Bernhard: een verborgen geschiedenis

by Annejet van der Zijl

Na met veel succes de mens achter `schaduwkoningin Annie M.G. Schmidt achterhaald te hebben, heeft Annejet van der Zijl zich nu gewaagd aan een zoektocht naar de historische waarheid achter de mythe Bernhard. Het resultaat is een verhaal van faustiaanse allure. Een astmatisch gepest jongetje met louter onvoldoendes voor sport, dat zich wist te transformeren tot het summum van een geallieerde oorlogsheld met een heel volk aan zijn voeten. Maar ook Bernhard betaalde wel degelijk een prijs voor de keuzes die hij maakte, en als er iets is wat dit boek duidelijk maakt, dan is het wel dat hij veel minder dan hij deed voorkomen de regisseur was van zijn eigen leven. Bernhard is niet bepaald het stoere jongensboek waarmee hijzelf de geschiedenis in had willen gaan. Het is ook zeker niet het inktzwarte scenario dat zijn tegenstrevers van zijn leven maakten. Het is allemaal veel toevalliger, kleiner en vooral menselijker dan dat. En daarom, misschien wel voor het eerst, begrijpelijk.

Genres: History, Nonfiction, Biography, Politics, Dutch Literature

458 pages, Hardcover

First published March 1, 2010

About the author

Annejet van der Zijl is a Dutch writer. Born in 1962, she studied mass communication at the UVA in Amsterdam and did a MA International Journalism at City University in London. She worked in magazine journalism until 2000, meanwhile publishing her first book Jagtlust, about a ramshackle villa that in the sixties was a meeting place for many artists and poets. Annejet van der Zijl lives in Amsterdam with her husband, a journalist.

(from Wikipedia)

Reviews

[Mechelien Van Pelt · Rating 5 out of 5]

Een boek over het leven van prins Bernhard. Het is verbazingwekkend hoezeer hij dingen uit zijn leven mooier heeft laten lijken dan ze waren. In eerdere biografieën heeft hij zelf besloten wat er in de boeken moest en wat er echt uit gelaten moest worden. Dit boek is daarin anders, omdat het pas na zijn dood geschreven is.

Ook zijn in dit boek heel duidelijk de ontwikkelingen van de vorige eeuw te zien. Bijvoorbeeld de aanloop richting de eerste en tweede wereldoorlog. Het is een biografie maar ook een soort oorlogsroman, maar dan op een heel andere manier dan ik ooit eerder gelezen heb. Echt een aanrader!

[Jeroen · Rating 4 out of 5]

Annejet van de Zeijl maakt in haar proefschrift een ding volstrekt duidelijk: het beeld dat de meeste mensen van Bernard hebben (en dat gold ook voor mij) heeft niets met de werkelijkheid te maken. Dit beeld is bewust gecreëerd door Bernard, en door mensen in zijn staf, die een uitstekend gevoel hadden voor PR. Het is een sprookje, bedoeld om Bernard mateloos populair en in de praktijk vrijwel ontastbaar te maken, terwijl tegelijkertijd alle “smetten” uit zijn levensverhaal worden weggepoetst.
Als van de Zeijl alle mythes en onwaarheden heeft ontmaskerd, blijft een beeld over van Bernard dat vrij onthutsend is: een over het paard getilde, verwende playboy, een “golddigger” die Juliana uitsluitend trouwt voor haar geld, en haar later openlijk en meerdere malen bedriegt met andere vrouwen, een jongen die, vanuit zijn achtergrond, weinig opheeft met democratie of zelfs moraliteit (“Morals are for the poor”), en des te meer met snelle auto’s. Die, zoals zovelen uit zijn generatie, teleurgesteld is door de “oude mannen” van de Weimar Republiek, maar enthousiast wordt van de jonge NSDAP en diens fanatieke leider, die wel dingen voor elkaar krijgt. Die langdurig en overtuigd lid wordt van de SA, waar hij de kans krijgt om zijn voorliefde voor auto’s en vliegtuigen uit te leven. Een opportunist, die vrijwel alleen zijn eigen belang nastreeft, met maar één echte loyaliteit, die aan zijn moeder, een vrouw die door van de Zeijl wordt omschreven, als iemand die haar hele leven gewend was om in alles haar zin te krijgen.
Van de Zeijl spreekt geen oordeel uit, maar laat dat aan de lezer over. In een aantal gevallen legt ze uit dat de ideeën en het handelen van Bernard, heel normaal waren in het milieu (verarmde aristocratie) en de tijd (Interbellum in Duitsland) waarin hij opgroeide.

[Robert Lambregts · Rating 5 out of 5]

4.5 to 5 sterren. Bernhard was een prachtig boek, goed geschreven en grondig onderzocht. Het gaat over de beginjaren van de man die wij in Nederland als Prins Bernhard zijn gaan kennen. Het verhaal begint zelfs voor zijn geboorte en ik vind de persoon Bernhard mateloos intrigerend, hoe controversieel hij ook was in zijn leven. Soms tot op het sneue af. Maar wat een voer voor verhalen is die man geweest en ondertussen heb ik al meerdere boeken gelezen waarin hij een grote rol speelt, en hoe meer je te weten komt, hoe fascinerender het is.
Annejet van der Zijl heeft hiermee een boek neergezet dat absoluut lof verdient en, ondanks dat ik al fan was van haar werk, ze mijn bewondering voor haar werk alleen maar groter maakt. Ze is één van mijn favoriete auteurs van Nederlandse bodem en ik kijk daarom al uit naar haar volgende boek. Maar eerst even bijkomen van deze. Wat een trip. Heerlijk.

[Loes Lammertink · Rating 4 out of 5]

Pfoeh, blij dat ik hem uit heb. Met elke bladzijde erbij ging ik Bernhard meer haten. Maar goed geschreven en ik ben blij dat ik nu ‘weet hoe het zit’. Blijf sowieso een Annejet fan. Joe!

[Sarah · Rating 3 out of 5]

Ik vond dit denk ik het minst interessante boek van Annejet dat ik al las. Komt denk ik deels doordat ik van te voren weinig beeld bij Bernhard had en er dus niet veel hoefde worden bijgesteld en deels omdat ik het überhaupt niet zo'n boeiend figuur vind.

[Caat · Rating 3 out of 5]

Grootste deel van het boek gaat over Bernhards jeugd en het Duitsland van rond WWI. Dat is ook erg interessant. Nazisme is geen Duits-cultureel verschijnsel, maar een exces na meervoudige crisis en gebouwd op een doorgewinterd Europees antisemitisme.

Bernhard was een schlemiel. Een man zonder echt goede scholing. Een nietsnut. Annejet kiest net die citaten die dat beeld ondersteunen. Ze mocht haar onderwerp voor geen meter.

[Maike Klip · Rating 4 out of 5]

Mooie beschrijving van het Duitse sentiment onder de elite in het begin van de 20e eeuw. Vond de eerste helft beter dan de 2e helft, maar dat komt waarschijnlijk omdat de eerste helft meer over de Duitse geschiedenis ging, de familie van Bernhard en de 2e helft over Bernhard zelf.

[Kim Stolk · Rating 4 out of 5]

Heel interessant! Leest als een oorlogsroman. Het gaat niet alleen over het leven van Bernhard, zijn karaktereigenschappen en keuzes, maar ook over de geschiedenis van Duitsland en hoe dàt Bernhard gevormd heeft.

[Rosa · Rating 4 out of 5]

Interessant om aan de hand van Bernard’s leven de Duitse geschiedenis langs te gaan. En om meer te leren over dit controversiële figuur in ons koningshuis. Arme Juliana 🥲

[Karin Le Blanc · Rating 3 out of 5]

I have always felt somehow connected with Prins Bernhard because I was born on his 50th birthday. When you grow up you gradually begin to realise there is more to a person than what you see on TV during queens day. You learn about a marriage for prestige/money, adultery, children out of wedlock, Lockheed affair, loss of face.
This book gives a good impression of German nobility late 1800s and early 1900s, WW I and II, how it was to live in the Netherlands after WWII. My lasting impression of prins Bernhard remains one of a scoundrel who never really grew up and who overestimated his ability to bend people or situations to his will.

[Marjet · Rating 3 out of 5]

Het boek is vooral interessant omdat het inzicht geeft in Bernhards jeugd. De oorlogsjaren, maar vooral het huwelijk met Juliana, wordt wel afgeraffeld en ik denk dat er betere boeken zijn over die inhoud. Maar die ga ik niet lezen.
Annejet heeft de mens achter de schurk, de leugenaar en de sprookjesprins willen neerzetten. Daar is ze zeker in geslaagd, al blijf je toch vooral met het gevoel achter dat hij een enorme opportunist was.

[Marielle · Rating 3 out of 5]

Als geïnteresseerde in de Duitse cultuur en geschiedenis vond ik het een lesenswert boek. Echter, ik was nogal teleurgesteld dat de jaren na de tweede wereldoorlog nauwelijks aan bod kwamen. Maar, hulde voor de schrijfster die op nauwgezette wijze Bernhard neerzet als de persoon zoals heel Nederland 'm nu ook wel ziet denk ik: een narcistische playboy met een nogal flexibele opvatting van het concept 'waarheid'.

[Corné · Rating 5 out of 5]

Een topbiografie van Annejet van der Zijl. Het verhaal van Prins Berhard is compleet en voorzien van zijn steeds weer veranderende context. En bovendien ook nog heel goed leesbaar. De beste biografie die ik ooit gelezen heb.

[Kabaal van Napels · Rating 5 out of 5]

Een ontluisterend portret

"Bernard - Een verborgen geschiedenis" van Annejet van der Zijl is een portret van Prins Bernard (zur Lippe-Biesterfeld) dat probeert de mythe van zijn persoon te ontrafelen door terug te gaan naar zijn Duitse oorsprong. Het doel is om zo Bernards latere gedrag te verklaren en te begrijpen. Tegelijkertijd vertelt de schrijfster in "Bernard" het verhaal van de Duitse adel en zijn tijd in de Weimar republiek: verarmd, antidemocratisch, militaristisch, zoekend naar een nieuwe plek in een post-1918 wereld en nog steeds met een international netwerk van verre verwanten en kennissen die elkaar vaak helpen. Het resultaat is een goed geschreven boek en een meeslepend verhaal dat ik in één keer heb uitgelezen.

De schrijfster volgt het leven van de jonge Bernard en legt de officiële geschiedschrijving naast uitspraken van ooggetuigen en andere bewijsstukken. Het gevolg is onder anderen dat van der Zijl overtuigend in haar bewijs is dat Bernard bijvoorbeeld zeker niet de witte raaf is geweest die vanaf het begin het gevaar van het nazisme onderkende en er zich tegen verzette (zoals de officiële geschiedschrijving dat vermeldt). In plaats daarvan is het beeld dat ze oproept ontluisterend voor de hoofdpersoon en ontnuchterend voor de lezer. De mythe, die jarenlang zorgvuldig is gecreëerd en in stand gehouden door met name de Prins zelf, spat als een zeepbel uiteen. Wat overblijft in "Bernard" is een verwende playboy, opportunist, klaploper, vreemdganger, geldwolf, "Kriegsbummler", Benzedrine gebruiker, plunderaar en fantast, maar ook iemand die door zijn huwelijk met Juliana in 1936 de Nederlandse monarchie redt.

Door dat laatste kan hij daarna eigenlijk niet meer stuk bij veel Nederlanders, wat hem in de gelegenheid stelt de hubris te ontwikkelen die hij demonstreert vanaf het begin van zijn rol als Prins-gemaal. En toch,...ondanks al het bovenstaande denk ik dat Bernard niet veel anders heeft gehandeld dan talloze andere telgen van adellijke families door de eeuwen heen. Dat hij de gouden kans met beide handen greep en daarna het onderste uit de kan heeft geprobeerd te halen maken hem ook hier geen witte raaf. Het maakt hem niet sympathieker, maar wel menselijker.

Samenvattend, "Bernard - een verborgen geschiedenis" is een aanrader voor een ieder geïnteresseerd in de moderne vaderlandse geschiedenis en het koningshuis in het bijzonder.

[Vicky · Rating 5 out of 5]

Interessant boekje over Bernard zijn leven. In de eerste plaats om vanuit het perspectief van een persoonlijk verhaal een beeld te krijgen van voor-oorlogs Duitsland en hoe de omstandigheden het klimaat schepten voor de 2e WO. Waar de 1e WO begon met soldaten die zingend naar het front gingen, eindigde het in teleurstelling, veel verliezen en en de gigantische herstelbetalingen vanuit Versailles. Het perspectief op de adellijke families van Duitsland veranderde, en ze hadden vele verliezen geleden, zowel economisch als in de zin van steun vanuit de burgers. In de Weimarrepubliek werden adellijke privéles afgeschaft. De torenhoge herstelbetalingen en economische crises zorgden voor een land waarin veel armoede en onvrede heerste. Bovendien voelden de Duitsers zich vernederd door Versailles. De belofte van Hitler om Duitsland weer op de kaart te zetten vond daarmee makkelijk support. In dit klimaat groeide Bernard op. In een adellijke, maar toch ook arme familie. Met persoonlijke drang naar status en geld. En naar het pleasen van zijn moeder. Het boek omschrijft hoe Bernard zijn jeugd is geweest, waar hij eigenlijk tot laat op school een beetje een outsider was (en als kind zelfs lang thuisscholing kreeg). Uiteindelijk met bepalende (deels familie)vrienden poogde Bernard ernaar om in rijke kringen zich te begeven. Na het trouwen van Juliana, wat vooral gemotiveerd was vanwege de status en vermogen, deed hij zijn leven lang moeite om zijn geschiedenis naar zijn hand te framen. Niet in de laatste plaats omtrent het NSDAP lidmaatschap waarover hij “met hand op de bijbel” loog. Ook verkreeg hij via zijn schoonmoeder Wilhelmina rollen zoals leider van de verzetsgroep, terwijl van intern daar weinig tot geen steun voor was. Op basis van dit boek lijkt hij, in ieder geval gedurende zijn leven, tot redelijke mate in staat te zijn geweest om zijn imago naar zijn hand te zetten. Dit boek biedt een mooie kijk op wat op basis van uitgebreid onderzoek, een eerlijker verhaal zou moeten zijn.

[Alex Knipping · Rating 3 out of 5]

In dit boek lezen we vooral veel nieuws over de jeugdjaren van Bernhard en daaruit komt de verklaring naar voren van de man die hij zou worden. Zijn ouders, en dan vooral zijn vader, heeft zich tot het uiterste ingespannen om de Biesterfeld-tak van de Lippe familie op te stoten in de vaart der volkeren. Ze werden een beetje met de nek aangekeken en met veel inzet, trots en soms geluk, slaagde Bernhards vader erin om geld, aanzien en positie te verwerven, al bleef het een kwetsbaar evenwicht. Toen Bernhard opgroeide was het tij eer gekeerd in nadelige zin en was er weinig over. Wellicht maakte juist dat het nodig voor de jonge Bernhard om een mythe om zich heen te weven. Dat heeft hij tot het eind van zijn leven gedaan. Door zijn moeder werd hij blijkbaar op handen gedragen en ook dat droeg bij aan zijn karakter. De oorlog bood bovendien de mogelijkheid om uit te groeien tot een nationale held en daarmee kon Bernhard zich vrijwel alles veroorloven wat hij wilde. Toen hij na die tijd weer heel wat stappen terug moest zetten moet dat moeilijk zijn geweest voor hem. Ik vermoed dat hij inmiddels zelf was gaan geloven in de hele leugens en de halve waarheden die hij vertelde over zijn verleden.
Wat ik een beetje jammer vond aan dit boek is dat Annejet van der Zijl haar antipathie jegens Bernhard niet kon verhullen. Iets meer distantie zou een betere biografie hebben opgeleverd. Dat gezegd hebbende, het bleef een plezierig boek om te lezen.

[Cees Oomens · Rating 4 out of 5]

Zeer volledige en ontluisterend biografie van Prins Bernhard. Intussen is vrij algemeen bekend dat Prins Bernhard, op zijn zachts gezegd, een discutabele reputatie had en hij is eigenlijk allang van zijn voetstuk gevallen. Mij waren echter alleen een aantal incidenten bekend, zoals de Lockheed affaire, zijn buitenechtelijke escapades en de problemen met zijn NSDAP verleden. In deze biografie plaatst de auteur zijn leven en opvoeding echter heel goed in de context van het wereldbeeld van de Duitse adel in de 19e eeuw en de teloorgang van die adel na de eerste wereldoorlog. Bernhard is helemaal opgegroeid en gevormd in die adellijke traditie (weliswaar in een sterk verarmde tak) en kon daardoor zijn hele leven een verwende kwajongen blijven. Met name de manier waarop hij Juliana en Wilhelmina inpalmde en zijn rol in de oorlog was mij allemaal minder bekend. Bernard was een charmeur en een enorme netwerker en had er geen moeite mee zijn positie in het koningshuis te gebruiken voor eigen gewin. Daarnaast is hij er heel erg goed in geweest een mythe om zich heen creëeren met behulp van wat wij nu "fake news" zouden noemen. Ik vind het boek goed geschreven, heb de indruk dat Annejet van Zijl haar research heel goed heeft gedaan en vind dat ze er in geslaagd is een stuk recente geschiedenis heel goed te duiden. Zeer de moeite waard om dit boek te lezen.

[Petra · Rating 2 out of 5]

Annejet van der Zijl geeft in Anna een prachtig beeld achter de vrouw die bekend is bij de meeste Nederlanders. Daarom dacht ik ook te beginnen aan haar boek over Bernhard. Dit boek geeft inzicht in waar Bernhard vandaan komt en geeft de lezer vooral het beeld dat we alles wat we over hem weten in twijfel mogen trekken. Hij maakte zijn eigen verhaal en kreeg daar later hulp bij om de PR rondom het koningshuis in positiever daglicht te stellen. Het verhaal begint als een geschiedenisles over de Duitse koningshuizen. En eindigt abrupt omdat van der Zijl ervoor kiest dat die jaren niet zijn spannendste waren.

Het verhaal over Annie betrekt de lezer in haar hele leven, en leest bijna meer als fictie dan als een biografie. Dit verhaal over Bernhard blijft op een afstand. Niet vreemd, zijn leven is natuurlijk goed voor ons afgeschermd (als boeren, burgers en buitenlui) en we weten niet wat wel en niet waar is. Voeg daarbij de voorkeur van de schrijfster voor het onderwerp toe en daarmee krijg je vooral inzicht in verslagen en brieven over de prins dan over de persoon zelf.

[Do_81 · Rating 4 out of 5]

Ik werd erg kwaad van het lezen van deze geschiedenis, en ben ook een dag nadat ik het uit heb nog een beetje aan het stomen en nadenken over hoe ik de monarchie omver zou kunnen werpen. Gewoon bizar hoe de adel zich totaal immoreel kan gedragen en er mee weg komt (en tegelijkertijd aan de orde van de dag ook nu met Trump). Annejet van de Zijl schrijft een goed verhaal en de enige reden dat dit minder fijn leest dan De Amerikaanse Prinses is dat de schrijfster Bernhard een eikel vindt. Ze laat ons echter zelf oordelen aan de hand van brieven van hemzelf (na de tweede wereldoorlog probeert hij te regelen dat hij Duitsland mag plunderen, want hij heeft daar recht op vindt hij!), brieven van anderen en documenten die laten zien dat hij een leugenaar was.
Ik denk dat ze ook de rest van zijn leven nog wel op een spannende manier had kunnen beschrijven, maar dat dat een te lang en te kwaadmakend boek zou opleveren. Ik was hier in elk geval even grondig klaar mee.

[Frank · Rating 4 out of 5]

Toch wel een verbijsterend portret van een man waarvan ik al wist dat het geen grijze muis was. De biografie start bij de voorouders van Bernhard en eindigt grofweg bij het einde van WOII. En alhoewel ik die periode voor zijn geboorte een stroef deel van het boek vond snap ik achteraf wel waarom de auteur ons hier zo inhoudelijk in meeneemt.
Eigenlijk ervaarde ik de biografie als een lange aaneenschakeling van ontkrachte mythes. Niets is wat het lijkt (of leek) bij de prins. Weliswaar laat de schrijfster haar expliciete mening hierbij achterwege maar ik voel aan alles dat ze zelf ook wel verrast is door haar ontdekkingen. Daarmee is het geen objectieve waarneming (bestaat er wel zoiets als een objectieve biografie?) maar je blijft wel gefascineerd tot het eind.

[Erin · Rating 2 out of 5]

Wat kan ik er over zeggen.. Het is zeker een interessant en gedetailleerde beschrijving van een stuk geschiedenis van oa het Nederlandse Koningshuis.
Echter, naar mijn gevoel begon pas ruim over de helft het daadwerkelijke verhaal van Bernhard. Het boek gaat erg veel en erg gedetailleerd in op de geschiedenis van de Duitse vorstelijke familie, hun struggles gedurende de 1ste wereld oorlog en de daarop volgende Weimar republiek. Wanneer er daadwerkelijk over Bernhard wordt geschreven, gaat het met name over de periode van zijn jeugd tm de 2de werled oorlog. De rest van zijn leven wordt in slechts 1 (van de 10) hoofdstuk beschreven.
Al met al een zeer interessant boek, maar ik had toch echt meer inhoud over Bernhard zelf verwacht.

[Mathieu Joyeux]

Goed geschreven verhaal over een jongen die in zijn eigen mythe is gaan geloven. Een omhooggevallen adellijke die uit noodzaak met een Nederlandse prinses trouwde omdat zijn vader hem niks nagelaten had en hij zelf nog nooit had gewerkt voor zijn geld.

Bernard heeft tot het einde zijn 'grootste' imago proberen in stand te houden. Hierbij moest hij zich in steeds grotere bochten wringen en blijven vastklampen aan zijn zelf aangewende oorlogsheldenstatus.

Naast een biografie ook een mooie oorlogsroman die de twee wereldoorlogen uiteen zet en de visie van de Duitse elite van die tijd hierin verwerkt.

[Laure]

Ik moet eerlijk zeggen dat ik helemaal niet zoveel wist van Bernhard en daarom graag dit boek wilde lezen. Zijn Duitse jaren heb ik met veel plezier gelezen (deels vanwege de sociale en historische context die me zo interesseert) maar zo rond de WOII laste ik een lange pauze in, omdat ik hem te onsympathiek vond. Gelukkig bleek dat het boek voornamelijk over de vorming van Bernhard draait en ik nog maar zestig bladzijdes hoefde door te bijten. Ik ben wel altijd onder de indruk hoe vlot Van der Zijl kan schrijven.

[Lieke M · Rating 3 out of 5]

Stond toevallig op de e-reader, dus maar gelezen - zou er zelf niet snel op gekomen zijn. Desalniettemin met veel interesse gelezen, een intrigerend inkijkje in het vreemde instituut "monarchie", en daarnaast doorloop je een interessante geschiedenis van Duitsland in de afgelopen 150 jaar. Het einde is alleen een beetje abrupt, prins Bernhard in zijn tijd als prins na WOII wordt in enkele pagina's afgedaan, terwijl niet voor elke lezer de details van bijv de Lockheed affaire nu tot algemene kennis behoort.

[Jamie · Rating 5 out of 5]

Meeslepende biografie die zeer leesbaar is, alhoewel het een doorwrocht geheel vormt op basis van zeer gedegen onderzoek. Naast biografie ook een mooie vertelling over het interbellum in Duitsland, de desillusie, de rampspoed en de teloorgang van de adel en de opkomst van het nazisme. Absolute aanrader.

[Ankie · Rating 5 out of 5]

Voor mij is Bernard nu als prins van zijn sokkel getrokken, máar als mens een gewone opportunistische levensgenieter die het hoog in de bol heeft. De schrijfster zien hem, op zijn zachtst gezegd, niet als een held.
De geschiedenis v Duitsland en Nederland met betrekking tot zijn levenjaren wordt boeiend beschreven. Heerlijk boek

[Sippy van der Meer · Rating 4 out of 5]

Interessant boek. Geeft waarschijnlijk het meest waarheidsgetrouwe beeld van Bernhard dat je kunt krijgen. Een opportunist die in zijn eigen mythe is gaan geloven. Zelfs de meest enthousiaste monarchist gaat hierdoor twijfelen aan het voortbestaan van het koningshuis. Als Beatrix niet schoon schip had gemaakt, vraag ik me af of de monarchie in ons land tegenwoordig nog had bestaan.

[Gerdien · Rating 5 out of 5]

Annejet van der Zijl schrijft prettig, en weeft feiten in de tekst zonder dat dit saai of opsommerig wordt. En wat een feiten en informatie heeft ze bij elkaar gebracht! Hier en daar ontluisterend, en daardoor een geweldige biografie.

[Dave · Rating 4 out of 5]

Een simpele, niksige vent, charmant en handig met de media, belandt per huwelijksvoltreffer op de voorgrond van de geschiedenis. Heerlijke biografie, inclusief originele analyse van het ontstaan van de Tweede Wereldoorlog.

[TienD · Rating 3 out of 5]

Ik kende Prins Bernard alleen als publiek figuur. Dit boek geeft meer achtergrondinformatie over zijn leven, met name zijn familiegeschiedenis. En verklaart misschien ook waarom zijn nazaten doen zoals ze doen. De ondertitel Een verborgen geschiedenis vind ik erg passend.