What do you think?
Rate this book
De val van Prometheus
Onzemaatschappij is verslaafd aan economische groei, geobsedeerd door consumentisme en verstrikt in een behoeftenspiraal. Ze blijkt in het licht van de naderende schaarste aan fossiele brandstoffen een kolos op lemen voeten te zijn, verblind door de illusie dat moderne technologie voor alles een oplossing heeft en de aarde onuitputtelijk is.
In De val van Prometheus stelt Ton Lemaire deze overmoed aan de kaak. Hij pleit voor een leven in eenvoud, met een herwaardering voor het kleinschalige, en geïnspireerd door een ecologische spiritualiteit. Hij toont de fatale samenhang aan tussen vooruitgang en vernietiging en de dringende noodzaak om ons los te maken van een denk- en productiewijze die niet alleen de planeet maar ook mensen opoffert aan haar onmatige groei en megalomane projecten.
Door de verscheidenheid aan thema's – van de hapsnap-cultuur, de ideologie van de sport, de vergiftiging van het voedsel tot het monotheïsme en de globalisering – en de persoonlijke stellingname is De val van Prometheus een betrokken en oorspronkelijk boek.
In De val van Prometheus stelt Ton Lemaire deze overmoed aan de kaak. Hij pleit voor een leven in eenvoud, met een herwaardering voor het kleinschalige, en geïnspireerd door een ecologische spiritualiteit. Hij toont de fatale samenhang aan tussen vooruitgang en vernietiging en de dringende noodzaak om ons los te maken van een denk- en productiewijze die niet alleen de planeet maar ook mensen opoffert aan haar onmatige groei en megalomane projecten.
Door de verscheidenheid aan thema's – van de hapsnap-cultuur, de ideologie van de sport, de vergiftiging van het voedsel tot het monotheïsme en de globalisering – en de persoonlijke stellingname is De val van Prometheus een betrokken en oorspronkelijk boek.
- GenresPhilosophyNonfiction
374 pages, Hardcover
First published January 1, 2010
3 people are currently reading
90 people want to read
About the author
Ton Lemaire
26 books14 followersTon Lemaire (1941) is antropoloog en filosoof. In het voorjaar van 2014 verscheen Het lied van Hiawatha, een essay over een van de bekendste teksten van de negentiende eeuw. Eerder publiceerde hij onder meer Filosofie van het landschap (1970), Met open zinnen (2002), Claude Lévi-Strauss (2008), De val van Prometheus (2010) en Verre velden (2013). Sinds geruime tijd woont Ton Lemaire op het Franse platteland.
Ratings & Reviews
Friends & Following
Create a free account to discover what your friends think of this book!
Community Reviews
Displaying 1 - 6 of 6 reviews
January 10, 2018
Mooie kritische tour d'horizon langs onze maatschappij met z'n mantra van eeuwige groei. Lemaire toont de bronnen ervan en gaat veel kritische denkers langs die er kanttekeningen bij maken. Vaak verhelderend. Lemaires' vrijwillige eenvoud kan niet de oplossing zijn. Het is een individuele keuze binnen een ziek systeem. Er moet een nieuw verhaal komen waar we met elkaar in kunnen geloven. Het taalgebruik in het boek is vaak nodeloos ingewikkeld.
July 19, 2016
Inhoud en thematiek staan me helemaal na aan het hart. Alleen zijn taal en woordgebruik stond me erg tegen. Ik ging er van uit dat het boek niet voor zijn vakgenoten is geschreven maar voor een algemeen publiek.
December 7, 2018
Prometheus stal het vuur van de Goden en gaf het aan de mensen. Hij is voor Lemaire hét symbool van de vooruitgang en de wetenschappelijke houding die de mensheid sinds de Verlichting heeft. Maar de dagen van Prometheus zijn geteld: vooruitgang blijkt vaak niet meer dan voortgang en de grenzen van wat de planeet, maar ook wat mensen zelf aan kunnen, zijn zo’n beetje bereikt.
Vooruitgang klinkt goed en wordt vaak als oneigenlijk argument gebruikt. In combinatie met het gevoel dat juist déze tijd uniek is en we nú voor historische veranderingen staan levert dit progressisme op: de overtuiging dat voortgaan altijd vooruitgaan is. Het gevoel dat de mens niet in maar boven de natuur staat en overheersing van de instrumentele ratio in het naar de hand zetten van de natuur is bij elkaar het Prometheïsche in de mens. Volgens Lemaire leidt dat tot onmatigheid, in de vorm van een wetenschappelijk-technologisch-kapitalistisch complex.
Dat WTK-complex heeft in de eigen rationaliteit goede bedoelingen, maar altijd te maken met de wet van de onbedoelde gevolgen. Instrumentele rationaliteit van een deel zorgt vaak voor ongewenste uitkomsten op het totaal. Een voorbeeld is de digitalisering van de samenleving, die voor veel winst, welvaart en welzijn heeft gezorgd maar ook voor de mogelijkheid om elkaar eindeloos te bespioneren en beïnvloeden. Een heel actueel voorbeeld is dat globalisering een typisch eliteding is, met als onbedoeld gevolg dat het ten koste gaat van de mensen aan de onderkant van de samenleving.
De moraal en de ethiek hebben bovenien geen gelijke tred gehouden met de vooruitgang. Rousseau wist dat al in 1750, zo laat Lemaire zien. Hij parafraseert ook Illich, die betoogt dat er een midden bestaat tussen onderontwikkeling en grootschalige industrialisatie, die beide onproductief zijn.
Dan komt ook godsdienst nog even langs, want wist u al dat het te danken is aan het monotheïsme dat de mens zichzelf niet als onderdeel van de natuur ziet (immanentie) maar als buitenstaander (transcendentie)? En dat Orpheus misschien wel een beter voorbeeld is dan Prometheus, een veel meer esthetische werkelijkheidsbeleving als onderdeel van de natuur, want “alsof de ware aard van de werkelijkheid zou kunnen worden neergelegd in een getal, een berekening, een formule – hoe geniaal ook bedacht; alsof de natuur eigenlijk een ingewikkelde machinerie is en niet langer een gedicht, een zang, een melodie”
Matiging en eenvoudiger leven zou wel eens een heleboel kunnen oplossen. Dat is moeilijk, want al vanaf kinds af aan ga je anderen imiteren, en als je in een samenleving zit die ruilwaarde belangrijker vindt dan gebruikswaarde kan je daar bijna niet onderuit. En er is ook geen absoluut handboek voor matiging, het gaat om kritische bewustwording van je eigen acties en je omgeving en weerbaarheid zijn op weg naar het ‘goede leven’.
Met dat laatste advies kan ik het niet anders dan eens zijn. Het is een plezier om Lemaire te lezen, intellectuele verwennerij, hoewel hij wel erg pessimistisch is en hier en daar rare zijpaadjes inslaat, over de New Age beweging, Israël of chemische vervuiling van on s voedsel.
Vooruitgang klinkt goed en wordt vaak als oneigenlijk argument gebruikt. In combinatie met het gevoel dat juist déze tijd uniek is en we nú voor historische veranderingen staan levert dit progressisme op: de overtuiging dat voortgaan altijd vooruitgaan is. Het gevoel dat de mens niet in maar boven de natuur staat en overheersing van de instrumentele ratio in het naar de hand zetten van de natuur is bij elkaar het Prometheïsche in de mens. Volgens Lemaire leidt dat tot onmatigheid, in de vorm van een wetenschappelijk-technologisch-kapitalistisch complex.
Dat WTK-complex heeft in de eigen rationaliteit goede bedoelingen, maar altijd te maken met de wet van de onbedoelde gevolgen. Instrumentele rationaliteit van een deel zorgt vaak voor ongewenste uitkomsten op het totaal. Een voorbeeld is de digitalisering van de samenleving, die voor veel winst, welvaart en welzijn heeft gezorgd maar ook voor de mogelijkheid om elkaar eindeloos te bespioneren en beïnvloeden. Een heel actueel voorbeeld is dat globalisering een typisch eliteding is, met als onbedoeld gevolg dat het ten koste gaat van de mensen aan de onderkant van de samenleving.
De moraal en de ethiek hebben bovenien geen gelijke tred gehouden met de vooruitgang. Rousseau wist dat al in 1750, zo laat Lemaire zien. Hij parafraseert ook Illich, die betoogt dat er een midden bestaat tussen onderontwikkeling en grootschalige industrialisatie, die beide onproductief zijn.
Dan komt ook godsdienst nog even langs, want wist u al dat het te danken is aan het monotheïsme dat de mens zichzelf niet als onderdeel van de natuur ziet (immanentie) maar als buitenstaander (transcendentie)? En dat Orpheus misschien wel een beter voorbeeld is dan Prometheus, een veel meer esthetische werkelijkheidsbeleving als onderdeel van de natuur, want “alsof de ware aard van de werkelijkheid zou kunnen worden neergelegd in een getal, een berekening, een formule – hoe geniaal ook bedacht; alsof de natuur eigenlijk een ingewikkelde machinerie is en niet langer een gedicht, een zang, een melodie”
Matiging en eenvoudiger leven zou wel eens een heleboel kunnen oplossen. Dat is moeilijk, want al vanaf kinds af aan ga je anderen imiteren, en als je in een samenleving zit die ruilwaarde belangrijker vindt dan gebruikswaarde kan je daar bijna niet onderuit. En er is ook geen absoluut handboek voor matiging, het gaat om kritische bewustwording van je eigen acties en je omgeving en weerbaarheid zijn op weg naar het ‘goede leven’.
Met dat laatste advies kan ik het niet anders dan eens zijn. Het is een plezier om Lemaire te lezen, intellectuele verwennerij, hoewel hij wel erg pessimistisch is en hier en daar rare zijpaadjes inslaat, over de New Age beweging, Israël of chemische vervuiling van on s voedsel.
November 2, 2023
Goeie maatschappijkritiek. Alhoewel er niet echt revolutionaire ideeën worden opgevoerd is het zeker een belangrijk boek. Aanrader als je geïnteresseerd bent in kritiek op de consumptiemaatschappij en de onvoorwaardelijke groei. Als je echter al erg thuis bent in deze traditie is het geen “must read”
September 27, 2023
Must read
March 6, 2015
Zeer aan te raden boek om bewust te worden van de keerzijden van het moderne vooruitgangsdenken.
Displaying 1 - 6 of 6 reviews