Η κοινοτοπία του καλού: Ένα εβραιόπουλο στην Ελλάδα της Κατοχής

by Αντώνης Μόλχο

Στο πιο προσωπικό κείµενο της µακράς πορείας του, ο καθηγητής ευρωπαϊκής ιστορίας Αντώνης Μόλχο εξιστορεί τις περιπέτειες που έζησε από τα τέσσερα µέχρι τα έξι του, όταν οι γονείς του, µε αξιοµνηµόνευτη αυτοθυσία, τον διέσωσαν από τα εγκληµατικά σχέδια των Γερµανών κατακτητών. Μιλά για τη βοήθεια που αυτός και η οικογένειά του έλαβαν από καθηµερινούς ανθρώπους, οι οποίοι, ρισκάροντας την ίδια τους τη ζωή, τους προστάτεψαν. Ο τίτλος του βιβλίου, εµπνευσµένος από το διάσηµο κείµενο της Hannah Arendt, αποτίει φόρο τιµής στους σιωπηλούς αυτούς ήρωες, στη σεµνότητα και στην αυταπάρνησή τους.

Ανασκαλεύοντας τα κοιτάσµατα της προσωπικής του µνήµης, ο συγγραφέας έρχεται διαρκώς αντιµέτωπος µε εναγώνια ερωτήµατα: Τι θυµόµαστε; Πώς θυµόµαστε; Τίνος είναι τελικά οι µνήµες µας; Υπάρχει άραγε ένας µοναδικός και αναλλοίωτος εαυτός τον οποίο κουβαλάµε µέσα µας από τα παιδικά χρόνια µέχρι τα γηρατειά µας;

Ταυτόχρονα, ο Αντώνης Μόλχο επαναθέτει το ζήτηµα της ταυτότητας των Θεσσαλονικιών εβραίων, πριν και αµέσως µετά την Κατοχή. Σε ποιο βαθµό οι εβραίοι θεωρούσαν (ή µπορούσαν να θεωρήσουν) τους εαυτούς τους Έλληνες; Πώς κατόρθωσε ο ίδιος να συµφιλιωθεί µε τις επώδυνες µνήµες; Στην περίπτωσή του, η συνειδητοποίηση του τραύµατος του Ολοκαυτώµατος τον βοήθησε και τον βοηθά να καταλάβει την πορεία της ζωής του.

«Χρονικό; Απομνημόνευμα; Ιστορία; Όπως και να δοκιμάσει κανείς να ονομάσει το βιβλίο του Αντώνη Μόλχο, πιστεύω ότι θα το αδικήσει. Ο Μόλχο, σπουδαίος ιστορικός, παίζει με όλες τις δυνατότητες που του προσφέρει η γραφή, για να μας δώσει ένα αφήγημα εξαιρετικά συναρπαστικό, όσο και διδακτικό για τις σχέσεις ανάμεσα στη μνήμη και στην ιστορία. Και κυρίως για το τι σήμαινε να είσαι εβραιόπουλο στη Θεσσαλονίκη της δεκαετίας του 1940.»
(Κώστας Κωστής)


ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Πρόλογος της Katherine E. Fleming
1. Διαδρομές μνήμης
2. Να είσαι Έλληνας
3. Παίζοντας κρυφτό
4. Φούγκα ή η Μεγάλη Πορεία
5. Η αδελφή Ελένη
6. Στον λαβύρινθο
7. Νόστος
8. Μια πόλη φαντασμάτων
9. Incipit vita nuova - Μια νέα ζωή ξεκινά
10. Μετά το τέλος
Ευχαριστίες

328 pages, Paperback

First published November 1, 2022

Reviews

[Aris Kirmi · Rating 4 out of 5]

Οι γονείς του Αντώνη Μόλχου, σεφαραδίτες εβραίοι της Θεσσαλονίκης, το 1943, δεν έκατσαν να οδηγηθούν ως πρόβατα επί σφαγή στο Άουσβιτς από τους Γερμανούς, αλλά το έσκασαν στην Αθήνα, όπου θα περάσουν κρυπτόμενοι δύο χρόνια μέχρι την απελευθέρωση της Ελλάδας και το τέλοςτου πολέμου. Μαζί τους και ο μόλις τετράχρονος γιος τους, Αντώνης Μόλχος, ο οποίος περιγράφει στο βιβλίο αυτό τις όποιες αναμνήσεις του από αυτή την περίοδο που πέρασε κρυπτόμενος στην Αθήνα. Το βιβλίο δεν συνεισφέρει καινούργια πράγματα στην βιβλιογραφία του Ολοκαυτώματος, ούτε στην ζωή της σεφαραδίτικης εβραϊκής κοινότητας στη Θεσσαλονίκη κατά την διάρκεια του Μεσοπολέμου, αλλά το ύφος του συγγραφέα είναι γλαφυρό και το βιβλίο διαβάζεται απνευστί.
Στα συν του βιβλίου ο στοχασμός του συγγραφέα σχετικά με τη μνήμη και την ελληνική εβραϊκότητα.

[Vasileios Depastas · Rating 4 out of 5]

Μια πολύ ωραία διήγηση του τι συνέβη μεταξύ 1943-1945 μέσα από τις εμπειρίες μιας οικογένειας σεφαραδιτών Εβραίων απ' τη Θεσσαλονίκη.

Ο συγγραφέας καταφέρνει να καταδείξει το διχασμό της ορθόδοξης ελληνικής κοινωνίας όπου άλλοι γίνανε καταδότες και καταχραστές της περιουσίας των Εβραίων που εγκατέλειψαν τη Θεσσαλονίκη τη διετία εκείνη και άλλοι χωρίς κανένα κέρδος και με κίνδυνο ίσως και τη ζωή τουε τείναν χείρα βοήθειας σε μια άγνωστη οικογένεια.

Αυτή η Ελλάδα θα ναι πάντα παρούσα, στο μέσα μας που τη λησμονιά και στο μέσα μας που την αναθεματίζει.

[Eleftheria Bompoti · Rating 4 out of 5]

Το πιο ενδιαφέρον σε αυτό το βιβλίο είναι ότι ο συγγραφέας, με αφορμή τις εμπειρίες του ίδιου και της οικογένειάς του από την περίοδο του Ολοκαυτώματος, καταπιάνεται και προβληματίζεται γύρω από την ενσωμάτωση (ή μη) των εβραίων της Θεσσαλονίκης στο ελληνικό κράτος, προσπαθώντας να αναδείξει την σχέση τους με τους Έλληνες ορθόδοξους της εποχής εκείνης και εν γένει με το ελληνικό κράτος.

[Christos · Rating 3 out of 5]

Η ιστορία του μικρού τότε Αντώνη Μόλχο και των γονιών του οι οποίοι για να γλιτώσουν από τους Ναζί εγκατέλειψαν την Θεσσαλονίκη και έζησαν χωριστά στην Αθήνα με πλαστές ταυτότητες για περίπου δύο χρόνια, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις η σωτηρία τους εξασφαλίστηκε χάρη σε παρεμβάσεις εντελώς αγνώστων ανθρώπων που τους βοήθησαν χωρίς προφανή λόγο ή κέρδος.

[Eleni · Rating 4 out of 5]

Μια συγκινητική, ανθρώπινη ιστορια των δύσκολων παιδικών χρόνων του συγγραφέα στην κατοχική Ελλάδα με θέματα όπως η μνήμη, η ταυτοτητα και η ιστορία να εξερευνουνται και να γίνεται προσπάθεια να ερμηνευτει η σχέση και η αλληλεπίδραση τους.