Het theater, de brief en de waarheid

by Harry Mulisch

Een acteur schrijft naar aanleiding van de opvoering van een controversieel toneelstuk een dreigbrief aan zichzelf en ensceneert zijn eigen ontvoering.

Genres: Fiction, Dutch Literature, Literature, Roman, Novels, Collections, Novella

85 pages, Hardcover

First published March 1, 2000

About the author

Harry Kurt Victor Mulisch along with W.F. Hermans and Gerard Reve, is considered one of the "Great Three" of Dutch postwar literature. He has written novels, plays, essays, poems, and philosophical reflections.
Mulisch was born in Haarlem and lived in Amsterdam since 1958, following the death of his father in 1957. Mulisch's father was from Austria-Hungary and emigrated to the Netherlands after the First World War. During the German occupation in World War II he worked for a German bank, which also dealt with confiscated Jewish assets. His mother, Alice Schwarz, was Jewish. Mulisch and his mother escaped transportation to a concentration camp thanks to Mulisch's father's collaboration with the Nazis. Due to the curious nature of his parents' positions, Mulisch has claimed that he is the Second World War.

A frequent theme in his work is the Second World War. His father had worked for the Germans during the war and went to prison for three years afterwards. As the war spanned most of Mulisch's formative phase, it had a defining influence on his life and work. In 1963, he wrote a non-fiction work about the Eichmann case: The case 40/61. Major works set against the backdrop of the Second World War are De Aanslag, Het stenen bruidsbed, and Siegfried.
Additionally, Mulisch often incorporates ancient legends or myths in his writings, drawing on Greek mythology (e.g. in De Elementen), Jewish mysticism (in De ontdekking van de Hemel and De Procedure), well-known urban legends and politics (Mulisch is politically left-wing, notably defending Fidel Castro since the Cuban revolution). Mulisch is widely read and (according to his critics) often flaunts his philosophical and even scientific knowledge.
Mulisch gained international recognition with the movie De Aanslag (The Assault), (1986) which was based on his eponymous book. It received an Oscar and a Golden Globe for best foreign movie and has been translated in more than twenty languages.
His novel De ontdekking van de Hemel (1992) was filmed in 2001 as The Discovery of Heaven by Jeroen Krabbé, starring Stephen Fry.
Amongst many awards he has received for individual works and his total body of work, the most important is the Prijs der Nederlandse Letteren (Prize of Dutch Literature, an official lifetime achievement award) in 1995.

Reviews

[Marco · Rating 3 out of 5]

Surrealistisch literair spel met de waarheid. Echte vertelkunst, soms wat hoogdravend.

[Pieter · Rating 4 out of 5]

Dit was het boekenweekgeschenk in 2000.
Een intrigerende novelle. Een verhaal, twee perspectieven die wederzijds onverenigbaar zijn.
Er is wat dat betreft geen ontknoping. De twee perspectieven blijven naast elkaar staan, in hun eigen werkelijkheid.
Goed geschreven, misschien een beetje pompeus, maar mooi taalgebruik.

[Jersy · Rating 2 out of 5]

I don't know, maybe I don't entirely get it, maybe I try to see more in it than there is.
The story itself was interesting and had a nice twist, but the motives didn't make sense. Yes, it was revealed that it's supposed to be over the top in some way, but nothing about the way it was written made that concept work for me. It didn't feel well integrated and more like the author made the characters say it is unusual because he needed to save the whole thing. Also, all the dialog and some other sentences were really pretentious.
This is just not at all the kind of book that works for me: not the writing (even though it was beautifully simplistic at times), not the characters, not the overall feel of it. Would this have been a short story of 20-30 pages focusing on the letter story exclusively, I might have liked it more, but as it is, it's a nice idea packed with a lot that didn't work.

[Corneel Minne · Rating 4 out of 5]

hardly mulicious

[Suzanne Van Herk · Rating 5 out of 5]

“Het is onmogelijk een droom te vertellen. Als je droomt is alles normaal, maar als je wakker wordt en je vertelt je droom is alles idioot. Omdat je droom niet idioot was toen je hem droomde, vertel je dus iets anders dan je droom. Maar wat vertel je dan?"


Een brief geschreven naar een Joodse acteur door een groep ‘nazi’s’ die na de Tweede Wereldoorlog nog steeds haat hebben naar Joden. Of is het toch gewoon door de acteur zelf geschreven of door zijn vrouw wellicht. Wat een raadsel. Geweldig.

[Joris Vork · Rating 5 out of 5]

"Het is onmogelijk een droom te vertellen. Als je droomt is alles normaal, maar als je wakker wordt en je vertelt je droom is alles idioot. Omdat je droom niet idioot was toen je hem droomde, vertel je dus iets anders dan je droom. Maar wat vertel je dan?" Intrigerend boekenweekgeschenk, in een keer uitgelezen.

[Jeroen Berndsen · Rating 3 out of 5]

leuk boekenweekgeschenk, maar na Siegfried en vooral de ontdekking van de hemel, zijn we niet meer zomaar onder de indruk Harry, dat snap je natuurlijk zelf ook wel.

[Sam van Stokkom · Rating 4 out of 5]

dit was echt best leuk eigenlijk. in een keer uitgelezen, fijne schrijfstijl. sommige hele typische auteur-is-witte-nederlandse-man instanties, maar over het algemeen echt wel een leuk boekje.

[Hedwig · Rating 3 out of 5]

Schrijven kon Harry Mulisch zeker maar toch voelt dit boekje wat hoogdravend aan. Een literair spel waarin de lezer de pion is in de aanbidding van de grote schrijver…

[Anne Bleeker · Rating 3 out of 5]

"Dood zal ik alleen voor de levenden zijn, niet voor mijzelf. Ik bedoel, ik kan niet dood zijn. Dood zijn altijd de anderen."

Surrealistisch als een droom. Dit maakt het een intrigerend boek, met een meeslepend karakter.

[julia · Rating 4 out of 5]

echt heel grappig. to love each other so much to lie but then actually kill the other with your lie👍👍

[Thijs · Rating 4 out of 5]

3.5 sterren. Mooi bedacht. Een onoverkomelijke tegenstrijdigheid. Wie begrepen wil worden, geve geen uitleg. Van vleugel naar boekenkast en weer terug. Hardlopers door Den Haag. Een bijzonder jaar.

[Marja · Rating 5 out of 5]

Mooie schrijfstijl! Kort verhaal, de verantwoording zorgde ervoor dat ik de reden kon begrijpen

[Rene Ijzermans · Rating 2 out of 5]

Een oud boekweekgeschenk dat mij onmiddellijk herinnerde aan het voorval van Jules Croiset en 'De stad, het vuil en de dood' van Faszbinder, dat in Lantaarn Venster in Rotterdam zou spelen, maar werd afgelast door zijn in scene gezette ontvoering. Ik weet niet zo goed wat ik van dit boekje moet vinden. Mulisch neemt de tragische gebeurtenis van Croiset als uitgangspunt voor zijn fictie en ik ontkom er niet aan dat hij met dit boekenweekgeschenk ook de bedoeling heeft het voor Croiset op te nemen.

[BookLovingLady (deceased Jan. 25, 2023...) · Rating 3 out of 5]

Hoewel ik zeker wist dat ik het boek niet eerder had gelezen, had ik tijdens het lezen constant de indruk dat ik het verhaal kende. Pas na het lezen van de verantwoording werd mij duidelijk waarom :-)
De titel van het boek is overigens zéér goed gekozen; het zegt alles over de inhoud.

[Fionna · Rating 3 out of 5]

I don't quite know what to say. It gives a very interesting insight into the motives behind, not just this particular act, but the irrational behaviors we show everyday. Good fictional twist on an actual event.

[Jeske · Rating 4 out of 5]

it was very beautifully written. That's what i loved most about this intriguing short story.

[Gerdy Heek · Rating 4 out of 5]

boekenweekgeschenk. Mulisch as usual. Zelfingenomen maar verdiend want briljant.

[Willem Hopmans · Rating 3 out of 5]

intrigerende plot

[Lennart Lange · Rating 3 out of 5]

Een intrigerend verhaal wat op een boeiende manier beschreven is.

[Kimberley · Rating 3 out of 5]

Ik moest even inkomen, maar op een gegeven moment begon heg verhaal mij te intrigeren. Het boek verraste mij meerdere keren en ik heb het in een keer uitgelezen.

[Ewout · Rating 3 out of 5]

Always enjoy a Mulisch book.

[Guus van der Peet · Rating 3 out of 5]

Dit absurde verhaal had zo uit de koker van de gebroeders Coen had kunnen komen: een acteur die wordt ontvoerd door een neofascistische groepering nadat een Amsterdamse toneelgroep besluit om een stuk met sterke antisemitische ondertonen op te voeren. Waarop de Belgische politie een maand later ontdekt dat de desbetreffende acteur de hele ontvoering in scène had gezet om….. ja waarom eigenlijk?

En het is allemaal echt gebeurd: in 1987 heeft theateracteur Jules Croiset daadwerkelijk een paar dagen in een rioolpijp gezeten en een hakenkruis in zijn borst gekrast nadat massaal protest was ontstaan omdat Rainer Werner Fassbinders Het vuil, de stad en de dood opgevoerd zou gaan worden in Nederland. Croiset was zelf overigens niet Joods.

Mulisch schreef er dertien jaar later een boekenweekgeschenkje over. Waarom Croiset, hier Herbert geheten, precies tot zijn daad kwam wordt nooit concreet beantwoord. Was hij gewoon een complete malloot, of zat er meer achter zijn actie? Probeerde hij hiermee op een of andere manier zijn vrouw te beschermen? (ik neig zelf naar ‘complete malloot’). Mulisch leest het voorval in de eerste plaats als een symptoom van onze absurde bestaan, waarbinnen kunst niet langer van de werkelijkheid te onderscheiden is.

Helaas worden Mulisch’ ambities te zeer beperkt door de magere lengte van het boekenweekgeschenk. Met een pagina of vierhonderd meer had hier echt een briljante moderne tragedie uit kunnen komen – een beetje zoals A.F.Th. van der Heijden ook doet in sommige van zijn latere romans. Nu is het vooral een leuk tussendoortje.

[Luck Van leeuwen · Rating 3 out of 5]

Goed eerste deel, goed tussenspel en Mulisch zal ongetwijfeld zijn redenen gehad hebben voor het tweede deel, maar ik vond het absurde verhaal vanuit het perspectief van Herbert eigenlijk al interessant genoeg.
Mulisch heeft er een beetje een postmodern métawerkje van gemaakt waarin kleine grotere verhalen steeds in andere (kleinere) verhalen vallen en inderdaad feit en fictie niet meer van elkaar zijn te scheiden. In een iets langere vorm had Mulisch er een gelaagde tragedie van kunnen maken - desnoods inderdaad met een constructie waarin Magda en Herbert elkaar gewoon compleet niet begrepen hebben, en allebei in een ander parallel universum waren gestorven. Dat iemand anders daar dan ook weer een toneelstuk over wil schrijven, oké. Soit, maar deze postmoderne vorm beklemde Mulisch denk ik in zijn ambitie om het groots en meeslepend op te zetten.

[ela · Rating 2 out of 5]

de personages zijn allemaal betweters en ik vrees dat dat niet is omdat dat bewust zo is bedacht, maar omdat mulisch zelf een beetje een betwetertje is… de vrouwelijke personages zijn ook erg typisch meneer mulsich! “ach ik schaam me ik kan niks onthouden behalve de kleding die iedereen aanheeft… ach jeetje ik snap techniek niet… ach kan jij misschien uitleggen hoe het zit lieve oudere mannelijke collega van me? ik snap het niet…” BORING! ik vrees voor dat boek twee vrouwen als dit het niveau is… het schreeuwt manisch elfen droommeisje. van het eerste deel heb ik wel genoten, omdat ik toen nog dacht dat alleen de verteller een betweter was en dat dat bij het personage hoorde en omdat ik nog niet wist dat ons harry vrouwelijke personages zo enorm tekort doet

[Chelsea · Rating 3 out of 5]

Mulisch weet als geen ander een mens mee te nemen in absurdistische verhalen, waarvan je zelf niet kan voorstellen waar het verhaal heen gaat. Een kracht van Mulisch zijn schrijfstijl, maar daarin wel soms de pretentieuze links gelegd wordt met bepaalde historische evenementen, filosofen of bekende figuren uit de geschiedenis. Waarvan ik persoonlijk dit afleidend vindt voor het verhaal.

Verhaal zelf was goed en hield mij tot het einde geboeid, waarin ik hierin op het einde weer perplex stond van wat de waarheid nou was. Alleen raakte ik dus vaak afgeleid door hoe het verhaal soms lang werd gehouden en de gedachtespinsels van de derde persoon die alles zag.

[Kevin · Rating 2 out of 5]

Misschien moet ik geen Mulish meer lezen. Dit gehele, korte, verhaal kan worden gelezen als "de waarheid ligt nooit in één perspectief, en een enkel perspectief bevat geen waarheid." Een tof gegeven, maar iets te ijdel uitgewerkt (zoals meestal het geval bij Mulish denk ik dan).

De bewuste scheiding tussen vrouwelijk en mannelijk is voor mij een teleurstellend raadsel. Misschien heb ik het te snel gelezen; de vrouw onthield geen details buiten exacte lijnen van de mannelijke tegenspeler en verklaarde haar onwetendheid met het gegeven dat zij een vrouw is........

[Siem · Rating 4 out of 5]

De schrijfstijl leest erg makkelijk weg. Waar je in het eerste deel al het idee hebt dat het een vrij bizarre situatie betreft, wordt het in het tweede deel alleen maar verwarrender. Dit, omdat het schijnbare tegenstrijdigheden betreft. Pas wanneer je op het einde de verantwoording leest begrijp je wat Harry Mulisch heeft willen bereiken met deze schrijfwijze. Het ene verhaal kan waar zijn, het andere verhaal ook, maar tezamen sluiten ze elkaar uit. Interessant boekenweekgeschenk!

[Sjoerd · Rating 4 out of 5]

Dit verhaal is als een "tensegrity structure" op de manier dat het op het eerste gezicht onmogelijk lijkt maar door op bepaalde dingen te letten is er achter te komen hoe het in elkaar steekt.

Ik weet niet of ik tot de juiste conclusie ben gekomen, of er één conclusie is, maar ik heb er op een zondagavond in thuisisolatie wel van genoten.

[Patrick Vissers · Rating 5 out of 5]

Ik vind het persoonlijk een goed werk. Het was mijn favoriet van mijn literatuurlijst. Destijds kon ik het niet wegleggen en ik begreep precies waar het over ging. Als je mij nu zou vragen waar het over gaat, zou ik geen woord kunnen uitbrengen.