De Joden van Antwerpen

by Ludo Abicht

Antwerpen is al meer dan zeven eeuwen de thuishaven van een Joodse, deels zeer orthodoxe gemeenschap. Toch kennen weinigen deze minderheidsgroep. De joden van Antwerpen doet daar Wat aan. Ludo Abicht beantwoordt vragen als: wie Is Jood? Waar komen de Antwerpse joden vandaan? Wat is hun wereldbeschouwing en religieuze praktiJk? Hoe was en Is de verhouding tussen de joodse minderheid en de Antwerpse bevolking? De huidige Joodse gemeenschap in Antwerpen is eigenlijk het resultaat van de vierde joodse migratiegolf. De drie vorige gemeenschappen (uit de Middeleeuwen, de zestiende eeuw en uit de periode tussen 1880 en 1940) zijn op een tragische manier verdreven of uitgeroeid. De herinnering aan die geschiedenis beïnvloedt de relatie tussen leden en oolim. Die relatie kan sterk verbeterd worden. De eerste voorwaarde Is inzicht In elkaars cultuur, wereldvisie en gebruiken.

Genres: Nonfiction

120 pages, Unknown Binding

First published January 1, 1993

About the author

Abicht groeide op in Antwerpen. Hij volgde het Xaveriuscollege in Borgerhout en trad in 1954 in bij de jezuïeten. Vervolgens studeerde hij filosofie en taalkunde. In 1961 trad hij uit de jezuïetenorde. In 1971 haalde Abicht zijn doctoraat Germaanse letterkunde aan de Universiteit van Cincinnati. Hierna doceerde hij dertig jaar. Daarnaast publiceerde hij 21 boeken en diverse artikelen. Abicht bekleedde in 2004-2005 de Calewaert-leerstoel, en was van 2005 tot 2006 lid van de commissie-Bossuyt voor normen en waarden.
Hij is actief in de Vlaamse Beweging en is actief in Meervoud. Hij is vaste medewerker van het opinieblad Doorbraak.
In 1998 werd aan Abicht de Orde van de Vlaamse Leeuw uitgereikt. Voor Intelligente emotie ontving hij in 2001 de Arthur Cornetteprijs, en de Arkprijs van het Vrije Woord.
Abicht doceerde aan de faculteit politieke wetenschappen van Universiteit Antwerpen.
Hij is lid van een gemengde vrijmetselaarsloge binnen het genootschap 'Droit Humain' .

Reviews

[Nathalie · Rating 4 out of 5]

Ludo Abicht is een Vlaamse professor in filosofie en taalkunde; een begenadigd publicist. Zijn publicaties gaan voornamelijk over zijn specialisatie in ten eerste de Joodse gemeenschap en ten tweede in de kwestie Israël-Palestina, waarover hij als expert meer dan eens in de Vlaamse media aan bod komt, maar hij kan evengoed gepassioneerd doceren over De Toverberg van Thomas Mann. In 1986 schreef hij zijn eerste versie van zijn standaardwerk De Joden van Antwerpen. In deze korte publicatie van een 200-tal bladzijden introduceert hij de Joodse gemeenschap van Antwerpen aan geïnteresseerde lezers, met als belangrijke doelgroep de niet-Joodse inwoners van deze stad, maar gaat hij ook verder in op heel wat details. Dit jaar maakte hij hiervan een volledig nieuwe uitgave, aangepast aan de informatie en de demografische gegevens van vandaag.

De orthodoxe en daar binnenin de relatief kleine gemeenschap van de Chassidim-Joden maken hét beeld van de Antwerpse Joodse gemeenschap uit, omdat hun kledij en hun tradities uiteraard zeer zichtbaar zijn. Daarom zoomt Abicht ook het meeste op hen in, echter niet zonder eerst het onderscheid te verklaren tussen de verschillende strekkingen in het Jodendom, en zelfs te verantwoorden en te verklaren waarom in het ene geval het woord “jood” met een kleine (als aanduiding van religie) en in het andere geval met een hoofdletter (als aanduiding van etnie, gemeenschap), zoals in de titel, wordt geschreven. Als het puntje op de ‘j’ al zo belangrijk is, bleek er tijdens de boekvoorstelling in de Hebreeuwse titel op de cover echter in de eerste versie ‘De Joden in Antwerpen’ te staan, dus deze taalfout wordt bij een volgende druk ook nog aangepast.

Hier wordt bij aanvang dan ook veel nadruk op gelegd: niet alle Joden hangen dezelfde interpretatie aan van het jodendom als geloof, toch voelen bij uitstek zowel liberale als ultra orthodoxe Joden over heel de wereld zich deel uitmaken van één gemeenschap, waar bij andere minderheden het eerder eerst de nationaliteit zal zijn die zal primeren. Binnen de orthodoxe zowel als de Chassidim-gemeenschap in Antwerpen bestaan er dan nog eens verschillende gemeenten met elk hun rabbi. In een boeiend stukje geschiedenis vertelt de auteur over de verschillende immigratiegolven Joden naar Antwerpen door de eeuwen heen, om te komen tot de 20.000-tellende Joodse gemeenschap die Antwerpen nu rijk is en zich concentreert in enkele wijken. Om een aantal vastgezette beelden, op- en misvattingen te nuanceren, wordt er in het boek dieper ingegaan op heel wat gewoonten en tradities waarbij er een ruimer kader en een achtergrond worden geschetst die in romans of andere publicaties over een stuk joodse geschiedenis wel eens vergeten of als gekend beschouwd worden. De belangrijkste thema’s gaan van de Joodse tradities over hun relatie tot het leven en de dood, de nooit te onderschatten invloed van de Shoah of de Holocaust tijdens het Duitse Nazi-regime, de Joodse roots van de andere monotheïstische godsdiensten, en zeker ook het christendom, de mate van integratie in Vlaanderen de laatste decennia, en hun relatie met en hun beeld in de Vlaamse pers en de cultuur(dragers) in het algemeen.

Het boek lijkt een beetje op de lessen van Professor Abicht: gepassioneerd over zijn thematiek vergaloppeert hij zich wel eens in details (tot de verdeling van Joodse verenigingen en de types en de grootte van de Joodse scholen toe), ook in dit boek Als (ex-)student ben je voor of tegen hem, en waarschijnlijk ook als lezer. Achtergrond en context haal je wel uit dit boek, waardoor dit een uitstekend naslagwerk en een analyse is geworden om naast enkele romans te leggen waarin de Joodse gemeenschap aan bod komt, en tevens ook om er enkele nieuwe boekentips met andere insteken uit te halen.

Deze recensie verscheen eerder als Hebban-recensie, zie: https://www.hebban.nl/recensies/natha...

[André · Rating 4 out of 5]

Citaat : De joden zijn de eersten tegen wie racistische en discriminerende teksten werden geschreven. Ik zie een parallel tussen de mate waarin de democratie wordt bedreigd en de mate waarin joden en andere minderheden worden bedreigd. Het blijft een moeilijke opdracht om de idee van de gelijkheid te verzoenen met het feit dat sommigen hun traditie willen bewaren. Dat laatste stoort mij niet.
Review : Ludo Anton Abicht (Oostende, 5 juni 1936) Vlaams filosoof, publicist en dichter groeide op in Antwerpen. Hij volgde het Xaveriuscollege in Borgerhout en trad in 1954 in bij de jezuïeten. Vervolgens studeerde hij filosofie en taalkunde. In 1961 trad hij uit de jezuïetenorde. In 1971 haalde Abicht zijn doctoraat Germaanse letterkunde aan de Universiteit van Cincinnati. Hierna doceerde hij dertig jaar. Daarnaast publiceerde hij 21 boeken en diverse artikelen. Abicht bekleedde in 2004-2005 de Calewaert-leerstoel, en was van 2005 tot 2006 lid van de commissie-Bossuyt voor normen en waarden. In 1998 werd aan Abicht de Orde van de Vlaamse Leeuw uitgereikt. Voor Intelligente emotie ontving hij in 2001 de Arthur Cornetteprijs, en de Arkprijs van het Vrije Woord. Abicht doceerde aan de faculteit politieke wetenschappen van Universiteit Antwerpen. Ludo Abicht is geen jood. Het is via familie en zijn studies in onder meer de VS – Abicht maakte er een doctoraat over de Joods-Tsjechische auteur Paul Adler - dat hij de joodse cultuur op het spoor kwam. Maar eenmaal terug in Antwerpen ontdekte hij er het koosjer restaurant Hoffy’s in de Lange Kievitstraat en de diverse joodse gemeenschappen van de Sinjorenstad. Abicht publiceerde zijn De Joden van Antwerpen voor het eerst in 1986, en dit boek is er een geactualiseerde versie van. In de nieuwe versie van deze klassieker schetst Ludo Abicht een portret van een met Antwerpen en Vlaanderen vervlochten gemeenschap. Zijn analyse brengt meer inzicht in cultuur, wereldvisie en gebruiken van onze Joodse buren. Grepen uit acht eeuwen geschiedenis van de joodse gemeenschap in Antwerpen, aangevuld en verlevendigd met beschouwingen over de holocaust in België en over de structuur van de hedendaagse Antwerpse joodse gemeenschap. Hij tracht antwoorden te geven op vragen zoals: Waar komen de Antwerpse Joden vandaan? Waarom wonen ze allemaal bij elkaar rond het Stadspark en het Centraal Station? Hoe beleven zij hun religie? Hoe vieren zij hun Sabbat en waarom laten ze dan de hele dag het licht branden in hun woonst? Wat zijn orthodoxe Joden, vrijzinnige Joden, chassidim? En waarom geven die laatsten vrouwen geen hand? Waarom zijn politieke partijen in Antwerpen eropuit Joden op hun lijsten te krijgen? Kortom: wie zijn de Joden van Antwerpen? De huidige Joodse gemeenschap in Antwerpen is het resultaat van een vierde migratiegolf. Drie eerdere golven gingen eraan vooraf, in de middeleeuwen, rond de val van Antwerpen in 1585 en voor de Tweede Wereldoorlog. De herinnering aan de geschiedenis bepaalt de relatie tussen Joden en gojim. Sinds de 13de eeuw wonen er joden in Antwerpen. Na 1492 waren het vooral de Marranen, de Spaans-Portugese joden die in de handelsstad hun toevlucht zochten. Werk vonden de meesten in de diamantbewerking en -handel. In de oorlog werd de joodse gemeenschap in Antwerpen vrijwel gehalveerd. Na de scheiding van de Nederlanden in de zestiende eeuw heb je een totaal andere geschiedenis in Noord en Zuid. Maar door die in één boek samen te brengen, kon de auteur die geschiedenissen vergelijkend uitwerken. De Nederlandse Gouden Eeuw leidde tot een joods succesverhaal, maar tijdens de Tweede Wereldoorlog trof de Shoah de joden in Nederland veel erger dan die in België. Het valt op dat al die Nederlandse ambtenaren niet eens antisemiet hoefden te zijn om alle joden te registreren en die lijsten aan de Duitsers door te geven. Dat ligt in de lijn van de calvinistische geest: als je capituleert, moet je de bezetter gehoorzamen. In België bestond dat niet. Met Antwerpen als uitzondering. Tegenwoordig zijn het de chassidim die (hoewel hooguit 20% van de totale joodse bevolking) het gezicht van joods Antwerpen bepalen. Behalve over de geschiedenis geeft Abicht een beknopt maar duidelijk overzicht over de joodse traditie, de feesten en de gebruiken. Onder de titel: Assimilatie - Isolatie - Integratie? schrijft hij een boeiend essay over de verhouding tussen de joodse en de niet-joodse bevolking. 85 à 90 procent van de joodse kinderen gaat tegenwoordig naar eigen joodse scholen. Gevolg is dat er bijna geen contact meer is tussen joodse en niet-joodse kinderen, aldus Abicht. Vergeleken met de situatie van voor de oorlog, leven de joodse inwoners van de stad nu inderdaad in een groter isolement. De meeste niet-joden hebben ook geen benul van de enge verwantschap van het jodendom met hun eigen christelijke of humanistische levensbeschouwing, merkt Abicht op. Abicht wil met zijn boek over de joodse gemeenschap in Antwerpen en over het jodendom in het algemeen,de nieuwsgierigheid te stimuleren en de solidariteit tussen de inwoners te versterken.

[Anoeska Nossol · Rating 4 out of 5]

Gelezen in functie van mijn studie.
Een helder boek dat sterk geactualiseerd is en daar zo nodig ook nuanceert. Schets een heel duidelijk beeld over de Joodse gemeenschap in Antwerpen en hun geschiedenis op een objectieve en verhelderende manier.

[Charlotte · Rating 2 out of 5]

Het hele boek voelt als een inleiding voor een boek dat over de Joden van Antwerpen gaat. Vreemd. Persoonlijk vind ik de wandeling op het einde een gemiste kans: je had het boek kunnen opbouwen als culturele gids bij deze rondleiding.

[Rivkeh · Rating 4 out of 5]

Goed geschreven en beschikt over rijke en zeer interessante informatie zowel actueel als historisch.

[Ilse · Rating 3 out of 5]

In dit boek beschrijft de auteur hoe de Antwerpse Joden zich in de stad gevestigd hebben en hoe de Joodse gemeenschap (historisch en vandaag) is georganiseerd. Antwerpen telt immers niet alleen Chassidische Joden, die het meest zichtbaar zijn in het straatbeeld van de diamantwijk, maar bijvoorbeeld ook Hollandse en Russische Joden, met elk hun eigen gebedshuizen en rituelen. De Joodse gemeenschap blijft een afgescheiden gemeenschap, die onbekend is bij de gemiddelde Antwerpenaar/Vlaming. Maar ook de Joodse gemeenschap is vrij onverschillig naar andere bevolkingsgroepen, wat een integratie natuurlijk niet bevordert. Het boek sluit af met de beschrijving van een wandeling in de wijken rond Antwerpen Centraal.

[Marc Lamot · Rating 2 out of 5]

Korte inleiding tot de Antwerpse joden. Pioniersstudie.