Wat verbindt ons met al diegenen die in de voorbije eeuw geleefd hebben? Is het niet hun menselijkheid, hun blindheid soms, meer nog dan hun grote en kleine heldendom? Geert Mak schreef een biografie van het Nederland van de twintigste eeuw in de vorm van een familiegeschiedenis. Aan de hand van interviews, oude krantenberichten en vele honderden bewaard gebleven brieven vertelt hij over het landelijke Nederland aan het begin van de eeuw, over de opkomst van de katholieke, protestantse en rode zuilen, over de crisis en het anti-semitisme in de jaren dertig, de andere wereld van 'ons Indië', de oorlog in Europa en Azië, de mentaliteit van de wederopbouw, de dromerijen van de jaren zestig, de zakelijkheid daarna.
Het is een geschiedenis door de achterdeur, verteld vanuit de keuken van een doorsnee Nederlandse familie, die van Geert Mak zelf. Hoe ging men om met ziekte, seks en dood in 1910? Wat bezielde die merkwaardige emancipatiebeweging van de gereformeerde mannenbroeders? Hoe dachten de Nederlanders in hun tijd over grote historische gebeurtenissen als de Eerste Wereldoorlog, de machtsgreep van Hitler, de Duitse bezetting, de politionele acties? En hoe ging het daarna verder, met de rock-'n-roll, de televisie, de neergang van de zuilen, de auto, het geld?
Dutch historian mostly known for his documentary series 'In Europa' (In Europe) and book of the same name. Nowadays he gives lectures about the Netherlands in the USA.
By watching Mak's family deal with the enormous changes the 20th century brought to the Netherlands, I understood much more about the national character and how it got to be that way. It was also the first real book I read entirely in Dutch (in 1 month no less), so despite the possibility that I misunderstood some things, it will always be special to me.
Het knappe van dit non-fictie boek is dat het leest als een roman. Toegankelijk en informatief. Het grootste gedeelte beslaat de twee wereldoorlogen en de nasleep ervan. Dat is ook meteen het meest persoonlijke deel. De jaren 70 en verder zijn meer een beschouwing, met tot slot een wat sombere preek over de toekomst. Geert Mak combineert persoonlijke geschiedschrijving op een bijna speelse en niet emotionele manier met wereldgeschiedenis. Je moet er even voor gaan zitten, maar dan heb je ook heerlijk leesvoer.
Zeer interessant boek. Rode draad lijkt de naïviteit van de mensen aan de vooravond van gebeurtenissen die wij nu kennen als groot en schokkend. Dit zet mij aan het denken: voor welke zaken sluiten wij thans onze ogen?
In dit boek verbindt Geert Mak op een aansprekende manier zijn persoonlijke familiegeschiedenis met de grote algemene geschiedenis van de twintigste eeuw. Dat biedt mooie perspectieven om zo ook naar je eigen familiegeschiedenis te kijken. Geert was/ is de naoorlogse nakomer van een domineesgezin en groeide op in Schiedam, de oude brandersstad. Ik vind dit boek en ‘ hoe God verdween uit Jorwerd’ het meest geslaagde werk van Mak. Het vermogen om te schakelen tussen grote en kleine geschiedenis is zijn kracht. Hij loopt daarbij ook wel eens het risico dat het een manier van doen wordt om dingen zo met elkaar in verband te brengen. Zijn ‘In Europa’ vind ik te topzwaar. Je kunt als schrijver ook te hoog willen grijpen, maar schrijven houdt risico’s willen nemen natuurlijk wel in. Trefwoorden: 20e eeuw, Nederland, biografie .
"Ik moet denken aan de oudjaarsviering in 1911, zoals mijn tante Maart die beschreef. De hele familie die zwoegt om haastig een zeil af te maken voor een logger, die nog voor oudjaar van wal moet steken. De kachel die extra opgestookt wordt - een grote luxe - om oliebollen te bakken. De kinderen die in de lege werkplaats mogen knikkeren. De grote olielamp die nog even aan mag blijven. De genoegen 's avonds: kerkbezoek, chocolademelk, gerookte paling, een zondagsschoolboekje met een gekleurd plaatje voorop. Het gezamenlijke gebed om gezondheid en zegen in het nieuwe jaar. Twaalf uur: 'De klokken van de toren galmen en ergens vliegt een pijl in de lucht. Maar verder gebeurt er niets.'" (p. 629)
Miljoenen Europeanen hebben geleefd als mijn ouders. Ze probeerden om hun persoonlijke bestaan tussen al die breukvlakken door te loodsen. Ze vielen, stonden weer op, maakten hun keuzes tussen goed en kwaad, lieten altijd maar weer meningen en idealen op elkaar los in de onuitblusbare hoop dat het er iets toe zou doen. Miljoenen anderen leefden zomaar een eindje weg, wat konden ze anders dan leven bij de dag, ze hadden een vader, een moeder, misschien een grootvader, en een oude kerk achter de dijk, dat was alle geschiedenis die ze hadden. En daarnaast waren er nog eens de tallozen die de krankzinnigste bewegingen aanhingen en de raarste uniformen aantrokken enkel omwille van een handvol zekerheden en een brokje eten. Gezamenlijk vormden ze een ongekend nieuwe kracht in deze eeuw: de massa, die oorlogen voedde, revoluties aanjoeg, machthebbers maakte en brak. (...) In diezelfde triomfstemming [van de instorting van het communisme] kwam overal ter wereld een nieuw conservatisme tot bloei. In wezen was hier sprake van een soort ontdemocratisering, zowel in macht als in welvaart en ontplooiingsmogelijkheden. Signalen uit de maatschappij, minderheidsstandpunten, ze werden steeds vaker opzij geschoven. In West-Europa werd de betrekkelijke democratie van de nationale parlementen meer en meer uitgehold door de bureaucratie van de Europese Unie. De economische politiek werd steeds vaker gericht op het aanbod van het bedrijfsleven, en niet op de vraag van de mensen zelf. Onder opinie- en beleidsmakers begon de gedachte post te vatten dat dit een natuurlijke ontwikkeling was. Men meende dat de wereldheerschappij van de vrije markt onvermijdelijk was, nu de communicatietechniek zover was dat banken en investeerders de aarde konden omvatten als de beursvloer in hun eigen stad. Bovendien, zo verwachtte men, zou vrije concurrentie over de hele wereld uiteindelijk van voordeel zijn voor alle nationale economieën. Na het marxisme was de nieuwe ideologie die van de vrije markt. Maar het bleef een geloof, met alle blindheid die erbij hoorde. De beloften van de vrijemarktprofeten bleken al snel van weinig waarde. In Rusland - en ook elders - leidde hun ideologie voornamelijk tot een ongekende roof- en plunderpartij van de schaarse zaken die het land nog bezat. In het Westen werden tal van publieke diensten aan het marktmechanisme overgeleverd, wat in de meeste gevallen tot prijsverhogingen en kwaliteitsverlagingen leidde. Op alles moest opeens geld verdiend worden. De inhoud van het werk telde minder en minder. Een aantal mensen werd zeer rijk, de armen betaalden." (pp. 627-8)
Zo eindigt schrijver Geert Mak zijn boek De eeuw van mijn vader (1999), waarin hij de levens van zijn vader, moeder, broers en zussen beschrijft aan de hand van historische bronnen, interviews en eigen herinneringen - en deze levens in de context van hun tijd plaatst: de verzuilde samenleving, de dominantie van geloof in leven en politiek, de wereldoorlogen, het kolonialisme in Nederlands-Indië, de naoorlogse wederopbouw en welvaartsgroei, de culturele verschuivingen door de babyboomgeneratie, etc.
Bovenstaande twee citaten spreken boekdelen: rond 1900 was Nederland een simpele samenleving, primair gericht op landbouw en ambachtswerk, waar kleine gemeenschappen leefden rondom plaatselijke kerken, waar standen en nestgeur bepaalden wat iemands plek in de samenleving was, waar zuinigheid en discipline de kernwaarden waren. Het leven van de meeste mensen, zo ook de Maks en Van der Molens, speelde zich af op het eigen kleine eilandje en kabbelde van dag tot dag eentonig voort. De Eerste Wereldoorlog sloeg Nederland over, maar uiteindelijk haalde ook de veranderende wereld de Nederlandse samenleving in toen de Duitse legers in mei 1940 ons land binnenvielen en na de oorlog de Nederlandse elite haar koloniale pretenties - onder druk van de Amerikanen - moest opgeven.
Uiteindelijk is Nederland rond de eeuwwisseling een totaal ander land, een totaal andere samenleving geworden. Een land waar de massamens domineert; waar het consumentisme de geloofsbelijdenis heeft vervangen; waar allerlei ideologische twisten (vrije markt versus sociaaldemocratie, etc.) de religieuze twisten van weleer hebben vervangen; en waar de maatschappelijke ordening draait om het individu en niet langer om de gemeenschap. Een land van 15 miljoen inwoners (in 1995; inmiddels 18 miljoen in 2025), maar dat rond 1900 Nederland slechts 5 miljoen mensen telde. Een land waar de technologie de grootste transformatie sinds de agrarische revolutie heeft voortgebracht: televisie, radio, film, mode, leefstijl, etc. (en sinds Mak's schrijven aangevuld met internet, smartphones en sociale media).
Mak beschrijft prachtig hoe zijn vrome, gereformeerde ouders de laatste jaren van hun leven (gedurende de jaren zeventig) de maatschappelijke veranderingen niet meer konden bijbenen en apathisch toekeken hoe hun kinderen en kleinkinderen totaal andere levens gingen leidden - zonder een spoor van ressentiment of afkeuring overigens. Dit was hun wereld niet meer.
Mak's ouders stamden uit een wereld die voorgoed was verdwenen: een wereld van standen en religie, waar voor zijn vader een studie theologie een ticket voor een beter bestaan betekende; waar voor zijn moeder het gezin een levenslange gevangenschap betekende; waar een carrière als predikant (zijn vader) in Nederlands-Indië enorme familiale scheuringen teweegbracht (lange tijd nauwelijks contact met in Nederland achtergebleven familie; het terugsturen van eigen kinderen naar Nederland voor een betere opleiding, etc.) - in een tijd waar brievenpost per vliegtuig er weken over deed en telefoneren een vermogen kostte (!); en waar de ervaringen in de Jappenkampen tijdens 1942-1945 de levensbeschouwing en het wereldbeeld van zijn ouders tekenden.
Al met al is De eeuw van mijn vader een prachtig boek, dat de lezer meeneemt naar vervlogen tijden en die voorbije tijden tot leven wekt in al zijn geuren en kleuren. Voor een moderne lezer is het onvoorstelbaar hoe anders de wereld eruitzag in de eerste decennia van de twintigste eeuw. Helaas zijn de meeste getuigen van deze wereld inmiddels overleden, maar gelukkig hebben we nog boeken als deze van Mak, die als tijdcapsule dienen. Eigenlijk zou dit boek verplicht moeten worden op middelbare scholen: de jongste generaties hebben geen idee van de geschiedenis van Nederland en van de transformatie die onze samenleving in enkele decennia heeft ondergaan - men neemt alles voor lief en wentelt zich in wereldvreemde ideologische scherpslijperij (woke, neoconservatisme, etc.) die niets van doen heeft met de werkelijkheid.
Mak wijst op het eind van zijn boek op de gevaarlijke tendensen van de Europese Unie en de globalisering. Hij schreef dit in 1999 en anno nu kunnen we slechts concluderen dat zijn voorspellingen grotendeels zijn uitgekomen. Ironisch en gek genoeg is Geert Mak zelf volledig van zijn geloof geloof gevallen en predikt hij tegenwoordig de Europese eenwording en de ineenstorting van de Westerse beschaving door toedoen van Trump en de 'populisten'. Misschien lijkt hij toch meer op zijn vader dan hij durft toe te geven? Misschien is hij nu zelf beland in de eindfase van zijn ouders - waar zij de eigentijdse ontwikkelingen niet meer konden bijhouden - die hij zo mooi beschrijft?
Fascinerende lectuur: een heel brede kijk op de 20ste eeuw, de eeuw van razendsnelle evolutie, maar ook van totale waanzin in wreedheid. Boeiend hoe Mak de grote geschiedenis verbindt met de kleine, die van zijn eigen familie. We denken tegenwoordig soms: vroeger was het beter, maar als je de intolerantie en bekrompenheid ziet waar onze (groot)ouders mee moesten worstelen, dan is er geen enkele tijd zo goed als deze.
Mijn eerste Mak en niet mijn laatste. Dit genre ligt mij wel. Hij omschrijft erg mooi de ontwikkelingen van de twintigste eeuw - de eeuw waarin zijn vader leefde. Een zeer welkome toevoeging van mijn historisch besef.
Dit boek van Geert Mak, wat over zijn eigen familiegeschiedenis, leest als een roman. De vlotte schrijfstel samen met karakters zorgt ervoor dat je bijna onderdeel van de familie wordt. Helaas zijn niet alle momenten van een familiegeschiedenis even spannend waardoor sommige punten wat langdradig aanvoelen. Nog steeds vind ik het een erg goed boek
Zoals altijd kan Mak goed schrijven, de persoonlijke verhalen over zijn familiegeschiedenis waren dan ook leuk om te lezen. De historische context die gegeven werd vond ik soms nogal kort door de bocht, daar mistte ik wat diepgang en nuances. Daarmee krijgt de melancholische geschiedenisopa 3/5 sterren.
Aanrader! Veel geleerd over o.a. de verzuiling, de aanloop naar de wereldoorlogen en het leven in Nederlands-Indië. Af en toe wel hoge informatiedichtheid waar ik me even doorheen moest worstelen, maar Nederlandse geschiedenis (1900-1970) is mooi vervlochten met zijn eigen familiegeschiedenis, waardoor het toch erg toegankelijk leest
De geschiedenis van Nederland verteld met als leidraad de familiegeschiedenis van Geert Mak, vooral van zijn ouders, die beiden veel schreven en bewaarden waardoor hij veel bronmateriaal heeft.
De eerste hoofdstukken zijn het interessants, want het meest van onze tijd af, en mij minder bekend. Hier is hij ook vrij genuanceerd, al is hij terecht kritisch over aspecten van de verzuilde samenleving. Na de wederopbouw werd er niet veel nieuws gezegd, al was het niet verkeerd om te lezen, tot zo'n 1973.
Volgens Mak was dat het einde van de gloriejaren, maar veel van de problemen die hij daarna benoemd (1973-1999) zijn juist het gevolg van de ideologische omwenteling die plaatsvond in de jaren zestig. Hij blijft echter een kind van 1968, en zo verkondigd de 'rebelse' domineeszoon in de laatste hoofdstukken en de epiloog vooral een preek doorspekt met socialistische, ecologistische en eurofederalistische uitgangspunten: de dogma's van onze tijd.
De gedeeltes over het ouder worden van zijn ouders zijn wel interessant om te lezen, dat is mooi opgeschreven. Hoe zij, gereformeerden, precies proto-groenlinksers (PRP) werden, wordt me uit het boek echter niet duidelijk. Ik vermoed dat het met het altruïsme te maken heeft, de morele leidraad van christenen die socialisten geseculariseerd hebben.
Door die laatste hoofdstukken moet ik met terugwerkende kracht twijfelen over hoe Mak de eerdere decennia schets van de 20e eeuw. Uiteraard is die tijd ondertussen uitvoerig besproken, zijn de beschouwingen uitgekristalliseerd, maar daarin kan hij in zijn presentatie zeker ideologische keuzes hebben gemaakt. Zijn Keynesiaanse beschrijving van de laissez-faire aanpak van Coelijn tijdens de Depressie alleen al verdiend een antwoord vanuit liberaal perspectief.
Nu dus op zoek naar een dergelijk boek (of boeken), hopelijk iets dat niet compleet vanuit conservatief oogpunt is geschreven.
Mooi verhaal waarin je de geschiedenis van de familie Mak door de hele 20e eeuw heen volgt. Naast een persoonlijk verhaal waarin je Catrinus Mak leert kennen ook een interessante blik op de geschiedenis door de 20e eeuw.
Of zoals Geert Mak het zelf omschrijft: "Nu, na honderd jaar van bloed en idealen, weten we meer. Het is tijd om onze historische arrogantie los te laten, om bruggen te slaan door de tijd, om naast de voorgaande generaties te gaan staan."
saya memahami judul eeuw van mijn vader sebagai "jamannya bapak saya". suatu cara menceritakan masa lalu yang menggunakan ayahnya sendiri sebagai tokoh yang bergerak dalam ruang dan waktu masa lalu. pak mak, ayah penulis buku ini, hidup di peralihan jaman. suatu periode historis yang oleh para sejarawan dianggap penting berhbung dengan modernisasi bagian-bagian dunia selain eropa, ekspansi dan ekspedisi orang-orang dan gagasan dari eropa ke belahan lain dunia. tidak heran bila kemudian juga nyerempet ke hindia-belanda, atau indonesia sebagai wilayah kolonialisasinya. yang menarik lagi dari buku tebal ini, selain gaya menulisnya yang lancar dan kaya sekali dengan data, adalah caranya melihat. caranya melihat adalah dari tradisi keluarga protestan. cara melihat ini melahirkan perspektif baru terhadap kolonialisasi, panggilan untuk menolong dan "menyelamatkan" pribumi dari kebodohan dan rasa rendah diri. dan berbagai hal yang belum semua saya selesaikan bacanya. ia mengisahkan bahwa pada tahun 1899 di schiedam belum umum orang naik sepeda: "trem dan sepeda belum umum dipakai. tata kota dan struktur perdesaan didasarkan atas jarak jalan kaki.." suasana yang dibangun dari kalimat itu mengesankan bahwa belanda di peralihan abad kelihatan ndesa bianget.... buku ini diterbitkan oleh penerbit sinar harapan, yang sedikit banyak membawa cara memandang ala kristen protestan di indonesia. karena itu buku ini jadi khas, unik, dan bagus lagi!
De beschrijving van de eerste helft van de twintigste eeuw is een geweldige manier om kennis te maken met gewone mensen in ongewone tijden. Het boek verliest helaas van kracht in de tijd na de oorlog - het lijkt alsof Mak het verhaal na zijn eigen geboorte óf te intiem óf te oninteressant vindt (of simpelweg het maximum aantal pagina's heeft bereikt). Desondanks is het boek zeer de moeite waard, en écht een aanrader.
Weer een ongelofelijk interessant en leerzaam boek. Het is absoluut geen droge geschiedenis maar bijna verslavend! Ook weer voorgelezen door Job Cohen die dat echt geweldig doet! Extra bijzonder is dat de familie Mak in het zelfde Jappenkamp zat als mijn moeder. Dat bracht het allemaal weer wat dichterbij. Ik ben van plan alle boeken van Mak op Storytel te beluisteren.
In één adem uitgelezen. Veel geleerd en weer opgefrist over Nederland in de 20e eeuw. De stijl van schrijven is zeer aantrekkelijk ondersteund door mooie foto’s die het geheel nog dichter bij je huid brengen. Een echte aanrader!
Zeer interessant om te lezen, Onvoorstelbaar om alle veranderingen die ouders hebben meegemaakt te bevatten. Wel een aantal keer wat storende herhalingen.
Tja, we zouden eigenlijk kunnen zeggen dat we in een constante revolutie leven sinds het begin van de 20e eeuw. Het is ongelooflijk hoeveel er is veranderd in zo'n korte tijd, niet alleen op economisch en technologisch gebied, maar voornamelijk op sociaal gebied. In De Eeuw van mijn Vader (voor mij inmiddels in de Eeuw van mijn Overgrootvader) beschrijft Mak de ongelooflijk veranderingen op een levendige en uitgebreide manier.
Op school leer je enkel de gebeurtenissen kennen, maar de denkbeelden van mensen en de effecten van bepaalde gebeurtenissen leer je dan weer niet. Neem bijvoorbeeld de opkomst van de TV en het feit dat men voor het eerst een échte opstand (in Budapest) kon zien, zonder er ook maar iets aan te doen. Nu is dit heel normaal (En wellicht worden we daardoor minder empathisch), maar toen was dit echt een nieuwigheid. Het gevoel van machteloosheid kwam op. Mak linkt dit op een fijne manier.
Ten slotte is het toch wel vreemd om te lezen dat begin 1900 nog zoveel kinderen stierven aan (nu) onschuldige ziektes en dat veel Nederlanders nog echt in armoede leefden. In slechts 100 jaar ging Nederland van armoede naar welvaart. Het is dezelfde ontwikkeling die veel Aziatische, Afrikaanse en Zuid-Amerikaanse landen op dit moment meemaken. Juist door de geschiedenis van Nederland van afgelopen eeuw te weten, kunnen we de toekomst van deze landen nu enigzins voorspellen.
Ik heb dit boek al vaak in 'top 10 lijstjes' voorbij zien komen. Het bleek terecht te zijn, want hij gaat ook in die van mij terecht komen. Het is mooi om te lezen hoe een gezin de rafelranden van de geschiedenis gedurende de 20ste eeuw meemaakt. Ik heb veel njeuwe inzichten gekregen over de tijdsgeest waar mijn grootouders in geleefd hebben.
Het enige wat mij minder aantrok was het religieuze kant van het boek. Hoewel ik goed begrijp dat dit er zeker bij hoort, interesseerde dit onderwerp mij minder.
Goed boek, ik zou het iedereen aanraden die interesse heeft in het leven hoe je grootouders dat ervaren hebben.
Dit is zó'n goed boek! Neem hier echt de tijd voor, de informatiedichtheid is hoog. Geert Mak is de familiegeschiedenis ingedoken en omschrijft het leven van zijn vader, vlak voor diens geboorte en tot kort na diens overlijden. Het leven van z'n vader is de rode draad waarmee Mak je meeneemt door de geschiedenis van pakweg de jaren 1890-1999. Door het continu te koppelen aan dit Nederlandse gezin en zijn schrijfstijl komt de geschiedenis tot leven. Niet alleen zorgt het bij mij voor veel meer inzage in deze periode, ook geeft hij je genoeg stof tot nadenken mee. Iedere bladzijde genoten!
Zo belangrijk dat we lezen hoe het in de eeuw voor ons gegaan is. Ik kan nu de maatschappelijke en culturele gebeurtenissen een stuk beter plaatsen. Vreemd om te bedenken dat de eeuw die voor ons ligt mijn eeuw wordt. Dit boek laat je daarover nadenken. Dan is geboren worden aan het einde van 1999 best interessant.
Verder heb ik uit dit boek meegenomen hoe gelppf en liefde een vuurtoren kan zijn als je vreselijke gebeurtenissen meemaakt. En hoe je daarna nog kan genieten van je leven.
Wat een geweldig boek. G. Mak beschrijft het leven van zijn vader , vlak voor zijn geboorte en na zijn dood en neemt je mee in de geschiedenis van Nederland in de 20ste eeuw. Het helpt om de gereformeerde tijd van je (groot)ouders beter te begrijpen en geeft ook een inkijkje in de oorlogsmisdaden van de Nederlander in de onafhankelijkheidsoorlog van Indonesië.
Prachtig boek, Geert Mak weet op een verhalende wijze met het leven van zijn vader als leidraad de twintigste eeuw te beschrijven met uitstapjes die vooral perspectief bieden op Nederland in de context van Europa en de wereld. Je ziet hoe het menselijk bestaan inherente aspecten kent en hoe die tot uiting komen in de context van de tijd.
Bijzonder goed boek waarin Mak knap zijn familiegeschiedenis verweeft met de Nederlandse geschiedenis in (vooral het eerste deel) van de 20ste eeuw, met veel aandacht voor het geloof en Nederlands-Indië.
Dit boek beschrijft de sociale en maatschappelijke ontwikkelingen in Nederland van de 20ste eeuw aan de hand van een familiegeschiedenis. Zeer interessant en boeiend.