What do you think?
Rate this book
Ego's en andere ongemakken
We herkennen vaak wel de opgeblazen ego’s van anderen, maar niet die van onszelf. Treffend beschrijft Roos Vonk de dwalingen van de menselijke geest, zoals de illusie dat je later wél tijd hebt, waarom seks op economie lijkt, waarom slijmen werkt, hoe machtige mensen hun realiteitszin verliezen, hoe bonussen het ego behagen en de wijsheid ondermijnen, waarom politici discussiëren over besluiten die ze allang genomen hebben, waarom mensen volharden in onbeantwoorde liefdes, waarom brainstormen effectief líjkt maar het niet is, waarom ‘jezelf zijn’ zo moeilijk is, en vele andere herkenbare psychologische verschijnselen uit het dagelijks leven.
Met haar brede kennis van zaken en inzicht in de menselijke natuur houdt ze de lezer een ontnuchterende spiegel voor en laat ze je bent net als iedereen. Ze doet dat zo verfrissend en luchthartig dat iedere lezer zijn menselijke gebreken met alle plezier zal herkennen. Dit boek is gebaseerd op haar veelgelezen columns voor Psychologie Magazine en Intermediair, waarover lezers al jaren zeer enthousiast zijn.
Roos Vonk is hoogleraar Sociale Psychologie aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Daarnaast is zij freelance trainer en adviseur. Ze heeft ruime ervaring met coachen en adviseren, en weet haar inzicht in alledaagse strubbelingen feilloos te integreren met wetenschappelijke kennis over de menselijke natuur.
Met haar brede kennis van zaken en inzicht in de menselijke natuur houdt ze de lezer een ontnuchterende spiegel voor en laat ze je bent net als iedereen. Ze doet dat zo verfrissend en luchthartig dat iedere lezer zijn menselijke gebreken met alle plezier zal herkennen. Dit boek is gebaseerd op haar veelgelezen columns voor Psychologie Magazine en Intermediair, waarover lezers al jaren zeer enthousiast zijn.
Roos Vonk is hoogleraar Sociale Psychologie aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Daarnaast is zij freelance trainer en adviseur. Ze heeft ruime ervaring met coachen en adviseren, en weet haar inzicht in alledaagse strubbelingen feilloos te integreren met wetenschappelijke kennis over de menselijke natuur.
- GenresNonfictionPsychology
192 pages, Hardcover
First published January 1, 2009
1 person is currently reading
30 people want to read
About the author
Roos Vonk
13 books6 followersRoos Vonk is a Dutch professor of social psychology at the Radboud University of Nijmegen. She studied at Leiden University, received her PhD in 1990, and became professor at Nijmegen University in 1999.
Actively popularizing psychology, she writes books on the subject for both the general and the academic audience, and also gives lectures, management training, and writes columns (for instance, in Psychologie Magazine and Intermediair).
Roos Vonk has published articles and books on flattering, vulnerable egos, first impressions, flirting, intimate relationships, power and leadership, self-image and self-knowledge. She's also done research on overconfidence, emotional incontinence, and ways for self-improvement.
Actively popularizing psychology, she writes books on the subject for both the general and the academic audience, and also gives lectures, management training, and writes columns (for instance, in Psychologie Magazine and Intermediair).
Roos Vonk has published articles and books on flattering, vulnerable egos, first impressions, flirting, intimate relationships, power and leadership, self-image and self-knowledge. She's also done research on overconfidence, emotional incontinence, and ways for self-improvement.
Ratings & Reviews
Friends & Following
Create a free account to discover what your friends think of this book!
Community Reviews
Displaying 1 - 7 of 7 reviews
November 23, 2023
Leesbaar boek over psychologische principes en inzichten die doorwerken in het dagelijkse leven. Leuk en leerzaam, toegankelijk geschreven en toepasbaar in ieders leven.
“I promise you: nobody is thinking about you. They are thinking about themselves - just like you.” (Roger Rosenblatt, geciteerd door Roos Vonk)
Aantekeningen voor mijzelf gemaakt. Eén grote spoiler.
Voordat ik dit boek las, las ik in Volkskrant Magazine een interview met hoogleraar sociale psychologie Roos Vonk over haar nieuwste boek. Ze stelt dat mensen met een realistisch zelfbeeld vaker depressief zijn dan anderen, en mensen met een te rooskleurig zelfbeeld vaker ‘gezond’ worden genoemd. Dat laatste komt omdat ze zich goed voelen, meer durven en sneller herstellen van ziekten. De keerzijde echter van zo’n overschat zelfbeeld zie je pas onder druk: dit soort mensen kunnen slecht tegen kritiek, worden dan agressief of depressief omdat hun innerlijke narcist gekwetst raakt en op de voorgrond treedt. “Iets te simpel gezegd: een realistisch zelfbeeld is vervelend voor jezelf, een te positief zelfbeeld is vervelend voor anderen.” Vonk pleit voor een realistisch zelfbeeld, maar dan wel gezond. Hoe het zit met een negatief zelfbeeld of eventuele andere varianten laat ze in het midden. Zelf blijkt ze een vat vol tegenstrijdigheden te zijn. Zo heeft ze geen relatie wat ze mannen verwijt die volgens haar volgens onderzoek niet gaan voor intelligente hoogfunctionerende vrouwen maar voor jong en mooi. Maar over zichzelf zegt ze dat haar voorkeurspartner een hond is. Een hond! Waarover je ‘baas’ bent, de hoogste in de roedel, geen partner. En dan: ‘uit onderzoek’…, dan heb je het dus over gemiddelden, of ‘de meeste mannen’ maar zo’n gemiddelde man (politieagent, bouwvakker, verpleegkundige) zoekt zij waarschijnlijk helemaal niet, dus moet ze het hebben over de niche van mannen die wel degelijk in types zoals zij geïnteresseerd zijn. Daarnaast heeft een relatie natuurlijk ook genegenheid, warmte en gelijkwaardigheid nodig terwijl boeken over ouder wordende vrouwen en mannen ons leren dat vrouwen juist meer op zichzelf gericht raken, dus daar zou Vonk het ook kunnen zoeken. Maar ze schuift de verantwoordelijkheid voor haar relatie af op mannen. Ze heeft een relatie gehad maar die eindigde ongelukkig. Vonk labelt die man met een persoonlijkheidsstoornis, waarmee ze opnieuw elke verantwoordelijkheid voor die relatie afschuift op de man en zijn syndroom. Ik heb ergens gelezen dat onderzoek uitwijst dat vrouwen hun exen veelal narcisten en autisten noemen en mannen hun exen bipolair - dat weet Vonk vast en zeker, en ze doet er zelf lekker aan mee. Over haar zelfbeeld zegt ze dat ze een socialer mens is geworden door tegenslagen in haar leven, terwijl ze tegelijkertijd claimt een hypochonder te zijn, narcistisch gedrag te vertonen als ze succesvol wordt, en afgelegen woont om maar geen andere mensen te hoeven te ontmoeten. Artikelen schrijven als dierenactivist vindt ze een last die ze draagt om de mensheid te helpen… tjongejonge… Is deze vrouw echt wat ze aan ons wil laten zien? Hierover gaat dít boek van Vonk, over dat je jezelf nooit helemaal kent en kunt vertrouwen, en over psychologische mechanismen die ons dagelijkse leven sturen.
Ego, reflexen en illusies
Roos Vonk is hoogleraar sociale psychologie in Nijmegen. Een vrouw met een staat van dienst in haar vakgebied dus. Zijn schrijft er regelmatig populair wetenschappelijke columns over. Een aantal daarvan voor Psychologie Magazine en Intermediair zijn gebundeld in dit boek. Ze noemt het “de psychologie van het gewone leven”. In het voorwoord claimt Vonk dat mensen zichzelf slecht kennen, en dat dat ook voor haarzelf geldt. Is wel zo eerlijk, en illustreert hoe het werkt. Slijmen bijvoorbeeld. Als jij niet degene bent naar wie geslijmd wordt (macht, aanzien, schoonheid) dan zie je het overal om je heen. Ben je zelf degene naar wie anderen extra aardig doen, dan denk je dat het aan jou ligt, dat je het verdient. Dat ervaarde Vonk zelf toen ze hoogleraar werd. Het antwoord op dit soort netelige kwesties van het dagelijkse leven is kennis, zodat je door je ego, reflexen en illusies heen kunt prikken. Roos Vonk doet met haar columns haar best om hier aan bij te dragen, en ze schrijft kort en pakkend dus daar kan het niet aan liggen dat u uw zelfkennis niet op orde heeft…
Slijmen en flirten
Wat dat slijmen betreft, het geeft de ander een goed gevoel en geen ratio overrulet dat. Wat ook geldt voor ‘onschuldig flirten’, dat is niet-doelgericht flirten voor dagelijks gebruik. Gewoon anderen laten merken dat je blij met ze bent, en ja dat is ook of juist de kassière, de buschauffeur, etc. Je wilt niets bijzonders van die mensen, maar wel dat ze zich goed voelen en dat je een leuk alledaags gesprekje met ze hebt. Het lijkt mij een fine line tussen alledaags flirten en slijmen, maar die moeten we dan maar in de praktijk opzoeken, want ik ben een fan van alledaags onschuldig flirten. Roos Vonk is dat ook en ze geeft gratis flirtadvies. De essentie van goed flirten is dat je niet bezig bent met jezelf, ontspan, wees jezelf, geef aandacht aan de ander enkel en alleen omdat het goed voelt. Maak contact met anderen in de trein en op straat in plaats van stuurs de andere kant op te kijken. “Let op: het gaat er niet om iets te bereiken! Het gaat er niet om of de ander je leuk vindt! Het gaat helemaal niet om jou!! Vergeet jezelf, je ego kan wel even zonder jou!”
Seks
Seks dan. Daar heeft Vonk een aantal columns aan gewijd. Bijvoorbeeld dat mannen met macht en status seksuele privileges denken te verdienen, zoals de hoofdaap het met alle vrouwtjes mag doen. Vrouwen vinden dat soort mannen aantrekkelijk, ook al zijn ze het fysiek niet. Andersom werkt het niet: vrouwen worden niet sexy voor mannen door macht, en vrouwen worden niet hitsig van macht. Goed, nu we dat weten, houden alle mannen in machtsposities gewoon hun handen thuis, tenzij met authentieke wederzijdse instemming. En vrouwen, een beetje meer onschuldig flirten mag wel bij tijd en wijle, zeker als je machtig bent en mannen geen bedreiging voor je zijn. Mannen overdrijven overigens het aantal sekspartners, en vrouwen onderschatten. Vonk verklaart dat met dat vrouwen hun sekspartners vergeten, en mannen grof schatten en naar boven afronden. Volgens Vonk werkt het qua seks tussen mannen en vrouwen zo, dat mannen vragen en vrouwen aanbieden (of niet). Anders gezegd: vrouwen selecteren en bepalen of en met wie en hoe er seks plaatsvindt. Om die reden zijn het niet de mannen maar de vrouwen die het meest met elkaar concurreren. “Vrouwen hebben een hekel aan vrouwen met sex-appeal. (…) Hoewel de eerste seksuele revolutie anders doet vermoeden, hebben vrouwen er baat bij om elkaars seksuele vrijheid in toom te houden.” Uit Amerikaans onderzoek blijkt dat vrouwen pas bij de achtste date seks willen, terwijl het voor mannen vanaf de tweede date kan (nb in Amerika, dat kan in Europa anders zijn). In marktgroepen met een overschot aan vrouwen, zoals hoogopgeleide dertigers en veertigers, kun je verwachten dat vrouwen hun prijs verlagen en al eerder en vrijblijvender seks accepteren. Als de marktverhoudingen andersom liggen, moeten mannen met meer over de brug komen: commitment en trouw.
Ego, aandacht, beloning
Het ego is heel goed in het wegfilteren van informatie die niet welgevallig is om het gewenste beeld te beschermen. Daarom moeten we voor zelfkennis aan anderen vragen wat ze van ons vinden, of naar ons gedrag kijken vanuit het perspectief van anderen. En als we dan onwelgevallige dingen horen of zien, moeten we er beter maar niet teveel aandacht aan besteden, want met aandacht maken we ze sterker. Alles wat je aandacht geeft, versterk je. Beter accepteren we onvolkomenheden en besteden we aandacht aan iets dat de moeite waard is om te versterken (binnen grenzen van redelijkheid, denk ik er zelf maar even bij). Voorspelbare beloningen zoals bonussen met targets werken niet, mensen gaan ze verwachten. Wat wel werkt is goed gedrag af en toe belonen, maar niet te vaak en onvoorspelbaar. Dan gaat de ander pas werken voor de beloning. Het werkzame principe heet partiële bekrachtiging. Ik vind het doelbewust toepassen van dit inzicht uit eigenbelang manipulatie en af te keuren.
Vrouwen en mannen
Over het eeuwige getouwtrek tussen vrouwen en mannen heeft Vonk een aantal zinvolle inzichten. Zoals dat vrouwen veel meer praten dan mannen. Het is ook drukker in de hoofden van vrouwen dan van mannen, wat vrouwen niet begrijpen. “Ze praten ook vaak over niks, net zo makkelijk. Dan praten ze maar wat, omdat dat hun manier is om in relatie te zijn. Dat werkt mannen op de zenuwen: waar gáát het over, wees eens een keertje stil!” Mannen willen het liefst met rust gelaten worden. Vrouwen vinden die mannen maar slappe zakken en gaan aan ze sjorren en trekken. Om vervolgens allerlei zelfhulp-gekwezel tot zich te nemen om meer accepterend en in het hier-en-nu te zijn, wat hun mannen juist al zijn. “Een vrouw trouwt met een man en hoopt dat hij verandert, en dat doet hij niet. Een man trouwt met een vrouw en hoopt dat ze niet verandert, en dat doet ze wel.”
Macht
Mensen die altijd het beste willen (succes, winnen), optimisers, nemen in de regel betere beslissingen dan mensen die goed genoeg prima vinden, satisficers, maar door keuzestress en spijtgevoelens over andere opties zijn ze minder gelukkig. Kortom: met suboptimale keuzes kun je volmaakt gelukkig leven. Strebers streven meestal naar macht, succes (status) of bezit. Macht maakt dat je dominanter en assertiever wordt, meer gericht op winst en minder op vermijden van verlies, met minder remmingen. Machtige mensen beschermen hun positie onder andere door anderen klein te houden. In organisaties en ook in relaties, denk ik erbij.
Intuïtie en bewustzijn
Een column naar mijn hart is die over intuïtie en bewustzijn. Intuïtie is geworteld in onbewuste verwerking. Dat houdt in dat je onbewust signalen registreert terwijl je bewustzijn iets anders doet. Achter de schermen verwerkt je brein deze signalen onbewust en schuift af en toe wat resultaten naar je bewustzijn. Dan krijg je dit: “Ik heb er geen goed gevoel over”, of juist “Het voelt goed”. Dat noemen we dan intuïtie. Neem nou het eerder genoemde flirten. Het onbewuste deel van je brein registreert vanalles terwijl jij een gesprek met iemand hebt: non-verbaal, oogcontact, imitatie, pupilgrootte, etc. En zo weet je intuïtief of de ander je leuk vindt of niet. Het lastige is dat we niet weten hoe dat onbewuste tot conclusies komt; is het lust, associatie met een overleden ouder, of dat iemand niet-bedreigend is, etc. Vonk adviseert niet zomaar ‘je gevoel te volgen’. “In deze tijd, waarin veel mensen te veel emotioneel ‘lekken’, dingen afdwingen ‘omdat ik het nu eenmaal zo voel en recht heb op mijn gevoel’, en hun impulsen volgen zonder ruimte te maken voor lange-termijn-waarden, zou ik willen bepleiten dat we juist wat meer gebruik maken van ons bewustzijn.”
Navelstaren
De column over navelstaren spreekt me ook aan, zeker in de context van dit boek. Het zal denk ik door best wat navelstaarders worden gelezen. Hopelijk blokkeert hun psychologische immuunsysteem niet de boodschap van deze column. En die luidt: besteed aandacht aan je emotionele huishouding, maar met mate. Van veel denken over jezelf word je namelijk geen spat wijzer. Je bent teveel met jezelf bezig en kunt zelfs depressief worden. Of je zoekt telkens bevestiging voor je eigen verhaal over jezelf waardoor je niet leert. Vonk adviseert: accepteer je emotionele fluctuaties en ga wat dóen, zoals wandelen, iemand helpen, tuinieren. Kortom: verleg de aandacht naar buiten jezelf (en zet je lichaam aan het werk om uit je hoofd te komen, denk ik erbij). Over doen gesproken: ons lichaam legt ervaringen neurologisch vast, somatische markeringen. Daarom gaat pianospelen het best als je het vanzelf laat gaan en er niet bij nadenkt. Dus bij goede voornemens moet je het gewoon gaan dóen, er niet over nadenken maar doen. Je went aan het nieuwe gedrag en dat werkt.
Sociale dilemma’s
Collectief of eigen belang? Gaan voor eigen belang levert individueel het meeste op, zolang de rest gaat voor het collectieve belang. Degenen die gaan voor het collectief heten suckers (het staat er echt…), de mensen die daar misbruik van maken free riders. Free riding levert dus persoonlijk voordeel op en voorkomt de angst om zelf een sucker te zijn waarvan iemand anders profiteert. Hoe groter en onpersoonlijker de groep, hoe groter dit effect, en andersom. Als je vaak denkt aan het bereiken van je ambities en succes, dan heb je een promotor-focus; denk je vaker aan het vermijden van mislukking en op verantwoordelijkheden en verplichtingen, dan heb je een preventie-focus. Promotors vinden preventie maar saai en beperkt, ze gaan liever voor uitdaging en nemen liever risico’s. Gelukkig hoeft dit geen dilemma te zijn omdat mensen kunnen schuiven in hun focus: naar preventie bij bedreiging, naar promotie zodra de bedreiging voorbij is voor een lichtere stemming, meer creativiteit en door uit te zoomen.
Lust-onlust-principe
Vonk noemt in een aantal columns het lust-onlust-principe. Dat houdt in dat we biologisch geprogrammeerd zijn om lust (gemak, plezier, prettig gevoel) na te streven en onlust (ongemak etc) te vermijden. Dit werkt op het beloningssysteem in de hersenen. Daardoor is het zo moeilijk om te stoppen met roken, verkeerd eten etc. Korte termijn lust gaat voor lange termijn voordeel waarvoor op korte termijn onlust nodig is. Tel hierbij op het free rider principe en je begrijpt waarom samenlevingen milieuvervuiling, bio-industrie en andere ellende niet oplossen. Gelukkig bestaat er gewenning. Vonk laat zien dat mensen in de regel zich vrij snel aanpassen aan nieuwe omstandigheden, er aan wennen. Haar advies ten aanzien van verandering is dan ook: gewoon dóen, accepteer de korte termijn onlust - voor je het weet wordt het je nieuwe normaal.
Emotionele incontinentie
Vonk betoogt dat we leven in een tijd vol emotionele incontinentie. Ze bedoelt daarmee in de kern een overwaardering van emoties en het uiten daarvan. Ze spreekt zelfs van een “dictatuur van de emotie” die we in stand houden vanwege de illusie dat emoties echt en authentiek zijn. Maar dat is helemaal niet zo: vandaag voelen we dit, morgen voelen we ons weer anders. Vonk betoogt dat overdenken van je emoties in de regel averechts werkt. “Nadenken over jezelf en je gevoelens heeft vooral nadelen. (…) Alles waar je aandacht aan besteed, dat versterk je, dus ook gevoelens waar je juist vanaf wilde.” “Emoties veroorzaken een blikvernauwing: je kunt alleen nog maar dingen bedenken die de emotie bevestigen, waardoor je jezelf nog verder opnaait.” Het tegengestelde is ook niet goed: onderdrukken. Ze verzet zich tegen “kritiekloos en grenzeloos volgen en ventileren van gevoel”: “De uitdaging is te accepteren dat je boos bent en te verdragen dat dat naar is. Het kunnen verdragen van ongemak is een van de belangrijkste kenmerken van een volwassen, goed ontwikkeld gevoelsleven. Voor de verwende hedendaagse mens is dit hét zwakke punt.” Ze noemt emotionele incontinentie een teken van kinderlijkheid. “We zouden allemaal gebaat zijn bij wat meer oefening op dit belangrijke onderdeel van emotionele intelligentie om zo tot een meer ruimhartige, beschouwende houding te komen.”
Vrije wil
Iedereen die Kahneman heeft gelezen weet dat volledig vrije wil een illusie is, maar ook dat we niet volledig zijn overgeleverd aan de grillen van ons onbewuste. Vonk grijpt hier op terug. We nemen besluiten door onbewuste drijfveren die we niet kennen en niet beheersen. Toch is het idee dat je niet meer hoeft na te denken geen goed idee. Veel onbewuste beslissingen pakken niet goed uit omdat het onbewuste niet vooruit kan denken en niet logisch kan redeneren. Mensen die niet in wilsvrijheid geloven zijn minder behulpzaam en agressiever. Volgens Vonk gaat het onbewuste aan besluiten vooraf maar kan het bewustzijn wel degelijk ingrijpen en bijsturen. Bijvoorbeeld om korte termijn impulsen om te buigen naar lange termijn visie.
Eye of the beholder en afwijzing
“Je ergert je het meest aan menselijke zwakheden die je zelf ook hebt.” Dit is een lastige waarheid die in het dagelijkse leven maar al te herkenbaar is. “Ben je een betweter, dan weet je het natuurlijk beter dan die andere betweter. Laat je over je heen lopen, dan zeg je vol vuur tegen een vriendin dat ze assertiever moet zijn (…).” Dit heet defensieve projectie (Freud): “Je projecteert een ongewenste eigenschap van jezelf op de ander, omdat je er niet aan wilt dat je zelf die eigenschap hebt.” Je ergert je niet alleen sneller, je merkt de eigenschap ook sneller op bij anderen. “Wat we zien zit vaak meer in the eye of the beholder (degene die waarneemt), dan in de ander die wordt waargenomen.” Wat ook goed nieuws is, want door op je ergernissen te letten, kun je meer te weten komen over jezelf. Het maakt ook dat je soms vrede kunt hebben met sociale afwijzing want dat zegt in veel gevallen minstens evenveel over de afwijzer dan over de afgewezene. De meeste mensen vinden afwijzing naar en maskeren dat door er overheen te gaan: jij mij afwijzen, nee hoor ik wijs jou af; twijfel jij aan deze relatie, nou dan neem ik de beslissing wel voor jou; etc. Een wijzere houding volgens Vonk is om echt te voelen wat de afwijzing met je doet, na te denken over wat het je kan vertellen over de ander en jezelf, en gewoon oprecht zijn over dat je je gekwetst voelt en ervan moet bijkomen.
“I promise you: nobody is thinking about you. They are thinking about themselves - just like you.” (Roger Rosenblatt, geciteerd door Roos Vonk)
Aantekeningen voor mijzelf gemaakt. Eén grote spoiler.
Voordat ik dit boek las, las ik in Volkskrant Magazine een interview met hoogleraar sociale psychologie Roos Vonk over haar nieuwste boek. Ze stelt dat mensen met een realistisch zelfbeeld vaker depressief zijn dan anderen, en mensen met een te rooskleurig zelfbeeld vaker ‘gezond’ worden genoemd. Dat laatste komt omdat ze zich goed voelen, meer durven en sneller herstellen van ziekten. De keerzijde echter van zo’n overschat zelfbeeld zie je pas onder druk: dit soort mensen kunnen slecht tegen kritiek, worden dan agressief of depressief omdat hun innerlijke narcist gekwetst raakt en op de voorgrond treedt. “Iets te simpel gezegd: een realistisch zelfbeeld is vervelend voor jezelf, een te positief zelfbeeld is vervelend voor anderen.” Vonk pleit voor een realistisch zelfbeeld, maar dan wel gezond. Hoe het zit met een negatief zelfbeeld of eventuele andere varianten laat ze in het midden. Zelf blijkt ze een vat vol tegenstrijdigheden te zijn. Zo heeft ze geen relatie wat ze mannen verwijt die volgens haar volgens onderzoek niet gaan voor intelligente hoogfunctionerende vrouwen maar voor jong en mooi. Maar over zichzelf zegt ze dat haar voorkeurspartner een hond is. Een hond! Waarover je ‘baas’ bent, de hoogste in de roedel, geen partner. En dan: ‘uit onderzoek’…, dan heb je het dus over gemiddelden, of ‘de meeste mannen’ maar zo’n gemiddelde man (politieagent, bouwvakker, verpleegkundige) zoekt zij waarschijnlijk helemaal niet, dus moet ze het hebben over de niche van mannen die wel degelijk in types zoals zij geïnteresseerd zijn. Daarnaast heeft een relatie natuurlijk ook genegenheid, warmte en gelijkwaardigheid nodig terwijl boeken over ouder wordende vrouwen en mannen ons leren dat vrouwen juist meer op zichzelf gericht raken, dus daar zou Vonk het ook kunnen zoeken. Maar ze schuift de verantwoordelijkheid voor haar relatie af op mannen. Ze heeft een relatie gehad maar die eindigde ongelukkig. Vonk labelt die man met een persoonlijkheidsstoornis, waarmee ze opnieuw elke verantwoordelijkheid voor die relatie afschuift op de man en zijn syndroom. Ik heb ergens gelezen dat onderzoek uitwijst dat vrouwen hun exen veelal narcisten en autisten noemen en mannen hun exen bipolair - dat weet Vonk vast en zeker, en ze doet er zelf lekker aan mee. Over haar zelfbeeld zegt ze dat ze een socialer mens is geworden door tegenslagen in haar leven, terwijl ze tegelijkertijd claimt een hypochonder te zijn, narcistisch gedrag te vertonen als ze succesvol wordt, en afgelegen woont om maar geen andere mensen te hoeven te ontmoeten. Artikelen schrijven als dierenactivist vindt ze een last die ze draagt om de mensheid te helpen… tjongejonge… Is deze vrouw echt wat ze aan ons wil laten zien? Hierover gaat dít boek van Vonk, over dat je jezelf nooit helemaal kent en kunt vertrouwen, en over psychologische mechanismen die ons dagelijkse leven sturen.
Ego, reflexen en illusies
Roos Vonk is hoogleraar sociale psychologie in Nijmegen. Een vrouw met een staat van dienst in haar vakgebied dus. Zijn schrijft er regelmatig populair wetenschappelijke columns over. Een aantal daarvan voor Psychologie Magazine en Intermediair zijn gebundeld in dit boek. Ze noemt het “de psychologie van het gewone leven”. In het voorwoord claimt Vonk dat mensen zichzelf slecht kennen, en dat dat ook voor haarzelf geldt. Is wel zo eerlijk, en illustreert hoe het werkt. Slijmen bijvoorbeeld. Als jij niet degene bent naar wie geslijmd wordt (macht, aanzien, schoonheid) dan zie je het overal om je heen. Ben je zelf degene naar wie anderen extra aardig doen, dan denk je dat het aan jou ligt, dat je het verdient. Dat ervaarde Vonk zelf toen ze hoogleraar werd. Het antwoord op dit soort netelige kwesties van het dagelijkse leven is kennis, zodat je door je ego, reflexen en illusies heen kunt prikken. Roos Vonk doet met haar columns haar best om hier aan bij te dragen, en ze schrijft kort en pakkend dus daar kan het niet aan liggen dat u uw zelfkennis niet op orde heeft…
Slijmen en flirten
Wat dat slijmen betreft, het geeft de ander een goed gevoel en geen ratio overrulet dat. Wat ook geldt voor ‘onschuldig flirten’, dat is niet-doelgericht flirten voor dagelijks gebruik. Gewoon anderen laten merken dat je blij met ze bent, en ja dat is ook of juist de kassière, de buschauffeur, etc. Je wilt niets bijzonders van die mensen, maar wel dat ze zich goed voelen en dat je een leuk alledaags gesprekje met ze hebt. Het lijkt mij een fine line tussen alledaags flirten en slijmen, maar die moeten we dan maar in de praktijk opzoeken, want ik ben een fan van alledaags onschuldig flirten. Roos Vonk is dat ook en ze geeft gratis flirtadvies. De essentie van goed flirten is dat je niet bezig bent met jezelf, ontspan, wees jezelf, geef aandacht aan de ander enkel en alleen omdat het goed voelt. Maak contact met anderen in de trein en op straat in plaats van stuurs de andere kant op te kijken. “Let op: het gaat er niet om iets te bereiken! Het gaat er niet om of de ander je leuk vindt! Het gaat helemaal niet om jou!! Vergeet jezelf, je ego kan wel even zonder jou!”
Seks
Seks dan. Daar heeft Vonk een aantal columns aan gewijd. Bijvoorbeeld dat mannen met macht en status seksuele privileges denken te verdienen, zoals de hoofdaap het met alle vrouwtjes mag doen. Vrouwen vinden dat soort mannen aantrekkelijk, ook al zijn ze het fysiek niet. Andersom werkt het niet: vrouwen worden niet sexy voor mannen door macht, en vrouwen worden niet hitsig van macht. Goed, nu we dat weten, houden alle mannen in machtsposities gewoon hun handen thuis, tenzij met authentieke wederzijdse instemming. En vrouwen, een beetje meer onschuldig flirten mag wel bij tijd en wijle, zeker als je machtig bent en mannen geen bedreiging voor je zijn. Mannen overdrijven overigens het aantal sekspartners, en vrouwen onderschatten. Vonk verklaart dat met dat vrouwen hun sekspartners vergeten, en mannen grof schatten en naar boven afronden. Volgens Vonk werkt het qua seks tussen mannen en vrouwen zo, dat mannen vragen en vrouwen aanbieden (of niet). Anders gezegd: vrouwen selecteren en bepalen of en met wie en hoe er seks plaatsvindt. Om die reden zijn het niet de mannen maar de vrouwen die het meest met elkaar concurreren. “Vrouwen hebben een hekel aan vrouwen met sex-appeal. (…) Hoewel de eerste seksuele revolutie anders doet vermoeden, hebben vrouwen er baat bij om elkaars seksuele vrijheid in toom te houden.” Uit Amerikaans onderzoek blijkt dat vrouwen pas bij de achtste date seks willen, terwijl het voor mannen vanaf de tweede date kan (nb in Amerika, dat kan in Europa anders zijn). In marktgroepen met een overschot aan vrouwen, zoals hoogopgeleide dertigers en veertigers, kun je verwachten dat vrouwen hun prijs verlagen en al eerder en vrijblijvender seks accepteren. Als de marktverhoudingen andersom liggen, moeten mannen met meer over de brug komen: commitment en trouw.
Ego, aandacht, beloning
Het ego is heel goed in het wegfilteren van informatie die niet welgevallig is om het gewenste beeld te beschermen. Daarom moeten we voor zelfkennis aan anderen vragen wat ze van ons vinden, of naar ons gedrag kijken vanuit het perspectief van anderen. En als we dan onwelgevallige dingen horen of zien, moeten we er beter maar niet teveel aandacht aan besteden, want met aandacht maken we ze sterker. Alles wat je aandacht geeft, versterk je. Beter accepteren we onvolkomenheden en besteden we aandacht aan iets dat de moeite waard is om te versterken (binnen grenzen van redelijkheid, denk ik er zelf maar even bij). Voorspelbare beloningen zoals bonussen met targets werken niet, mensen gaan ze verwachten. Wat wel werkt is goed gedrag af en toe belonen, maar niet te vaak en onvoorspelbaar. Dan gaat de ander pas werken voor de beloning. Het werkzame principe heet partiële bekrachtiging. Ik vind het doelbewust toepassen van dit inzicht uit eigenbelang manipulatie en af te keuren.
Vrouwen en mannen
Over het eeuwige getouwtrek tussen vrouwen en mannen heeft Vonk een aantal zinvolle inzichten. Zoals dat vrouwen veel meer praten dan mannen. Het is ook drukker in de hoofden van vrouwen dan van mannen, wat vrouwen niet begrijpen. “Ze praten ook vaak over niks, net zo makkelijk. Dan praten ze maar wat, omdat dat hun manier is om in relatie te zijn. Dat werkt mannen op de zenuwen: waar gáát het over, wees eens een keertje stil!” Mannen willen het liefst met rust gelaten worden. Vrouwen vinden die mannen maar slappe zakken en gaan aan ze sjorren en trekken. Om vervolgens allerlei zelfhulp-gekwezel tot zich te nemen om meer accepterend en in het hier-en-nu te zijn, wat hun mannen juist al zijn. “Een vrouw trouwt met een man en hoopt dat hij verandert, en dat doet hij niet. Een man trouwt met een vrouw en hoopt dat ze niet verandert, en dat doet ze wel.”
Macht
Mensen die altijd het beste willen (succes, winnen), optimisers, nemen in de regel betere beslissingen dan mensen die goed genoeg prima vinden, satisficers, maar door keuzestress en spijtgevoelens over andere opties zijn ze minder gelukkig. Kortom: met suboptimale keuzes kun je volmaakt gelukkig leven. Strebers streven meestal naar macht, succes (status) of bezit. Macht maakt dat je dominanter en assertiever wordt, meer gericht op winst en minder op vermijden van verlies, met minder remmingen. Machtige mensen beschermen hun positie onder andere door anderen klein te houden. In organisaties en ook in relaties, denk ik erbij.
Intuïtie en bewustzijn
Een column naar mijn hart is die over intuïtie en bewustzijn. Intuïtie is geworteld in onbewuste verwerking. Dat houdt in dat je onbewust signalen registreert terwijl je bewustzijn iets anders doet. Achter de schermen verwerkt je brein deze signalen onbewust en schuift af en toe wat resultaten naar je bewustzijn. Dan krijg je dit: “Ik heb er geen goed gevoel over”, of juist “Het voelt goed”. Dat noemen we dan intuïtie. Neem nou het eerder genoemde flirten. Het onbewuste deel van je brein registreert vanalles terwijl jij een gesprek met iemand hebt: non-verbaal, oogcontact, imitatie, pupilgrootte, etc. En zo weet je intuïtief of de ander je leuk vindt of niet. Het lastige is dat we niet weten hoe dat onbewuste tot conclusies komt; is het lust, associatie met een overleden ouder, of dat iemand niet-bedreigend is, etc. Vonk adviseert niet zomaar ‘je gevoel te volgen’. “In deze tijd, waarin veel mensen te veel emotioneel ‘lekken’, dingen afdwingen ‘omdat ik het nu eenmaal zo voel en recht heb op mijn gevoel’, en hun impulsen volgen zonder ruimte te maken voor lange-termijn-waarden, zou ik willen bepleiten dat we juist wat meer gebruik maken van ons bewustzijn.”
Navelstaren
De column over navelstaren spreekt me ook aan, zeker in de context van dit boek. Het zal denk ik door best wat navelstaarders worden gelezen. Hopelijk blokkeert hun psychologische immuunsysteem niet de boodschap van deze column. En die luidt: besteed aandacht aan je emotionele huishouding, maar met mate. Van veel denken over jezelf word je namelijk geen spat wijzer. Je bent teveel met jezelf bezig en kunt zelfs depressief worden. Of je zoekt telkens bevestiging voor je eigen verhaal over jezelf waardoor je niet leert. Vonk adviseert: accepteer je emotionele fluctuaties en ga wat dóen, zoals wandelen, iemand helpen, tuinieren. Kortom: verleg de aandacht naar buiten jezelf (en zet je lichaam aan het werk om uit je hoofd te komen, denk ik erbij). Over doen gesproken: ons lichaam legt ervaringen neurologisch vast, somatische markeringen. Daarom gaat pianospelen het best als je het vanzelf laat gaan en er niet bij nadenkt. Dus bij goede voornemens moet je het gewoon gaan dóen, er niet over nadenken maar doen. Je went aan het nieuwe gedrag en dat werkt.
Sociale dilemma’s
Collectief of eigen belang? Gaan voor eigen belang levert individueel het meeste op, zolang de rest gaat voor het collectieve belang. Degenen die gaan voor het collectief heten suckers (het staat er echt…), de mensen die daar misbruik van maken free riders. Free riding levert dus persoonlijk voordeel op en voorkomt de angst om zelf een sucker te zijn waarvan iemand anders profiteert. Hoe groter en onpersoonlijker de groep, hoe groter dit effect, en andersom. Als je vaak denkt aan het bereiken van je ambities en succes, dan heb je een promotor-focus; denk je vaker aan het vermijden van mislukking en op verantwoordelijkheden en verplichtingen, dan heb je een preventie-focus. Promotors vinden preventie maar saai en beperkt, ze gaan liever voor uitdaging en nemen liever risico’s. Gelukkig hoeft dit geen dilemma te zijn omdat mensen kunnen schuiven in hun focus: naar preventie bij bedreiging, naar promotie zodra de bedreiging voorbij is voor een lichtere stemming, meer creativiteit en door uit te zoomen.
Lust-onlust-principe
Vonk noemt in een aantal columns het lust-onlust-principe. Dat houdt in dat we biologisch geprogrammeerd zijn om lust (gemak, plezier, prettig gevoel) na te streven en onlust (ongemak etc) te vermijden. Dit werkt op het beloningssysteem in de hersenen. Daardoor is het zo moeilijk om te stoppen met roken, verkeerd eten etc. Korte termijn lust gaat voor lange termijn voordeel waarvoor op korte termijn onlust nodig is. Tel hierbij op het free rider principe en je begrijpt waarom samenlevingen milieuvervuiling, bio-industrie en andere ellende niet oplossen. Gelukkig bestaat er gewenning. Vonk laat zien dat mensen in de regel zich vrij snel aanpassen aan nieuwe omstandigheden, er aan wennen. Haar advies ten aanzien van verandering is dan ook: gewoon dóen, accepteer de korte termijn onlust - voor je het weet wordt het je nieuwe normaal.
Emotionele incontinentie
Vonk betoogt dat we leven in een tijd vol emotionele incontinentie. Ze bedoelt daarmee in de kern een overwaardering van emoties en het uiten daarvan. Ze spreekt zelfs van een “dictatuur van de emotie” die we in stand houden vanwege de illusie dat emoties echt en authentiek zijn. Maar dat is helemaal niet zo: vandaag voelen we dit, morgen voelen we ons weer anders. Vonk betoogt dat overdenken van je emoties in de regel averechts werkt. “Nadenken over jezelf en je gevoelens heeft vooral nadelen. (…) Alles waar je aandacht aan besteed, dat versterk je, dus ook gevoelens waar je juist vanaf wilde.” “Emoties veroorzaken een blikvernauwing: je kunt alleen nog maar dingen bedenken die de emotie bevestigen, waardoor je jezelf nog verder opnaait.” Het tegengestelde is ook niet goed: onderdrukken. Ze verzet zich tegen “kritiekloos en grenzeloos volgen en ventileren van gevoel”: “De uitdaging is te accepteren dat je boos bent en te verdragen dat dat naar is. Het kunnen verdragen van ongemak is een van de belangrijkste kenmerken van een volwassen, goed ontwikkeld gevoelsleven. Voor de verwende hedendaagse mens is dit hét zwakke punt.” Ze noemt emotionele incontinentie een teken van kinderlijkheid. “We zouden allemaal gebaat zijn bij wat meer oefening op dit belangrijke onderdeel van emotionele intelligentie om zo tot een meer ruimhartige, beschouwende houding te komen.”
Vrije wil
Iedereen die Kahneman heeft gelezen weet dat volledig vrije wil een illusie is, maar ook dat we niet volledig zijn overgeleverd aan de grillen van ons onbewuste. Vonk grijpt hier op terug. We nemen besluiten door onbewuste drijfveren die we niet kennen en niet beheersen. Toch is het idee dat je niet meer hoeft na te denken geen goed idee. Veel onbewuste beslissingen pakken niet goed uit omdat het onbewuste niet vooruit kan denken en niet logisch kan redeneren. Mensen die niet in wilsvrijheid geloven zijn minder behulpzaam en agressiever. Volgens Vonk gaat het onbewuste aan besluiten vooraf maar kan het bewustzijn wel degelijk ingrijpen en bijsturen. Bijvoorbeeld om korte termijn impulsen om te buigen naar lange termijn visie.
Eye of the beholder en afwijzing
“Je ergert je het meest aan menselijke zwakheden die je zelf ook hebt.” Dit is een lastige waarheid die in het dagelijkse leven maar al te herkenbaar is. “Ben je een betweter, dan weet je het natuurlijk beter dan die andere betweter. Laat je over je heen lopen, dan zeg je vol vuur tegen een vriendin dat ze assertiever moet zijn (…).” Dit heet defensieve projectie (Freud): “Je projecteert een ongewenste eigenschap van jezelf op de ander, omdat je er niet aan wilt dat je zelf die eigenschap hebt.” Je ergert je niet alleen sneller, je merkt de eigenschap ook sneller op bij anderen. “Wat we zien zit vaak meer in the eye of the beholder (degene die waarneemt), dan in de ander die wordt waargenomen.” Wat ook goed nieuws is, want door op je ergernissen te letten, kun je meer te weten komen over jezelf. Het maakt ook dat je soms vrede kunt hebben met sociale afwijzing want dat zegt in veel gevallen minstens evenveel over de afwijzer dan over de afgewezene. De meeste mensen vinden afwijzing naar en maskeren dat door er overheen te gaan: jij mij afwijzen, nee hoor ik wijs jou af; twijfel jij aan deze relatie, nou dan neem ik de beslissing wel voor jou; etc. Een wijzere houding volgens Vonk is om echt te voelen wat de afwijzing met je doet, na te denken over wat het je kan vertellen over de ander en jezelf, en gewoon oprecht zijn over dat je je gekwetst voelt en ervan moet bijkomen.
October 22, 2018
3.5 stars.
February 2, 2019
totally enjoyable and easy to read, even for non psychologists.
(Roos Vonk is prof. psychology in Netherlands)
The examples are spot on and many research is made accessible in a pleasant manner
(Roos Vonk is prof. psychology in Netherlands)
The examples are spot on and many research is made accessible in a pleasant manner
May 6, 2017
Mooie momenten van stilstaan, niet voor niets gelezen ;))
July 10, 2021
Het was een interessant boek.
Zeer goede spiegel.
Voornamelijk om allerlei levensonderwerpen vanuit iemand anders haar gezichtspunt te kunnen of zelfs mogen waarnemen.
Helaas heb ik niet enorm veel dingen van mezelf erin kunnen terug vinden.
Wel heel leerzaam en heeft me tot nadenken gezet.. Toch bedankt Roos...
Zeer goede spiegel.
Voornamelijk om allerlei levensonderwerpen vanuit iemand anders haar gezichtspunt te kunnen of zelfs mogen waarnemen.
Helaas heb ik niet enorm veel dingen van mezelf erin kunnen terug vinden.
Wel heel leerzaam en heeft me tot nadenken gezet.. Toch bedankt Roos...
June 6, 2015
Een verzameling columns. Dat geeft soms leuke eye-openers, maar gaat nergens de diepte in.
Read
August 21, 2016Voor elk ego dat een ongemakkelijk inzicht aankan!
Displaying 1 - 7 of 7 reviews