvrouw zijn bijvoorbeeld.

De kracht van dit boek ligt in de persoonlijke verhalen die de geschiedenis van de dorpen aan de voormalige Zuiderzeekust op een prettig leesbare wijze illustreren. De ondertitel luidt niet voor niets: Het verhaal van de Zuiderzee en haar kustbewoners. Zo hebben de vissers en de Zuiderzee eindelijk het verhaal gekregen dat naast dat van de IJsselmeerpolders behoort te worden verteld. De titel zelf is een regel uit een wel bekend lied: De Zuiderzeebalade van Sylvain Poons. Wie dat lied na het lezen van Eens ging de zee hier tekeer opnieuw beluistert, zal nog meer getroffen worden de inhoud.

Deze recensie verscheen eerder op Mijn Boeken kast https://mijnboekenkast.blogspot.com/2...

[Linda · Rating 3 out of 5]

Een op zich interessant boek, dat gezien de inhoud wellicht liever ‘een geschiedenis van de IJsselmeervisserij’ als ondertitel had kunnen hebben. Het boek richt zich primair op de vissende mannen rond het IJsselmeer. Dat ‘mannen’ is een noodzakelijke toevoeging, omdat het boek maar zeer weinig ingaat op hoe vrouwen in dezelfde gezinnen leefden. Dat is een groot manco. Een hoofdstuk is aan hun gewijd, alsof vrouwen niet de helft van bevolking rondom het IJsselmeer uitmaakten. Het zou razend interessant zijn geweest om te weten hoe hun leven er van dag tot dag uitzag, wat hun verwachtingen, wensen, teleurstellingen waren, hoe zij de toekomst voor zich zagen. Dit komt niet of maar zeer summier aan de orde in het boek. Veelmeer is het boek een beschrijving van de visserij als familiebedrijf, waarbij telkens dezelfde verhalen in nauwelijks afwijkende vormen lijken te worden opgedist: mijn opa was visser, mijn vader was visser, ik werd visser. Er zit wel enige variatie in, met de familiegeschiedenis van de familie van Eeekelen, die ook het leven van de arbeiders rond de aanleg van de IJsselmeerpolders beschrijft. Ook worden twee familiebedrijven in Volendam en rond Spakenburg beschreven. Maar de primaire focus ligt echt rond de visserij.

Vriend heeft voor het boek talloze mensen gesproken en hun verhaal opgetekend. Ik ga er vanuit dat ze uit respect voor de geinterviewden hetgeen er gezegd werd (meningen, standpunten) zonder commentaar heeft gelaten, of heeft gespiegeld aan feiten. Ik vind dat Vriend daarin wel te makkelijk is geweest; de informatieve waarde van het boek over Zuiderzeebewoners had wel wat hoger kunnen zijn. Als geinterviewden meerdere keren beweren dat de zee niet kan worden leeggevist, bijvoorbeeld, zou het informatief zijn geweest dat af te zetten tegen de achteruitgang van de visbestanden. Als wordt gesteld dat het aantal werkende vrouwen echt niet achterblijft, maar dat er vanwege de sociale netwerken gewoon minder gebruik wordt gemaakt van kinderopvang, zou ik dat graag met cijfers gestaafd willen zien om de uitspraken in een context te kunnen plaatsen. Zo blijft het niet meer dan een subjectieve weergave van families die toch vanuit een bepaalde koker kijken.

Ik begon na enige tijd toch wel moeite te krijgen met de halsstarrigheid, conservativiteit en het gebrek aan zelfreflectie van de beschreven families. Dat is natuurlijk niet aan het boek te wijten, maar zegt alleen wat over mij als lezer. Opvallend hierbij is enerzijds het vermogen tot economische en technische aanpassing binnen het vissersvak, maar tegelijkertijd vissen wel als enige beroepsoptie zien, uit ‘traditiezin’.

Overigens was ik eerst begonnen aan het luisterboek, maar de grote hoeveelheid namen (waarbij mensen ook nog eens soms bij hun roepnaam, soms bij hun bijnaam worden genoemd; waar mensen eindeloos vernoemd worden en dus dezelfde naam dragen als hun (groot)ouders en bovendien de helft van alle mensen in het boek Cees lijkt te heten), is dat eigenlijk niet te doen. De stambomen en kaartjes aan het begin van het papieren boek zijn eigenlijk onontbeerlijk. Ik heb op een gegeven moment maar geaccepteerd dat ik niet meer helemaal wist in welke generatie ik zat en wie er precies geciteerd werd, en dat werkte verder niet heel belemmerend.

Al met al een interessant boek, dat inzicht geeft in een specifiek deel van onze vaderlandse geschiedenis. Ik meen dus wel dat met een wat bredere focus (vrouwen! andere beroepen!), en een staving van gedane beweringen met cijfers een gedegener eindresultaat zou kunnen zijn opgeleverd. Maar in combinatie met Vriends boek ‘Het nieuwe land’, over de be-volking van de nieuwe polders, en het boek ‘De ontdekking van Urk’ van Matthias Declercq krijg je toch een aardig beeld van de sociologische ontwikkelingen in dit deel van Nederland.

[Lisanne · Rating 4 out of 5]

Wat hebben Cees Hopman, Jurie van den Berg, Cees van Eekelen en Kees Kwakman gemeen? Hun families waren als kustbewoners getuige van het afsluiten van de Zuiderzee en de ingrijpende gevolgen die dit voor hen veroorzaakte. Waar er door inpoldering grote delen nieuwe land ontstonden met kansen voor nieuwe welvaart, bleken de oorspronkelijke Zuiderzeebewoners grotendeels op zichzelf aangewezen. Ze dienden zichzelf opnieuw uit te vinden zonder dat ze er zelf om gevraagd hadden.

Aan de hand van de verhalen van vier vissersfamilies uit Urk, Volendam, Spakenburg en Wieringen, beschijft Eva Vriend de geschiedenis rondom de oorspronkelijke Zuiderzee en wat voor invloed dit heeft gehad op de kustbewoners. Uit de uitvoerige gedetailleerde schrijfstijl, blijk dat Vriend veel tijd heeft besteed aan gedegen onderzoek voordat zij dit verhaal op papier zette. Ze dook archieven in, sprak met nabestaanden en heeft op basis daarvan een reconstructie gemaakt dat doorloopt tot het heden.

Het boek bestaat uit drie delen. In het eerste deel staat de ‘oude’ zee centraal oftewel de Zuiderzee. Logischerwijs loopt dit deel tot 1932 omdat toen de Afsluitdijk gerealiseerd werd. Natuurlijk is er al aandacht voor de grote verandering maar de definitieve impact daarvan is nog lang niet voelbaar. Het tweede deel gaat in op het nieuwe leven als gevolg van de Afsluitdijk en de inpoldering. Centraal staat wat de ingrijpende veranderingen betekenen voor de dagelijkse levens van mensen. Tenslotte duikt Vriend in het laatste deel meer in de recentere geschiedenis en gebeurtenissen in de voormalige Zuiderzeedorpen.

Vriend laat van dichtbij zien hoe groot de impact van besluiten van de overheid kunnen zijn op het dagelijks leven. De verhalen van de families wekken de geschiedenis tot leven en zorgen voor de persoonlijke noot. Tegelijkertijd levert de hoeveelheid aan namen en de soms niet helemaal duidelijke volgorde van de verhalen soms verwarring op. Daar waar de drie delen duidelijk een chronologische indeling kennen, is dat bij de afzonderlijke hoofdstukken niet altijd het geval. Daar lijk je soms tijdsprongen te maken, zowel voor als achteruit.

Desalniettemin is het een prachtig naslagwerk over veerkracht, aanpassingsvermogen en het vinden van een nieuw bestaan. Neem rustig de tijd om het te lezen en het op je in te laten werken. De voormalig Zuiderzeekustbewoners hebben met dit boek een stem gekregen. Een stem die tot dusver misschien niet altijd gehoord werd in de geschiedenis van Nederland. Dat maakt dit boek zeker de moeite waard om te lezen.

[Lauri van Oosterom · Rating 3 out of 5]

Interessant boek, maar het gaat wel erg veel enkel over de visserij. Hoewel Eva Vriend heel uitgebreid onderzoek heeft gedaan en veel verschillende mensen heeft besproken, ligt de nadruk echt op de 'avonturen op zee'. Wat deden de vrouwen thuis als de mannen weg waren? En hoe was het om als kind op te groeien zonder aanwezige vader? Wat deden de mensen die níét wilden werken in de visserij? Dat wordt soms wel een beetje aangestipt, maar in mijn ogen te weinig.

Dat kan er ook aan liggen dat ik als veganist sowieso weinig heb met visserij. Ik begrijp dat dit vroeger gebeurde om voldoende eten te hebben, maar tegenwoordig is dat natuurlijk niet meer nodig. Bovendien vind ik dat Eva Vriend wel erg positief schrijft over de vissers en zonder kritische nooit optekent dat 'de zee nooit weggevist' kan worden, want dat lijkt me sterk.

Al met al vond ik dit zeker een interessant en leerzaam boek. Houd er wel rekening mee dat je snel de weg kwijtraakt tussen alle (dezelfde) namen. Daardoor is het verhaal niet altijd even goed te volgen, maar zodra je dat accepteert, leest het prima weg.

[Francisca den Otter · Rating 4 out of 5]

Een boek dat ik geluisterd heb, af en toe raakte ik het spoor bijster over in welke plaats het verhaal zich nu afspeelde, Urk, Volendam, Bunschoten-Spakenburg of toch Wieringen of nog een van de andere plaatsen langs de vroegere Zuiderzee? Maar voor het grote gehaal maakte dat niet heel veel uit. Al met al vond ik het een erg interessant verhaal, het geeft een duidelijk beeld van het leven vroeger op zee, zowel op de ouder Zuiderzee die nu toch al heel veel jaren het IJsselmeer heet en ook op de Noordzee. Grappig vond ik te horen dat een van de visserszonen trouwde met ene Franciska die afgekort Fran genoemd werd. Ik kort mijn naam ook af tot Fran alleen heb ik geen k in mijn naam maar twee keer een c. Nadat ik het luisterboek uit had heb ik even het e-book erbij gepakt omdat ik hoopte dat er wellicht wat kaartjes in zouden staan, nou behalve kaarten ook stambomen en dat maakte het verhaal voor mij wel compleet.

[Wijnand · Rating 5 out of 5]

Vaderlandse geschiedenis! Een mooie en toegankelijke studie van Eva Vriend over een prachtig stukje Nederland vanuit sociaal-cultureel perspectief. Het sterke van dit boek is dat vier families uit verschillende dorpen langs de Zuiderzee centraal staan. Hun levens vertellen het verhaal met alle hoogte en dieptepunten. Dit boek over de de Zuiderzee geschiedenis richt zich dus op de families uit Urk, Spakenburg, Volendam en de Wieringermeer waardoor het fragmentarisch en incompleet is. Maar dat weet je als lezer van tevoren en is ook niet erg. Alle lof voor de toewijding van deze historica om deze geschiedenis over het hart van Nederland zo mooi in beeld te brengen.

[Cora · Rating 5 out of 5]

Eenmaal met dit boek begonnen kon ik het niet wegleggen. Interessant om te lezen hoe de Zuiderzee IJsselmeer werd, hoe de houding van de overheid ten opzichte van de bewoners van de dorpen was. Hoe deze hechte gemeenschappen ieder op hun eigen manier reageerden, terughoudend, strijdend, vooruitstrevend. Niemand kon de gevolgen overzien en iedereen verwachtte dat het niet zo’n vaart zou lopen. De verhalen van de families, de cultuur, de tradities en de de leefomstandigheden vond ik erg interessant en soms zeer aangrijpend. Zoveel zaken waren herkenbaar, ik ben zelf op Scheveningen geboren, de gerookte vislucht ruik ik nog dus wellicht sprak het boek mij daarom zo aan.

[Marjolein · Rating 4 out of 5]

Eens ging de zee hier tekeer,
maar die tijd komt nooit weer,
Zuiderzee heet nou IJsselmeer

Mooi boek geschreven door Eva Vriend! Dit boek geeft een hele duidelijke beschrijving van de verschillende families die in de Zuiderzeeplaatsen (Wieringen, Urk, Volendam en Spakenburg) woonden. De impact passend bij de tekst hierboven, want ja het is wel iets dat ze te maken kregen met een afsluiting. De afsluitdijk zorgde ervoor dat de Zuiderzee verdween en het grootste zoetwatermeer van West-Europa ontstond. Je krijgt als lezer inzicht in de band met het water en de liefde voor de visserij ontstaat. Belangrijk om deze geschiedenis ook te kennen als ex-Flevolander :)

[Saskia · Rating 4 out of 5]

Dit boek zat in de selectie van bookchoice. Ik moet eerlijk bekennen dat ik dit boek zelf niet zo snel gekozen zou hebben. Maar na de omslag te hebben gelezen werd ik toch nieuwsgierig naar het boek ook omdat ik niet ver van een van de Zuiderzee dorpen opgroeide.

Vooral van juist dat dorp herkende ik veel, wat leuk was om te lezen. Maar ook de verhalen van de andere dorpen zijn interessant. De schrijfster geeft een mooi beeld van hoe het vroeger was, wat het verdwijnen van de zee heeft gedaan met de mensen en hun levens als vissers.

Dit boek is zeker een aanrader als je geïnteresseerd bent in de geschiedenis van Nederland.