"Tôi đã đọc Hồi ức lính từ khi mới chỉ là những mẩu nhỏ ghi chép về cuộc sống ở chiến trường thời chống Mỹ, được đăng tải trên Facebook một người đồng đội của anh trai tôi. Ngay lập tức, những suy nghĩ mộc mạc nhưng không kém phần sâu sắc và những kỷ niệm của một thời trận mạc máu lửa được kể lại bằng một giọng chân thành, sôi nổi, pha trộn vẻ tinh nghịch của một chàng thanh niên Hà Nội với sự điềm tĩnh của một người đàn ông từng trải, đã cuốn hút tôi.
Tác giả của Hồi ức lính không phải là một nhà văn chuyên nghiệp. Anh viết tác phẩm của mình với suy nghĩ đơn giản: "Nếu những người trong cuộc không viết ra thì làm sao để mọi người biết, trong chiến tranh, chúng tôi đã sống và chiến đấu thực sự như thế nào. Bởi vậy với tư cách cá nhân, với con mắt nhìn của một người lính bình thường, tôi viết lại Hồi ức lính này, để kể lại những điều mình đã thấy, đã nghe, đã làm, cùng những suy nghĩ và cảm nhận khi đó…". Không có gì khiến người ta tin và xúc động bằng suy nghĩ trách nhiệm, giầu tính nhân văn như thế
.…
Với một độ lùi thời gian hơn 40 năm, những suy tư, chiêm nghiệm của người trong cuộc đã có sự đằm sâu hơn. Sáu năm trong cuộc đời quân ngũ, chỉ là một lát cắt trong cuộc sống của tác giả Hồi ức lính, nhưng đó là phần đời dữ dội, có sức ám ảnh rất lớn. Đó là "món nợ" tinh thần của anh đối với đồng đội. Nó buộc anh phải ghi lại và chia sẻ. Để những người lính thế hệ anh nhớ lại và tự hào về những năm tháng mình đã sống, đã hy sinh, chiến đấu vì đất nước. Để thế hệ sau có được một hình dung đầy đủ hơn chiến tích của một thời và cái giá của những ngày đang sống hôm nay. Phải chăng như thế, Vũ Công Chiến đã phần nào âm thầm thực hiện sứ mệnh của một nhà văn! "
Đúng như tên gọi, Hồi ức lính là câu chuyện kể lại toàn bộ hành trình của Vũ Công Chiến, từ một cậu học sinh vừ hoàn tất phổ thông, đã nhận được giấy gọi vào Đại học Bách Khoa Hà Nội đến khi trở thành lính bộ binh, chinh chiến từ chiến trường Lào sang Tây Nguyên rồi vào Sài Gòn theo chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử.
700 trang sách khổ lớn, chi chít chữ, do chính tác giả viết và cố gắng sắp xếp theo trình tự thời gian, gọn gàng nhất có thể, nhưng vẫn hơi khó đọc vì bản thân người cựu chiến binh là dân kỹ thuật, không giỏi văn chương và cũng không có ý định thi vị hóa, tiểu thuyết hóa hành trình “chưa đầy 6 năm quân ngũ” (1971-75) của mình.
Mình đã quyết định dành tháng 4 năm nay để đọc về chiến tranh, và đây là quyển thứ hai, sau “Chiến tranh và chiến tranh”. Có thể nói điều tiếc nuối nhất là ước chi tác giả chắt lọc và cô đọng ký ức của mình hơn, quyển sách sẽ hay hơn rất nhiều. Phần đầu, phần cuối và chỉ một số phân đoạn trải khắp sách, đặc biệt là các trận đánh, mới thực sự hay và hấp dẫn, còn lại hơi giống nhau và mô tả nhiều, khá dài dòng. Một điểm sáng là tác giả không tuyên truyền và cũng thẳng thắn khi bình luận một số chính sách, quan điểm cả trong thời chiến lẫn giai đoạn đầu sau 1975.
“Hồi ức lính” là bức tranh khá toàn vẹn về đời lính, thế nào là chiến sĩ Bắc Việt trong những năm cuối cùng của cuộc chiến tranh Việt Nam. Từ cách được động viên vào quân ngũ, huấn luyện, hành quân, sinh hoạt ăn ngủ, chuẩn bị vào trận, chiến đấu, đến công tác “dân vận”, tăng gia sản xuất...
Đến ¾ quyển mình định bỏ, nhưng cố đọc nốt phần cuối, vì đó là trận đánh lớn trước khi “tiến về Saigon”. Phần cuối khi chiến tranh kết thúc cũng xúc động, vì cũng như tác giả, người đọc bỗng thấy trống trải, hụt hẫng khi đã theo suốt 1 hành trình dài bỗng dưng phải đến hồi kết thúc.
Nếu được, mình sẽ rút quyển này lại thành 1 chương nói về cách ăn ngủ sinh hoạt của lính, 1 chương về những trận chiến, và chương còn lại là những gì hay ho nhất mà tác giả đã trải qua: cứu một cô gái dân tộc khỏi hủ tục bản làng, gặp lại người từng ở bên kia chiến tuyến và yêu luôn em gái anh này nhưng không dám nói… 300-400 trang nhưng là những gì đắt giá nhất trong đời lính của cựu binh Vũ Công Chiến.
Không tô vẽ, không hoa mỹ, không nặng nề giáo điều, tư tưởng. Cuốn sách mô tả rất chân thật về cuộc đời người lính và sự khắc nghiệt của chiến tranh. Cuốn sách này vừa kể về đời lính của tác giả, nhưng cũng phần nào nói lên tâm tư, cuộc đời của đa số những người lính khác - dù là ở phe nào, dù muốn dù không thì vẫn phải ra trận, vẫn phải bắn giết, vẫn phải thực thi quân lệnh - vì chiến tranh là thế.
Cùng với “Nỗi buồn chiến tranh” và “Phía Tây không có gì lạ”, đây là một trong những quyển sách hay nhất về chiến tranh mình đã từng đọc. Hơn 700 trang sách cứ trôi vụt qua, vừa đọc vừa tiếc vì hết nhanh quá.
Nên đọc để biết chiến tranh Không tô hồng, chỉ kể sự thật Có những sự kiện không bao giờ được nghe trên báo đài như chuyện "Đột nhập đại sứ quán Liên Xô ăn trộm con gà"