Ευαγγελία Παπανίκου's Blog: Κατά Ευαγγελίαν Ευαγγέλιον

Αντί Προλόγου του Η Ωραιοτάτη και οι Εννέα Μούσες

Βασισμένο στο "Αντί Προλόγου" του βιβλίου μου "Η Ωραιοτάτη και οι Εννέα Μούσες" (Ευαγγελία Παπανίκου, Πρότυπες Εκδόσεις Πηγή).

Μουσική: "Ψυχομπομπός" (album "Το Κάλεσμα της Μούσας", Luthieros Music Instruments)

Eρμηνεία στον Ναό του Επικούρειου Απόλλωνα

Ηχώ των μυστηρίων των αρχαίων χρόνων... "Η Ωραιοτάτη και οι Εννέα Μούσες" και η επίκληση στον Επικούρειο Απόλλωνα, μέσα στο ναό του...

Δέος και μοναδική συγκίνηση, με τη μικρή αυτή αναπαράσταση κι ερμηνεία μέσα στον ιδιαίτερο και μοναδικό χώρο, το ναό του Επικούρειου Απόλλωνα, όπου αισθάνεσαι τις ιερές δονήσεις και ακούς τις δεήσεις του παρελθόντος...

Ελπίζω να νιώσετε κι εσείς και τα παιδιά σας μοναδικά συναισθήματα όταν διαβάζετε το βιβλίο αλλά κι όταν επισκέπτεστε τους χώρους όπου διαδραματίζονται το γεγονότα του και που υπάρχουν ακόμα και σήμερα.

Ανακαλύψτε τους όλους στο Η Ωραιοτάτη και οι εννέα μούσες ...

"Ποτέ μη δίνετε σ' ένα παιδί ένα βιβλίο που δε θα διαβάζατε εσείς..."
George Bernard Shaw



Σας προκαλώ και σας προσκαλώ...

Θερινό Ηλιοστάσιο

Μια φορά κι έναν αρχαίο καιρό, το βράδυ ενός θερινού ηλιοστασίου έγιναν τα αποτρόπαια Θυέστεια δείπνα (όπου ο Ατρέας έδωσε στον Θυέστη να φάει τα παιδιά του, με αποτέλεσμα τη βαριά κατάρα του Θυέστη στη γενιά των Ατρειδών). Ένα επόμενο θερινό ηλιοστάσιο ο Αίγισθος δολοφόνησε τον Ατρέα, αλλά χωρίς ο φόνος του να είναι αρκετός, η κατάρα συνεχίζει βαριά στους απογόνους του.
Μια φορά κι έναν αρχαιότερο καιρό, το βράδυ ενός θερινού ηλιοστασίου διαμελίστηκε ζωντανός ο Ορφέας από τις Μαινάδες, σαν τον Διόνυσο-Ζαγρέα, τελετουργικά, μυητικά και μυστηριακά για να μπορέσει να ξανα-αναστηθεί και να υπάρχει για πάντα.

Μια φορά κι έναν αρχαιότατο καιρό, μάλλον το βράδυ ενός θερινού ηλιοστασίου, αποθεώθηκε (δεν πέθανε) μέσα από τη μαγεία της φωτιάς ο Ηρακλής.
Μια φορά κι έναν νέο καιρό, διατηρείται το πανάρχαιο έθιμο της βραδιάς του θερινού ηλιοστασίου με τις τελετές με εξαγνιστικό κι απόκρυφο χαρακτήρα, με τις αναμένες φωτιές και το αμίλητο νερό. Με καλά κρυμμένες ευχές και σκέψεις, αυτοί που συμμετέχουν πηδάν πάνω από τις φωτιές. Αυτές που τους κοιτάν έχοντας πιει μια γουλιά νερού την ανατολή, χωρίς να έχουν πει λέξη όλη μέρα, σβήνουν τη φωτιά με τις κανάτες τους, στο τέλος. Κι ύστερα, όταν τα μάτια όλων είναι γεμάτα με τη μορφή της επιθυμίας τους, εκστασιασμένη στις αστραπές της φλόγας, ονειρεύονται και μαντεύουν απαντήσεις σε μυστικά βλέμματα και άλεκτες ερωτήσεις.

Να προσέχετε σήμερα το βράδυ, να μη σας κοιτάξουν, να μην σας μιλήσουν, να μην σας επιθυμήσουν, να μην πηδήξετε φωτιές και κυρίως να μην σας ερωτευτούν ή να μην ερωτευτείτε διότι, πάνω σε μια τελετουργία με αρχέγονο/μαγικό/θρησκευτικό περιεχόμενο, τότε που τα βλέμματα μυστικιστικά θολώνουν ή καθαρίζουν, τα λόγια που εκφωνούνται ή εννοούνται μπορούν να πραγματοποιηθούν.

Προειδοποιηθήκατε... ;)

ΥΓ: Για να μη νομίζετε αδαώς, ότι γίνονται *μόνο* οργιαστικές τελετές ιερογαμίας στο θερινό ηλιοστάσιο... ;) Γίνονται και πολλά άλλα και μπορούν να γίνουν κι ακόμα περισσότερα... και χειρότερα (και δεν εννοώ τα "θυέστεια δείπνα" μ' αυτό...).

«Ὁ μεγαλύτερος ἥλιος ἀπὸ τὴ μιὰ μεριὰ
κι ἀπὸ τὴν ἄλλη τὸ νέο φεγγάρι
ἀπόμακρα στὴ μνήμη σὰν ἐκεῖνα τὰ στήθη.
Ἀνάμεσό τους χάσμα τῆς ἀστερωμένης νύχτας
κατακλυσμὸς τῆς ζωῆς...» (Γιώργος Σεφέρης, "Θερινό Ηλιοστάσι")

Όσο μεγάλο κι αν είναι "το χάσμα κι ο κατακλυσμός της ζωής", η μυθολογία συνεχίζει να αποτελεί μια βασική στάση της ανθρώπινης συνείδησης, όχι μόνο για τον πρωτόγονο άνθρωπο, αλλά και για τον μοντέρνο, πέρα από την επιστήμη και πιο κοντά στην αλήθεια μας...

(Fun fact: ...να φανταστείτε, είχα σκοπό να γράψω για τον λαμπερό Απόλλωνα-Ήλιο και τα ταξίδια του σήμερα, αλλά...)

Ειδικά, για την ημέρα του πατέρα...
Ο κορυφαίος θεός της επίσημης λατρείας της αρχαίας Ελλάδας εμφανίζεται στη μυθολογία όχι μόνο ως αμείλικτος τιμωρός κάθε υπέρβασης και αλαζονικής συμπεριφοράς ή μόνο ως προστάτης των αδυνάτων και των δυστυχισμένων, αλλά και ως συμβιβαστής, σοφός, γεμάτος κατανόηση για την ανθρώπινη αδυναμία και φύση και κυρίως ως πατέρας γεμάτος στοργή και επιείκια για τα παιδιά του, τους ανθρώπους.
Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι πλάι στις θνητές ερωμένες του Δία, κατά τη μυθολογία, υπάρχει συνήθως ένας σύζυγος ή πατέρας, που στην πραγματικότητα είναι ο ίδιος ο Δίας σε κάποια από τις γνωστές υποστάσεις του.
Στο "Η Ωραιοτάτη και οι Εννέα Μούσες", η Λήδα παίρνει ως σύζυγό της, τον Τυνδάρεω που είναι η υπόσταση του Δία, νοούμενου ως κεραυνού κι αυτό αποδίδεται ως:
"Η καταγωγή των παιδιών από τον Δία είναι πλέον κοινό μυστικό στο παλάτι. Ο Τυνδάρεως τα αγαπάει σαν δικά του και είναι μεγάλη τιμή που ο Δίας του εμπιστεύεται τα ίδια του τα παιδιά."
Από την ένωση με τον Δία γεννάει δύο αυγά, απ’ το πρώτο γεννιέται μια κόρη, η Ελένη, και από το δεύτερο γεννιούνται δύο αγόρια, οι δίδυμοι Πολυδεύκης και Κάστορας. Από την ένωσή της με τον Τυνδάρεω γεννάει άλλες τέσσερις κόρες. Στα χαρακτηριστικά αποσπάσματα που ακολουθούν, τα όρια της θεϊκής υπόστασης του Δία μπλέκονται με την κοσμική του μορφή στη γη και έκδηλη είναι η πατρική αγάπη κι από τον θεό Δία κι από τον αντίστοιχό του θνητό βασιλιά, Τυνδάρεω:
"Τι προσβολή! Την κόρη του έτσι να κλέψει ο Θησέας! Ο Τυνδάρεως προστάζει να οργανώσουν αμέσως εκστρατεία, να βρουν και να φέρουν πίσω την Ελένη."
"Ο Δίας δεν θα αφήσει την κόρη του να χαθεί! Την τυλίγει μέσα σ’ ένα σύννεφο και την απιθώνει απαλά έξω από ένα πέτρινο σπίτι, βαθιά μέσα στο δάσος."

" Η Ωραιοτάτη και οι εννέα μούσες " μου και η μυθολογία μας, στον Πειραιά (ως τις 25-6) και στη Θεσσαλονίκη (ως τις 18-6) και αν δεν προλάβετε εκεί, σ' όλα τα βιβλιοπωλεία, επειδή τα παιδιά πρέπει να ανακαλύψουν στις καλοκαιρινές τους διακοπές τη μαγεία και τα μυστήρια όχι μόνο της αρχαίας Ελλάδας αλλά και της φιλαναγνωσίας.
Σας περιμένω και σας ευχαριστώ πολύ.

Μία μεγάλη συγκίνηση με περίμενε όταν είδα την πολυβραβευμένη μηνιαία εφημερίδα του 2ου Γενικού Λυκείου Γρεβενών " "Μαθητοφρένεια" Εφημερίδα 2ου ΓΕΛ Γρεβενών" (Αρ. Φύλου 78 - 26 Οκτωβρίου 2016, Έτος 7ο) και το άρθρο της μαθήτριας Ιωάννας Ίττη για το "Η Ωραιοτάτη και οι Εννέα Μούσες" με τίτλο "Χρειάζονται τα παραμύθια;"
Η συγκίνηση μεγάλωσε και μετατράπηκε σε μεγάλη χαρά όταν το διάβασα κιόλας... Δείτε κι εσείς την απάντηση στο ερώτημα, μέσα στο άρθρο... Θα ήθελα να ευχαριστήσω πολύ την Ιωάννα Ίττη, για αυτή την υπέροχη κριτική του βιβλίου μου, έχει πολύ περισσότερη βαρύτητα όταν τα λόγια αυτά προέρχονται από ένα παιδί. Κι ένα ιδιαίτερο ευχαριστώ από τα βάθη της παραμυθένιας μου καρδιάς στους υπεύθυνους καθηγητές Ιωάννη Πετκανά (Φιλόλογος) και Χρήστος Δημάδης (Μαθηματικός) για την τιμή που μου έκαναν με αυτή την επιλογή. Καλή επιτυχία στο όραμά σας, το υποστηρίζω ολόψυχα. Ακολουθεί το άρθρο:

Χρειάζονται τα παραμύθια;
Της Ιωάννας Ίττη

Διάβασα το βιβλίο της Ευαγγελίας Παπανίκου «Η Ωραιοτάτη και οι Εννέα Μούσες» (Εκδόσεις Πηγή) και με την «μυθαλογία» του περιεχομένου του ταξίδεψα στην ελληνική μυθολογία και τις ιδέες της και ευχαριστήθηκα.

Η πρώτη ευχαρίστησή μου αφορά στο γεγονός ότι η συγγραφέας έλκει την καταγωγή της από το Καλόχι Γρεβενών. Τι πιο ωραίο και πιο ευχάριστο από το να παρηγορούν και να ευφραίνουν τις ψυχές μας στους σημερινούς δύσκολους καιρούς σύγχρονες Γρεβενιώτισσες μυθοπλάστριες;

Η δεύτερη αρέσκεια-ευχαρίστηση έγκειται σ’ αυτό καθεαυτό το περιεχόμενο του βιβλίου. Εντάσσοντας, όπως σας είπα, η συγγραφέας το βιβλίο στη σειρά «μυθαλογία (=μυθαγωγία, δηλ. αγωγή μέσω του λόγου μύθων)» ξανα-συνθέτει, με ανατροπή, τον γνωστό μύθο της Λήδας και πλέκει την εξαφάνισή της από το παλάτι του Τυνδάρεω, βασιλιά και συζύγου της, ντύνοντας την αφήγησή της και με αρκετές άλλες εκπλήξεις, που συγκινούν και κρατούν αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Για παράδειγμα, στο παλάτι του στενοχωρημένου βασιλιά εμφανίζεται η Εριφύλη (έρι=πολύ+φύλον), κλειστή και αγέρωχη γυναίκα, όπως δηλώνει το όνομά της, την οποία ο βασιλιάς παντρεύεται, παρά τις αμφιταλαντεύσεις του, αλλά η Ήρα και η Εριφύλη καταστρώνουν σχέδια μοχθηρά για την κόρη της Λήδας και του Δία, την Ωραιοτάτη Ελένη, που καταφεύγει στο σπίτι των εννέα Μουσών, για να σωθεί.

Η πανεύκολη προσέγγιση του βιβλίου από μένα, όπως, κατά τη γνώμη μου, και από όλες τις ηλικίες, αποτελεί την Τρίτη ευχαρίστησή μου. Η συγγραφέας συνδυάζει την πεζή αφήγηση με την ποίηση, χωρίς βέβαια αυτό να κάνει δυσνόητο το κείμενο, κάτι που δύσκολα μπορεί κάποιος να πετύχει, ενώ η κ. Παπανίκου το κατάφερε. Η πλοκή είναι πανέξυπνη με πολλές ανατροπές, όπως ανέφερα, αλλά και με ευχάριστο ρυθμό.

Τελικώς, ο σκοπός του βιβλίου, δηλ. να κεντρίσει το ενδιαφέρον μας για την ελληνική μυθολογία και τις ιδέες της, είναι η πιο ευχάριστη απολαβή της ανάγνωσής του. Πιστεύω ότι στου δύσκολους καιρούς που ζούμε χρειάζονται τα παραμύθια ώστε όλοι να συνειδητοποιήσουμε τι πραγματικά έχει σημασία στη ζωή, αξιολογώντας ο καθένας την στάση του και τη συμπεριφορά του.

ΥΓ1. Ευχάριστη αίσθηση ένιωσα και από τις εικόνες στο εξώφυλλο και το οπισθόφυλλο του βιβλίου. Ένα κατακόκκινο ρόδι στο εξώφυλλο προετοιμάζει τον καθένα για την αίσια έκβαση της ανάγνωσης, ενώ στο οπισθόφυλλο μπορεί να απολαύσει από το διαβασμένο-σπασμένο πλέον «σώμα» του, το αισθαντικό ζουμί του.

ΥΓ2. Το βιβλίο βραβεύτηκε με το πρώτο βραβείο στον διαγωνισμό Λογοτεχνίας της International art society & academy στην κατηγορία παιδικό παραμύθι.

 Ιωάννα Ίττη ("Μαθητοφρένεια" Εφημερίδα 2ου ΓΕΛ Γρεβενών" (Αρ. Φύλου 78 - 26 Οκτωβρίου 2016, Έτος 7ο) )

Γρεβενά 7 Σεπτεμβρίου 2016
«Η Ωραιοτάτη όλων των μύθων στη χώρα...
των ωραίων ορέων, στα Γρεβενά!»
Βιβλιοπαρουσίαση: «Η Ωραιοτάτη & οι Εννέα Μούσες» της Γρεβενιώτισσας συγγραφέα Ευαγγελίας Παπανίκου

Είκοσι χρόνια με ρωτάς
που ‘θάψαν την Ελένη
μπορεί στο Άργος στους αγρούς
μπορεί στην οικουμένη…
λέει σε μια ποιητική του στροφή ο Μιχάλης Μπουρμπούλης, στο ποίημα του «για την Ελένη», που μελοποίησε ο Μάνος Χατζηδάκης.

Η ωραία Ελένη της Λήδας και του Τυνδάρεω, που τη θεϊκή ομορφιά της την έψαλαν οι αρχαίοι ραψωδοί και την προσαγόρευσαν οι αρχαίοι μυθοπλάστες, ως κόρη του βασιλέα των θεών, του Δία, (εραστή της ομορφιάς και του ωραίου). Πρωταγωνίστρια, ενός πολιτισμού που το θεϊκό και το όμορφο ήταν προϊόν της ανάπλασης της ανθρώπινης φαντασίας των ευλογημένων χρόνων της κλασικής αρχαιότητας, έμεινε άθαφτη στο υποσυνείδητο της σύγχρονης οικουμένης...

Άθαφτη, διαιωνιαία, αθάνατη και ολοζώντανη με τη ζείδωρη πένα της Ευαγγελίας Παπανίκου, μας επισκέφτηκε την Τετάρτη, το βράδυ στις 7:30, στις 7 Σεπτέμβρη 2016 στο αναγνωστήριο της Βιβλιοθήκης.

Η Ελένη μπήκε μέσα στο αίμα μας, τη μετάλαβαν όλοι οι άντρες… Όλες οι γυναίκες αντιφέγγουν ακόμη από τη λάμψη της! Μας αναφέρει στο μυθιστόρημά του ο Νίκος Καζαντζάκης «Αναφορά στο Γκρέκο».

Ο Διευθυντής της Βιβλιοθήκης, στον επίλογο της Παρουσίασης, αναφέρθηκε στην προσπάθεια διασκευής των αρχαίων μύθων. Προσπάθεια αρχαιογνωσίας, που μέσα από τους μύθους προσεγγίζει τον πολιτισμικό κόσμο των Ελλήνων της κλασικής εποχής. Μια πολιτισμική προσέγγιση, όπου η γνώση της οδηγεί στην ανάπλαση της αυτογνωσίας των επιγόνων αυτού του Τόπου :
«Εκφράζουμε τα βαθιά μας συγχαρητήρια στη συγγραφέα Ευαγγελία Παπανίκου, γιατί με το βιβλίο της, «Η Ωραιοτάτη και οι Εννέα Μούσες», έδωσε πνοή στις σκιές των μυθικών Ελλήνων, στις σκιές αυτού του Τόπου, οι οποίες βγαίνουν μέσα από τα μάρμαρα και τις εικαστικές δημιουργίες, από την ποίηση και τις αφηγήσεις, από τον θεϊκό Όμηρο και τον θεογνώστη Ησίοδο, και στέκονται εξαϋλωμένες ως μικρομοριακές ανάσες στον ασθμαίνοντα ανασασμό του νεοελληνικού πολιτισμού!»

Όσο θα προσφεύγουμε σ’ αυτές, ως ικέτες, τόσο θα ζωντανεύουν και θα μας εξανθρωπίζουν και άλλο τόσο, με την απομυθοποίηση τους θα μας χαρίζουν το στιλπνό φως του ανθρωποκεντρικού, μοναδικού τους πολιτισμού! Που χρόνια τώρα και στα χρόνια μας, μας το έχει στερήσει η βαναυσότητα του απόλυτου, η κυριαρχία του παντογνώστη και ο δεσποτισμός του μοναδικού… και κατακρατείται κάτω από τα μαύρα πέπλα τους η πολιτισμική μας ανέλιξη όπως και η ρήση της αέναης αυτομορφωτικής ολοκλήρωσης, «εν οίδα, ότι ουδέν οίδα» και το επιστέγασμα της σεμνής γνώσης, με τη ρήση, «γηράσκω αεί διδασκόμενος».

Την πολιτισμική αυτή παρακαταθήκη αφουγκράσθηκε η συγγραφέας και με την διασκευή αυτού του μύθου την έβγαλε από την στενόχωρη γλυπτοθήκη των μουσείων. Μας έδειξε την αδυναμία του Δία και την επίκληση της Αφροδίτης στο σχέδιο του να κατακτήσει την πανέμορφη Λήδα. (Ο πρώτος των θεών δεν ήταν παντοκράτορας και δεσπότης, αλλά η ατομική βούληση και η προσωπική αξιοπρέπεια ήταν πάνω από τις βουλές του θεού). Η ανθρώπινη ζήλεια που προσωποποιείται με την Εριφύλη και έχει τη θεϊκή στήριξη της Ήρας, της θεάς του γάμου, δεν μπορεί να ενταφιάσει το ανώτερο φυσικό κάλλος της Ελένης, αλλά ούτε και να εκδικηθεί τον αυθόρμητο ζωοδότη έρωτα του Δια, που είναι ο εραστής του ωραίου!

Ευχόμαστε στην «Ωραιοτάτη και τις Εννέα Μούσες» που, με την ευρηματική γραφίδα της Ευαγγελίας Παπανίκου, επισκέφθηκε την Βιβλιοθήκη των ωραίων ορέων, τα Γρεβενά, να είναι ευπρόσδεκτη και να συναντήσει καλοπρόσηνη τη διάθεση στην κοινωνία των αναγνωστών. Και στη συγγραφική της πένα να είναι ακόμη πιο δημιουργική στο χώρο της Αρχαίας Γραμματολογίας».

Το συντονισμό της παρουσίασης είχε ο συγγραφέας Δάμτσιος Γεώργιος. Στο βιογραφικό της συγγραφέα αναφέρθηκε ο Μιχάλης Μιχαλόπουλος. Για το βιβλίο μίλησε ο Αντώνης Παπαβασιλείου. Αποσπάσματα από το βιβλίο διάβασαν, με στίξη και χρωματισμό, ο Θανάσης Κωνσταντής και η Δέσποινα Μίμη. Τραγούδια για την ομορφιά και τον έρωτα ερμήνευσαν με το λαούτο του και με την αισθαντική του φωνή ο Νίκος Ματθαίου, με το βιολί της και με την βελούδινη, μαγική φωνή της η Δέσποινα Ματθαίου.

Ήταν μια παρουσίαση, με όμορφες αναλύσεις και προσεγγίσεις για το βιβλίο, με γλυκόηχες μουσικές, με καταπληκτικές αναγνώσεις των επιλεγμένων κειμένων και με μεγάλη συναισθηματική φόρτιση, μιας και η συγγραφέας έλκει την καταγωγή της από τον Τόπο μας,( και ως εκ τούτου, στο ακροατήριο ήταν πολλοί από τους συγγενείς και φίλους της), που αποτυπώθηκε με ανεξίτηλα χρώματα στη μνήμη της πόλης!

Για την επιτυχία της εκδήλωσης εργάσθηκαν ο καθηγητής Μιχάλης Μιχαλόπουλος, ο ιδιοκτήτης του ραδιοφωνικού σταθμού Star Fm 93,3 Μίμης Χρήστος, ο Αντώνης Παπαβασιλείου, ο Σταύρος Χασπερίδης, η Ταρλατζή Θεολογία, η Προύφα Ευαγγελία και η Κοπάνου Γεωργία.

Σίμος Ζαγκανίκας
Διευθυντής Δημόσιας Βιβλιοθήκης Γρεβενών