What do you think?
Rate this book
Visser
Geschiedenisleraar Jacob Visser heeft een huis op een woonerf, een dochter die gaat trouwen en een vrouw die na de dood van hun eerste dochtertje van hem is vervreemd. Wanneer hij tijdens een van zijn lessen iets ondoordachts zegt, komt zijn leven in een maalstroom terecht. Een groepje neonazi's vat zijn uitspraken op als een oproep om tot actie over te gaan en benoemt hem tot hun leider; in een gekraakte concertzaal wordt hij als held ingehaald, en een oude boer durft hem eindelijk te laten zien welk vreemd schilderij hij al jaren op zolder verborgen houdt.
Hartverscheurende roman over een man die zijn houvast verliest
Terwijl de wereld om hem heen steeds vreemdere vormen aanneemt, ziet Visser zich geconfronteerd met pijnlijke herinneringen aan zijn gestorven kind en wordt hij nauwlettend in de gaten gehouden door een journalist die vroeger met hem bevriend was, maar nu vastbesloten is hem aan de schandpaal te nagelen.
Visser is een hartverscheurende roman over ironie, onmacht en onverwerkt verdriet, en betekent een grote stap in het inmiddels imposante oeuvre van Rob van Essen.
Hartverscheurende roman over een man die zijn houvast verliest
Terwijl de wereld om hem heen steeds vreemdere vormen aanneemt, ziet Visser zich geconfronteerd met pijnlijke herinneringen aan zijn gestorven kind en wordt hij nauwlettend in de gaten gehouden door een journalist die vroeger met hem bevriend was, maar nu vastbesloten is hem aan de schandpaal te nagelen.
Visser is een hartverscheurende roman over ironie, onmacht en onverwerkt verdriet, en betekent een grote stap in het inmiddels imposante oeuvre van Rob van Essen.
188 pages, Paperback
First published January 1, 2008
8 people are currently reading
286 people want to read
About the author
Rob van Essen
43 books180 followersRob van Essen (1963). Schrijver, vertaler, recensent Angelsaksische literatuur voor NRC Handelsblad.
Ratings & Reviews
Friends & Following
Create a free account to discover what your friends think of this book!
Community Reviews
Displaying 1 - 30 of 74 reviews
October 29, 2019
Visser is een roman uit 2008 van de Libris Prijswinnaar van 2019, Rob van Essen, die met zijn laatste roman De Goede Zoon deze prijs wegkaapte. Visser werd ook al genomineerd in 2009 maar haalde het toen niet. Nochtans is het een geniale roman over een personage, hoofdpersoon Jacob Visser, dat van alles overkomt en eigenlijk zelf niets doet, en tóch empathie opwekt.
Visser woont in een gemeente met als naam een samentrekking van Zwolle en Dordrecht, en of dat iets wil zeggen, is niet helemaal duidelijk. Hij is of eerder was geschiedenisleraar want raakte geschorst omdat hij enkele ‘onhandige’ opmerkingen heeft geuit over de concentratiekampen tijdens de Tweede Wereldoorlog die via enkele tieners in zijn klas hun eigen leven zijn gaan leiden.
Hij heeft een huwelijk dat op een dood spoor is beland, en zijn dochter staat op het punt te trouwen. Haar zus en zijn jongste dochter is op jonge leeftijd overleden aan een ziekte. Visser voelt zich alleen in alles. Tijdens de dagen dat de lezer hem volgt in dit boek, bevindt hij zich in een maalstroom van gevoelens en gebeurtenissen die hem overkomen, die wel heel unheimisch en donker zijn. Hoewel een personage dat zelf maar weinig initiatief neemt, al snel irriterend kan worden, is dit bij Visser niét het geval.
De roman zit namelijk zo ingenieus in elkaar dat je heel sterk met hem kan meevoelen, en dat je volledig begrijpt waarom hij reageert op zijn onverschillige ironische manier op de ietwat domme personages die hem omringen en hem zijn gedrag niet kan kwalijk nemen. Visser is onmachtig en het kan hem allemaal niet meer schelen. Komische scènes worden snel afgewisseld met treurige op enkele pagina’s tijd en vele gevoelens passeren op snel tempo de revue waardoor je in spanning blijft lezen. Zeker als er een cliniclown voorbij komt in het ziekenhuis waar zijn dochtertje is overleden en zijn aanvaring met hem niet zonder gevolgen blijft, is het verhaal op een hoogtepunt.
De roman is afwisselend treurig, ironisch onverschillig én komisch maar de ondertoon blijft altijd het donkere, de onmacht. Dat de opmerkingen over de Tweede Wereldoorlog sommigen van zijn leerlingen niet onberoerd laten, doet misschien wel een beetje aan “The Wave” denken, de oorspronkelijke film waar ook theateradaptaties en zelfs een kinderboek van zijn gemaakt, allemaal gebaseerd op het zogenoemde, “Derde Golf”-experiment door leerkracht Ron Jones in een highschool in Californië over het opstarten van een gedisciplineerde groep scholieren met een overheersend en superieur groepsgevoel. Niet dat Visser dit actief opzoekt, in het verhaal zitten er al een aantal licht ontvlambare neonazi’s en gewoon recalcitrante jongeren in de vroegere klas van Visser die boel willen maken. Hij laat eigenlijk alles gewoon van zich afglijden en doet niets aan de dingen die hun verdere gang gaan. Zijn leven heeft geen zin meer ,en het verhaal krijgt dan ook een passend einde bij dit alles overheersend gevoel.
Maar er zitten nog heel wat verrassingen in dit uitermate originele boek. Van Essen weet als geen ander belangrijke thema’s te verwerken in een goed gebalanceerde en bondige boeiende roman , en dat in een mooie schrijfstijl. De vernieuwde aandacht voor deze roman is dan ook meer dan verdiend.
Visser woont in een gemeente met als naam een samentrekking van Zwolle en Dordrecht, en of dat iets wil zeggen, is niet helemaal duidelijk. Hij is of eerder was geschiedenisleraar want raakte geschorst omdat hij enkele ‘onhandige’ opmerkingen heeft geuit over de concentratiekampen tijdens de Tweede Wereldoorlog die via enkele tieners in zijn klas hun eigen leven zijn gaan leiden.
Hij heeft een huwelijk dat op een dood spoor is beland, en zijn dochter staat op het punt te trouwen. Haar zus en zijn jongste dochter is op jonge leeftijd overleden aan een ziekte. Visser voelt zich alleen in alles. Tijdens de dagen dat de lezer hem volgt in dit boek, bevindt hij zich in een maalstroom van gevoelens en gebeurtenissen die hem overkomen, die wel heel unheimisch en donker zijn. Hoewel een personage dat zelf maar weinig initiatief neemt, al snel irriterend kan worden, is dit bij Visser niét het geval.
De roman zit namelijk zo ingenieus in elkaar dat je heel sterk met hem kan meevoelen, en dat je volledig begrijpt waarom hij reageert op zijn onverschillige ironische manier op de ietwat domme personages die hem omringen en hem zijn gedrag niet kan kwalijk nemen. Visser is onmachtig en het kan hem allemaal niet meer schelen. Komische scènes worden snel afgewisseld met treurige op enkele pagina’s tijd en vele gevoelens passeren op snel tempo de revue waardoor je in spanning blijft lezen. Zeker als er een cliniclown voorbij komt in het ziekenhuis waar zijn dochtertje is overleden en zijn aanvaring met hem niet zonder gevolgen blijft, is het verhaal op een hoogtepunt.
De roman is afwisselend treurig, ironisch onverschillig én komisch maar de ondertoon blijft altijd het donkere, de onmacht. Dat de opmerkingen over de Tweede Wereldoorlog sommigen van zijn leerlingen niet onberoerd laten, doet misschien wel een beetje aan “The Wave” denken, de oorspronkelijke film waar ook theateradaptaties en zelfs een kinderboek van zijn gemaakt, allemaal gebaseerd op het zogenoemde, “Derde Golf”-experiment door leerkracht Ron Jones in een highschool in Californië over het opstarten van een gedisciplineerde groep scholieren met een overheersend en superieur groepsgevoel. Niet dat Visser dit actief opzoekt, in het verhaal zitten er al een aantal licht ontvlambare neonazi’s en gewoon recalcitrante jongeren in de vroegere klas van Visser die boel willen maken. Hij laat eigenlijk alles gewoon van zich afglijden en doet niets aan de dingen die hun verdere gang gaan. Zijn leven heeft geen zin meer ,en het verhaal krijgt dan ook een passend einde bij dit alles overheersend gevoel.
Maar er zitten nog heel wat verrassingen in dit uitermate originele boek. Van Essen weet als geen ander belangrijke thema’s te verwerken in een goed gebalanceerde en bondige boeiende roman , en dat in een mooie schrijfstijl. De vernieuwde aandacht voor deze roman is dan ook meer dan verdiend.
Read
December 4, 2019Na een walgelijke scène in het begin van het boek, heb ik uiteindelijk toch besloten om Visser uit te lezen. Hoewel de rest van het boek best intrigerend was - naast vreemd en bizar - kan ik er niet overheen stappen hoe luchtig er met een aanranding wordt omgegaan. Hoewel het hoofdpersoon ongevraagd zijn vinger in iemands kont steekt, wordt hij hier letterlijk nooit op aangesproken of mee geconfronteerd. Dat vind ik een kwalijke zaak. Wat als lezers denken dat dit normaal is?! Als er geen expliciete ja is, horen dergelijke seksuele acties niet plaats te vinden. En als dit wel gebeurt in een boek, dan heb ik graag dat hier sancties tegenover staan. Dat er een gesprek plaatsvindt waaruit blijkt dat dit niet oké is. Maar Jacob Visser komt er mee weg, zoals hij met al zijn vreemde fratsen weg lijkt te komen. En dat maakt me kwaad. Heb medelijden met mijn lief, want ik heb minstens een uur gemopperd over dit onrecht in dit boek..
Mijn complete recensie lees je op Boekvinder.be.
Mijn complete recensie lees je op Boekvinder.be.
December 12, 2024
????????
November 12, 2019
Ik ontving de heruitgave van dit boek ter recensie van Atlas Contact, waarvoor veel dank!
Dit is het eerste boek wat ik van Rob van Essen las. Helaas ben ik persoonlijk wat teleurgesteld in dit boek. Alhoewel ik de schrijfstijl erg fijn vond en ik ook fan was van het concept, had ik nogal wat problemen met dit boek.
Visser gaat volgens de Flaptekst over geschiedenisleraar Jacob Visser, die tijdens zijn les iets zegt waar een groepje neonazi's een eigen lezing uit trekt, zij vatten zijn uitspraken op als een oproep tot actie en benoemen hem tot hun leider. In werkelijkheid gaat het verhaal veel meer over zaken uit een verder verleden van Jacob Visser die hij niet verwerkt heeft.
Om te beginnen met het positieve; zoals gezegd vond ik het een fijne schrijfstijl. De dialogen waren scherp en gaven de lezer de kans om zelf betekenis te leggen in wat er werd gezegd. Met enkele korte beschrijvingen worden alle omgevingen en personages heel helder neergezet.
Ook het gevoel van machteloosheid kwam met name door de doorgaans passieve houding van de hoofdpersoon heel goed naar voren. De gebeurtenissen in het heden illustreren het gevoel van machteloosheid dat ons hoofdpersoon waarschijnlijk sinds een nare gebeurtenis in zijn verleden altijd al heeft. Het verhaal neemt steeds meer bizarre wendingen, maar legt tegelijkertijd steeds meer het achterliggende gevoel van het hoofdpersonage bloot en dat vond ik heel knap gedaan.
Dan mijn problemen met dit boek. Allereerst ergerde ik me aan het feit dat al in de eerste circa 80 pagina's regelmatig op een zeer nare manier over het vrouwenlichaam wordt gesproken. Alle vrouwen zijn volgens het hoofdpersonage te dik, te oud of te rimpelig (behalve een minderjarige hoofdpersoon, maar daarover zometeen meer). Nu hoeft een hoofdpersonage natuurlijk niet altijd 'likeable' te zijn, maar na het uitlezen van dit verhaal vraag ik me nog steeds af waar dit nu eigenlijk voor nodig was. De opmerkingen hadden mijn inziens geen invloed op het plot en als het niet in het boek had gezeten had het ook niets afgedaan aan het karakter van de hoofdpersoon.
Daarnaast, en nog veel ernstiger, lijkt een van de vrouwelijke personages (die minderjarige die ik zojuist noemde) alleen in het verhaal te bestaan om aangerand en verkracht te worden. Helemaal in het begin van het verhaal al wordt zij aangerand door onze hoofdpersoon. Dit heeft verder geen enkele consequentie of, in mijn optiek, functie. Zo'n zelfde situatie doet zich helemaal aan het einde van dit boek nog eens voor. Nogmaals vraag ik me hierbij af, waar is het voor nodig? Wat voegt dit toe aan het verhaal? Het haalde mij uit het plot en de emoties die er daadwerkelijk toe deden en lieten enkel een nare smaak achter.
Omdat het boek slechts 220 pagina's telt, wegen deze scenes waar ik me echt aan heb geirriteerd ook zwaarder mee ten opzichte van de rest van het verhaal, als je het met slechts 220 pagina's doet, zorg dan ook dat alles boeit en alles er toe doet.
Dit is het eerste boek wat ik van Rob van Essen las. Helaas ben ik persoonlijk wat teleurgesteld in dit boek. Alhoewel ik de schrijfstijl erg fijn vond en ik ook fan was van het concept, had ik nogal wat problemen met dit boek.
Visser gaat volgens de Flaptekst over geschiedenisleraar Jacob Visser, die tijdens zijn les iets zegt waar een groepje neonazi's een eigen lezing uit trekt, zij vatten zijn uitspraken op als een oproep tot actie en benoemen hem tot hun leider. In werkelijkheid gaat het verhaal veel meer over zaken uit een verder verleden van Jacob Visser die hij niet verwerkt heeft.
Om te beginnen met het positieve; zoals gezegd vond ik het een fijne schrijfstijl. De dialogen waren scherp en gaven de lezer de kans om zelf betekenis te leggen in wat er werd gezegd. Met enkele korte beschrijvingen worden alle omgevingen en personages heel helder neergezet.
Ook het gevoel van machteloosheid kwam met name door de doorgaans passieve houding van de hoofdpersoon heel goed naar voren. De gebeurtenissen in het heden illustreren het gevoel van machteloosheid dat ons hoofdpersoon waarschijnlijk sinds een nare gebeurtenis in zijn verleden altijd al heeft. Het verhaal neemt steeds meer bizarre wendingen, maar legt tegelijkertijd steeds meer het achterliggende gevoel van het hoofdpersonage bloot en dat vond ik heel knap gedaan.
Dan mijn problemen met dit boek. Allereerst ergerde ik me aan het feit dat al in de eerste circa 80 pagina's regelmatig op een zeer nare manier over het vrouwenlichaam wordt gesproken. Alle vrouwen zijn volgens het hoofdpersonage te dik, te oud of te rimpelig (behalve een minderjarige hoofdpersoon, maar daarover zometeen meer). Nu hoeft een hoofdpersonage natuurlijk niet altijd 'likeable' te zijn, maar na het uitlezen van dit verhaal vraag ik me nog steeds af waar dit nu eigenlijk voor nodig was. De opmerkingen hadden mijn inziens geen invloed op het plot en als het niet in het boek had gezeten had het ook niets afgedaan aan het karakter van de hoofdpersoon.
Daarnaast, en nog veel ernstiger, lijkt een van de vrouwelijke personages (die minderjarige die ik zojuist noemde) alleen in het verhaal te bestaan om aangerand en verkracht te worden. Helemaal in het begin van het verhaal al wordt zij aangerand door onze hoofdpersoon. Dit heeft verder geen enkele consequentie of, in mijn optiek, functie. Zo'n zelfde situatie doet zich helemaal aan het einde van dit boek nog eens voor. Nogmaals vraag ik me hierbij af, waar is het voor nodig? Wat voegt dit toe aan het verhaal? Het haalde mij uit het plot en de emoties die er daadwerkelijk toe deden en lieten enkel een nare smaak achter.
Omdat het boek slechts 220 pagina's telt, wegen deze scenes waar ik me echt aan heb geirriteerd ook zwaarder mee ten opzichte van de rest van het verhaal, als je het met slechts 220 pagina's doet, zorg dan ook dat alles boeit en alles er toe doet.
October 27, 2019
In ‘Visser’ van Rob Van Essen herken ik alle elementen die mij bij ‘De goede zoon’ zo wild enthousiast maakten over de ontdekking van deze schrijver.
Het hoofdpersonage, Jacob, is niet per sé een man die je als lezer sympathiek moet vinden maar hij blijft je wel het hele verhaal door boeien. Van Essen geeft geen kant en klare antwoorden, hij beschrijft de situatie en laat je als lezer zelf interpreteren.
Daarnaast is er ook steeds die absurde humor en fantasie in combinatie met melancholie en treurigheid waardoor ik zo’n fan van zijn werk ben. Van Essen gaat in zijn beschrijvingen van een situatie altijd een stapje verder dan de werkelijkheid, sommige scènes deden me denken aan dromen. Het hoofdpersonage staat er middenin maar is niet betrokken - het leven en de dood overkomen hem, hij staat erbij en kijkt ernaar, ondertussen verliest hij elk contact en slaagt hij er niet in ook maar enige invloed uit te oefenen op zijn eigen leven.
Het is enerzijds een verhaal over het uitvergroten van misverstanden, anderzijds is het ook verhaal over onverwerkt verdriet.
Zoals de rest van de boeken van Rob Van Essen, is ook 'Visser' een aanrader!
Het hoofdpersonage, Jacob, is niet per sé een man die je als lezer sympathiek moet vinden maar hij blijft je wel het hele verhaal door boeien. Van Essen geeft geen kant en klare antwoorden, hij beschrijft de situatie en laat je als lezer zelf interpreteren.
Daarnaast is er ook steeds die absurde humor en fantasie in combinatie met melancholie en treurigheid waardoor ik zo’n fan van zijn werk ben. Van Essen gaat in zijn beschrijvingen van een situatie altijd een stapje verder dan de werkelijkheid, sommige scènes deden me denken aan dromen. Het hoofdpersonage staat er middenin maar is niet betrokken - het leven en de dood overkomen hem, hij staat erbij en kijkt ernaar, ondertussen verliest hij elk contact en slaagt hij er niet in ook maar enige invloed uit te oefenen op zijn eigen leven.
Het is enerzijds een verhaal over het uitvergroten van misverstanden, anderzijds is het ook verhaal over onverwerkt verdriet.
Zoals de rest van de boeken van Rob Van Essen, is ook 'Visser' een aanrader!
March 15, 2014
Sprankelende roman die je niet snel zal loslaten. Van Essen is een meesterverteller en dit alles met een verraderlijk gemak. Elegant, grappig, aangrijpend. Moet er nog zand zijn? Nee, maar meer Vissers. En van Essens.
August 29, 2020
Vermakelijk en verrassend. Bovendien erg geestig.
Ik lees toch veel reviews van mensen die niet over de daden van de hoofdpersoon heen kunnen stappen in de beoordeling van het boek.. ieder mens dat op de kast is gejaagd lijkt me niets minder dan een compliment voor de auteur.
Ik lees toch veel reviews van mensen die niet over de daden van de hoofdpersoon heen kunnen stappen in de beoordeling van het boek.. ieder mens dat op de kast is gejaagd lijkt me niets minder dan een compliment voor de auteur.
October 29, 2019
Het gevecht met de clown of de nachtmerrie waaruit je niet wakker kan worden
‘De herinnering blijft,
Aan die clown met zijn lach,
Hij heeft alles gegéven,
Tot de láátste dag.’
*spoilers* vermoed ik; deze roman moet je eerst zelf lezen. Bijna alles wat ik erover schrijf, lost iets op van zijn raadsels.
Er is iets vreemds met Jacob Visser. Hij is geschorst van de middelbare school waar hij als leraar geschiedenis werkt. Als lezer denk je in dit #metoo-tijdperk direct aan seksueel misbruik. Maar is het dat wel? Er is wel een meisje in het spel, een leerlinge van hem, Clarissa, maar is er sprake van dek en van misbruik? Misschien.
Is hij in de war, Jacob Visser? Wat daarbij instantly opvalt, is het gebruik van de onvoltooid tegenwoordige tijd, de o.t.t., die in de hele roman volgehouden wordt. Heel ongewoon is dat niet, maar mij viel het meteen al in het begin op. Dat kan geen toeval zijn, dat doet de auteur ongetwijfeld heel bewust.
Jacob Visser lijkt zich voort te bewegen als in een droom, een nachtmerrie is een betere benaming. Er is nog iets, hij bedient zich voortdurend van ironie, zonder dat die ironie altijd door anderen als zodanig herkend wordt, - behalve door Clarissa, en dat lijkt zijn ondergang te worden.
Voor de rest lijken plaats en omstandigheden concreet: een buitenwijk, auto’s, een dochter die gaat trouwen, een echtgenote die de aanstaande schoonouders van de dochter ontvangt, een kerkhof (sic!), een caravan (een afgesloten huis, Huis clos, van Jean-Paul Sartre, denk ik meteen) maar Jacob is er niet bij - in meerdere betekenissen is Jacob er niet bij- ; Jacob vlucht, Jacob is voortdurend op de vlucht. Een droomvlucht, nee, ik bedoel een vluchtdroom.
En de avondzon ‘hangt laag boven de huizen en het geeloranje licht zet de spelende kinderen om hem heen in een onwezenlijke gloed, alsof hij door een filter naar een televisieprogramma kijkt over een verleden waarin een vreedzame stemming heerst’ (2019: 5).
De eerste paar regels van een roman bevatten vaak al de essentie van het literaire verhaal. Wat lezen we dan hier? Avondzon met een onwezenlijke gloed (als in een droom!). Huizen en spelende kinderen: sic!, daar is iets mee aan de hand. Filter en televisieprogramma: de hoofdpersoon lijkt weinig contact te hebben met de werkelijkheid; er is iets tussen hem en de realiteit; wat dat is, daar gaat dit verhaal over. Een verleden in een vreedzame stemming: dus die stemming is er in het nu niet meer? Jacob lijkt een man die het contact met zijn leven kwijt is. Het kan zijn dat hij werkelijk droomt, het kan zijn dat hij getraumatiseerd is of zoiets. - Ik heb zelf een beetje een hekel aan al te veel gepsychologiseer. - Dat ‘er niet bij zijn’, de weg kwijt zijn wordt gestaafd door de aanwezigheid van de psychiater Braamhaar; de aanstaande schoonvader van Jacobs en Maja’s dochter Rosa. Maja is Jacobs vrouw. Jacob ziet haar meer als een warm kacheltje of een warme kruik dan als zijn echtgenote.
Deze roman is een boek dat je beslist vaker kunt lezen, moet lezen, zou ik bijna zeggen. De eerste lezing van het eerste hoofdstuk bracht me aanvankelijk meer in verwarring dan dat het een eenduidige introductie was van Jacobs leven, maar dat er is raars is met Jacob, dat is vanaf de eerste zin evident.
Door een paar minder handige uitspraken - lees: prikkelend, lees: ironisch - van Jacob Visser in zijn geschiedenislessen over WOII, wordt hij langzaam maar zeker door een aantal leerlingen het kamp van de jonge neonazi’s in getrokken. Deze situatie deed me denken aan een boek van Philip Roth, The Human Stain, waarin een docent van racisme wordt beschuldigd, omdat zijn woorden verkeerd worden uitgelegd; - in beide romans met even groot enthousiasme door de slechte verstaanders, die zichzelf eerder als goede verstaanders beschouwen -.
Ik ben nu op een punt gekomen dat ik aarzel of ik nu meer over het verhaal moet vertellen. Dat wil ik eigenlijk niet, want dan verklap ik te veel. Dit verhaal moet je zelf ontdekken. Maar dan zit ik met het probleem wat ik dan nog wel kan vertellen.
Ik doe gewoon een poging en ik zie wel waar het schip strandt. Het vertellen van het verhaal in een boekbespreking is meestal de kapstok waaraan je als recensent, als boekverslaggever, je beschouwingen, inzichten en waarderingen aan kunt ophangen.
Deze roman is zeer hecht gecomponeerd, gebreid door een strakke hand en met een ingewikkeld patroon aan motieven, een soort ouderwets Noorse ijstrui met ingebreide sneeuwvlokken en ijskristallen. Ken je ze nog? Die je aan moest als kind als je ging schaatsen.
Een paar grote thema’s breit Van Essen door elkaar heen - en dat breien bedoel ik met veel waardering; zie boven; en zelf ben ik dol op breien -.
Ten eerste is er de ironie; Jacob Visser gebruikt vaak ironie. Leerlinge Clarissa, de dochter van zijn vroegere vriend Bert Wegereef, is een van de weinigen die Jacobs ironie en humor begrijpt. Zijn ironie wordt hem fataal doordat zijn woorden en uitlatingen over WOII met groot enthousiasme verkeerd begrepen worden door leerlingen in zijn klas die het neonazisme aanhangen; dat zijn onder anderen de broer van Clarissa, Jonathan. - Jacob en Jonathan zijn bijbelse namen.*
Aan de andere kant gebruikt Jacob ironie om geen contact te hoeven maken met de realiteit. Hij vlucht in een wereld van ironie, in de wereld van het constante ‘nu’ om niet te hoeven voelen, om niet te hoeven zien wat er werkelijk in zijn leven aan de hand is. Hij ironiseert zo sterk dat hij zegt dat de geschiedenis niet bestaat, dat de geschiedenis zich niet kan herhalen - dat is onder de huidige historici trouwens een gangbare visie -. Dat zullen de neonazi’s, ‘de Visserjeugd’, dan nog wel eens zien, dat de geschiedenis zich niet herhaalt.
Ironie is een veelgebruikt literair vormprincipe.** Zeker in moderne en post-moderne romans: denk bijvoorbeeld aan Nabokov om maar eens een grootheid te noemen. Ironie is een veelkoppig monster; dat blijkt ook uit deze roman.
Grapjes als Albertkerkje, Albuquerque, in New Mexico, door Albert uit Albertkerkje in de 12e eeuw. Werkelijk, zegt Rosa, de 12e eeuw? Nee, zei Lila, dit kerkje op het plein in Albertkerkje is niet hét Albertkerkje, want dat is maar zo groot en ze wees met haar hand ter hoogte van haar knie (rdv: ik zeg het in mijn eigen woorden). Overigens dacht ik zelf meteen bij de naam Albertkerkje: Kirkjubæjarklaustur in IJsland, ‘kerkje-bij-het-klooster’.
Dan zijn er verdriet en rouw, uitgestelde rouw, die misschien wel het grootste thema vormen van deze roman. Een niet ongebruikelijk thema in veel moderne fictie, maar de wijze waarop Van Essen dat vorm geeft is zonder mee fenomenaal, zo prachtig, zo heftig, zo wreed en ook zo ontroerend. Ik noem bijvoorbeeld: het samen luisteren met ex-vriend Bert Wegener, de journalist, die Jacob erbij gelapt heeft, en die bovendien ook iemand moet missen, naar het Stabat Mater van Pergolesi - persoonlijk vind ik het Stabat Mater van Vivaldi nog net even wat ontroerender, maar dat doet er helemaal niet toe -.
Het toppunt van ontroering is Jacob als De Clown, de ziekenhuisclown, als gedwongen clown, als clown van een clown, als de überironie van een Clown, een archetype van de meest trieste Clown die er maar bestaat, een doodziek kind troost en hóé hij dat doet. Wat hij voor dat kind wel kan doen, kan hij voor zichzelf niet.
Zijn eigen verdriet maakt hem blind voor het verdriet van anderen: voor dat van zijn vrouw, van zijn dochter, van zijn ex-vriend Bert, van de aanstaande schoonouders van zijn dochter, de Braamhaars; vader Braamhaar is de psychiater.
‘Hij heeft een eigen gat in de mist dat met hem meereist. Het heeft een doorsnee van een paar meter en terwijl het met hem meeglijdt, past het zijn snelheid aan aan die van hem; hij gaat een paar keer express langzamer rijden om te kijken wie het tempo bepaalt, maar dat is wel degelijk hijzelf, en niet het gat.’ (ib.: 216).
Jacob heeft een ‘gat’, een leemte, een zwart gat; Jacob leeft in een gat, leeft in zijn eigen realiteit, in zijn eigen vacuüm; hij maakt zich ‘uit de gaten’, ook al is er een gat, hij ziet er geen gat in - vorm van ironie?
Een ander groot thema is deze roman is de tijd. Voor Jacob bestaat alleen het ‘nu’, ook al is hij voortdurend zijn horloge kwijt. Het zoekraken van het horloge kan verschillende betekenissen hebben: de tijd bestaat niet voor Jacob, het nu bestaat niet, het verleden bestaat niet, de realiteit bestaat niet; hij heeft geen horloge nodig, want hij vertoeft in een situatie waarin dat niet nodig is (zoals in een droom, daar kom ik nog op terug; de droom heb ik al een paar keer genoemd); het horloge is ook iets van hemzelf: zijn horloge verliezen is zichzelf verliezen; hij is iets kwijt waarvan hij weet waar het is, nl onder de stoel van zijn auto, maar toch kan hij het niet vinden (ook best typisch voor in een droom). Ook andere dingen raakt hij kwijt: zijn colbertje, waarvan hij eerst nog wel weet waar het is, namelijk bij Clarissa, zijn mobieltje, geen idee, in de zak van zijn colbert?, zijn auto, nadat hij al de mensen in zijn omgeving al is kwijtgeraakt en zich realiseert dat zijn dochter binnenkort of morgen al gaat trouwen en dat hij haar dan ook kwijt is.
Heel misschien moet ik de omkering hier ook thuisbrengen. De omkering als in Odeon = Noedo; de omkering, het totaal verkeerd uitleggen van Jacobs bedoeling met zijn geschiedenislessen. Als tijd niet bestaat, is er chaos, is er de omkering van de waarden een feit; Umwertung aller Werte van Nietzsche: er is geen moraal meer. Jacob heeft het over Nietzsche in zijn lessen, maar ‘het hebben over Nietzsche’ is altijd gevaarlijk.
Wat het gebruik van motieven betreft staat Van Essen op eenzelfde hoogte als Jeroen Brouwers, vind ik. Zo’n veelvoudig gebruik en zo organisch ingepast. Ik noemde er al een paar: horloge, clown, colbert, auto; dan is er het water natuurlijk (daar ga ik het verder over hebben, maar dat is zeker een van de grootste motieven in het verhaal) met de boot en de ‘Visser’ natuurlijk (nu moet ik ook denken aan Jezus in het NT met een aantal apostelen, vissers, het Meer van Galilea, vissen; vis: het symbool van de vroege christenen; Jezus die het lijden van alle mensen op zich nam; alweer iets Bijbels); de namen Lila en Rosa (Liliane en Rosalien), de kleuren paars en lila, de psychiater, het Odeon = Noedo, het neo-nazisme, al zou je dat wellicht beter een thema kunnen noemen, het missen van familieleden, enfin, legio. Schitterend. Ik ben daar dol op.
Het weer buiten speelt een grote rol. Aan het begin van veel hoofdstukken wordt het weer besproken. In het eerste hoofdstuk is het de onwezenlijke gloed van de avondzon, in de laatste hoofdstukken is het de mist. Sneeuw is er ook, sterren lijken voor Jacob de sneeuwvlokken, sneeuw die de aarde zacht maakt, het geluid tempert, het gebrul van de jongeren en van het lawaai in zijn hoofd dempen (Van Essens woordspeling Gedempte Gracht, bedenk ik).
In de Middeleeuwse lyriek werd de natureigang in het begin van het gedicht gebruikt om de geestesgesteldheid van de minnaar, de zanger, de minstreel, te benadrukken. De weersgesteldheid weerspiegelde diens gevoelens, bedroefd als hij was dat de nacht voorbij was; zonsopgang kon via omkering niet iets moois zijn, maar juist iets droevigs. Zo is het hier ook met Jacob, denk ik.
Mijn meest boude stelling over dit boek: Jacob droomt. Mijn argumenten: 1. Alles gebeurt in de onvoltooid tegenwoordige tijd; het verleden, de geschiedenis bestaat niet.
2. Er zijn tal van bizarre gebeurtenissen, misschien zijn er alleen maar bizarre gebeurtenissen: de neo-nazi-jeugd, de niets verhullende en op brute toon geuite joden-, moslim- en vreemdelingenhaat, daar is voorwaar geen woord Frans bij. De ziekenhuisclown, en de Clown der Clowns, het gevecht met de Clown, als het gevecht met de Engel (bijbels: Genesis 32:22-32: Jakobs gevecht met de engel). Een meisje in de caravan, ontvoering, nee, geen ontvoering.
3. Jacob is alsmaar op de vlucht als in een vluchtdroom.
4. De psychiater met het freudbaardje, Freud, Droomduiding, Traumdeutung.
5. De omkering: van Odeon naar Noedo, van concertzaal naar housemuziek en Nederlandse schlagers als Hij is maar een clown van Ben Cramer.
Het omgekeerde Guantanamera:
‘Eén Jacob Visser,
Er is maar één Jacob Visser,
Eén Jacob Vííísser,
Er is maar één Jacob Visser.’ (ib.: 168)
6. De droom in een droom:
‘Is all that we see or seem
But a dream within a dream?’, E.A. Poe. ***
Het is als de droom waaruit je niet kunt ontwaken, ook al doe je nog zo je best; je bent verloren in het rijk der verloren zielen. Je kunt je met geen mogelijkheid losmaken uit je eigen situatie. Het verdriet houdt je in zijn greep.
Maar noodzakelijk is mijn droom-hypothese niet. En misschien is de roman ook gewoon beide: de droom en de waakwerkelijkheid van Jacob Visser. Dit raakt wel een beetje aan het concept van de post-moderne roman, en ook aan de opvatting van Nietzsche: er bestaat niet één waarheid, of misschien bestaat dé waarheid helemaal niet.
Post Scriptum: ik heb het nog niet eens over de seks gehad; seks speelt een prominente rol, net als in Van Essens De goede zoon, waarin de waarheid en de werkelijkheid evenmin duidelijke, vastomlijnde fenomenen zijn. Maar dat laat ik deze keer aan anderen over. Er is zo veel nog niet gezegd over deze compacte, veelgelaagde roman.
Hoe komt het toch dat het zo lang geduurd heeft voor Rob van Essen als auteur écht doorgebroken is? Een raadsel.
Over de auteur: Rob van Essen (Amstelveen, 25 juni 1963) is een Nederlandse schrijver, vertaler en recensent. In 2009 werd zijn roman Visser genomineerd voor de Libris Literatuur Prijs, en tien jaar later, in 2019, won hij deze prijs met zijn roman De goede zoon. Zijn tweede verhalenbundel, Hier wonen ook mensen, werd in 2015 bekroond met de J.M.A. Biesheuvelprijs.
Bibliografie
1996 - Reddend zwemmen (roman)
2000 - Troje (roman)
2002 - Kwade dagen (roman)
2004 - Engeland is gesloten (roman)
2006 - Het jaar waarin mijn vader stierf (kroniek)
2008 - Visser (roman)
2010 - Elektriciteit (verhalen)
2012 - Alles komt goed (roman)
2014 - Hier wonen ook mensen (verhalen)
2016 - Kind van de verzorgingsstaat (autobiografische kroniek)
2017 - Winter in Amerika (roman)
2018 - De goede zoon (roman)
Vertalingen
2016 - Over geweld van Hannah Arendt
2017 - Een halve gele zon van Chimamanda Ngozi Adichie
*Jacob ontfutselde zijn broer Esau het eerstegeboorterecht en misleidde zijn vader Abraham op diens doodsbed. Jonathan was de zoon van Saul en legeraanvoerder, en vriend van David en koos diens zijde toen David een conflict kreeg met Saul.
**Ironie (uit het Grieks: εἰρωνεία (eirooneia) = geveinsde onwetendheid) is een stijlfiguur waarbij dat wat klaarblijkelijk gezegd of getoond wordt, afwijkt van dat wat bedoeld wordt. Zodoende is ironie veelal alleen herkenbaar voor de geoefende of ingewijde verstaander.
‘De herinnering blijft,
Aan die clown met zijn lach,
Hij heeft alles gegéven,
Tot de láátste dag.’
*spoilers* vermoed ik; deze roman moet je eerst zelf lezen. Bijna alles wat ik erover schrijf, lost iets op van zijn raadsels.
Er is iets vreemds met Jacob Visser. Hij is geschorst van de middelbare school waar hij als leraar geschiedenis werkt. Als lezer denk je in dit #metoo-tijdperk direct aan seksueel misbruik. Maar is het dat wel? Er is wel een meisje in het spel, een leerlinge van hem, Clarissa, maar is er sprake van dek en van misbruik? Misschien.
Is hij in de war, Jacob Visser? Wat daarbij instantly opvalt, is het gebruik van de onvoltooid tegenwoordige tijd, de o.t.t., die in de hele roman volgehouden wordt. Heel ongewoon is dat niet, maar mij viel het meteen al in het begin op. Dat kan geen toeval zijn, dat doet de auteur ongetwijfeld heel bewust.
Jacob Visser lijkt zich voort te bewegen als in een droom, een nachtmerrie is een betere benaming. Er is nog iets, hij bedient zich voortdurend van ironie, zonder dat die ironie altijd door anderen als zodanig herkend wordt, - behalve door Clarissa, en dat lijkt zijn ondergang te worden.
Voor de rest lijken plaats en omstandigheden concreet: een buitenwijk, auto’s, een dochter die gaat trouwen, een echtgenote die de aanstaande schoonouders van de dochter ontvangt, een kerkhof (sic!), een caravan (een afgesloten huis, Huis clos, van Jean-Paul Sartre, denk ik meteen) maar Jacob is er niet bij - in meerdere betekenissen is Jacob er niet bij- ; Jacob vlucht, Jacob is voortdurend op de vlucht. Een droomvlucht, nee, ik bedoel een vluchtdroom.
En de avondzon ‘hangt laag boven de huizen en het geeloranje licht zet de spelende kinderen om hem heen in een onwezenlijke gloed, alsof hij door een filter naar een televisieprogramma kijkt over een verleden waarin een vreedzame stemming heerst’ (2019: 5).
De eerste paar regels van een roman bevatten vaak al de essentie van het literaire verhaal. Wat lezen we dan hier? Avondzon met een onwezenlijke gloed (als in een droom!). Huizen en spelende kinderen: sic!, daar is iets mee aan de hand. Filter en televisieprogramma: de hoofdpersoon lijkt weinig contact te hebben met de werkelijkheid; er is iets tussen hem en de realiteit; wat dat is, daar gaat dit verhaal over. Een verleden in een vreedzame stemming: dus die stemming is er in het nu niet meer? Jacob lijkt een man die het contact met zijn leven kwijt is. Het kan zijn dat hij werkelijk droomt, het kan zijn dat hij getraumatiseerd is of zoiets. - Ik heb zelf een beetje een hekel aan al te veel gepsychologiseer. - Dat ‘er niet bij zijn’, de weg kwijt zijn wordt gestaafd door de aanwezigheid van de psychiater Braamhaar; de aanstaande schoonvader van Jacobs en Maja’s dochter Rosa. Maja is Jacobs vrouw. Jacob ziet haar meer als een warm kacheltje of een warme kruik dan als zijn echtgenote.
Deze roman is een boek dat je beslist vaker kunt lezen, moet lezen, zou ik bijna zeggen. De eerste lezing van het eerste hoofdstuk bracht me aanvankelijk meer in verwarring dan dat het een eenduidige introductie was van Jacobs leven, maar dat er is raars is met Jacob, dat is vanaf de eerste zin evident.
Door een paar minder handige uitspraken - lees: prikkelend, lees: ironisch - van Jacob Visser in zijn geschiedenislessen over WOII, wordt hij langzaam maar zeker door een aantal leerlingen het kamp van de jonge neonazi’s in getrokken. Deze situatie deed me denken aan een boek van Philip Roth, The Human Stain, waarin een docent van racisme wordt beschuldigd, omdat zijn woorden verkeerd worden uitgelegd; - in beide romans met even groot enthousiasme door de slechte verstaanders, die zichzelf eerder als goede verstaanders beschouwen -.
Ik ben nu op een punt gekomen dat ik aarzel of ik nu meer over het verhaal moet vertellen. Dat wil ik eigenlijk niet, want dan verklap ik te veel. Dit verhaal moet je zelf ontdekken. Maar dan zit ik met het probleem wat ik dan nog wel kan vertellen.
Ik doe gewoon een poging en ik zie wel waar het schip strandt. Het vertellen van het verhaal in een boekbespreking is meestal de kapstok waaraan je als recensent, als boekverslaggever, je beschouwingen, inzichten en waarderingen aan kunt ophangen.
Deze roman is zeer hecht gecomponeerd, gebreid door een strakke hand en met een ingewikkeld patroon aan motieven, een soort ouderwets Noorse ijstrui met ingebreide sneeuwvlokken en ijskristallen. Ken je ze nog? Die je aan moest als kind als je ging schaatsen.
Een paar grote thema’s breit Van Essen door elkaar heen - en dat breien bedoel ik met veel waardering; zie boven; en zelf ben ik dol op breien -.
Ten eerste is er de ironie; Jacob Visser gebruikt vaak ironie. Leerlinge Clarissa, de dochter van zijn vroegere vriend Bert Wegereef, is een van de weinigen die Jacobs ironie en humor begrijpt. Zijn ironie wordt hem fataal doordat zijn woorden en uitlatingen over WOII met groot enthousiasme verkeerd begrepen worden door leerlingen in zijn klas die het neonazisme aanhangen; dat zijn onder anderen de broer van Clarissa, Jonathan. - Jacob en Jonathan zijn bijbelse namen.*
Aan de andere kant gebruikt Jacob ironie om geen contact te hoeven maken met de realiteit. Hij vlucht in een wereld van ironie, in de wereld van het constante ‘nu’ om niet te hoeven voelen, om niet te hoeven zien wat er werkelijk in zijn leven aan de hand is. Hij ironiseert zo sterk dat hij zegt dat de geschiedenis niet bestaat, dat de geschiedenis zich niet kan herhalen - dat is onder de huidige historici trouwens een gangbare visie -. Dat zullen de neonazi’s, ‘de Visserjeugd’, dan nog wel eens zien, dat de geschiedenis zich niet herhaalt.
Ironie is een veelgebruikt literair vormprincipe.** Zeker in moderne en post-moderne romans: denk bijvoorbeeld aan Nabokov om maar eens een grootheid te noemen. Ironie is een veelkoppig monster; dat blijkt ook uit deze roman.
Grapjes als Albertkerkje, Albuquerque, in New Mexico, door Albert uit Albertkerkje in de 12e eeuw. Werkelijk, zegt Rosa, de 12e eeuw? Nee, zei Lila, dit kerkje op het plein in Albertkerkje is niet hét Albertkerkje, want dat is maar zo groot en ze wees met haar hand ter hoogte van haar knie (rdv: ik zeg het in mijn eigen woorden). Overigens dacht ik zelf meteen bij de naam Albertkerkje: Kirkjubæjarklaustur in IJsland, ‘kerkje-bij-het-klooster’.
Dan zijn er verdriet en rouw, uitgestelde rouw, die misschien wel het grootste thema vormen van deze roman. Een niet ongebruikelijk thema in veel moderne fictie, maar de wijze waarop Van Essen dat vorm geeft is zonder mee fenomenaal, zo prachtig, zo heftig, zo wreed en ook zo ontroerend. Ik noem bijvoorbeeld: het samen luisteren met ex-vriend Bert Wegener, de journalist, die Jacob erbij gelapt heeft, en die bovendien ook iemand moet missen, naar het Stabat Mater van Pergolesi - persoonlijk vind ik het Stabat Mater van Vivaldi nog net even wat ontroerender, maar dat doet er helemaal niet toe -.
Het toppunt van ontroering is Jacob als De Clown, de ziekenhuisclown, als gedwongen clown, als clown van een clown, als de überironie van een Clown, een archetype van de meest trieste Clown die er maar bestaat, een doodziek kind troost en hóé hij dat doet. Wat hij voor dat kind wel kan doen, kan hij voor zichzelf niet.
Zijn eigen verdriet maakt hem blind voor het verdriet van anderen: voor dat van zijn vrouw, van zijn dochter, van zijn ex-vriend Bert, van de aanstaande schoonouders van zijn dochter, de Braamhaars; vader Braamhaar is de psychiater.
‘Hij heeft een eigen gat in de mist dat met hem meereist. Het heeft een doorsnee van een paar meter en terwijl het met hem meeglijdt, past het zijn snelheid aan aan die van hem; hij gaat een paar keer express langzamer rijden om te kijken wie het tempo bepaalt, maar dat is wel degelijk hijzelf, en niet het gat.’ (ib.: 216).
Jacob heeft een ‘gat’, een leemte, een zwart gat; Jacob leeft in een gat, leeft in zijn eigen realiteit, in zijn eigen vacuüm; hij maakt zich ‘uit de gaten’, ook al is er een gat, hij ziet er geen gat in - vorm van ironie?
Een ander groot thema is deze roman is de tijd. Voor Jacob bestaat alleen het ‘nu’, ook al is hij voortdurend zijn horloge kwijt. Het zoekraken van het horloge kan verschillende betekenissen hebben: de tijd bestaat niet voor Jacob, het nu bestaat niet, het verleden bestaat niet, de realiteit bestaat niet; hij heeft geen horloge nodig, want hij vertoeft in een situatie waarin dat niet nodig is (zoals in een droom, daar kom ik nog op terug; de droom heb ik al een paar keer genoemd); het horloge is ook iets van hemzelf: zijn horloge verliezen is zichzelf verliezen; hij is iets kwijt waarvan hij weet waar het is, nl onder de stoel van zijn auto, maar toch kan hij het niet vinden (ook best typisch voor in een droom). Ook andere dingen raakt hij kwijt: zijn colbertje, waarvan hij eerst nog wel weet waar het is, namelijk bij Clarissa, zijn mobieltje, geen idee, in de zak van zijn colbert?, zijn auto, nadat hij al de mensen in zijn omgeving al is kwijtgeraakt en zich realiseert dat zijn dochter binnenkort of morgen al gaat trouwen en dat hij haar dan ook kwijt is.
Heel misschien moet ik de omkering hier ook thuisbrengen. De omkering als in Odeon = Noedo; de omkering, het totaal verkeerd uitleggen van Jacobs bedoeling met zijn geschiedenislessen. Als tijd niet bestaat, is er chaos, is er de omkering van de waarden een feit; Umwertung aller Werte van Nietzsche: er is geen moraal meer. Jacob heeft het over Nietzsche in zijn lessen, maar ‘het hebben over Nietzsche’ is altijd gevaarlijk.
Wat het gebruik van motieven betreft staat Van Essen op eenzelfde hoogte als Jeroen Brouwers, vind ik. Zo’n veelvoudig gebruik en zo organisch ingepast. Ik noemde er al een paar: horloge, clown, colbert, auto; dan is er het water natuurlijk (daar ga ik het verder over hebben, maar dat is zeker een van de grootste motieven in het verhaal) met de boot en de ‘Visser’ natuurlijk (nu moet ik ook denken aan Jezus in het NT met een aantal apostelen, vissers, het Meer van Galilea, vissen; vis: het symbool van de vroege christenen; Jezus die het lijden van alle mensen op zich nam; alweer iets Bijbels); de namen Lila en Rosa (Liliane en Rosalien), de kleuren paars en lila, de psychiater, het Odeon = Noedo, het neo-nazisme, al zou je dat wellicht beter een thema kunnen noemen, het missen van familieleden, enfin, legio. Schitterend. Ik ben daar dol op.
Het weer buiten speelt een grote rol. Aan het begin van veel hoofdstukken wordt het weer besproken. In het eerste hoofdstuk is het de onwezenlijke gloed van de avondzon, in de laatste hoofdstukken is het de mist. Sneeuw is er ook, sterren lijken voor Jacob de sneeuwvlokken, sneeuw die de aarde zacht maakt, het geluid tempert, het gebrul van de jongeren en van het lawaai in zijn hoofd dempen (Van Essens woordspeling Gedempte Gracht, bedenk ik).
In de Middeleeuwse lyriek werd de natureigang in het begin van het gedicht gebruikt om de geestesgesteldheid van de minnaar, de zanger, de minstreel, te benadrukken. De weersgesteldheid weerspiegelde diens gevoelens, bedroefd als hij was dat de nacht voorbij was; zonsopgang kon via omkering niet iets moois zijn, maar juist iets droevigs. Zo is het hier ook met Jacob, denk ik.
Mijn meest boude stelling over dit boek: Jacob droomt. Mijn argumenten: 1. Alles gebeurt in de onvoltooid tegenwoordige tijd; het verleden, de geschiedenis bestaat niet.
2. Er zijn tal van bizarre gebeurtenissen, misschien zijn er alleen maar bizarre gebeurtenissen: de neo-nazi-jeugd, de niets verhullende en op brute toon geuite joden-, moslim- en vreemdelingenhaat, daar is voorwaar geen woord Frans bij. De ziekenhuisclown, en de Clown der Clowns, het gevecht met de Clown, als het gevecht met de Engel (bijbels: Genesis 32:22-32: Jakobs gevecht met de engel). Een meisje in de caravan, ontvoering, nee, geen ontvoering.
3. Jacob is alsmaar op de vlucht als in een vluchtdroom.
4. De psychiater met het freudbaardje, Freud, Droomduiding, Traumdeutung.
5. De omkering: van Odeon naar Noedo, van concertzaal naar housemuziek en Nederlandse schlagers als Hij is maar een clown van Ben Cramer.
Het omgekeerde Guantanamera:
‘Eén Jacob Visser,
Er is maar één Jacob Visser,
Eén Jacob Vííísser,
Er is maar één Jacob Visser.’ (ib.: 168)
6. De droom in een droom:
‘Is all that we see or seem
But a dream within a dream?’, E.A. Poe. ***
Het is als de droom waaruit je niet kunt ontwaken, ook al doe je nog zo je best; je bent verloren in het rijk der verloren zielen. Je kunt je met geen mogelijkheid losmaken uit je eigen situatie. Het verdriet houdt je in zijn greep.
Maar noodzakelijk is mijn droom-hypothese niet. En misschien is de roman ook gewoon beide: de droom en de waakwerkelijkheid van Jacob Visser. Dit raakt wel een beetje aan het concept van de post-moderne roman, en ook aan de opvatting van Nietzsche: er bestaat niet één waarheid, of misschien bestaat dé waarheid helemaal niet.
Post Scriptum: ik heb het nog niet eens over de seks gehad; seks speelt een prominente rol, net als in Van Essens De goede zoon, waarin de waarheid en de werkelijkheid evenmin duidelijke, vastomlijnde fenomenen zijn. Maar dat laat ik deze keer aan anderen over. Er is zo veel nog niet gezegd over deze compacte, veelgelaagde roman.
Hoe komt het toch dat het zo lang geduurd heeft voor Rob van Essen als auteur écht doorgebroken is? Een raadsel.
Over de auteur: Rob van Essen (Amstelveen, 25 juni 1963) is een Nederlandse schrijver, vertaler en recensent. In 2009 werd zijn roman Visser genomineerd voor de Libris Literatuur Prijs, en tien jaar later, in 2019, won hij deze prijs met zijn roman De goede zoon. Zijn tweede verhalenbundel, Hier wonen ook mensen, werd in 2015 bekroond met de J.M.A. Biesheuvelprijs.
Bibliografie
1996 - Reddend zwemmen (roman)
2000 - Troje (roman)
2002 - Kwade dagen (roman)
2004 - Engeland is gesloten (roman)
2006 - Het jaar waarin mijn vader stierf (kroniek)
2008 - Visser (roman)
2010 - Elektriciteit (verhalen)
2012 - Alles komt goed (roman)
2014 - Hier wonen ook mensen (verhalen)
2016 - Kind van de verzorgingsstaat (autobiografische kroniek)
2017 - Winter in Amerika (roman)
2018 - De goede zoon (roman)
Vertalingen
2016 - Over geweld van Hannah Arendt
2017 - Een halve gele zon van Chimamanda Ngozi Adichie
*Jacob ontfutselde zijn broer Esau het eerstegeboorterecht en misleidde zijn vader Abraham op diens doodsbed. Jonathan was de zoon van Saul en legeraanvoerder, en vriend van David en koos diens zijde toen David een conflict kreeg met Saul.
**Ironie (uit het Grieks: εἰρωνεία (eirooneia) = geveinsde onwetendheid) is een stijlfiguur waarbij dat wat klaarblijkelijk gezegd of getoond wordt, afwijkt van dat wat bedoeld wordt. Zodoende is ironie veelal alleen herkenbaar voor de geoefende of ingewijde verstaander.
August 2, 2019
Wat moet ik zeggen om dit te gaan lezen? Achterelkaar uitgelezen? Gewoon simpelweg van de ene emotie in de andere belanden binnen tien bladzijden? Vooral het vertellen over Wolfje en Ratje aan een ziekenhuisbed en de schoonmaakkast erna is zo een passage en vervolgens zie je een scène uit een of andere Scandinavische serie voor je. Bijna creepy. Was al niet een clownsfan.
Een aantal boeken in mijn vakantiebieb zijn van ware verhalenvertelllers. Dit is er één van klasse. Pageturner klinkt bijna goedkoop, maar was het wel vandaag. Waarom ik dit boek uit 2008 niet eerder heb gelezen zal vooral te maken hebben met de fase jongere kinderen in die jaren. De inhaalslag komt vanzelf bij goede boeken. De herdruk is er sinds dit jaar ook. (correctie: september)
Waarover dit boek dan gaat: Onmacht. Onverwerkt verdriet. Ironie. Een ingeslopen automatisme in het dagelijks leven. Een huwelijk waar de glans vanaf is. Een verleden dat door ongewilde situaties bovenkomt. Vermoeidheid, misschien noemen we het nu een burn-out, en één niet zo doordachte opmerking voor een klas 16/17-jarigen bewerkstelligt dat een leven aan de zijlijn wordt ondergaan, situaties worden overkomen. Verkeerde plaats, verkeerde tijd.
Eén opmerking die uit de context wordt getrokken, wat is de waarde van echte vriendschap. Wat is waar, wat is goede journalistiek. Non-actief. 'Het is alsof hij naar zijn verleden kijkt, alsof hij na jaren weer eens in de stad is en min of meer toevallig langsrijdt.'
Soms zou je deze Visser aan de haren erbij willen slepen: zeg nu eens iets, verdedig jezelf, pak dat handvat. Of moeten 'wij', de maatschappij, meer oog hebben voor mensen waarbij het even niet meer lukt en die gewoonweg doorpakkend in bescherming nemen, omarmen? Mogelijk een extreem voorbeeld, maar toch, we oordelen snel, nemen aan voor de waarheid.
Een verhaal over verlies dat niemand zou moeten overkomen. Rosa gaat trouwen, de andere dochter zal dit nooit kunnen doen.
Een verhaal met humor.
Albertkerkje. Nooit geweest. Wel in Albuquerque, kom je vanzelf als je niet over een pas van de Rockey Mountains kunt rijden. Soms neem je een verkeerde afslag in de sorteermachine.
Een aantal boeken in mijn vakantiebieb zijn van ware verhalenvertelllers. Dit is er één van klasse. Pageturner klinkt bijna goedkoop, maar was het wel vandaag. Waarom ik dit boek uit 2008 niet eerder heb gelezen zal vooral te maken hebben met de fase jongere kinderen in die jaren. De inhaalslag komt vanzelf bij goede boeken. De herdruk is er sinds dit jaar ook. (correctie: september)
Waarover dit boek dan gaat: Onmacht. Onverwerkt verdriet. Ironie. Een ingeslopen automatisme in het dagelijks leven. Een huwelijk waar de glans vanaf is. Een verleden dat door ongewilde situaties bovenkomt. Vermoeidheid, misschien noemen we het nu een burn-out, en één niet zo doordachte opmerking voor een klas 16/17-jarigen bewerkstelligt dat een leven aan de zijlijn wordt ondergaan, situaties worden overkomen. Verkeerde plaats, verkeerde tijd.
Eén opmerking die uit de context wordt getrokken, wat is de waarde van echte vriendschap. Wat is waar, wat is goede journalistiek. Non-actief. 'Het is alsof hij naar zijn verleden kijkt, alsof hij na jaren weer eens in de stad is en min of meer toevallig langsrijdt.'
Soms zou je deze Visser aan de haren erbij willen slepen: zeg nu eens iets, verdedig jezelf, pak dat handvat. Of moeten 'wij', de maatschappij, meer oog hebben voor mensen waarbij het even niet meer lukt en die gewoonweg doorpakkend in bescherming nemen, omarmen? Mogelijk een extreem voorbeeld, maar toch, we oordelen snel, nemen aan voor de waarheid.
Een verhaal over verlies dat niemand zou moeten overkomen. Rosa gaat trouwen, de andere dochter zal dit nooit kunnen doen.
Een verhaal met humor.
Albertkerkje. Nooit geweest. Wel in Albuquerque, kom je vanzelf als je niet over een pas van de Rockey Mountains kunt rijden. Soms neem je een verkeerde afslag in de sorteermachine.
October 12, 2025
‘Visser’ is goed geschreven en de absurditeit van het verhaal sprak me op momenten erg aan, maar ik vond vrijwel elke scène naargeestig en/of walgelijk en de passiviteit van niet alleen de hoofdpersoon (begrijpelijk, want daar stut de hele roman op) maar NAGENOEG ALLE personages maakte me woedend. Ik hou gewoon niet van dit soort boeken, passend binnen een genre dat ik maar even ‘zwaarmoedige plattelandsliteratuur vol heftige (verkrachtings)scènes die enkel bedoeld lijken om te provoceren’ zal noemen. Nogmaals, Rob van Essen schrijft steengoed en ik kan me voorstellen dat anderen de uitvergrote scènes en steeds bizarder wordende situaties waarin de hoofdpersoon belandt fantastisch vinden, maar ik vond de grote hoeveelheid narigheid die je als lezer over je uitgestort krijgt erg onprettig.
February 16, 2020
Een wonderlijk, intrigerend boek, dat voor mij een beetje afstandelijk blijft. Ik merk toch dat ik de hoofdpersoon een beetje wil begrijpen, maar dat lukt hier nauwelijks. Van Essen weet een mysterieuze, dreigende sfeer te hangen in zijn verhaal en dat gevoel moet ook het gevoel van verlies voor Jacob Visser zijn, maar waarom zegt hij toch niets het hele boek door? Dit moet het gevoel zijn bedreigd en achtervolgd te worden, denk ik, en daar slaagt Van Essen wel in.
November 20, 2019
Ron van Essen - Visser (Hernieuwde uitgave van Atlas Contact - 2019)
Een gevoel van onmacht
Geschiedenisleraar Jacob Visser woont in een klein plattelandsdorp, heeft een dochter die gaat trouwen en een vrouw waarmee hij, afgezien van een huis, niet veel meer deelt. Het verhaal begint nadat hij voor de klas iets ondoordachtst zegt en de lokale journalist, ooit een ouder vriend, er lucht van krijgt. Een groepje neonazi’s benoemt de leraar vervolgens tot hun leider. Visser belandt van de ene absurde gebeurtenis in de andere en probeert intussen te dealen met onverwerkt verdriet. Is hij in staat het tij te keren? Of wordt hij aan de schandpaal genageld?
Dit is het tweede boek dat ik van Rob van Essen heb gelezen, nadat ik eerder het met de Libris Literatuur Prijs bekroonde “De goede zoon” las. Visser is een roman die zich afspeelt in een wereld vergelijkbaar met die van ons. Het dorp, de mensen en de verhaallijn zouden zomaar in het echt kunnen plaatsvinden. Toch voelt het verhaal en de omgeving een tikkeltje absurdistisch. Dit gaat niet zo ver als in de goede zoon, waar veel utopische elementen inzitten, maar toch lijkt het mij kenmerkend voor van Essen.
Qua schrijfstijl vond ik het boek makkelijker dan de goede zoon, maar nog steeds is het net niet helemaal mijn ding. Ik heb er toch voor mijn doen lang overgedaan, omdat ik mezelf niet helemaal kon verliezen in het verhaal. Gelukkig is het boek daarentegen niet te ingewikkeld en zitten er geen megalange zinnen in (waar ik in de goede zoon wel eens moeite mee had).
Wel ergerde ik mij ook in dit boek weer aan de hoofdpersoon. Visser laat namelijk alles maar over zich heenkomen, zonder dat hij voor zichzelf opkomt. Zo legt hij geen een keer uit wat hij nou precies voor de klas zei en waarom hij dit zei. Hebben de leerlingen zijn woorden verdraaid? Of niet? En wat vindt hij eigenlijk zelf van het hele gebeuren? Visser spreekt geen enkele keer zijn mening uit, waardoor ik mij onrustig voelde tijdens het lezen. Maar ergens valt dit misschien wel te verklaren, door alles wat hij in het leven heeft meegemaakt. Soms wilde ik het boek boos wegleggen omdat zijn gevoel van onmacht mij ook begon te raken. Al deze gevoelens wisselen elkaar in razendtempo op, afgewisseld met een stevige portie ironie.
Ergens denk ik dat dit misschien ook wel de kracht is van Rob van Essen. Ik blijf namelijk wel geboeid tijdens het lezen en het verhaal zet me aan het denken over de maatschappij. Ik denk dat je complete filosofische theorieën kan loslaten op de karakters en hun verhouding tot de maatschappij, maar zo ver zal ik niet gaan...
Tot slot wil ik Van Essen nog een pluim geven. Het ‘onverwerkte verdriet en de vervreemding en eenzaamheid die daaruit volgen’ is op een bijzondere manier, heel subtiel door het verhaal vervlochten. Prachtig gedaan!
Een gevoel van onmacht
Geschiedenisleraar Jacob Visser woont in een klein plattelandsdorp, heeft een dochter die gaat trouwen en een vrouw waarmee hij, afgezien van een huis, niet veel meer deelt. Het verhaal begint nadat hij voor de klas iets ondoordachtst zegt en de lokale journalist, ooit een ouder vriend, er lucht van krijgt. Een groepje neonazi’s benoemt de leraar vervolgens tot hun leider. Visser belandt van de ene absurde gebeurtenis in de andere en probeert intussen te dealen met onverwerkt verdriet. Is hij in staat het tij te keren? Of wordt hij aan de schandpaal genageld?
Dit is het tweede boek dat ik van Rob van Essen heb gelezen, nadat ik eerder het met de Libris Literatuur Prijs bekroonde “De goede zoon” las. Visser is een roman die zich afspeelt in een wereld vergelijkbaar met die van ons. Het dorp, de mensen en de verhaallijn zouden zomaar in het echt kunnen plaatsvinden. Toch voelt het verhaal en de omgeving een tikkeltje absurdistisch. Dit gaat niet zo ver als in de goede zoon, waar veel utopische elementen inzitten, maar toch lijkt het mij kenmerkend voor van Essen.
Qua schrijfstijl vond ik het boek makkelijker dan de goede zoon, maar nog steeds is het net niet helemaal mijn ding. Ik heb er toch voor mijn doen lang overgedaan, omdat ik mezelf niet helemaal kon verliezen in het verhaal. Gelukkig is het boek daarentegen niet te ingewikkeld en zitten er geen megalange zinnen in (waar ik in de goede zoon wel eens moeite mee had).
Wel ergerde ik mij ook in dit boek weer aan de hoofdpersoon. Visser laat namelijk alles maar over zich heenkomen, zonder dat hij voor zichzelf opkomt. Zo legt hij geen een keer uit wat hij nou precies voor de klas zei en waarom hij dit zei. Hebben de leerlingen zijn woorden verdraaid? Of niet? En wat vindt hij eigenlijk zelf van het hele gebeuren? Visser spreekt geen enkele keer zijn mening uit, waardoor ik mij onrustig voelde tijdens het lezen. Maar ergens valt dit misschien wel te verklaren, door alles wat hij in het leven heeft meegemaakt. Soms wilde ik het boek boos wegleggen omdat zijn gevoel van onmacht mij ook begon te raken. Al deze gevoelens wisselen elkaar in razendtempo op, afgewisseld met een stevige portie ironie.
Ergens denk ik dat dit misschien ook wel de kracht is van Rob van Essen. Ik blijf namelijk wel geboeid tijdens het lezen en het verhaal zet me aan het denken over de maatschappij. Ik denk dat je complete filosofische theorieën kan loslaten op de karakters en hun verhouding tot de maatschappij, maar zo ver zal ik niet gaan...
Tot slot wil ik Van Essen nog een pluim geven. Het ‘onverwerkte verdriet en de vervreemding en eenzaamheid die daaruit volgen’ is op een bijzondere manier, heel subtiel door het verhaal vervlochten. Prachtig gedaan!
December 16, 2025
Eerste helft ging ik er snel doorheen, omdat de schrijfstijl echt goed is, maar besefte op den duur dat de karakter me allemaal 100% koud lieten. Weer een tragische man, die van alles overkomt en er ogenschijnlijk niks aan kan doen en waar we dan maar empathie mee moeten hebben ofzo.
Begin van het boek steekt hij ook een vinger in billen van een leerling die slaapt terwijl ze dronken is (wat volgens mij verkrachting is) maar daar gaat het het hele boek niet meer over. Heel bizar.
Laatste helft diagonaal gelezen.
Begin van het boek steekt hij ook een vinger in billen van een leerling die slaapt terwijl ze dronken is (wat volgens mij verkrachting is) maar daar gaat het het hele boek niet meer over. Heel bizar.
Laatste helft diagonaal gelezen.
This entire review has been hidden because of spoilers.
Read
May 10, 2017Het overkomt Jacob allemaal en het lijkt erop dat hij precies de verkeerde beslissingen neemt. Hij heeft geen idee hoe hij met al deze dingen om moet gaan. Rob van Essen heeft dat heel knap weergegeven. De inhoud van het verhaal sprak me wat minder aan. Toch zal ik graag nog meer van deze auteur lezen, omdat hij zo mooi schrijft.
https://lalageleest.wordpress.com/201...
https://lalageleest.wordpress.com/201...
Read
May 24, 2020Op aanraden van de podcast Boeken FM (dikke tip) en voornamelijk Peter Buurman (bekend van ‘een goede nachtrust’) toch maar gelezen. Misschien dat het aan mij lag, maar ik kon de stukken narratief moeilijk in elkaar passen. Dat gezegd hebbende, het is absoluut geen slecht boek, binnen een dag heb je het. Ik ben vooralsnog in dubio.
August 21, 2023
Grappig boekje waar crazy dingen gebeuren. Bij de start van het boekje had ik veel vragen maar aan het eind had ik er nog meer. En dat is wat het boek zo leuk maakt. Ik weet niet hoe Rob steeds maar zulke scenarios kan bedenken, vind het wel knap
March 5, 2021
"Je kan er beter naar kijken dan er eentje zijn" (Visser, p. 103).
October 4, 2024
Een prachtige roman over een nogal wezenloze man zonder eigenschappen die zonder het te willen het middelpunt wordt van maatschappelijke onrust en schandaal. Visser moet nodig eens herdrukt worden.
March 3, 2025
Voor wie van vreemde, bizarre verhalen houdt is dit boek een aanrader.
Ik waardeer de schrijfstijl van Rob van Essen enorm. De nuchtere manier van het beschrijven van de personages en setting van het verhaal. Verontrustend en treurig.
In dit boek betreft het een uitspraak van een leraar die zo uit de klauwen loopt dat het verstrekkende gevolgen heeft.
Tegen zijn wil in wordt meneer Visser het boegbeeld van een groepje nazi jongeren die met zijn naam aan de haal gaan.
Terwijl meneer Visser worstelde met " gewone" dingen; zijn huwelijk, een dochter die gaat trouwen en een dochter die als kind zijnde is overleden, raakt zijn leven nu in een negatieve stroomversnelling die niet te stoppen is
Ik waardeer de schrijfstijl van Rob van Essen enorm. De nuchtere manier van het beschrijven van de personages en setting van het verhaal. Verontrustend en treurig.
In dit boek betreft het een uitspraak van een leraar die zo uit de klauwen loopt dat het verstrekkende gevolgen heeft.
Tegen zijn wil in wordt meneer Visser het boegbeeld van een groepje nazi jongeren die met zijn naam aan de haal gaan.
Terwijl meneer Visser worstelde met " gewone" dingen; zijn huwelijk, een dochter die gaat trouwen en een dochter die als kind zijnde is overleden, raakt zijn leven nu in een negatieve stroomversnelling die niet te stoppen is
August 18, 2025
Leest als een film van de Coen Brothers (Fargo in het bijzonder), hoe een gewone man verzeild raakt in een vicieuze cirkel van slechte beslissingen die leidt tot zijn ondergang.
November 20, 2019
Second book read in Dutch
May 11, 2020
Goed boek wel weer. Het had me mooi geleken als er iets minder losse eindjes overbleven na de laatste bladzijde, maar dit is het 3e boek van van Essen dat ik nu gelezen heb en dat hebben ze allemaal.
Ik heb medelijden met Clarissa, dat vind ik de gekste verhaallijn omdat daar helemaal niet op in word gegaan, maar ze blijft door alles en iedereen misbruikt worden ondertussen.
Het allermooiste hoofdstuk is natuurlijk het hoofdstuk met de clown, dat was echt fantastisch. Misschien nog wel beter dan Beer Pindakaas en zijn boot de Pindakaas in zijn boek Alles komt goed.
Ik ben benieuwd naar de andere boeken van van Essen, tot nu toe allemaal zeer de moeite waard!
Ik heb medelijden met Clarissa, dat vind ik de gekste verhaallijn omdat daar helemaal niet op in word gegaan, maar ze blijft door alles en iedereen misbruikt worden ondertussen.
Het allermooiste hoofdstuk is natuurlijk het hoofdstuk met de clown, dat was echt fantastisch. Misschien nog wel beter dan Beer Pindakaas en zijn boot de Pindakaas in zijn boek Alles komt goed.
Ik ben benieuwd naar de andere boeken van van Essen, tot nu toe allemaal zeer de moeite waard!
December 9, 2019
Een boek dat met terugwerkende kracht een groot schrijverschap aankondigt. Verdrietig, aanraakbaar en doorwasemd van ironie. Bij tijd en wijle gelachen, maar vaker schrijnde het. Met Visser laat Van Essen zien een componist te zijn, alles klopt. Iedere verhaallijn draagt bij aan het plot. Geen boek voor hen die verlangen naar realisme, daarvoor is het te absurd. Drie sterren omdat de ontwikkeling die het hoofdpersonage doormaakt gering is en omdat ik denk dat Van Essen kansen heeft laten liggen. Kansen die hij met De goede zoon ruimschoots heeft goedgemaakt, maar Visser is geen goede zoon, zoveel is wel duidelijk.
January 11, 2020
Review volgt
August 11, 2021
Gniffelend gelezen over geschiedenisleraar Jacob die het ook allemaal niet meer zo goed weet. Een tragisch verhaal met leuke zwarte humor.
September 4, 2023
Nationaal-socialistische golven stevenen af op het fictieve provinciestadje Zwoldrecht, maar Jacob Visser is geen stormvloedkering. Schijnbaar heeft hij het zelfs aangewakkerd, die Welle, met een ogenschijnlijk terloopse opmerking tijdens zijn geschiedenisles. Iets immoreels was het, iets cynisch over de menselijke aard, iets over kampbeulen. Taboe, in ieder geval. De journalist van de lokale krant voelt zich verplicht er iets over te publiceren. Of Jacob wilt reageren? Dat hoeft hij niet, hij laat het maar gebeuren. En de sociale structuren van Zwoldrecht zakken gedurende de vertelling van het boek ineen, tot er tieners worden verminkt, CliniClowns vermoord, en door joyriders middenstanders op de hielen worden gereden.
Veel is er niet nodig om het onderstel van de kleinburgelijke samenleving te doen wankelen. Stel, ons moreel kompas is geijkt op de Tweede Wereldoorlog (wat goed is weten we niet, maar de nazi's waren slecht), maar de jaren 40-45 worden langzaam vergeten. Wat dan? "Iedereen die die oorlog heeft meegemaakt is allang dood, toch?" stelt een oud-leerling van Jacob in het boek.
"Geschiedenis bestaat niet," zegt de vermoeide geschiedenisleraar zelf, als hij voor het hoofd van de scholengemeenschap wordt geroepen om zijn daden te verdedigen--wat Jacob niet doet. "Die denkexercitie houd je toch niet voor een havo-klas?" zegt het van een hilarische stem voorziene hoofd, om er met een voor Van Essen typische kwinkslag aan toe te voegen: "Die bewaar je maar voor de vwo'ers." Eén van de vele keren dat ik hardop heb gelachen van het boek, en tegelijkertijd benadrukt Van Essen een punt. Voor het praktische in stand houden van de maatschappij is kritisch cynisme tegenover de menselijke grond zo dodelijk als een snel verspreidend gif. Jacob Visser komt een aantal keer in de gelegenheid het antidotum toe te dienen, maar hij zal niets doen. Waarom niet? Is dat engeltje op zijn schouder dan zo overtuigend? Of is niets doen de enige optie als er tegen ongeluk toch niets te doen valt?
Zoals vaker brengt Van Essen meerdere lagen aan in zijn boek. Weinig is eenduidig, veel wekt interessante vragen op. Minstens zes keer voelde ik de aandrang om een essay te gaan pennen. Toch, zijn toon is uit verbazingwekkend simpele onderdelen opgebouwd en Visser leest als een trein. De karakters zijn soms volledig hilarisch, zoals de invoelende psychiater "Freudbaardje" en zijn vrouw en de planeet waar zij vandaan komen. Of ze onttrekken je je frustratie en je medelijden, zoals de try-hard journalist of zijn lethargische emo dochter.
Het emotionele zwaartepunt ligt bij een verhaaltje voor het slapengaan, verteld aan een op sterven liggend kind, net nadat Jacob met zijn symbolosche demonen heeft gestreden. Tegelijkertijd verpletterend lief en nog nahijgend van een slechte daad, overwint Jacob het weggedrukte verdriet over een verloren dochter. Zo rijzen er opnieuw vragen op over waar kwaad uit voorkomt en hoe gemeenschappen ontregelen en welke rol verdriet en verlies daarin spelen. Maar ook staat daar een fascinerend hoofdpersonage wiens gedachten en autoritjes je meevoeren door een eigenzinnig geschapen wereld. Ik kom graag nog eens terug om de natuurramp zich opnieuw te zien voltrekken.
Veel is er niet nodig om het onderstel van de kleinburgelijke samenleving te doen wankelen. Stel, ons moreel kompas is geijkt op de Tweede Wereldoorlog (wat goed is weten we niet, maar de nazi's waren slecht), maar de jaren 40-45 worden langzaam vergeten. Wat dan? "Iedereen die die oorlog heeft meegemaakt is allang dood, toch?" stelt een oud-leerling van Jacob in het boek.
"Geschiedenis bestaat niet," zegt de vermoeide geschiedenisleraar zelf, als hij voor het hoofd van de scholengemeenschap wordt geroepen om zijn daden te verdedigen--wat Jacob niet doet. "Die denkexercitie houd je toch niet voor een havo-klas?" zegt het van een hilarische stem voorziene hoofd, om er met een voor Van Essen typische kwinkslag aan toe te voegen: "Die bewaar je maar voor de vwo'ers." Eén van de vele keren dat ik hardop heb gelachen van het boek, en tegelijkertijd benadrukt Van Essen een punt. Voor het praktische in stand houden van de maatschappij is kritisch cynisme tegenover de menselijke grond zo dodelijk als een snel verspreidend gif. Jacob Visser komt een aantal keer in de gelegenheid het antidotum toe te dienen, maar hij zal niets doen. Waarom niet? Is dat engeltje op zijn schouder dan zo overtuigend? Of is niets doen de enige optie als er tegen ongeluk toch niets te doen valt?
Zoals vaker brengt Van Essen meerdere lagen aan in zijn boek. Weinig is eenduidig, veel wekt interessante vragen op. Minstens zes keer voelde ik de aandrang om een essay te gaan pennen. Toch, zijn toon is uit verbazingwekkend simpele onderdelen opgebouwd en Visser leest als een trein. De karakters zijn soms volledig hilarisch, zoals de invoelende psychiater "Freudbaardje" en zijn vrouw en de planeet waar zij vandaan komen. Of ze onttrekken je je frustratie en je medelijden, zoals de try-hard journalist of zijn lethargische emo dochter.
Het emotionele zwaartepunt ligt bij een verhaaltje voor het slapengaan, verteld aan een op sterven liggend kind, net nadat Jacob met zijn symbolosche demonen heeft gestreden. Tegelijkertijd verpletterend lief en nog nahijgend van een slechte daad, overwint Jacob het weggedrukte verdriet over een verloren dochter. Zo rijzen er opnieuw vragen op over waar kwaad uit voorkomt en hoe gemeenschappen ontregelen en welke rol verdriet en verlies daarin spelen. Maar ook staat daar een fascinerend hoofdpersonage wiens gedachten en autoritjes je meevoeren door een eigenzinnig geschapen wereld. Ik kom graag nog eens terug om de natuurramp zich opnieuw te zien voltrekken.
This entire review has been hidden because of spoilers.
March 11, 2021
Roman over Jacob Visser, een leraar die in de klas een verkeerde opmerking maakt. Hij wordt geschorst (of: meldt zich ziek) en vanaf dan gaat er van alles mis. Hij is elke keer op de verkeerde plaats aanwezig, wordt een held van een aantal neonazistische jongeren, vervreemdt nog meer van zijn vrouw. Zijn dochter gaat binnenkort trouwen en zijn relatie met haar is ook niet echt goed. Zijn andere dochter is op jongere leeftijd overleden, en daar denkt hij veel aan terug.
Er gebeurt een hoop in het boek, het is heel goed geschreven en leest als een trein. Jacob ondergaat alles en verzet zich niet echt tegen de dingen die gebeuren. Er zijn verschillende momenten waarop hij, door simpelweg iets uit te leggen, de situatie kan verbeteren, maar dat doet hij niet. Ondanks dat hij soms verkeerde dingen doet, leef je wel met hem mee. Ik vond het een heel fijn boek omdat Rob van Essen een fijne schrijfstijl heeft, ik geboeid was door het verhaal, en ik het ook geestig vond. Er zitten aardig wat komische en enigszins absurde elementen in. Jacob slaagt erin elke keer op het verkeerde moment op de verkeerde plek te zijn, waardoor er steeds meer mis gaat en er op een gegeven moment geen weg meer terug lijkt.
Er gebeurt een hoop in het boek, het is heel goed geschreven en leest als een trein. Jacob ondergaat alles en verzet zich niet echt tegen de dingen die gebeuren. Er zijn verschillende momenten waarop hij, door simpelweg iets uit te leggen, de situatie kan verbeteren, maar dat doet hij niet. Ondanks dat hij soms verkeerde dingen doet, leef je wel met hem mee. Ik vond het een heel fijn boek omdat Rob van Essen een fijne schrijfstijl heeft, ik geboeid was door het verhaal, en ik het ook geestig vond. Er zitten aardig wat komische en enigszins absurde elementen in. Jacob slaagt erin elke keer op het verkeerde moment op de verkeerde plek te zijn, waardoor er steeds meer mis gaat en er op een gegeven moment geen weg meer terug lijkt.
September 19, 2025
Ik vond Ik kom hier nog op terug erg mooi. In dit boek net zulke onwaarschijnlijke gebeurtenissen en dialogen die op geen enkele manier echt overkomen (wel grappig dat Jacob bijna geen woord gesproken heeft), maar toch vond ik deze een stuk minder goed. Misschien omdat ik bepaalde verhaallijnen gewoon goor vond? Opvallend is ook dat het vreemde me eigenlijk alleen stoort in combinatie met ándere karakters. De vervreemding vanuit Jacob zelf vind ik interessant, grappig, mooi. Maar die bijfiguren, daar schuurt het onrealistische. Wederom kan ik niet onder woorden brengen waarom. Hopelijk komt er ook een stijgende lijn in deze recensies lol.
Mooi:
Blz 100 “je hebt het ene kind en het andere kind. Het ene kind is dood, het andere leeft nog. Het is nooit andersom, dat het andere dood is en het ene nog leeft.”
Mooi:
Blz 100 “je hebt het ene kind en het andere kind. Het ene kind is dood, het andere leeft nog. Het is nooit andersom, dat het andere dood is en het ene nog leeft.”
pretend-read-for-notes
August 12, 202510/09/18 peter en jdv als voorbeeld "underrated boek". Ironie geweldig gedramatiseerd hierin, hij laat het probleem zien van ironie.
01/11/2018 Peter: gaat over zo'n leraar die min of meer ironisch een uitspraak doet die je als fascistisch zou kunnen interpreteren, wat zijn leerlingen ook doen, die nemen dat heel serieus. JdV: Ironie is ook echt het thema van dit boek. Je krijgt niet eens te horen wat hij nou echt precies gezegd heeft. Mensen gaan er daarna mee op de loop terwijl ze ook wel weten dat het eigenlijk een grap is. De ironie is dus dat zij weten dat iets ironisch is en dat zij dat voor echt willen aanzien. Het hele boek door wordt die ironie op die manier geproblematiseerd. Iedereen zegt verder door het boek "ja maar dat meen je niet, dat is een grap". Niemand ziet verder dat hij depressief / getraumatiseerd is. Heel uitdagend boek [om over na te denken]. En alle personages hebben namen van echte Nederlandse scheidsrechters.
01/11/2018 Peter: gaat over zo'n leraar die min of meer ironisch een uitspraak doet die je als fascistisch zou kunnen interpreteren, wat zijn leerlingen ook doen, die nemen dat heel serieus. JdV: Ironie is ook echt het thema van dit boek. Je krijgt niet eens te horen wat hij nou echt precies gezegd heeft. Mensen gaan er daarna mee op de loop terwijl ze ook wel weten dat het eigenlijk een grap is. De ironie is dus dat zij weten dat iets ironisch is en dat zij dat voor echt willen aanzien. Het hele boek door wordt die ironie op die manier geproblematiseerd. Iedereen zegt verder door het boek "ja maar dat meen je niet, dat is een grap". Niemand ziet verder dat hij depressief / getraumatiseerd is. Heel uitdagend boek [om over na te denken]. En alle personages hebben namen van echte Nederlandse scheidsrechters.
Displaying 1 - 30 of 74 reviews