De 39-jarige actrice Ada Peeters neemt de trein naar de stad waar ze die avond op het podium zal staan met een zelfgeschreven monoloog. Herinneringen aan de oudere theaterdocent met wie ze als studente een verhouding had, wellen ongewild in haar op. Het is zijn stad waar ze gaat spelen. Ook op het podium, terwijl ze oog in oog staat met de volle zaal, is er geen houden meer aan de razende vaart waarmee de diep weggestopte beelden van ontmoetingen met getrouwde mannen, leraren en andere figuren met autoriteit aan de oppervlakte komen. Na de voorstelling volgt een terugrit met een mysterieuze taxichauffeur die Ada nog dieper doet afdalen in het verleden dat ze nooit echt onder ogen heeft willen zien.
ik las het boek maar het voelt alsof ik een film zag, het verhaal levert vertelstof zoals een ajuin tranen losmaakt en toch en toch zit ik nog wat op mijn honger
Leest soms als de gedicht. Mooi geschreven schrijnend thema. Hoe lang blijft grensoverschrijdend gedrag van anderen een rol spelen in je leven? Hoe geef je grenzen aan? Welke verantwoordelijkheid hebben mensen die in een machtspositie zitten?
Zij. zet aan tot denken over intimiteit en het stellen van grenzen; hoe moeilijk het is en hoe veel pijn het brengt als het niet lukt. Dat het grijze gebied tussen ja en nee een plek is vol onzekerheid. Dat het reizen van ja naar nee een weg is met vallen en opstaan. De schrijfstijl was erg mooi en heel poëtisch, mooie woordkeus. De zinnen waren kort, doch erg interessant geformuleerd. De symbolen en motieven waren erg bijzonder in het boek, vooral omdat dezen flashbacks goed konden weergeven. Dit is een boek dat je snel uithebt en toch over na blijft denken. Het enige punt van kritiek was voor mij de simpele vorm, waarin er niet veel experiment gezocht werd. Naar mijn mening had het, vanwege het confronterende thema, in een iets gedurfdere vorm gemogen. Zeker een aanrader, vooral in de zoektocht (en de studie) naar prettig wederzijds contact.
“Zij danst zij, zij valt zij, zij rent zij. Zij, schrijft zij.“ Ik heb dit boek verslonden in een paar uur en moest even uitblazen toen ik het uithad. Maar wat een literair kunstwerkje is me dit, met een thema dat moét besproken worden.
Ada is onderweg met de trein naar het theater waar zij een solovoorstelling zal gaan geven. Ada is namelijk een speler, een acteur.
En eigenlijk meteen al vanaf het moment dat we Ada ontmoeten, vliegen haar gedachten alle kanten op. Ze mijmert, fantaseert, laat haar gevoelens de revue passeren en wordt voortdurend overspoelt door herinneringen.
Herinneringen van vroeger, sommige mogelijk betekenisloos, maar vaker nog herinneringen die van groot belang zijn geweest in haar ontwikkeling. Alleen heeft ze dat eerder nooit beseft.
Maar nu wel, zo onderweg naar het theater.
Want het is ‘zijn’ stad waar ze vanavond zal spelen. En ‘hij’ heeft veel teweeg gebracht. Vooral wat betreft haar kijk op zichzelf.
‘Zij.’ is een interessante reis in het hoofd van een bijzondere vrouw, die in enkele uren en tijdens verschillende activiteiten, haar leven lijkt te analyseren en tot de conclusie komt dat ‘Nee’ ook een antwoord had kunnen zijn.
Ze kijkt terug naar haar jongere zelf en denkt aan de verschillende machtsverhoudingen in haar leven waarbij ze nooit eerder heeft stil gestaan. Dat er grenzen zijn overschreden, maar dat ze dat nooit zo heeft gezien of ervaren. In de meeste gevallen niet althans.
Het feit dat de gedachten en de daarbij komende gevoelens hier en daar van de hak op de tak gaan, maakt deze roman en Ada als personage meer dan realistisch.
Het voelt bij vlagen enorm intens en de wijze van schrijven van Maaike Neuville maakt deze roman zeker meeslepend.
Conclusie De stap die ik uit mijn comfortzone zette met het lezen van dit debuut van Maaike Neuville, is mij enorm goed bevallen.
Na de eerste pagina’s twijfelde ik in eerste instantie. Maar Maaike weet je met prachtige woorden en zinnen helemaal in de gedachten van Ada te trekken en ze laat je pas los als Ada tot de conclusie komt dat zij degene is die de keuzes maakt in haar leven.
En dat je te allen tijde een verantwoordelijkheid hebt wanneer je in een machtspositie verkeerd.
Het verhaal van Ada zoekt grenzen op, maar maakt ook bespreekbaar. Het verhaal laat het grijze gebied zien tussen verlangen en verantwoordelijkheid. En dat was zeker iets wat mij enorm raakte en mij aan het denken zette over mijn eigen leven.
‘Zij.’ was intens, emotioneel, oprecht, soms donker, maar ook liefdevol. En na het sluiten van het boek kon ik alleen maar denken: ‘Wat mooi’.
Een pareltje dat iedereen wat mij betreft zou moeten ontdekken.
Mooie poëtische filosofische feministische zoektocht naar grenzen stellen en grenzen overschrijden, daarin verantwoordelijkheid durven/ kunnen/ willen nemen. Een aanklacht ook tegen het nonchalante tot perverse aplomb waarmee veel mannen nemen wat hen zogenaamd toekomt. En een pleidooi om wars van autoriteit je eigen stem te zoeken, te vinden, op te eisen, je eigen/waarde te bepalen. Knap debuut.
Ondanks passages die iets té gekunsteld geschreven zijn en die andere lezers misschien kunnen ergeren, heb ik dit boekje graag gelezen.
‘Zij’ verwoordt wat alle meisjes en vrouwen op een bepaald moment in hun leven meemaken, ze zeggen geen ‘nee’ omdat ze het niet geleerd hebben om ‘nee’ te zeggen, omdat ze niet geleerd hebben om hun grenzen aan te geven, omdat ze op de eerste plaats geleerd hebben om te behagen en om een ‘lieve’ te zijn die vooral geloofd wordt als ze zwijgt en als ‘haar lichaam zo goed de ruimte vult.’
Beschrijvingen van de moeder en de vader van het hoofdpersonage lieten me wel achter met vragen over hun impact op het leven van Ada. Spijtig dat dit niet meer uitgewerkt werd. ‘Wat mijn moeder nooit begrepen heeft - en nu is het te laat, haar woorden zeggen niet meer wat ze ermee bedoelt - is dat trauma zich nooit een weg naar buiten zwijgt.’ Die gedachte hangt daar dan ergens halverwege het boek en dan vraag ik me toch af wat de relatie van Ada met haar moeder is om zo’n zin te schrijven. Spijtig dat er niet langer bij stilgestaan wordt door Neuville.
Maar ‘Zij’ gaat natuurlijk over machtsverhoudingen tussen mannen en vrouwen, op de eerste plaats over oudere mannen met aanzien en jonge, zoekende vrouwen.
‘Zij’ voelt als een urgent boek voor de schrijfster zelf maar het is toch een verdienste dat ze erin slaagt om met haar verhaal en haar stijl boven haar eigen autobiografische geschiedenis uit te stijgen.
Ze schrijft over haar mannen, zoals wij er allemaal wel hebben gehad.
'Waarom liet hij zich telkens opnieuw verleiden? Alsof hij de rol van mentor steeds geweigerd heeft. Alsof hij niet geloofde dat hij, híj, iemand echt iets te leren had.' Dit boek is - voor mij - het essay 'On Not Sleeping with Your Students' in The Right to Sex (Amia Srinivasan) in de vorm van een verhaal. Het snijdt daarom zo diep. Toch voor mij, met mijn 'aangeboren ongelijkheid'.
Ik ontmoette Maaike Neuville tijdens een leesclub over het boek, ze luisterde naar wat haar tekst met de deelnemers deed. Kwetsbaar en moedig.
Wat een vermoeiend boek om te lezen. Hele. Korte. Zinnen. Ik voelde me steeds gesloopt na het lezen van een stukje. Dit zorgt ervoor dat de boodschap van dit boek, die wel goed is, niet goed overkomt. Jammer.
'Is waarachtige intimiteit eigenlijk ooit mogelijk wanneer er sprake is van een onevenwichtige machtsverhouding? Kan je waarlijk liefhebben in een grijze zone?' Op deze interessante vraag probeert de hoofdpersoon een antwoord te vinden in dit boek. Het maakt vooral duidelijk dat het stellen van grenzen nog niet zo eenvoudig is. Want waar ligt die grens? En wie heeft of neemt de verantwoordelijkheid om 'm te trekken? En wat zegt het over jezelf als je steeds in die grijze zone terecht komt? Sensitief en met veel gevoel verwoord in een poëtische stijl die ik erg mooi vond.
“[…] een liefdevolle, licht kritische blik en een lange jas die ik eigenlijk niet kon betalen maar die me helpt om me als een elegante vrouw door de straten te bewegen. Met haar gaat het goed. Dat is wat men mag denken als ik voorbijfiets. Zij staat pal in het midden. Ik ben moe.”
Ik heb niets tegen BV's of BN'ers die een boek schrijven, als ze dat goed doen of als het boek enige urgentie heeft. Maaike Neuville is niet meteen de hyperbekende actrice die vanwege haar bekendheid al meteen garant staat voor een paar duizend exemplaren dus ik geef haar alle krediet. En dat verdient ze, want het boek blijkt te zijn geschreven vanuit grote urgentie. Dit moést er eens uit. Neuville beschrijft een actrice, Ada, vlak voor ze een solovoorstelling (waarin ze Ifigineia aan het woord laat) en ook erna tot ze met de taxi thuiskomt. Ze speelt de voorstelling in de stad (Antwerpen om te zeggen wat zij niet expliciet zegt) waar "hij" woont. Hij is de docent op de theaterschool met wie ze een relatie had. Ze reflecteert nu (20 jaar later) over de machtsverhouding tussen "hij" en "zij". Dat is geen eenzijdig #metoo-verhaal, maar ze beseft nu wel dat er ook machtsmisbruik bij kwam kijken (maar evenzeer hunker van haar kant). Er passeren nog mannen en affaires de revue gedurende de lange taxirit naar huis. Ook de vaderfiguur, uiteraard, vanwege Ifigineia! De sfeer in het boek is zeer rijk, mooi ingekleurd, de urgentie is voelbaar in elke alinea. Maaike Neuville schrijft mooi, ja, maar je merkt wel in élke zin dat ze daar zo geweldig haar stinkende best voor moet doen opdat het mooi zou zijn. Ze heeft niet de lichtvoetige schoonheid van Jeroen Brouwers, de soepele schoonheid van Lara Taveirne of de barokke, pletwals-schoonheid van Lannoye. Het mooie van deze tekst is net te veel een doel op zich zodat het op de duur wel een beetje vermoeiend wordt. Maar, je hoort me niet zeggen dat dit een slecht boek is van een BV'tje dat ook eens een boek wil schrijven. Dat ze dat vooral blijft doen.
Pakkend, spiegelend, rakend, ontroerend. Zij.kan.schrijven.en.vertellen. Ode aan de vrouw, de onzekerheden, de ja's, de weinige nee's, de hunker naar erkenning en liefde en gezien worden. Mooi. Zo mooi.
Dit is het boek wat ik wil schrijven, zo mooi, zo helder tegelijk. Echt een verademing - toch niet de volle vijf omdat er soms veel herhalingen vielen (buiten het prachtige stijlfiguur dat dat met zich meebrengt). Ik wil spontaan het theater in (en dat zegt iets hoor).
Genuanceerde visie op een 'heet hangijzer'. Is echte verliefdheid mogelijk voor iemand in een machtspositie? Worden er, zelfs met wederzijdse toestemming, toch grenzen overschreden? Ik weet niet zeker of ik het verhaal echt graag gelezen heb. De stijl was me iets te geforceerd poëtisch en het lukte me niet om me echt in het hoofdpersonage in te leven.
Als je iets te maken hebt met toneel, maar anders ook, zal me-too je zeker niet ontgaan zijn. Plat gezegd gaat het in dit geval over al die docenten op de toneelscholen die zich minzaam bogen over die onzekere actrices in spe. Maaike Neuville maakt in haar mooie novelle duidelijk dat de werkelijkheid ingewikkelder is dan de dader-slachtoffer-indeling soms suggereert. Niet dat haar hoofdpersonage Ada het opneemt voor de mannen in haar leven, zeker niet, maar ze laat zien waar ze zelf naar hunkerde. Naar niet alleen zijn, naar sturing in haar carrière, naar begeleiding van geniale geesten om haar eigen talent te scherpen. En ze vraagt zich af waarom ze geen 'nee' zegt en ergens ontdekt ze bij zichzelf een misverstand: 'Ik wilde zijn kennis, ik mikte op zijn hart'. In een kader van een solovoorstelling die ze speelt in 'zijn stad' en zowel hoopt als niet hoopt dat hij verschijnt gaat de actrice Ada alle mannen af die ze aantrok maar ze kreeg nooit waar ze naar op zoek was. Dat de solo over Ifigeneia gaat die zich offert voor haar vader maakt het extra betekenisvol, maar ook complexer, want wat is die vaderpositie nou precies. Voor Ifigeneia is dat duidelijk, maar voor Ada?
“Ik spoel door, kijk naar mezelf in de spiegel. Een verkrampte trek rond mijn mond, die ik ken van mijn moeder en haar moeder. Gespannen kaken. Het is de mond die woede sust nog vóór hij bij de lippen komt. Het is een mond die nooit geleerd heeft om te roepen. Omdat mijn moeder mij niet wilde belasten met haar eigen gevecht met het geweld van een onberekenbare moeder perste ze haar lippen dicht. Maar wat zij nooit begrepen heeft, is dat dat wat niet gezien wil worden hoe dan ook zijn weg vindt onder de oppervlakte van de dagelijkse aanschijn, naar de kaken van de dochter. Wat mijn moeder nooit begrepen heeft – en nu is het te laat, haar woorden zeggen niet meer wat ze ermee bedoelt – is dat trauma zich nooit een weg naar buiten zwijgt. Is dat de reden waarom ik speel, waarom ik elke keer opnieuw mijn mond weer opendoe?”
Ada Peeters speelt een solovoorstelling in ‘zijn’ stad. Bij het idee dat haar vroegere theaterdocent in de zaal zou kunnen zitten nemen niet alleen de zenuwen toe, maar komen ook allerlei onderdrukte herinneringen naar boven van autoritaire mannen die bij haar een grens over gingen. Wanneer is gedrag grensoverschrijdend? Waar ligt deze grens? En wanneer kun je ergens definitief een punt achter zetten? Maaike Neuville, zelf film- en theatermaker, schreef met Zij. een indringend debuut.
Wil je mijn volledige recensie lezen? Ga dan naar elineschrijfthier.nl. ↖️
Neuville kan echt wel schrijven en slaagt erin om een verzorgde roman af te leveren. Inhoudelijk werd ik er een beetje nors van. Misschien is dat een goed teken en bedenk ik me straks en geef ik 6 in plaats van 3 sterren. Nu strand ik op 3 omdat ik het allemaal een beetje eenzijdig en navelstaarderig vind. Het verhaal van een zoekende witte vrouw die graaft onder putjes en deksels die te lang gesloten zijn geweest. Het voelt een beetje te veel als roeren in een te dure cappuccino in een hippe bar.