Netherlands & Flanders group discussion

This 49th group read starts on Wednesday, 23rd of January and will end on Tuesday, 5th of March. The book we will be reading is Karakter by Ferdinand Bordewijk.

Comments can be left in either Dutch or English and please, feel free to join in any time because the more the merrier!

Op de middelbare school was Bordewijk héél populair en Bint verscheen op diverse literatuurlijsten Nederlands. Ongetwijfeld had het iets te maken met het zéér geringe aantal pagina’s van dit boek 😉, maar het neemt niet weg dat ik altijd al eens iets heb willen lezen van Bordewijk en toen ik een aantal jaren geleden dan ook voor € 3,50 een, in perfecte staat verkerende, gebonden uitgave van Karakter tegenkwam op een boekenmarkt, kocht ik het zonder aarzelen (en zette het tot deze group read op mijn toch al overvolle boekenplank).

Afgezien dat het boek een beeld schetst van Rotterdam van vóór de Tweede Wereldoorlog, is Karakter (1938) een interessant boek. Het is het soort boek waar je na het lezen over na denkt, ik dan in ieder geval. Het verhaal is niet 'spannend', maar wel zodanig geconstrueerd dat je erin opgaat, dat was tenminste bij mij het geval. Het boek gaat over Jacob Willem Katadreuffe die zich geheel op eigen kracht uit een arm milieu weet op te werken tot advocaat.

Het boek begint met te vertellen hoe Katadreuffe ter wereld kwam (met een keizersnede) en noemt de 18-jarige ongehuwde moeder, Joba, en tevens de vader, A.B. Dreverhaven, ‘een man van achter in de dertig’. Wat mij opviel (p.8) is hetgeen op de tweede pagina wordt gezegd “Het meisje was niet van een aard om te bezwijken, zij had een sterke wil, maar zij was een meisje. Wat haar gebeurde was op de grens van een overweldiging, het was het niet geheel, en zij beschouwde het ook niet zo”. Een verkrachting? Het lijkt mij wel, want er staat ‘maar zij was een meisje’ en ‘op de grens van een overweldiging’. Ook al ziet Joba het niet als een verkrachting (‘zij beschouwde het ook niet zo’), toch heb ik sterke twijfels over het gebeurde. Het was iets wat mij aan het denken zette, ook gezien het feit dat het boek in 1938 voor het eerst werd uitgegeven. Werd er in die jaren anders tegenaan gekeken?

Ook het eind van het boek deed mij nadenken, als Katadreuffe bij zijn vader komt en hem zegt dat hij, ondanks een vader die hem zijn hele leven heeft tegenwerkt (p.246), er toch gekomen is. Dreverhaven antwoordt dan “Of méégewerkt?” en dit zette mij, zoals gezegd, wederom aan het denken. Het is een boek dat zeker niet direct uit mijn gedachten is.

(Nederlands is niet mijn moedertaal, dus vraag ik om excuus voor eventuele fouten! En ik woon in het buitenland...)

Ik heb mijn Bordewijk ook voor €3,50 (ja goed, €3,99 eigenlijk) gekocht, en er is een toevallige aankoop geweest. Mijn uitgifte is in het Duits, ik heb er ongeveer een jaar geleden gelezen en vond het inderdaad een book dat in gedachten blijft hangen! Mijn sterkste indruk was de relatie tussen Katadreuffe en zijn moeder, er is so... eenvoudig beschreven. Als men om moederliefde leest, verwacht man iets aan hooggevoeligheit, misschien zelfs aan pathos, maar niet in dit boek! Hier blijft Joba zo rustig en ingetogen dat men kan denken, zij houdt helemaal niet om haar zoon. En dit is een spannende opdracht voor de lezer, in de text naar de aanwijzingen te zoeken om haar liefde te ontdekken.

Het waren ook sommige twijfelachtige momenten. Dus, was de imaginaire grens tussen de mensen "van het ras" en die van het volk heel duidelijk opgezet. De beide collega's, de Gankellar en Katadreuffe, staan tegenover mekaar en zijn zeker dat de grens is onbegaanbar. Katadreuffe mag een glanzende carrière maken, men hij zal nooit op ooghoogte zijn met de Gankelaar. Dit stanpunt van Bordewijk vond ik zelfs voor het jaar 1938 ouderwets, men aan de andere kant heb ik gelezen dat hij een vrij excentrieke person zou zijn geweest.

Ik heb het boek vorige week gelezen en sluit me aan bij de commentaren hierboven dat het een boek is wat wel blijft hangen.
Ik vond het een beetje een bevreemdend boek. Aan de ene kant gebeurt er niet zo veel: Katadreuffe werkt zich op tot advocaat, maar er is nergens echt sprake van echte tegenslag. Zijn vader blijft hem wel dwarszitten maar echte tegenstand (of zelfs maar echte antipathie) heeft Katadreuffe geen last. In die zin kabbelt het verhaal een beetje voort.

Wel vind ik dat het boek een leuk doorkijkje geeft naar de belevingswereld en ideeënwereld van de jaren '30. Lena geeft hierboven geloof ik aan een zeker ongemak te beleven in de verwijzingen naar ras in de tekst. Overigens was in deze periode de rassenleer nog heel salonfähig en had het dus nog niet de negatieve connotatie die we er nu aan geven.

Overigens twijfel ik in hoeverre Bordewijk zelf geloof hechtte aan dergelijke theorieën. Op zeker moment wordt immers duidelijk dat Katadreuffe juist als exponent van een 'minderwaardig' ras gezien moet worden. Betekent dit dan dat hij de uitzondering op de regel is met betrekking tot zijn ras, of dat de aannames over as niet zo zwaar genomen moeten worden? Zelf vind ik zijn verhaal eigenlijk meer iets hebben van het 'nil volentibus arduum' van de Verlichting (niets is moeilijk voor degenen die willen, i.e. als je je ervoor inzet kun je alles bereiken)

Ook de manier waarop de vrouw afgeschilderd wordt in Karakter verdient volgens mij aandacht. Ik ben niet genoeg thuis in zowel het gedachtegoed van Bordewijk als wel de meer gangbare noties in deze tijd om zijn uitlatingen hierover (ofwel die van Katadreuffe) in het boek te kunnen plaatsen. Was zijn 'vrouwen kunnen wel iets toevoegen, maar een man is eigenlijk altijd te verkiezen' de mediaan of juist vooruitstrevend? Opvallend hierbij is ook hoe hij benadrukt hoe onvrouwelijk de vrouwelijke advocaat eigenlijk is (hoewel zij wel één van de beste advocaten van het kantoor is).

Ongetwijfeld is er uit dit boek nog vele meer te halen. Al met al inderdaad een boek waar je nog een tijd over na kunt denken

Ook hier is het uit, en ik vond het bijzonder goed. Ik sluit me aan dat de confrontatie op méér lijkt af te stevenen, maar ergens vind ik het goed dat dit niet het geval is. Zo zit er toch nog enige subtiliteit in het boek. Anders zou het misschien wat teveel van het goede geweest zijn :)
Wat mij ook, net zoals bij Marieke, opviel is hoe de vrouw afgeschilderd wordt. In het bijzonder dan dat moment waarop Katadreuffe zich afvraagt waarom iemand in godsnaam een middelmatige vrouw zou aannemen: dan neem je toch gewoon een man aan. Het is natuurlijk een boek uit de jaren '30, dus ik neem aan dat dit wel zou kunnen overeenstemmen met het man-vrouw-beeld toen.
En @Booklovinglady: mij lijkt dit ook een verkrachting. Op de eerste pagina wordt immers ook gezegd "... toen was hij bezweken voor haar onschuldig schoon, en zij voor zijn kracht." Maar volgens mij heeft ze een te sterk karakter om het als zodanig te interpreteren, en wordt het daarom nooit expliciet zo benoemd.
Ja, ik vind het toch wel echt geweldig hoe de schrijfstijl zo overeenstemt met de sterke karakters van de personages.