Nguyễn Hiến Lê > Quotes

“Tôi nhận thấy rằng bất kỳ ai cũng phải tự tạo lấy đời sống của mình bằng những từng trải của mình; nghĩa là những lời khuyên của người khác ảnh hưởng rất ít đến đời sống của ta, nếu ta không có cái tính tình, cái tâm trạng của người đó, không ở trong hoàn cảnh của người đó, đã từng trải gần gần như người đó. Phải có đồng thanh mới tương ứng, hoặc nói theo giọng khoa học ngày nay, phải có bắt đúng điện ba thì mới lên tiếng.”
― Nguyễn Hiến Lê, 8 bài tựa đắc ý

“-  Tìm một nhân sinh quan, tự hỏi: sống để làm gì, đời người ra sao?
-  Nhận rằng bổn phận mỗi người là tạo hạnh phúc cho bản thân và cho người chung quanh.
-  Muốn làm tròn bổn phận, phải giữ gìn sức khoẻ và tu tâm luyện trí để làm việc.
-  Nhưng phải biết cách làm việc cho có hiệu quả.
-  Rồi làm việc xong thì phải nghỉ, kiếm được tiền thì phải tiêu, vậy vấn đề hưởng thụ ở đời cũng cần thiết như vấn đề phục vụ xã hội.
-  Phải lo tính trước cho tuổi già khỏi bệnh tật, túng thiếu mà thành một gánh nặng cho gia đình, xã hội.
-  Sau cùng vấn đề quan trọng nhất đối với thanh niên là vấn đề hôn nhân, vì có khéo lựa bạn trăm năm thì mới có người giúp đỡ, mới vui vẻ, hăng hái làm việc, mới hưởng hạnh phúc ở đời được.”
― Nguyễn Hiến Lê, 8 bài tựa đắc ý

“Nước đương ròng, nhưng nước tất sẽ lớn; gió đương ngược nhưng rồi gió cũng phải xuôi.”
― Nguyễn Hiến Lê, 8 bài tựa đắc ý

“Ở trên đời này có lòng tin nào thâm thúy và trong sạch hơn lòng tin ông thầy của các bé không? Lòng tin trời phật của người lớn chúng ta vị tất bằng. Thầy giáo đối với em nhỏ là một vị thần bằng xương bằng thịt, cho nên các em nghe lời thầy hơn cha mẹ nhiều khi mến thầy hơn cha mẹ, những đầu xanh đó, ta muốn nắn sao thì nắn, muốn nhồi gì vào thì nhồi, muốn hướng nó về đâu cũng được mà có bao giờ ta tự hỏi lời dạy của ta thiệt đúng chưa, phương pháp của ta hoàn toàn chưa? Có bao giờ ta nghĩ các em nhỏ ấy, trong 20-30 năm nữa sẽ thay ta để nắm vận mạng của quốc gia không? Tâm hồn các em trong sạch đầu óc các em sáng suốt thì tổ quốc sẽ được nhờ, nếu không thì cả nòi giống sẽ lụn bại để đợi lúc bị tiêu diệt. Có bao giờ chúng ta ngộp trước nhiệm vụ như quá sức chúng ta đó không?”
― Nguyễn Hiến Lê, 8 bài tựa đắc ý

“Chỉ nên hưởng cái phần xứng đáng với tài đức của mình thôi. Nếu tài đức tầm thường mà được phú quý hoặc được nhiều người ngưỡng mộ thì sẽ mang họa vào thân.”
― Nguyễn Hiến Lê, Hồi Kí Nguyễn Hiến Lê

“Khi nghèo thì phải tận lực chiến đấu với cảnh nghèo vì phải đủ ăn thì mới giữ được sự độc lập và tư cách của mình. Nhưng khi đủ ăn rồi thì đừng nên làm giàu, phải để thì giờ làm những việc hữu ích mà không vì danh vì lợi. Giá trị của ta ở chỗ làm được nhiều việc như vậy hay không.”
― Nguyễn Hiến Lê, Hồi Kí Nguyễn Hiến Lê

“Vậy chúng ta không cần thưởng trẻ. Nếu có muốn thưởng thì đừng bao giờ thưởng tiền. Người lớn chúng ta quá sùng bái kim tiền rồi tưởng trẻ cũng ham những cái đỉnh, con voi như chúng ta. Thực là lầm lẫn! Hễ trẻ có đủ nhu cầu rồi, thì chúng coi giấy bạc như giấy báo cũ vậy. Chỉ những trẻ cha mẹ không biết cách dạy mới thích tiền.”
― Nguyễn Hiến Lê, Săn sóc sự học của con em

“Thận trọng vốn là một đức quý, nhưng thận trọng quá thì hoá ra rụt rè.”
― Nguyễn Hiến Lê, 8 bài tựa đắc ý

“Hễ sợ sệt thì ai cũng dễ hóa mù quáng, không còn lí luận, phán đoán gì được nữa. Cho nên luyện đức bình tĩnh cũng là một sách luyện óc cho sáng suốt.”
― Nguyễn Hiến Lê, Luyện Lý Trí

“Thứ ký tính như máy đó, ta nên lợi dụng khi trẻ dưới bảy tuổi để dạy trẻ dụng ngữ hoặc bản cửu chương; nhưng một trẻ đã biết suy nghĩ thì ta nên tập cho trẻ so sánh, phân tích, tổng hợp để nhớ được lâu.”
― Nguyễn Hiến Lê, Săn sóc sự học của con em

“Tuổi thiếu niên là tuổi mơ mộng. Chỉ cấm trẻ đọc sách bậy là chưa đủ. Phải có những sách bổ ích và vui để các em đọc, phải nuôi cho các em một lý tưởng, nếu không sự trống rỗng trong đầu óc các em sẽ hại cho tinh thần các em lắm.”
― Nguyễn Hiến Lê, Săn sóc sự học của con em

“Mỗi khi chỉ trích ai ta phải hỏi câu này: "Ta chỉ trích lý thuyết của người đó hay chỉ trích bản thân của họ." Nếu ta ngờ rằng ta đã lạc ra ngoài khu vực lý thuyết, thì phải "tốp" lại ngay.”
― Nguyễn Hiến Lê, Luyện Lý Trí

“... lòng người ai cũng như ai, thấy đời sống hiện tại có chỗ bất mãn, nên phải níu vào thời xưa để tìm nguồn an ủi, để có lí lẽ mà phàn nàn:
"Ngày xưa các cụ sung sướng như vậy đó, còn chúng ta bây giờ ... "
Tôi không bảo rằng chúng ta phải hoàn toàn thỏa mãn về hiện tại - như vậy làm sao mà tiến được - nhưng bất mãn mà tìm cách cải thiện cho đời sống thì nên, chứ bất mãn để tiếc một thời đã qua thì sẽ mắc hai cái lỗi: một là yên phận, hai là không sáng suốt, tin những điều vô căn cứ.

... Thời nào mà chẳng là hoàng kim nếu đứng xa mà nhìn?”
― Nguyễn Hiến Lê, Luyện Lý Trí

“Nhân loại rất sợ cái gì mập mờ. Mỗi khi không kiếm ra được nguyên nhân của một hiện tượng nào đó, chúng ta thường hay lo sợ đau khổ. Một lí do, dù sai đi nữa cũng còn hơn là không có lí do. Đây, một trường hợp rất bình thường: nửa đêm bạn thức dậy, thấy đau bao tử. Bạn tìm nguyên nhân, nhớ lại xem ban ngày đã ăn những gì: "À! tại trái dưa đó rồi!" Nguyên nhân có thể phức tạp hơn nhiều: do các thức ăn cũng có, do thần kinh cũng có, do tranh biện khá hăng trong bữa cơm, lo lắng vì có tin sở sắp đuổi bớt nhân viên ... Nhưng đổ tội riết cho trái dưa vẫn là dễ hơn.”
― Nguyễn Hiến Lê, Luyện Lý Trí

“Giáo dục không phải là thâu lượm hàng đống những sự kiện kì dị, mà là luyện óc cho có thể suy nghĩ được những điều không dạy trong sách.”
― Nguyễn Hiến Lê, Luyện Lý Trí

“Người ta chưa thể quả quyết rằng dân tộc này thông minh hơn dân tộc khác.
Người ta chỉ biết rằng cha mẹ mà làm nghề tự do thì thường sinh ra con thông minh ( ở Mỹ non phần ba những trẻ thông minh có cha mẹ làm nghề tự do, mà số người làm nghề tự do chỉ bằng một phần ba mươi dân số toàn quốc ); cha mẹ mà chịu khó đọc sách, có một tủ sách trong nhà thì con cũng dễ thông minh.”
― Nguyễn Hiến Lê, Tìm hiểu con chúng ta

“Đọc những lời như: "Bảo đảm trị hết bịnh cùi", "Cam đoan trị hết bịnh lao", "Thông tiếng Pháp trong 100 ngày" hoặc gan hơn nữa, trắng trợn hơn nữa: "Bảo đảm thi đỗ, không đỗ thì hoàn lại học phí" chúng ta chỉ mỉm cười, cho là một bọn bịp mà ngu, ngu vì họ không biết quy tắc căn bản này của môn quảng cáo: "Có thành thật thì quảng cáo mới có kết quả lâu bền." Hạng trí thức cũng ít ai khỏi bị lừa vì thuật quảng cáo ngày nay đã tuyệt xảo.”
― Nguyễn Hiến Lê, Luyện Lý Trí

“đô đốc Byrd đã nói: “Chúng ta không cô độc trên thế giới này đâu, có cả vật vô tri như mặt trăng, mặt trời, cũng cứ đều đều, đúng ngày, đúng giờ lại chiếu sáng chúng ta, lại cho ta cảnh rực rỡ của bình minh hoặc cảnh êm đềm của đêm lặng”.”
― Nguyễn Hiến Lê, 8 bài tựa đắc ý

“Vườn hoa mênh mông thật, không ai đi ngắm kỹ được từng bông một, nhưng càng mênh mông lại càng phải đi, kẻ theo lối này, người theo lối khác, kẻ gặp kỳ hương nọ, người gặp dị sắc kia, rồi tả lại cho người khác biết; như vậy chẳng lợi cho hạng đứng ngoài hàng rào kiễng chân ngó vô mà mù mịt chẳng thấy chút gì ư?”
― Nguyễn Hiến Lê, 8 bài tựa đắc ý

“Lí luận là phán đoán. Muốn phán đoán cho đúng,lí luận phải đúng. Dù là diễn dịch hay qui nạp ta cũng phải căn cứ vào sự thực (một sự lí đúng hoặc những sự kiện đúng). Muốn biết sự thực, ta cần phải học hỏi, nghĩa là phải nhận xét và điều tra: nhận xét những việc xảy ra trước mắt ta, điều tra những việc xảy ra ở xa ta về thời gian, hoặc không gian.”
― Nguyễn Hiến Lê, Luyện Lý Trí

“Mỗi ngày thấy muốn nghỉ thì nên gắng thêm một chút.”
― Nguyễn Hiến Lê, Rèn Nghị Lực Để Lập Thân

“Đập vào tình cảm chưa ghê bằng đập vào sinh lí, vào tiềm thức.”
― Nguyễn Hiến Lê, Luyện Lý Trí

“Cái giá trị của một người không đo bằng địa vị, bằng bằng cấp mà bằng sự có ích của người đó với đồng bào, xã hội ngoài công việc mà người đó làm để mưu sinh”
― Nguyễn Hiến Lê, Tương lai trong tay ta

“Phú quý mạc cầu, nhất phiến băng tâm cư loạn
Thư hoa chân ái, sổ thiên văn tự lưu phương

Phú quí chẳng màng, giữ tấm băng trinh thời loạn;
Sách hoa riêng thích, thơm trang giấy mực đời sau.”
― Nguyễn Hiến Lê, 8 bài tựa đắc ý

“Đặt liên tiếp nhiều ý với nhau không phải là lý luận, nếu giữa những ý đó không có sự liên lạc chặt chẽ. Muốn làm thành một dây xích không phải cứ để khoen nọ kế khoen kia là đủ, mà phải móc chúng vào nhau.

Các nhà "hùng biện" rất hay dùng thuật chắp càn ấy để làm mê hoặc thính giả; nghe họ ta tưởng họ có lí lắm, mà về nhà, nếu được đọc bài diễn văn của họ thì mới thấy từ đầu chí cuối chỉ là một đống gạch vụn. Họ nói huyên thuyên, bàn về vấn đề xuất cảng gạo, về chính thể dân chủ, về giáo dục, ngoại giao ... rồi kết luận rằng ... mọi người phải hi sinh cho Tổ quốc.”
― Nguyễn Hiến Lê, Luyện Lý Trí

“Đặt liên tiếp nhiều ý với nhau không phải là lý luận, nếu giữa những ý đó không có sự liên lạc chặt chẽ. Muốn làm thành một dây xúc xích không phải cứ để khoen nọ kế khoen kia là đủ, mà phải móc chúng vào nhau.

Các nhà "hùng biện" rất hay dùng thuật chắp càn ấy để làm mê hoặc thính giả; nghe họ ta tưởng họ có lí lắm, mà về nhà, nếu được đọc bài diễn văn của họ thì mới thấy từ đầu chí cuối chỉ là một đống gạch vụn. Họ nói huyên thuyên, bàn về vấn đề xuất cảng gạo, về chính thể dân chủ, về giáo dục, ngoại giao ... rồi kết luận rằng ... mọi người phải hi sinh cho Tổ quốc.”
― Nguyễn Hiến Lê, Luyện Lý Trí

“Số cháu sau này sẽ khá vì có Thiên phủ, Lộc tồn ở Thiên di, bác ngại cho cháu dễ mắc bẫy xa hoa mà lương tâm tán tận, nên bác khuyên cháu noi gương cổ nhân, và nhớ lời này: “Đời sống vật chất thì nên dưới mực trung, còn đời sống tinh thần thì nên trên mức ấy.”
― Nguyễn Hiến Lê, Tổ chức gia đình

“Chưa ai định được tới đâu là cùng cực của sự mệt nhọc và tới đâu là bắt đầu của sự làm biếng.”
― Nguyễn Hiến Lê, Rèn Nghị Lực Để Lập Thân