Door eigen hand: zelfmoord en de nabestaanden

by Joost Zwagerman

Ieder jaar proberen in Nederland meer dan dertigduizend mensen zich van het leven te beroven. Bij circa vijftienhonderd mensen slaagt die poging. Dat zijn meer slachtoffers dan er jaarlijks in het verkeer vallen. Wat betekent het om een vriend, familielid of ouder door zelfmoord te verliezen? Door eigen hand bevat de artikelen en essay's die Joost Zwagerman over dit onderwerp heeft geschreven. Het legt de verschillen van inzicht bloot die er leven over dwingende - en vaak pijnlijke - vragen omtrent zelfmoord en de nabestaanden. Een pijler in het boek vormen de lange en indringende gesprekken met vijf schrijvers, onder wie Arthur Japin en Renate Dorrestein, die tot de groep van nabestaanden behoren. De boeken waarin zij over dit onderwerp schreven vormden de aanleiding voor deze gesprekken. Informeel uitgangspunt was een citaat van A. Alvarez: 'Iemand die besloten heeft zelfmoord te plegen gaat een afgesloten, voor anderen ontoegankelijke wereld binnen.' Door eigen hand bericht over die 'afgesloten wereld', maar dan toegespitst op het perspectief van degenen die deze wereld van buitenaf hebben meegemaakt of aanschouwd.

Genres: Essays, Psychology, Nonfiction

150 pages, Hardcover

First published January 1, 2005

About the author

Joost Zwagerman was a popular Dutch writer.

Joost Zwagerman debuteerde in 1986 met de roman De houdgreep, die door Carel Peeters in Vrij Nederland werd bestempeld als 'het meestbelovende debuut sinds jaren'. Zijn doorbraak naar een breed publiek kwam met de roman Gimmick! (1989), die in 1996 voor het theater bewerkt werd door Theatergroep De Kwekerij. Het boek geeft een beeld van de trendy uitgaanscultuur en kunstenaarswereld van Amsterdam, waar hij in die tijd veel in verkeerde. In 1991 verscheen Vals licht, dat werd genomineerd voor de AKO Literatuurprijs en in 1993 werd verfilmd door Theo van Gogh. Ook De buitenvrouw (1994), over een liefde in multiculturele tijden, bereikte de longlist van de AKO Prijs. Nadien volgden de romans Chaos en rumoer en Zes sterren.
Zwagermans werk verscheen in vertaling in twaalf landen, waaronder Duitsland, Frankrijk, Japan en Hongarije. In 2000 werd de Duitse vertaling van De buitenvrouw (Die Nebenfrau) genomineerd voor de Nordrhein-Westfalen Literaturpreis. Ook ontving Zwagerman voor Die Nebenfrau de Literaire Prijs van de stad München.
Zwagerman behoort inmiddels, samen met auteurs als Connie Palmen en Arnon Grunberg, tot de meest gelezen Nederlandse schrijvers van zijn generatie. Dat bleek eens te meer toen hij in het najaar van 2003 veertig jaar werd: zijn uitgeverij De Arbeiderspers maakte bij die gelegenheid bekend dat van zijn boeken in totaal meer dan 1.100.000 exemplaren waren verkocht, exclusief vertalingen.
Behalve romans publiceerde Zwagerman ook gedichten en essays en was hij actief als columnist.

Zwagerman leed aan depressies. Op 8 september 2015 maakte zijn uitgeverij, De Arbeiderspers, bekend dat Zwagerman op 51-jarige leeftijd in zijn woonplaats Haarlem een eind aan zijn leven had gemaakt.

(Bron: Wikipedia)

Reviews

[Diana Willemsen]

Intens en heel verdrietig. De enorme woede, vaak vermomd als rationele superieuriteit en koud cynisme, van de geïnterviewden spat van het (digitale) papier. Om vaak tot de conclusie te komen dat z/hij, de nabestaande, niet zoveel voor de zelfmoordenaar heeft betekent. Au.

“Het vroegste beeld dat ik van mijn zusje heb: een moddervette peuter die onophoudelijk naar de koektrommel of snoeppot waggelt.” (Renate Dorrestein)

“En soms word ik ook een beetje ongeduldig, van die mensen die maar klagen: ik zie er geen gat meer in, ik zie het niet meer zi-hi-tten. Nou, denk ik dan, dan ga je er maar bij hángen.” (Jeroen Brouwers)

“Hoezo? dacht ik, ík was er toch? Ik zat immers niet in het kamp van de mensen die hem, vólgens hem, in de liefde hebben verraden? Daar was ik eenvoudig te jong voor! Maar zijn broer was ik wél en die brief was niet eens tot mij gericht! Hij had geen seconde aan mij gedacht!” (Wouter van Oorschot)

Tja, en Joost Zwagerman zelf… ☹️

[Koen Goovaerts · Rating 4 out of 5]

Boeiend boek van de helaas " door eigen hand " overleden Joost Zwagerman. Je zou het ironisch kunnen noemen ware het niet zo triest. Als prillige twintiger las ik enkele ( goede) romans van Zwagerman ( Gimmick!, Vals licht en de buitenvrouw ) het kwam dus wel even aan toen ik in 2015 het slechte nieuws hoorde.
Het boek: interessante beschouwingen over o.a. de zelfmoordpil, geeft het de potentiële zelfmoordenaar rust of gaat ie er dan net sneller naar grijpen.. onderzoek zou het laatste bewijzen. Erfelijke belasting wanneer een ouder zelfmoord pleegt, wat los van de enorme schuldgevoelens tot enorme angsten kan leiden, zal het kind de de dans ontspringen of is het gedoemd het voorbeeld van vader of moeder te volgen ? Zelfmoord van een vriend of naaste laat sowieso een niet te overziene (emotionele ) puinhoop na, zelfs al was die persoon tijdens het leven voor de omgeving ongemeen lastig.
In het tweede deel van het boek komen er aan auteurs aan bod die getuigen over de zelfmoorden van hun naaste en wat het voor hun levens heeft betekend. Opmerkelijk is dat sommigen onder hen zich radicaal uitspraken tegen suïcide en het later alsnog deden. De getuigenissen van Renate Dorrestein, Heleen van Royen, Wouter Van Oorschot en Arthur Japin hakten er nogal in. Zijn mijn ideeën ( ik die soms de duisternis omarm ) over het vrije recht op suïcide door het lezen van het boek veranderd ? Dat moet u me maar eens persoonlijk vragen

[Thomas Vos · Rating 5 out of 5]

Joost toch.

[Britt · Rating 4 out of 5]

Dit boek brengt heel veel los. Het is pijnlijk voor mij. En bizar, deels. Van Joost zelf dan. Ik hoop dat ik er wat mee kan en dat het me niet zal beklemmen.

[Frank Huysentruyt · Rating 5 out of 5]

Zo veel waarheid, mededogen en nuance. En dat alles in de schaduw van zijn eigen keuze. Een essentieel boek.

[Maarten Dallinga · Rating 4 out of 5]

Een onmisbaar boek voor iedereen die zich (verder) wil verdiepen in depressie en zelfdoding. Een opeenvolging van rake woorden en zinnen, zoekend naar taal voor wat onnoembaar is.

[Jan Croonen]

Het essay is naar eigen zeggen zijn liefste genre geweest om in te schrijven. Betreffende zijn polemiek met Karin Spaink in het essay Zelfmoord als handelswaar: polemisch zijn is dan weer niet zijn fort, ook niet zijn grootste liefhebberij zoals hij zelf heeft aangegeven in het interview met Tom Kellerhuis in HP/De Tijd 9-9-2015. De term 'pil van Drion' heeft hij wel heel scherp in kaart gebracht in Zelfmoord als handelswaar.

Het onoplosbare probleem van euthanasie bij psychisch lijden is voorlopig voorgoed hier vastgesteld. Totdat iemand anders er nog scherper over schrijft.

Niet alle essays zijn scherp en verplicht om te lezen. Biografische details hier opgedist interesseren me vaak niet. Heb het boek voorlopig even weggelegd vanaf pagina 75.

[Joren · Rating 4 out of 5]

Intens. Het geeft (een beetje) inzicht in depressies. (Een beetje) in de vraag waarom mensen deze daad plegen maar vooral (een beetje) in wat zelfmoord doet met nabestaanden. Een beetje...omdat dit onderwerp zo gevoelig is en zoveel scenario's kent dat ik onmogelijk kan beweren er écht inzicht in te hebben.

[Tamar · Rating 3 out of 5]

Confronterend, maar niet erg vernieuwend. Ik vond de hoofdstukken ter introductie interessanter dan de gesprekken met nabestaanden, maar al met al een goed boek.

[Lena · Rating 4 out of 5]

Indringend boek, nog los van hoe Zwagermans eigen verhaal geëindigd is.

[Ewout De Bleser · Rating 4 out of 5]

Een oproep tot leven -ondanks alles-, niet het gemakzuchtige argument dat iedereen zomaar recht heeft op zelfdoding.

[Huso · Rating 5 out of 5]

Een must-read. En niet alleen voor mensen die in de geestelijke gezondheidszorg werkzaam zijn.