Pandrioszka

by Krystyna Kurczab-Redlich

Pandrioszka (czyli Puszka Pandory w Matrioszce) to fascynujący opis przemian obyczajowych, społecznych i politycznych, które zaszły w Rosji w latach 90., próba określenia i pojęcia rosyjskiej inności. „Pandrioszka jest książką ważną i w wielu swoich fragmentach bardzo przejmującą. Czuje się za nią duży zapas wiedzy (...). Krystyna Kurczab-Redlich stara się przekazać rosyjską rzeczywistość tak, jak ją widzi człowiek myślący po rosyjsku, rozumujący po rosyjsku” (Ryszard Kapuściński). „To książka niezwykła i bardzo interesująca. Na szczególną uwagę zasługuje – odmienny od dotychczasowych, głębszy i wspaniale napisany reportaż z Czeczenii” (Zbigniew Brzeziński). „Takiej książki o Rosji jeszcze nie było. Niezwykle interesująca i – momentami, w niemal poetyckiej prozie reportażu z Czeczenii – nowatorska” (Czesław Miłosz).

Genres: Nonfiction, Reportage, Audiobook, Russia, History

285 pages, Unknown Binding

First published January 1, 2000

About the author

Krystyna Kurczab-Redlich(born 1954) is a Polish journalist and author.

As a correspondent in Russia for the Polish media, she has written documentary films on Chechnya investigating alleged human rights abuses by the Russian army.

In 2000 she published Pandrioszka, an account of life in contemporary Russia.

Her 2007 book Głową o mur Kremla ("Banging one's head against the wall of the Kremlin"), a history of Russia from the 1980s to the present, earned her the nickname the Polish Politkovskaya (Polska Politkowska).

Kurczab-Redlich received the Kazimierz Dziewanowski Award for her work as a foreign correspondent and the Melchior Wańkowicz Award for her reports from Chechnya. In 2005 the Chechen organization Echo of War, along with Amnesty International and the Helsinki Foundation for Human Rights, nominated her for the Nobel Peace Prize.

Reviews

[Katarzyna Nowicka · Rating 4 out of 5]

"Nic tutaj nie jest podobne do tego samego gdzie indziej."
Pani Krystyna Kurczab- Redlich zna Rosję jak mało kto, doświadczyła jej, posmakowała, odczuła.
To lata spędzone na tamtych ziemiach, to czujne, bystre oko, serce reportera i jakby nie było pewien rodzaj miłości, choć trudna to miłość, jest owocem rzetelnego, szczerego i gorzkiego reportażu o przemianach, jakie dokonywały się w Rosji w latach 90. XX w.
To już kolejne wydanie reportażu, który miał swoją premierę ponad 20 lat temu.
W obliczu obecnych wydarzeń to lektura ważna i wciąż przerażająco aktualna.
To nie jest mój pierwszy reportaż o Rosji, ale chyba pierwszy, który, aż tak szeroko otworzył mi oczy. I niby zdajesz sobie sprawę z wielu rzeczy, a jednak wciąż nie wierzysz, wciąż doznajesz szoku i zadziwienia.
Tam się nic nie zmienia, tam jednostka jest niczym, a strach tak utrwalony, że chyba nic nie jest tego w stanie zmienić. "Strach to choroba woli. Gwarancja posłuszeństwa. Utrwalacz władzy." To przechodzi z pokolenia na pokolenie. Tam jednostka ma być posłuszna i tyle, a skutecznie egzekwuje to milicja.
Z mojej kobiecej strony szczególnie zainteresowała mnie rosyjska kobieta.
Tam kobiecość jest wyśmiana, tam do dziś kobiety wykonują wszystkie prace, które wykonuje mężczyzna. Nawet te najcięższe- z młotem pneumatycznym w rękach. Rosyjski mężczyzna nie ma pojęcia o potrzebach kobiet. Mężczyzna ma być silny i odważny, przyzwyczajony do wojaczki. Odpowiedzialność za rodzinę go przeraża i wywołuje strach. Mężczyzna to bohater, a cały trud codziennego życia spada na kobietę.
To kraj, gdzie najważniejsze jest państwo, a nie rodzina. Synowie to ofiary nadopiekuńczych matek i nieobecnych ojców.
"W żadnym chyba państwie na świecie nie ma tylu samotnych kobiet z dzieckiem, jak tu.
Rozpieszczają synów, a równocześnie ich strasznie od siebie uzależniają. Są to bowiem kobiety silne, zdecydowane, które na ogół "wiedzą lepiej"..."
I nie można się dziwić, że jedyny rodzaj żeński, z którym się dogaduje mężczyzna, to butelka.
A współczesne kobiety, z rodzaju męskiego szanują przede wszystkim portfel.
"Pandrioszka" to zapiski z obserwacji, obrazki z życia codziennego zwykłych ludzi, ale i głębsze wniknięcie w społeczne, kulturowe i polityczne wnętrze Rosji. Ta prawda przeraża.
Nie jest to łatwa lektura, oj nie jest, a reportaże z Czeczenii tak mną wstrząsnęły, że miałam te bestialskie obrazy przed oczami, a potem problemy ze snem.
Autorka wciągnęła mnie w ten świat, otworzyła Matrioszkę, która okazała się puszką Pandory. "Spod pięknych barw matrioszki zaczynają wyzierać nieszczęścia i strach, a każda kolejna cząstka malowanej zabawki to kolejny dramat." Matrioszka- Pandrioszka.
Lektura ważna, potrzebna, na pewno niełatwa. Ja ze swojej strony zachęcam do lektury.

[Z_milosci_do_ksiazki Kasia · Rating 4 out of 5]

Nie jest to nowość wydawnicza, bo, jeśli dobrze kojarzę, obecne wydanie to już czwarta edycja, ale bardzo się z tego wznowienia cieszę. Długo polowałam na książkę Pani Krystyny w papierze i muszę Wam powiedzieć, że była ona niemalże towarem luksusowym- jeśli już jakąś udało się namierzyć w internecie, to jej cena dochodziła do tak absurdalnych kwot, że musiałam zrezygnować.
Co więc jest takiego w tej książce, że ludzie są skłonni wydać za nią miliony? Spieszę z odpowiedzią- to okrutny, przeraźliwy i jakże prawdziwy obraz Rosji, Rosjan- ich mentalności, zwyczajów, przywar. Tu znajdziecie odpowiedź, jak szczegółową ankietę trzeba wypełnić, aby dostać paszport, dlaczego zagraniczni „goście” na ogół mieszkają na jednym osiedlu i jak w ogóle to „zwyczajne” życie w Rosji wygląda. To w pierwszej części, pełnej absurdów, zaśniedziałych wymagań i dziwnych zwyczajów.
Druga cześć jest nieco bardziej przerażająca. Znajdziemy tu obraz Rosji, która prowadzi wojnę, akurat tutaj chodzi o „sprawę czeczeńską”, ale schemat działań jest niezwykle podobny do znanego nam obrazu wojny w Ukrainie. To okrutny zapis bestialstwa Rosjan, maltretowania i więzienia mieszkańców. To pewnie wszystkim nam jest znane, ale gdy czyta się o tym samodzielnie, obrazy przeskakują z jednego kadru wyobraźni na drugi i naprawdę ciężko uwierzyć w to, o czym się czyta.

„Pandrioszka” to gorzki obraz Rosji wykreowany przez Panią Krystynę, która spędziła tam ponad 10 lat. To nie jest łatwa lektura, nie znajdziecie tu nic na wyrost. To przepełniona ogromnym bólem historia kraju, gdzie w cenie są donosy, kraju podszytego absurdem, gdzie głównym panującym jest wszechobecny strach.
Polecam, chociaż muszę Was ostrzec- tej lektury nie da się zapomnieć, nie da się przejść obok niej obojętnie.

[Natalia Ochenkowska]

Na pewno warto przeczytać. Oceniać mi trudno.

[Ola Potocka · Rating 5 out of 5]

4,8
Ogromnie mi się podobała. Autorka ukazuję realną i przerażającą Rosję- jej politykę, jak i społeczeństwo. Jestem pod ogromnym wrażeniem.

[Marta.Anna · Rating 5 out of 5]

Pięknie napisana książka o wcale niepięknych a tym bardziej niełatwych tematach.
Pomimo że opowiada głównie o latach dziewięćdziesiątych to okazuje się być bardzo, ale to bardzo aktualna.

[Nazarii Zanoz · Rating 4 out of 5]

Ця книжка вийшла в Польщі в 2000-му, якраз, коли російська влада розпочала Другу російсько-чеченську війну. Сама книжка складається з кількох частин, але по суті її можна поділити над історії про саму Росію і про війну в Чечні.
Перша, російська частина, викликає трохи суперечливі відчуття. Автора була багатолітньою кореспонденткою в Москві, тож фактично прожила в Росії з 90-го по 2000-ий роки там. Проте часом в її тоні відчувається трохи зверхности і білопальтовости (нагадала мені схожий вайб в Дракуліч), наче не розуміючи реалій і стартових позицій для мешканців Польщі/ПНР і тих, хто жив в совку. Хоча загалом вона доволі добре характеризує російський соціум і показує всю його безпомічність, пасивність і т.д. Демонструє жахи життя 90-их, всю безправність простої людини в ті часи, коли міліція лякала людей більше, ніж злочинці. Розповідає про тортури затриманих і про неможливість добитися хоч якоїсь справедливости. Демонструє величезні розриви між бідними та багатими на початку 90-их і те, як відчувають себе безпомічними ті, хто намагався добитися справедливости, зокрема шахтарі, котрі намагалися протестувати, але влада дуже швидко вирішувала із ними питання, перекуповуючи одних та залякуючи инших. Курчаб-Редліх резонно зауважує про брак солідарности в Росії. Мимоволі міркується про те, як росіяни все просрали, маючи значно кращі стартові позиції, ніж українці. Як вони не відбулися як нація, наскільки несамозарадні і скільки це шкоди принесло всім довкола. Як вже згадував вище, друга частина стосується російсько-чеченських війн. І там так багато паралелей із сьогоденням, що вкотре переконуєшся, наскільки війни подібні, особливо, коли є чітко зрозумілі агресори та ті, хто борониться. Авторка дуже точно відмічає, що в той час, як так званий цивілізований світ виступ на оборону Косова, настілки ж байдуже йому було через те, що Росія робила з Чечнею. А вся різниця між Сербією і Росією полягає в наявности в другої ядерної зброї. І тоді світ взагалі не просто не помітив того жаху, який росіяни робили в Чечні (а в першій війні Путіним ще не пахло), не просто ручкався із російською владою, а підтримував її, а деякі політики стверджували, що зробили би так само. І якщо грузин, сирійці та українці могли хоч якось намагатися альтернативними шляхами давати знати про те, що коїть Росія в них, то чеченці були відрізаними від світу, а ті одиниці чесних матеріялів не дуже турбували світ.
Тепер відносно самої війни. Тут буде трохи спойлерів. Вивявляється, що в Грозному і великих містах передовсім постраждали росіяни, котрі мешкали в Чечні, бо чеченці тікали в села. А російські війська виловлювали тих, хто розмовляв російською, вважаючи їх за зрадників. Тепер про инші подібности. "Русскіє сваїх нє брасают". Трупи російських військових днями, тижнями, місяцями лежали на одній із центральних площ (здається, що Грозного) під назвою Мінутка. Росіянами вони були непотрібні, навіть попри пропозиції чеченців на перемир'я для того, аби вони зібрали своїх вбитих. В чеченській культурі (чи в мусульманстві?) загиблого належить поховати протягом доби, тому для них є справою честі забрати своїх вбитих. Натомість росіянам було настільки пофіг, що їхніх мертвяків збирали чеченські жінки, аби виміняти їх на своїх.
Під час війни відбувалися постійні викрадення цивільних. Російські силовики створювали фільтраційні табори, катували там, вбивали, ґвалтували, дуже часто просто втамовуючи свої садистські нахили й насолоджуючись безкарністю. Часто викрадали суто для того, аби отримати викуп.
Ще одна паралель: росіяни крали з будинків абсолютно все. Чеченки, котрі пережили війну згадують про те, що росіяни злилися, що чеченці живуть краще і ненавиділи їх за те, тому виносили все під 0, а що не могли вкрасти - старалися знищити.
І, знаючи все це, спостерігаючи за цим майже в режимі онлайн, весь світ спокійно дозволяв спершу владі Єльцина, а потім владі Путіна робити це все. Тому наступними жертвами стали грузини, далі сирійці, а потім українці. І все ще мільйони різного роду мерзоти досі сумніваються в тому, що з росіянами і їхньою владою щось так.

[Spotkania_książkowe · Rating 5 out of 5]

Krystyna Kurczab-Redlich mieszkając przez kilka lat w Moskwie, miała okazję poznać Moskwę i Moskwiczan od środka. Jako dziennikarka docierała też do zwykłych Rosjan mieszkających na prowincji, ale wybrała się też do Czeczenii.

Pierwsza część książki to jej zachwyt nad ludźmi przyjaznymi, o niewiarygodnej gościnności, ludzi wychowanych na wspaniałej kulturze, z której słynie Rosja, a z drugiej ludzie, którzy nic nie wiedzą o społeczeństwie obywatelskim, od wieków wychowywanych pod jarzmem wszechwładnego cara, pod wszystkowidzącym okiem KGB, zastraszanego i opresjonowanego przez władzę, nie mającego żadnego w niej oparcia, za próby buntu, mordowanego, wysyłanego na wiele lat do obozów karnych.

Druga część, to Rosja, która napadła na Czeczenię, która z Czeczenów w oczach świata zrobiła terrorystów zagrażających bezpieczeństwu Federacji Rosyjskiej.

Gdy Rosja mordowała ludność Czeczenii, głowy państw ściskały ręce najpierw Jelcyna, później Putina i dawały Rosji kredyty, pozwalały na organizację sportowych wydarzeń.

Cóż nie pierwszy to przypadek i pewnie nie ostatni… daleko nie trzeba szukać, bo choćby ostatnie Mistrzostwa Świata w piłce nożnej w Katarze pokazały, że “różowa pianka na myślach” decydentów ma się nadal dobrze i można być tyranem i mordercą, ale mieć duże zasoby finansowe lub naftowe, a nadal będzie się przyjmowanym na salonach.

Ta książka boli, tak jak i “Głową o mur Kremla”, a łzy ściskają gardło. Ale warto ją przeczytać, bo to kawał dobrze przygotowanej reporterskiej, mrówczej pracy.

Oczywiście nawet nie próbuję streścić tej książki, bo to kolejna cegiełka z mnóstwem faktów, wątków i pokręconych ścieżek wiodących w polityczne zawiłości. 

Mnie zachwyciła pierwsza część, ta o “zwykłej Rosji”, o tym, żeby nie zapominać jaką historię dźwigają Rosjanie i jaki ona ma wpływ na to co dzieje się dzisiaj.

[Michał Hołda · Rating 5 out of 5]

A book about the transformations in Russia in 90ties.

I have learned from this book that :

Russians know will, not freedom, the will is doing what you want, and freedom is doing what you want while respecting others.

And if it is bad, they will simply say that it is as always,normal, downplaying and sweeping problems under the rug, what isn't there is not existing.

And even about Albert Camus, philosopher who though that to go on is better then suicide and better then just trusting in transcendence god or purpose, that is philosophical suicide.

He wrote that people of his kind (our kind) not so much that do not want a world where people are not killed (because we are not so crazy anymore). It is about a world where murder is not legitimate. Everyone except a few sharp-eyed people say that their truth will bring happiness to mankind, and yet it brings hell.

I like this book for good quality regardless being not in military history tone .

[Joanna · Rating 4 out of 5]

Jestem gigantyczną fanką autorki. Moja fascynacja jej osobą - jej kunsztem reporterskim, lekkością pióra, charyzmą oraz wiedzą i zrozumieniem Rosji zahacza wręcz o psychofanostwo. Wolę wstępie uprzedzić! Jednak zapewniam, że do oceny „Pandrioszki” podeszłam na chłodno - wszystkie moje sympatie odrzuciłam na bok.
Ale cóż ja poradzę na to, że pod adresem “Pandrioszki” jedyne, co mogę zrobić to peany pochwalne wygłaszać. Krystyna Kurczab-Redlich po raz kolejny pokazała najwyższą dziennikarską klasę i kunszt i udowodniła, że po jej reportaże o Rosji można sięgać w ciemno. Pani Kurczab-Redlich to już marka sama w sobie, gwarancja literatury faktu najwyższej jakości! W „Pandrioszce” dziennikarka, wieloletnia korespondentka w Rosji, z właściwą sobie kąśliwością i błyskotliwością opisuje te imperium w latach 90. Pojedyncze scenki i anegdoty z pobytu Redlich w tym jednym z najciekawszych i najosobliwszych państw świata składają się na obraz kraju wybitnie oryginalnego, pełnego sprzeczności i kuriozów. Podtytuł książki śmiało mógłby brzmieć „Rosja to nie kraj - Rosja to stan umysłu”. Największa siłę reportażu Redlich stanowi fakt, iż autorka doskonale rozumie i czuje Rosję i Rosjan, a dzięki temu idealnie potrafi wskazać na czym polega specyficzność i dziwaczność tego byłego cesarstwa.
Na „Pandrioszkę” składają się z 3 części i o ile pierwsza opisująca życie codzienne Rosjan jest “lajtowa” - groteskowa, wielce ironiczna i komiczna, obnażająca niezliczone absurdy to dopiero od 2 części traktującej o więźniach politycznych robi się “poważnie” i w tym miejscu wrażliwsze osoby powinny mocno rozważyć dalsze czytanie. Na sam koniec Kurczab-Riedlich wrzuca czytelnika w najgłębszy krąg piekieł - w sam środek wojny w Czeczeni. Dziennikarka z taką szczegółowością, naturalizmem i kronikarską precyzją portretuje ten jeden z najbrutalniejszych i najkrwawszych konfliktów drugiej połowy XX wieku, że zdecydowanie jest to lektura dla osób o stalowych nerwach, które mają już parę reportaży wojennych za sobą. Zezwierzęcenie, bestaialstwo tych dwóch wojen ukazane przez reportażystkę to kaliber ciężkości “Ostatnich świadków” Aleksiejewicz. Zastanówcie się czy jesteście na tak wstrząsające i bolesne spotkanie gotowi.

instagram | facebook

[Przemyslaw · Rating 5 out of 5]

Wydawać by się mogło, że „Pandrioszka” to kolejna książka o Rosji jakich wiele. Jest to jednak szczera aż do bólu opowieść o największym kraju świata i jego mieszkańcach. Ta książka dobitnie pokazuje co propaganda i rozbudowany aparat państwowy (czytaj aparat terroru) potrafi zrobić z narodem. To książka o kłamstwie i beznadziei codziennego życia Rosjan. Brutalna, aczkolwiek momentami śmieszna niczym filmy Barei. Jeśli myślisz, że miałeś zły dzień, przeczytaj koniecznie, a dowiesz się dlaczego Rosja jest Rosją. Gorąco polecam.

[Domiqa · Rating 5 out of 5]

Everyone that want to understand the mindset of Putin and Russia should read this book. Based on facts from a reporter that has spent 10 years in Russia. This is a story about society, practice, values and way of living… It’s so sad, it’s actually terryfing… It’s about power, terror and management by fear. It’s not a new book but so relevant now. We should not be suprised by this cruelty, this is what we should expect…

[Mati 'Matimajczyta' · Rating 2 out of 5]

The book disappointed me a little, I have the impression that it was written too soon. Because the first book by this author swept me away and strongly changed my view of the "king" of Russia. And here a little time passed and a little by force the book was created, or maybe just a lot of material in the previous book was not used and the author wanted to realize it. Well, I don't know, but I am disappointed.

[Paweł Rek · Rating 3 out of 5]

Książka wstrząsająca, mimo tego że czasami niezrozumiała dla mnie to jednak dowiedziałem sie czegoś nowego. Dobra pozycja jednak uważam że trzeba trochę się orientować w historii i może trochę też w polityce żeby wszystko z niej wyciągnąć i zrozumieć. Ja wiele poruszanych zagadnień musiałem sprawdzać w internecie ale cieszę się że przeczytałem ten reportaż bo wiele się dowiedziałem i trochę liznąłem też tematu wojny w Czeczeni o którym wcześniej nie miałem żadnego pojęcia.

[Lotka · Rating 5 out of 5]

Świetny wybór bardzo dobrze napisanych krótkich (niektóre mogłyby się zmieścić na pocztówce) komentarzy o Rosji i Czeczeni. Adnotacje i bibliografia są równie ciekawe i sprawdzanie ich znacznie wydłuża czas czytania.
Kończy się ok. 1999 r. i bardzo bym chciała przeczytać coś podobnego o najnowszych dziejach.
Poleci ktoś coś?

[Karolina Swica · Rating 5 out of 5]

Polecam, szczególnie teraz w trakcie wojny w Ukrainie. Część o pierwszej wojnie w Czeczenii słucha się jak teraźniejszych wiadomości...toćka w toćkę... niestety. Książka poruszająca, trochę wyjaśniająca dzisiejszy brak reakcji, wypranie i wyparcie Rosjan.

[NataliaW89 · Rating 5 out of 5]

Wersja audio


Słodko - gorzka opowieść o kraju, który autorka zdaje się tak samo kochać, jak go nie lubić... Nie jest to książka geopolityczna, nie zawiera ogromu wiedzy, ale jest to znakomita opowieść o miejscu w którym autorce przyszło się "zasiedzieć

[Kasia Fabisiak · Rating 4 out of 5]

4.5/5

[Książkoloszka · Rating 3 out of 5]

Wprowadziła mnie w zastój czytelniczy. Dostarcza dużo informacji ale napisana jest ciężko, chwilami miałam wrażenie że czytam podręcznik szkolny.

[Mateusz Stępniak · Rating 4 out of 5]

Zrozumieć Rosję

[Alicja Ciesielska · Rating 3 out of 5]

Jedyne za co odejmuję gwiazdkę to straszny bałagan w strukturze i rozmieszczeniu treści

[Nat88 · Rating 4 out of 5]

Straszne.

[Kinga · Rating 5 out of 5]

Smutne, bo bardzo prorocze zakończenie

[Zuzanna · Rating 4 out of 5]

3,6

[Danuta Łapkiewicz-Baudis · Rating 5 out of 5]

This the best book on Russia and should be translated into all languages especially into English.

[Magda · Rating 4 out of 5]

Wciąż niezwykle aktualna i potrzebna książka. Przejmująca.