جنود العقل والجهل

by سید روح الله خمینی

جنود العقل والجهل" هو سفرٍ عظيم وكتاب جليل وهو آخر ما ألفه الإمام الموسوي الخميني، حيث يضمّ فكراً صافياً وعلماً نافعاً، وأدباً بارعاً فيه إصلاح الأخلاق وقلع مادة الفساد وتهذيب الباطن، وقد جاء بإطار مقالات تربوية دينية. شرح المؤلف من خلالها عقيدته من علم الأخلاق والأحاديث المرتبطة بها أو تفسير الآيات الشريفة الراجعة إليها وذلك بهدف التبشير والتنذير والموعظة، لأن كتاب الأخلاق لا بد أن يجمع هذه الإرشادات ليكون معالجاً للآلام والعيوب لأنه يهدي إلى طريق العلاج وهو بذلك كتاب تلين بمطالعته النفس القاسية ويكون لغير المهذب مهذباً وللمظلم منوراً.

Genres: Religion

450 pages, Hardcover

First published January 1, 2003

About the author

سید روح‌ الله خمینی (در شناسنامه سید روح‌ الله مصطفوی: زاده ۱ مهر ۱۲۸۱ – درگذشته ۱۳ خرداد ۱۳۶۸) که به «امام خمینی» نیز شهرت دارد، اولین رهبر و ولی فقیه نظام جمهوری اسلامی ایران و از مراجع تقلید شیعه بود که انقلاب ۱۳۵۷ ایران را رهبری و در پی آن، جمهوری اسلامی را از راه همه‌پرسی (رفراندوم)، بنیان‌گذارد و تا پایان عمر، رهبر ایران بود. به تعبیر بسیاری از محققان و متفکران، سید روح الله خمینی فرهیخته‌ترین حاکم ایران از ابتدای تاریخ مکتوب تا عصر حاضر بوده است

وی در حوزه علمیه به تحصیل فقه، فلسفه اسلامی و عرفان پرداخت و در سال ۱۳۱۳ به اجتهاد رسید. پس از درگذشت سید حسین بروجردی (۱۳۴۰ ش)، جزو نامزدهای مرجعیت بود. سپس، به مبارزه با سیاست‌های محمدرضا پهلوی به خصوص انقلاب سفید پرداخت و به دلیل اعتراض به تبعیت شاه از سیاست اسرائیل و آمریکا، در عاشورای ۱۳۴۲ خورشیدی، ۱۰ ماه زندانی شد و سپس در ۱۳۴۳ به دلیل سخنرانی علیه اعطای کاپیتولاسیون به مستشاران نظامی آمریکایی، تبعید شد. وی ۱۴ سال در تبعید زیست، که حدود یک سال در ترکیه، سپس عراق، و در پایان چند ماه در فرانسه بود. طی این مدت پیگیر اوضاع سیاسی ایران بود، با ارسال پیام و اعلامیه، اسلام‌گرایان و مخالفان را رهبری و به تدوین نظریه ولایت فقیه پرداخت. به عنوان رهبر انقلاب، شورای انقلاب و دولت موقت را تشکیل داد. پس از خروج شاه از ایران، در ۱۲ بهمن ۱۳۵۷ خمینی به ایران بازگشت و در ۲۲ بهمن انقلاب پیروز شد.


از آیت‌الله سید روح الله خمینی بیش از 60 عنوان کتاب منتشر شده است. بخشی از کتاب‌های او به زبان‌های فارسی و عربی به شرح زیر است:

آثار عرفانی و اخلاقی
شرح دعای سحر (عربی)

امام خمینی این کتاب را در سال ۱۳۴۷ق یعنی در ۲۷ سالگی تالیف کرده‌ است. سال تألیف این اثر مصادف است با سال ورود شاه آبادی به قم. امام خمینی در دو نقطه از ایشان یاد و مطلبی نقل می‌کند. تألیف این کتاب در سال اول شاگردی نزد شاه‌آبادی، این نکته را روشن می‌کند که امام خمینی همان‌گونه که خودش در اولین برخورد و ملاقات با شاه‌آبادی گفته، فلسفه را قبلا خواند بوده و در عرفان نیز کار کرده و استاد دیده بود. این کتاب به زبان عربی بوده و ترجمه فارسی آن نیز منتشر شده است.

مصباح الهدایة الی الخلافة والولایه (عربی)

این کتاب در بیان حقیقت محمدیه و ولایت علویه است که با ترجمه فارسی آن پس از انقلاب اسلامی ایران چاپ شده است. تألیف این کتاب در سال ۱۳۴۹ق به پایان رسیده است. این کتاب و شرح دعای سحر فقط برای کسانی که با عرفان و اصطلاحات آن آشنایی دارند، قابل استفاده است.

لقاءالله (فارسی)

مقاله‌ای به زبان فارسی در هفت صفحه که در آن از استادش شاه‌آبادی یاد می‌کند. این رساله در پایان کتاب لقاءالله حاج میرزا جواد ملکی تبریزی چاپ شده است.

سر الصلاة

صلاة العارفین یا معراج السالکین (فارسی) این کتاب برای خواص از اهل عرفان و سلوک نوشته شده و تاریخ پایان تألیف آن سال ۱۳۵۸ق است و تا حال دوبار چاپ شده که بار اول مستقل و بار دیگر در یادنامه مرتضی مطهری چاپ شده است. در این کتاب از اسرارالصلاة شهید ثانی و شاه‌آبادی یاد می‌شود و نیز به شرح اربعین خود ارجاع می‌دهد که معلوم می‌شود شرح اربعین را پیش از سرالصلاة نوشته یا هنگام نوشتن سرالصلاة آن کتاب هم در دست تألیف بوده است.

تعلیقة علی شرح فصوص الحکم (عربی)

فصوص الحکم تألیف محی‌الدین عربی و شرح آن از محمود قیصری است و امام خمینی شرح فصوص را در هفت سالی که از محضر شاه‌آبادی بوده، نزد ایشان خوانده و تاریخ تألیف این تعلیقه هم همان سال‌هاست. در این تعلیقه به مصباح الهدایه خود ارجاع می‌دهد و از شاه‌آبادی نیز یاد می‌کند. کتاب شرح فصوص ۴۹۵ صفحه بوده که تعلیقه امام تا صفحه ۳۹۶ آن است.

تعلیقة علی مصباح الانس (عربی)

مفتاح غیب الجمع والوجود تالیف صدرالدین محمدبن اسحاق قونوی و شرح آن به نام مصباح الانس تالیف محمدبن حمزة بن محمد عثمانی معروف به ابن فناری است. امام خمینی مصباح الانس را تا صفحه ۴۴ از سال ۱۳۵۰ تا ۱۳۵۴ق نزد شاه‌آبادی خوانده است.

تعلیقة علی شرح حدیث رأس الجالوت (عربی)

قاضی سعید قمی از دانشمندان و عرفای قرن یازدهم، تألیفات فراوانی دارد که یکی از آن‌ها شرح حدیث رأس الجالوت است که در الذریعه آقا بزرگ در حرف "شین" یاد شده است. گویا مقصود از حدیث رأس الجالوت همان احتجاج حضرت رضا(ع) با اصحاب ادیان مختلفه بوده که قسمتی از آن احتجاج با رأس الجالوت یهودی است. حدیث در توحید و نیز عیون اخبارالرضا اثر شیخ صدوق و احتجاج طبرسی و جلد دهم بحارالانوار و جلد دوم مسندالرضا نقل شده است.

امام خمینی تعلیقه‌ای بر این رساله قاضی سعید نوشته که در جلد ۲۶ ذریعه صفحه ۲۸۵ چاپ مشهد یاد شده و هنوز به چ

Reviews

[Kawther Al Sayed · Rating 4 out of 5]

هذا الكِتاب الرائع هو رِحلةٌ لِمحاربةِ جهلِ النفس
كِتابٌ أخلاقي قَيم يُقارنُ بين العقلِ والجهل
يذكرُ شعورَ النَفسِ من الرضا والسخط ، الشكرُ والكفر ،الطمع واليأس ،الرأفة والقسوة إلى أخره ...

المُقارناتُ بين عواطف النفس أي جنودِ العقلِ والجهل مقارنةٌ خفيفةٌ مُثمرة

أما الصبر عن الله فهو صبرُ المشتاقين ومحبوبي الجمال المطلق
كُلَّمَا اشتدت المحبة والعشق اشتد الصبرُ على الفِراق



هَب لنا عِلمًا يُقربُنا مِنْك يا الله

⭐️⭐️⭐️⭐️

[Seyed Morakabi · Rating 4 out of 5]

این قلم کتاب «شرح حدیث جنود عقل و جهل» امام (ره) را به هیچ وجه یک کتاب اخلاقی نمی‌بیند. مثلا آن را شبیه کتاب «چهل حدیث» ایشان نمی‌داند. گرچه شباهت ظاهری بسیار دارند و بلکه چهل حدیث وزین‌تر می‌نماید. به گمان من ارتباطی هست میان نگارش این کتاب با ورود امواج ویران‌گر غرب‌گرایی به جامعه‌ی ایرانی در دهه‌های اول و دوم قرن چهاردهم شمسی. اتفاقی که در ترکیه و افغانستان نیز به بهانه‌های مشابه رخ داد. البته نگارش این کتاب یک کنش فکری و ناظر به آینده بود نه ناظر به دوران خود. این کتاب پاسخی است مجمل به هم‌آورد طلبی عقلانیت پر زرق و برق غرب. امام (ره) با بیرون کشیدن این حدیث شریف -که از جوامع الکلم است.- از میان انبوه منابع روایی شیعه، به طور رسمی دفتر عقلانیت دینی را در تقابل با عقلانیت غربی می‌گشاید.
و عجیب آن است که حضرت صادق (علیه السلام) پس از شمارش لشکریان عقل و جهل می‌فرمایند:«و این خصلت‌ها و لشکرهای عقل جز در پیامبر، وصی پیامبر یا مؤمنی که خداوند قلب او را برای ایمان آزموده باشد جمع نمی‌شود. و درون هیچ کدام از دیگر پیروان ما از برخی از این لشکرها خالی نیست. تا آن زمان که لشکرهای عقل کامل گردند و از لشکرهای جهل پاکیزه گردد. آن گاه وی در جایگاه رفیع پیامبران و اوصیاء خواهد بود. و این تنها با معرفت و عقل و لشکرهایش و کناره گرفتن از جهل و لشکرهایش به دست می‌آید. خداوند ما و شما را به اطاعت و آن چه مورد رضایت اوست موفق گرداند.»
عدالت، علم، وحدت، ثروت‌آفرینی، قناعت، استقلال، معنویت، سعادت و دیگر مؤلفه‌هایی که این سال‌ها به صورت پراکنده به عنوان اجزا و مقومات عقلانیت دینی مطرح شده‌اند در این حدیث وجود دارند. حتی می‌توان مؤلفه‌های عقل غربی را نیز در میان لشکریان عقل و در بسیاری موارد جهل سراغ گرفت: طلب، علم، غنی، سهولت، برهنگی، آزمندی، قطع رحم، استکبار، شقاوت، جنگ‌افروزی، خشونت و… .
با کمّیت‌های پیوسته‌ی این حدیث می‌توانیم اسلام خویش و جامعه‌مان را به خوبی ارزیابی کنیم. مؤلفه‌هایی که در میان آن‌ها از جهاد و تقیه و… به عنوان سنجه‌های سیاسی گرفته تا حج و صلاة و… به عنوان سنجه‌های شرعی، علم و سهولت و شادی و… به عنوان سنجه‌های دنیوی، توبه و دعا و… به عنوان سنجه‌های معنوی تا زهد و عفت و نیکی به والدین و… به عنوان سنجه‌های اخلاقی یافت می‌شود.

[Zahra · Rating 4 out of 5]

مفاهیمی که یاد گرفتم هیچ موقع از ذهنم بیرون نخواهد رفت.‌‌..

[Ryan Alsaihaty · Rating 4 out of 5]

كتاب فلسفي عرفاني أخلاقي يشرح فيه المؤلف رواية الإمام الصادق عن العقل والجهل وجنودهما. ابتدأ المؤلف بعدة مقدمات فتحدث عن حقيقة العقل والجهل وخصائصهما قبل أن يتحدث عن بعض جنود العقل والجهل الواردين في الرواية. من أصل 75 جندي للعقل (ومثله للجهل)، بحث المؤلف عن 25 جندي تسلسلًا ابتداءً بالخير (وضده الشر) وانتهاءً بالصفح (وضده الانتقام).

لغة الكتاب كانت تخصصية صعبة في المقدمات لصعوبة المطالب ودقة المعاني، ولكنها تبسطت وسهلت عند الحديث عن الجنود وهو الهدف الأساسي من الكتاب. لذلك أقول للقارئ أن لا يسأم من لغة الكتاب عند قراءة مقدماته ففيه الفائدة الكثيرة عند الحديث عن جنود العقل.

[Manizheh · Rating 5 out of 5]

خیلی جالب بود البه کمی سنگین

[Ahmed Lary · Rating 4 out of 5]

كتاب عرفاني أخلاقي رائع ..
يبحث في عمق أخلاقيات النفس الإنسانية و كيفية تطبيقها في التعامل مع الخالق و المخلوق ..
لي عودة ان شاءالله لكتابة رأيي بشكل كامل ..

[Zahra AlQattan · Rating 3 out of 5]

هذا الكتاب كان بوابتي إلى العرفان. لن أنسى له هذا الفضل أبدا...

[ramezan]

چهار از پنج
فکر می‌کنم برخوردم با این کتاب درست نبود. سال‌هاست که عادت ندارم موقع درس خوندن تمرین هم حل کنم و به نظرم می‌رسه که بلد بودن قواعد و چارچوب‌ها و روابط بالادستی برای این که کارم راه بیفته کافیه. خیلی وقت‌ها هم کافیه واقعا و کارم رو با حداقل زحمت راه می‌اندازه و به ریش کسایی که وقتشون رو تلف کردن می‌خندم ولی بعضی مسائل و امتحانا هستن که با صرف دونستن نمی‌شه پشت سرشون گذاشت. تمرین لازمه که همون دونسته‌ها رو ملکه ذهن آدمی‌زاد کنه.
قصه این جور کتاب‌ها هم همینه. نباید خوندش و رد شد. باید سر صبر تمرینش کرد. برای همینه که مدام استدلالش رو برای اینکه فلان صفت مربوط به فطرت مخموره‌ست و فلان صفت مربوط به فطرت محجوبه‌ست تکرار می‌کنه.

درباره باقی چیزا خودم رو در حدی نمی‌بینم که نظر بدم.

[بَتُول. . · Rating 4 out of 5]

كتاب عميق جميل مغذٍّ.. لو لم يكن السرد على بعضه، لكان أهدى للقارئ قليلا

[Mahdi Shokrgozar · Rating 5 out of 5]

یک کتاب اخلاقی که امام خمینی سعی کرده است که خود کتاب، مانند یک معلم اخلاق باشد و خواننده را راهنمایی کند و تذکر هم بدهد.
کتاب شرحی است بر حدیث جنود عقل و جهل امام صادق که ما را با ۲۵ جنود عقل و جهل آشنا میکند و راهنمایی می نماید.
در واقع عقلانیتی را معرفی می کند که برایمان جدید است و البته مطابق با فطرت.
متن کتاب سنگین است اما به لطف انتشارات کتابستان که خلاصه کتاب را تهیه کرده است و پانویس هایی برای کلمات سخت قرار داده است، خواندن کتاب شیرین و دلچسب می شود و بعد از مدتی با ادبیات کتاب انس می‌گیریم.
در یک کلام، موضوعی لازم برای دنیای امروز ما و البته تذکر و تمرین هایی برای آخرت مان در این کتاب است و خواندنش برای هر جویای حقیقتی، لازم. و البته نیاز به چندباره خواندن کتاب هم هست.

____________________________________
دور اول کتاب در ۲۹ رمضان سال ۱۴۴۱ قمری، ۱۳۹۹ شمسی تمام شد.

[Elahe · Rating 4 out of 5]

حقیقتش 5 ستاره میخواست از حیث جامع بودن مطالب اما من چون ثقیل بود واقعا نصفه ی دوم رو نتونسم بخونم و تورق کردم.

[Fatma Alqallaf · Rating 4 out of 5]

يعتبر من الكتب العرفانية والفلسفية ويحتاج الكثير من التركيز و التدبر واجهت صعوبه في اول الكتاب لما فيه من فلسفه عميقه ولكن من اجمل الكتب اللي قرءتها

[Motahareh · Rating 5 out of 5]

کتابی برای مواجهه با خود.
متن کتاب سنگین اما صمیمی.
حتی اگر وقفه‌ای هم میان خواندن ایجاد شود بازگشت دوباره به کتاب آسان خواهد بود.
زندگی با آن را دوست داشتم.