یوسف اباذری's Blog
September 8, 2013
�������� ���������� �������� ��������
������ ��������������/���������� ���� �������� ������������ ���� ���������� 22 ������������ 1392 ���������������� ���������� (���������� 50�� �������� 31) ���� �������������� �������� ������������ ���������� ������ ���� ���� ������ ������ ���� ���� ������������ �������� ���������� �������������� �������� ������������ ������ ���� ������.
���������������� �������� ������ �������� ������������ ���������� ���� �� ������ �������������� ���������� ���������� ���������� ���� ���������������� ���������� �������������� ������ ������������ ���� ���������������� ���� ���������� �������� ����������. �������� ���������� �� �������������� �������� ���������� �������� ���� ���������� ���������� ���������������� ���� ���� ������ 18 ������ �������� �������� ���� ���� ������ ���������������������� ������������ �������� ����������.
�������� ������������ ������ ���� ������������ ���������� ���������� ���� ������������������ �������� ������ ����������. ������ �������� ���������������� (Representation) ���� ���������� ���������� ���������� ���������� ���������� ������ ������ ���� �������������� ���������� �������� ������������ ���� ������������ ���� ���� ���������� ������ ���������� ���� ������������ ���� ���� ���������� ������ ������������ ���� ������������ ���� �������� ������ ������������. �������� �������� ������ �������� ���� ���� ������ ���� �������� ���� ������ ���������������� ���� ������������ ���� ������������������������ ���� ���� ������ ���������� ���� ������ ���������� ������ �������� ���������� ���������� ������. ���� ���������������������� ������������ ���������� ������������ ���������� ���������� ��������������. ������ ���� ������ �������� �� ���������� ������ ���� ���������� ���������� ������ ���� ������ ���������������� ������ ������ ���������� �������� �� ���������� ������ ���� ���������� �������� ���� ���������� �������� ������������ ������ ���������������� �������������� ���������� ��������. ������������������ ������ �� ������ ���� �������� �������� ������ ������ ���� ���� ���������������� �������������� �������� ������. ������ ���������������� ���������� ������������ �������������� ������ ���� �������� �������������� ������ ���������������� ���� ���� �������������� ���� ���� ������ �������� ���� ���������� ������������ ��������. ������ ���� �������� �������������� �� ������ �������� ����������. ���������� ���� ������ ���� ���������� �������� ���� ������ �������������� ������������ �������� ���������� ���� ���� ���� ������. ������ ������������ ������������ ���� �������� ������ ������ ���� �������������� ���������� ������. ���������� ���������������� ������������������ ���������� ������ �������������� ������������. ������ �������� ���������������� ������ ���� �������� �������������� ���������� ������. ���� ���������� �� �������������������� ���������� ���� ������������ �������� ���������� ���������� ���������� �������� �������� ���� �������� �� ���������� �� ���������� �������������� ���� ����������.
������ �������� �������� ������ ���� ���������������� ������������ �������� ������������������ ���������� �� �������������� �� ������������ �������� �������� ���� ���� ���������� �� ������������ ���� ���� ���� ����������������. �������� ������ ���� ������ �������� �������� ������������������ ���������������� �� �������������� ���������������� ���� ���� ���������� ����������: �������� ���������� ���������������� ������������ ���������� ������ ���� ���������� ���������������� ���� ������ ������������������������ ���������������� ������������ ���������������� ���� ������������ ���������� �������� ������������������ ���������� ������ ������ ���������������� ���� ������������ ���� ���������� �������� �������� ���� ������ ���������� ���������� ������ ���� ������������������ ���������� ������ ������ ������ ������ ���������� ���������� ����: ���� ������������ ���� ���������� �������� ���������������� ������������ ���������� �������� ���������� �������� �������� ���������������� ���������������������� ���� ������������������ �������� ������������������ ���������������� ���� �������������� ���������� �������������� �������� �������� ���������� ���������� �������� ��������. ���� ������ �������� ���� ���� �������������� ������������ �������� ������ ���� ������������. ���� ������ �������������� �������� ���� ���������� ���������� ������ ������ ���������� �������������� �������� �������� �� �������������� ���������� ���������� ������ ������������ �� ���� ����. �������� ���� �������� ���� �������� �� �������� ������ ���������������� ���������� «����������������» ���� ���� ������������ 57 ������ ���� ���������������� ������������������ �������������������������� �� ���������������������� ������ ���������� ���� ���� ���������� ���� ������������ �������������� �� ���������� ���������� �������� ���� ������ ���� ���������� �������� ���� ���� «������������» ������������ �� ������ ���� ������ ���� ������ ������ ���� ���� ������ ������������.
�������� �������� �������� �������� ������ ���� �������������� �������������� �� �������� �� ���� ���������� �������� ���� ������������ �������������� ������ �� ������ ������ ���������� ���� ���� �������� ����������������. �������� �� ���������� ������ �������� ������������ ������ �� ������ ������ �������� ���� ���� �������� ����������������. ������������ ���������� ���� ���������� ������ ������������ �� �������� ������ ���� ���� �������� ������������ �� ������������ ���� ������������ ������������ ������������. ���������� ���� ���� �������� ������������ �� ���������� ���� �������� �������� ������������ �������� ���������� �� ������������������ �������� ���������� ���� ���� �������� ���� ���� ������ �������� ������������ ����������������. ���������� ������������ ������������ ���� ���������� �������� ���� �������� ���� ������ �� �������� ���������� �������������� ���������� ������ ������ ������������ ������ ���������� ������ �������� �� ���� ���� ���� ���������� ���������������� �������������� �������������� ������������ �������� ���������������� ���������� �������� �� �������������� ���������� �� �������������������� ���� �������������� ���������� ���������� �������������������� �������� �������� ������������������ �������� �� ���������������� �� �������������� �������������� �� ���� ���� ���� ���������� ���������������� �������������� �������������� �������������������� �������������� ������ �� �������� ������������������ ����������������.
���������� ���� ���������� ���������� �������������� ���� ���������� �������� �������� ���������� ���� ���������� �������� �������� �������� �������������� ������������ ���������� ���������������� ���� ���� �������� �� �������� �������� ������. �������������� ���� �������� �� �������� ���� ������ ���� ���� ������������ ������������ �������� ����������. �������� ���� ������ ���� ���� ������ ������ ���������������������� ������������ ���� ������ ���������������� ���� ���������������� �������� ������ �������������� �������� �������� ���������������� �������� ���������� ���� �������� �������� ���� ���������� ���� ���������� ���� ����������. �������� �������� ������ �������� ������ �������������� �������� �������� �������� �� ���������� �������������� ���� �������������� �� �������� �� ���������� ������������. ���������� �������� ���������� ���� ���������������� �������� �������� �������������������� �������������� ���������������� ������������ ������. �������� ������ ������������ ���� ������ ������������ ���� ������ �������������� ���� �������������� ���������� ���� ���������� ������ ���� ���������� ������������ ���������� ���� �������� ������������������ ������ ������ �������� ���������������� �������� ������ ������������ �������� ���������� �������������� �� ���� �������� ���������� ���������� ���������� ���� �������� ������������ ���������������� ������������������ ���������� �� ������ �� ������ ���������� �������� �� ���������� ���� ������������������. ������ �� ���������� �������� ������ ���� �������������� ������ �������������� �� ������ ����������.
���� ���� ������������ ������ ������������ ���� ���������� �������� ���� ���� ������ ������ ���� ������������ �������� �������� ���� �������� �������� �������� ������. ���� ������������ ������������ �������� �������� �������� ���� ���� �������� �������� ���� ���������� ���� �������� �������� ������ ������ �� ������. �������� ������ ������ ���� ���� 1150 ������ ������ ���������� ���������� ������������������ 1100 ������ ���������� ��������. ���������� �������� �������� �������� ������ ���������� ���� ������ �������� �� ���������� ���� �������� ���������� �� ������������. ������ ���� ���������������� ������������ �������� �������� �������� ����. ���� ���������� �������������� �� ���������������� �������� �������� ���� ���� ���������������� �������������� �� ������ ������ ������ ������ ���� ���� ���� �������� ������. ���� ���� ���������� �������� ���� �� �������� ���������� ���� ������ ������������. �������� �������������������� �������� �������� ���� ���������� ������������ ���������� ������ �������� �������������������������� ������������ ���� ���������������� ���� ���� ������ ������ �� ������ ���� ���� ������ ���������� ��������. ���������� ���������� ���� ������������������ ������ ���������������� �� ������������ ���������� �������� (Stagnation) ������������������. ���� ������ ������������ �������� ���������� ���� ���������� �������������� ���� ������ �������������� �� ���������� ���������� ������ ������ �� ���������������� �������� �������� ������������ �������� �������� ���� ������������ ������ �������� �������� ���� ���� ������������ �� ������ ���� ���� �������� ����������������. ������ ������������������ �������� ������ ���������� ������������. ���������������������� �������� �������������� �� ������������������������ �������������� ������������ �������� ������������ �������� ������ ���������������� ������ ���������� �������������� ���������� ������������ �������� �� ���������� ������ ���� �������� ���������� ������. �������� ������������ ���� �������� ���������� ������������ �������� ������������ �������� ���� ���������� �� ���� ������������ ����������.
���� ������ �������� �������� ���� ���������� �������������� ������. �������� �������� ������ ���� �������� ���������� �������� ����. ������������ ������ �������� ������������ ������������ �������� ������ ���� ���������������� ������ ���� �������� �������������� ������ �������� �������� ���������� ���� ���� ���������� ���� ���������� ������������. �������� ���������� ���� ���� ������ ���� �������������������� «�������������� ������������» ������������ ������ ���� ���� ������������ ������������ �������� ���� �������������������� ������ ���������� ���� ������ ���� ���������� �������� ������������ ������ ������ �������� ���� ������ ������ �������� �������� ���� ���� ���� ������������ �������� �������� ���������� ������ ���� ������ �������� ���� ���������� ������ ������������������ �� ���� �������� ���� ���� ������������������ ���������� �������� �������������� �� ���������� ���� �������� ���� ������ ���������� ������ �������� ������������. ������ ���������� �������� �������������� �������� �������� ���������� ������ ���� ������ ������ ���� ������ ������������ ������.
���� ���������� �������� �������� ���� ���������� ���������� �������������� �������� ������ ���� ���� �������� ������������ ���� �������� ���������� �������� ������ �� �������� ���������� ���� �������� �������� ���� ���� ������ ������������ ���� ������ ������������ ������. �������� �������� ������ �������� �������� ���� ���� �������� ���������������� �������������� ���������� �������� ���� ���� ���� ������ ������������ ���������� �� ������������ ���������� ���������� �������� �������� �� ���� ���� «������» ������������ ��������������. ������ �������� ���������� ���� ���� �������� ������������ ���������� ����������. ������ �������� ���� ������ �� ������ ���������� ���������� ���������� �������� ��������. ���� ���������� ������������ ���� ������������ ������������ ���� ������ ������ ������ ���� �� ���������������� �������� �������� ���� �������� �������� ���� �������� ���������� �������� ��������. ������ ���������� ���� ������ �� ������ ������ ���������� ����. �������� �������������� ������ �������� �������� �������� ���� ���� ���� ���������� ���������� ���������� �������������� ���������� ������ ������������������ ������������ �������� ������ ���� ������ ������ ������������ ���� �������������� ���� �������� �������� ���� ���� ���������� �������� ���������� �������� �� ���� ���������� �������� �� �������� �� �������������� ������ ������������ ���������� ���� ���� �������� ��������������. ���� ���������� ������������ �������� �������� ���� ������������ �������� �� ���������������� «������������». ������ ���������� ���������� �������������� �������� �������� ���� ���� �������� ���������� �������� �� ���� ������ �������� ���� �������� ���������� ���� ����������������. ������ �������� ������ �������� ������������ ����.
�������������������� �� ���������� �� ������������������ �� �������� ������������ �� ���������� ������ ���������� ������������ ���������� �������� �������� ���� �������� �������������� ������������ ������ ���� �������������� ���� «��������» �������� ��������. ���������� ���� ������ ���������� ������������ ������������ ���������� ���������� ���� ���������� ������ ���� ���� ������ �������������������� ���� ������ ���������� ���������� ������ ���� ���� �������� ������������. ������ ���� �������� �������� ���� ������ ���� ������������ �������� ���������� �������� �������� ���� ���� ���������� «����������» ������������ �������������� �������� �������� ���������� �������� ������ �������������������� �� ���������� �� ������������������ �������� �������� �������� ������������ ������ ���� ���� �������� ���������� ������. ������ �������� �������� ������ ������������ ������ «������» ������������ ������ ���� ���������� ������ �� �������� ���� ������ ������ �� ���� ���������� �� �������� ������ ������������ ���� �������� �������� ���������� ���� �������������� ������������ ���� ���������� ���� ������ ���������������� ���������� �������� ����������. ���������� �������� ���� ������ ������������������ ���� ���������� ��������������. ������ ������������������ ���� ���������� �������� ��������: ���������� �������������������� �������� �������������������� ������ ���������� �������� ����������. �������� ������ �� ������ ���� �������� �������������� ���������� ������������ �������� ���� �������� ���������� ���� �������� �������� ���� ���� ������ ���������� ���� ���������������� ���������� �������� �������� ��������. ���� ������ �������� ���������� ���������� ���������� ���� �������� ���������� �������� ������������ ���������������� ��������. ���� ������ ������ �������������� ������ ���������������������� �������� ���������� ������������ �������� ���� ������ ������������������ ���������� �������������������� ��������. ���������� �������� ���� ������ �������� �������������� ������ ������ ���� ���������������� ������ ������ ���� ������ ������������ ������. ���� ���������� ������ ���� ���������� ���������� �� ������������ �������� ���� ������ �� ������ �������� ���������� �������� �� ���������� ������ �������� ������ ������: �������� ���������� �������� ���������� ���������� ���������� ���������� ������ ���������� ���� ������ �������� ���������� ������������ ������ �������� ���� ���������� ������. �������� ������ ���������� ���������������� ���������� ������ ���� ������ �������������������� ������ ���������� �������� �� �������� �������� ���������� �������� ���� �������� ���������� ������������ ��������.
���������� �������� ����. ������������ �� ������������ ���������� ���� ���������� ������������ �������� ���� ���������� �������� �������� ���������� ���� �������� ������������ ���������������������� ������ ������ ���� ������ ���������� ������ ����������. �������� ���������� �� �������� ���� ���������� ���� ���� ���������� ������ �������������� ���������� ���� ���������� ���������� ����. ������ �������� ������������ ���������� ������ �������������� ���������� ���������� ���������� ���������� ���������� ���������� ���������� ������������������ �������� �� ��������������. ������ ������������ ���� ������ ������������ «����������» ���� �������������� �������� �������� ���������� �������� ���� ������������ ���� ���������� ������������ ��������. �������� ������������ �������������� ���������� ������ ������ «�������� ���������� ���� ����������������» ������������������ ������������ ����. ������������ ���� ������ ���� �������� ���������� ���� ���� �������� ������ ������ ������ ���������� �� ���� �������� �������� ������������ ���� ������ ������. ���� ���� ���������������� �������� ������ ������������ ���������� ������ ���������������� ���� ���������� ���������� �������������� ���������� �������� ���������� �� �������� �������� ��������. ���������� ���� ���� ������ �������� ������������ ���������� ���������� ���� �������� ������ ������. �������� ������ �� ������ ������������������ ���������� ���� ���� ���������� �������� ���������� ���� ���������� ������������ ���� ���� ���������� ���������� ���������� ������ ������ ������������������ ���� ������ �������� ������ �� �������� ������ ������ ���������� ���� �������� ���������� ��������. ���������� ������ ������������ ���� ������������������ ������������������. ������ ���� ������ ���������������� �������������� �������� ���� ������ ���������� �������� ��������. ������ ���������� �������� ���� ���������� ������������ �������������� ������������������ �������� ������������ �������� �������� ���������� ���� ���������� ������������ �������� ������������ ������ ���� ������ ������ �������� �������� ��������. ������ ���� ���������� ������ ���� ���� ������������������ �������� ������. ���������� ������ ���������� �������� ���� ���������� ���������� ������ ���� �������� ������. �������� �������� ���������� �������� ������. ������������ ���������� �������� ���� ���� ������ ������������������ «������» ������������ �������� ������������ ���� �������� ���������� ���������� ���������� ������ �� ���������� �������� ������ �������� ���� ������������������ ������������������ ������ ������. ������ �������� ���� ���� ������������ ������ ������ �� �������������� �������� ���������� ���� ���������� ������. �������������� ���� �������� ������ �������������� �������� �������� ������������������ �������� ���������� ������������ ������.
���� �������� �������������� ������ �������� ������ ���������� ���������� ���� ���� ������ ������. ���������� ������ ���� �������� ������ �� ������ ������ ���� �������� ���������� �������� �� �������������� �������� ���� �������� �������� �������������� ���� ������ �������� �������� ��������. ���������� ���������� ���� ������ �������� ������ ���������� ���������������� ���������� ������ �� ��������: �������� ���� ������������ ���� ���������� ���� �������� ���������� �� �������� �������� ������������ �� ���� �������� �������� ������������������ �������� ���� ���� ���������� �������� ���� �������������� ����������. ���� ���������� ������ ��������. ���������� «���������� ������������» ������������ ���� �� ���� ������������ ���� ������ ������������ ���� ������������ ���� �������� ������������ ������ ����.
�������� ������ �� ������ ������ ������������ ���������� ���� ������ ���� ���� �������� ������������ ���� «��������» ���� ������������ ���������� ������������ ������ ���� ������ ���������� ���������� ������: ���������� ��������. �������������� ���� ���� �������������� �������� ���� ������ ������������������ ������ ���������� ������ ������ ���� ������ ������ ���������� ���� �������� ������������ ������������ ������ ���� ���������� ������ ����. �������� ���� �������� ������ ���� ���� ���� ���������� �������� �� ������ �������� ���� ���� ���������� ���� �������� ���� �� ���������� ������ �������� ���� �������� ���� ���������� ���������� ���������������������� ���� �������� ���� ���������� ������������ �������������� ���������� ���� �������� ���� ���������� ���� ���������� ���� �������� ���� ���������� ���� ���������� ���� �������� ���� ���������� ������������ ������������ ���������� ���������������� ���� �������� ������ ���� ���� ���� ������������ ���� ���� ���������� �������� ���������� ��������. �������� �� ������������������ �������� ���������� �� �������������� ���� ������������ �������� ���� �������� ������ �� ������ �������� ���������� ���� ������ �������� �������� ������ ����������. �������� ������ ���� ���� �������� ������ ������������ ���������� ���� ������ ������ ������������ �������� ����������. �������� �������������� �������� �������� ������ �������������� �������� ������ ����������
���������� ���� ���������� ������������ ���� ������ ���� ���� �������� ������ ���������� ���������� ��������. �������� �������������� ���� ���� ������ ���� ���������� �������� �������������� �������� ���� ���������� ���� ���� ���� ������ ���� ���������������� ������������ ���������� ���������������� ������ ���� �� ������ ���� ���� �������� ���������� ���� ������ ���� ������ ���������� ����������.
�������� ������ �� ������ ������������ ���� �������� �������� �������� �������� �������������� ���� ������ ���������� ���� ������������ ������������ ������ ���� ������ �������� ���� �������� �������������� ���� ������������������ ���������������� �������� ���� ���� �������� ��������: ������ ������ ���������� �������� �� ���������� ����������������. ���������� �������������� ���� ���� �������������� �������� ��������. �������� ������ ���� �������� ���� ������ ���� ���������� ��������������. �������������������� �������� �������������� ���� �������� ���� ���������� ��������. ������ �������� ���� �������������� �������� ���������� �������� ���� �������� ���� �������� ���������� �������������� ���������� �������� ������ ������ ���������� �������� ������������ ���� �������� ���� ��������. �������� ������������ ���� �������� ���� ������ «������» �������������� �� �������� ������ �������������������� ���� ������ ������������������ ���� ���� ������ �������� �������� ������������ ���������� ���� �������� ���� �������� �������������������� ���� ������������ �������� ������������.
�������� ������ �� ������ ���� �������� ������ ���������� ������ ������������ ���� ������ ���� ���� ���������������� ������������. ���������� ������ ������ ���� �������� ������. ������������������������ ���������� ������ ���������� ���������������� ���� ������ ������������������ ������ ������ �� ���� ������ �������������������� �������� �������� ���������� ������ ���� ���������� ���� ���������� ���������� ���������� ������ �� ������������ �������� ������. ���������� �������� �������� ������ ���� ���� �������� ���������� ������������������ ������ ������ ������ �������������� �������������� ���������� ������. �������� ���� ������ ���������� ���������� ���� ������������ ���������� �������������� ������������ ������ ���� ���������������� �������������� ���� ���� �������� ������ �������� ���������������� �� ������������. ���� ������ ������ ���������� ������ �� ������������ �� �������� �������� ������ ������������ �������� �������� �������� ���������� ������ ���������� ��
گارد جدید، گارد قدیم
این یادداشت/مقاله از یوسف اباذری در تاریخ 22 شهریور 1392 هفتهنامه آسمان (شماره 50، صفحه 31) به سردبیری محمد قوچانی منتشر شده که از باز نشر آن در وبسایت مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی نقل می شود.
انتخابات تمام شد، دکتر روحانی پیروز شد و همه جناحهای سیاسی اعلام کردند در انتخابات پیروز شدهاند، حتی آنهایی که انتخابات را تحریم کرده بودند. فضای سیاسی و اجتماعی کشور نسبتا آرام شد اگرچه تمامی تضادهایی که در طول 18 سال اخیر کشور را به تنش انداختهاند، همچنان وجود دارند.
دکتر روحانی بعد از پیروزی اعلام کردند که رئیسجمهور تمام ملت هستند. اگر نظام نمایندگی (Representation) در سیاست مقبول باشد، ادعای ایشان این است که نماینده تمامی مردم هستند، چه آنهایی که به ایشان رای دادند چه آنهایی که به ایشان رای ندادند چه آنهایی که اصلا رای ندادند. فضای آرام نیز حاکی از آن است که چیزی در این انتخابات در مقایسه با انتخاباتهایی که از دوم خرداد به بعد انجام شده است، تغییر یافته است. در انتخاباتهای گذشته، عدهای شادمان شدند، عدهای اندهگین. هیچ کس نیز شادی و اندوه خود را پنهان نکرد، اما در این انتخابات همه سعی کردند شادی و اندوه خود را پنهان کنند یا چندان بروز ندهند، همه میخواهند عاقلانه رفتار کنند. ایدهآلیسم تند و تیز دو دوره قبلی جای خود را به رئالیسمی عاقلانه داده است. همه منتظرند، هیچکس خواسته رادیکال خود را مطرح نمیکند، همه میخواهند از یک میلیمتر یا یک متر جایی که دارند محافظت کنند. بعد به سراغ میلیمتر و متر بعدی بروند. مسئله آن است که فراتر رفتن از این میلیمتر تجاوزی تلقی خواهد شد به آن متر. راز پیروزی اعتدال در همین عقل بری از شادمانی نهفته است. هیچکس نمیخواهد ایدئالیست باشد، همه رئالیست شدهاند. راز نظام نمایندگی نیز در همین رئالیسم نهفته است. از فلسفه و معرفتشناسی گرفته تا سیاست، تصور میرود جهانی واقعی وجود دارد که زبان و معرفت و سیاست نماینده آن هستند.
این همان چیزی است که بورژوازی ایران، خاصه دانشمندان سیاسی و اجتماعی و فرهنگی برای حصول به آن آسمان و ریسمان را به هم بافتهاند. آنان بعد از جنگ آرام آرام افسانههای بورژوازی و سویههای مردمستیز آن را حکایت کردند: مردم ایران احساساتی هستند، منافع خود را تشخیص نمیدهند، در دام ایدئولوژیهای جورواجور گرفتار آمدهاند، از اقتصاد جهانی چیزی نمیدانند، فلسفه جان لاک ـفیلسوفی که ناگهان از اعماق قرون ماضی به وسط معرکه پرتاب شدـ را نمیفهمند، واقعا سخت است فهم این عبارت کلیدی او: من مالکام پس هستم؛ آنها نمیدانند مالکیت خصوصی منشا آزادی است، آنان تودهاند، پوپولاساند، از لیبرالیسم چیزی نمیدانند، نمیدانند که بازرگان مرحوم لیبرالی تنها بود، تنهای تنها، خیلی تنها. از نظر آنها هر شب لیبرالی میمیرد دنیا رنگ غم میگیرد. به نظر آقایان، مردم از منافع گروهی خود درک درستی ندارند، آنان سرکش و بیمهابا دنبال منافع خود نیستند و جز آن. هرکس با اتکا به رشته و سواد خود اندرزگوی مردمی «احساساتی» شد که انقلاب 57 یکی از بزرگترین انقلابهای آزادایخواهانه و عدالتطلبانه قرن گذشته را با شجاعت به موفقیت رساندند و یگانه کسانی شدند که بعد از دوران نادر تن به «پفیوزی» ندادند و حتی یک وجب از خاک خود را از دست ندادند.
آرام آرام همین مردم بدل به کودکانی بازیگوش و شرور و سر بههوا شدند که آقایان میبایست راه و رسم ادب جهانی را به آنها بیاموزند. قاشق و چنگال دست آنها بدهند، راه و رسم فین کردن را به آنها بیاموزند. یادشان بدهند که چگونه دوش بگیرند و ناخن خود را به موقع بگیرند و دستشان را بشویند میکروب نگیرند. عدهای هم در آغاز یواشکی و بعدها با صدای بلند محسنات دوره پهلوی و پیشرفتهای صورت گرفته در آن دوره را با ذکر تمام مشخصات برشمردند. کشیدن راهآهن سراسری با اضافه کردن دو قران به قند و شکر، ایجاد نهادهای مدرنی مثل ثبت احوال، ثبت آثار، ثبت آمال و جز آن در دوران اعلیحضرت همایونی شاهنشاه رضاشاه کبیر بیانگذار ایران نوین و مذاکرات معقول و سازشکارانه با شرکتهای نفتی، توسعه هواپیمایی، خاصه خرید فانتومهای خوب، و کشتیرانی و شرکتهای خوشگوار و جز آن در دوران اعلیحضرت همایونی شاهنشاه محمدرضاشاه آریامهر تخم و ترکه بنیانگذار فوقالذکر.
عدهای که زبلتر بودند فهمیدند که سرزنش مردم برای رسیدن به مقصود کافی نیست بلکه میبایست جذابیت پنهان بورژوازی را به وزرا و وکلا نشان داد. جذابیتی که وزرا و وکلا در سفر یا در فیلمها مشاهده کرده بودند. هدف، آن بود که به این نوع سیاستمداران بگویند که این تیکههایی که میبینید، تیکه محض نیستند، بلکه تجسم فلسفههای عظیم هستند که باید آنها را خواند تا اینها را فهمید. باید آثار جان لاک، جان استوارت میل، جرمی بنتم و آرتور کویستلر را بخوانید و درست و حسابی بفهمید. الگوی تقدم آزادی بر دموکراسی حاصل همین خردورزیهای وزیرانه تحتتاثیر آقایان است. آنان گوش مقامات را وام گرفتند تا خرد عرضهشده در دکانهای بازار را مجانی اما با گرفتن طرحهای مرغوب به آنان بیاموزند، این عده برای راهنمایی دقیق این مقامات قدمی پیشتر گذاشتند و با کمال شجاعت اعلام کردند که اعلا حضرتین فوقالذکر سوسیالیست بودند و راه و رسم ترقیِ درست و حسابی را میدانستند. راه و رسماش همین است که خدمتتان عرض میکنیم، و عرض کردند.
در دو انقلاب قرن بیستم، در فاصله بیست تا سی سال بعد از انقلاب گارد جدید بر گارد قدیم شورش کرد. در انقلاب روسیه، گارد جدید موفق شد که گارد قدیم را کاملا از صحنه گیتی محو کند و کرد. گفته شده است که از 1150 نفر عضو کمیته مرکزی بلشویکها، 1100 نفر اعدام شدند. تعداد دقیق یادم نیست اما بقیه، یا پیر شدند و رفتند یا سازش کردند و ماندند. بعد از استالین، خروشچف رهبر گارد جدید شد. او تمامی سلاخیها و کشتارهای گارد جدید را به کیششخصیت فروکاست و سعی کرد همه چیز را از نو شروع کند. او در دوران گذار سر و صدای زیادی به راه انداخت. بدنه بوروکراتیک گارد جدید که اکنون یکهتاز میدان شده بود، آرتیستبازیهای خروشچف را برنتافت، او را حذف کرد و کار را به دست برژنف سپرد. دوران برژنف را کارشناسان علم استراتژی و سیاست، دوران جمود (Stagnation) نامیدهاند. در این دوران، مردم روسیه که دوبار کشورشان به دست ناپلئون و هیتلر اشغال شده بود و میلیونها کشته داده بودند، برای غلبه بر فوبیای خود سپری اتمی بر سر کشیدند و زیر آن به خواب فرورفتند. فقط کمونیستها دچار این فوبیا نبودند. سولژنیستین، وارث تولستوی و داستایوفسکی، مدافعان سرزمین مقدس روسیه، گفته بود بدبختانه سپر آهنین استالین چندان استوار نبود و کثافت غرب به داخل خزیده است. میوه انقلاب از درخت تکیده سرزمین مقدس آویزان ماند تا پوسید و با تلنگری افتاد.
در چین گارد جدید از پائین یارگیری کرد. هجوم گارد سرخ به گارد قدیمی آغاز شد. چینیها سنت روسی قتلعام رهبران سابق خود را نداشتند، کسی را علنا نکشتند، اما اکثر گارد قدیمی را با تحقیر به پائین کشیدند. گارد قدیمی که در یکی از طولانیترین «نزاعهای طبقاتی» انقلاب چین را به پیروزی رسانده بود، به سبعانهترین شکل تحقیر شد اما به تمامی کنار گذاشته نشد چون چیزی به نام حزب وجود داشت که به آن آویزان شود، گارد قدیمی بعد از مرگ مائو به رهبری دنگ شیائوپینگ ـ که مائو او را باهوشترین انسان چینی میدانست و دوبار از قدرت به زیر کشیده شده بودـ بازگشت. چین امروز حاصل تلاشهای همین گارد قدیمی است که راه بقا را خوب آموخته است.
در ایران گارد جدید در اواخر دوران سازندگی حمله خود را از جناح فرهنگی به گارد قدیمی آغاز کرد و گارد قدیمی را متهم ساخت که از حیث فرهنگی به غرب واداده است. گارد جدید مثل گارد قدیم در آن زمان سیاستهای اقتصادی بازار آزاد را که در سطح جهانی، آشکار و پنهان، دنبال میشد، قبول داشت و آن را «علم» اقتصاد میدانست. اما گمان میکرد که در جبهه فرهنگی نباید واداد. ربط میان آن علم و این فرهنگ چندان برایش مشخص نبود. با ادغام اقتصاد در فرهنگ، اقتصاد به حال خود رها شد و رویارویی گارد جدید با گارد قدیم در جبهه فرهنگ صورت گرفت. دوم خرداد رخ داد و این جنگ تشدید شد. رونق اقتصادی این دوره گارد جدید را که در جریان اجرای تعدیل اقتصادی چندان چیز دندانگیری نصیباش نشده بود به این فکر انداخت که میتواند کل گارد قدیم را از میدان بازی بیرون کند، و با اجرای تمام و کمال و برقآسای این برنامه یکشبه ره صد ساله بپیماید. در نتیجه معجونی ساخت مرکب از اقتصاد آزاد و غربستیزی «ریشهای». این معجون بسیار کارآمدْ گارد قدیم را در آغاز حیران ساخت و به نظر رسید که آنان قافیه را باختهاند. علم بومی سکه رایج روزگار شد.
جامعهشناسی و فلسفه و روانشناسی و علوم انسانی و ترجمه زیر ضربات سهمگین کسانی قرار گرفت که گمان میکردند اینبار کار را میبایست از «ریشه» درست کنند. مشکلْ آن زلف بیرون افتاده جوانان نیست، مشکلْ آن علومی است که به قول سولژنیستین از زیر پرده، کثافت غرب را به درون میکشند. کار به جایی کشید که یکی از مبلغان اعظم بازار آزاد مدعی شد که مفهوم «عدالت» مفهومی وارداتی است، بومی نیست، چیزی مثل جامعهشناسی و فلسفه و روانشناسی است، غربی است، کثافتی است که به درون خزیده است. اما مکتب مورد نظر آقایان عین «علم» اقتصاد است که جهانی است و ربطی به بوم این و آن ندارد و همین علم میگوید که دولت باید اموال را بالاخره یکجوری به کسانی به اسم کارآفرین بدهد، هرکه باشند. البته آنها در علن رانتخواری را ملامت میکردند. کجا نکردهاند؟ به روسیه نگاه کنید: تمامی کارآفرینان همان کمونیستهای رده بالای سابق هستند. دولت نهم و دهم با چنان انرژیای سیاست اقتصاد آزاد را اجرا کردند که شاید نظیر آن را فقط بتوان در انگلستان دوران تاچر سراغ گرفت. در گام اول، اموال دولتی ـیعنی در واقع اموال مردم ایرانـ غیردولتی شدند. در گام دوم میبایست این غیردولتیشدن شأنی حقوقی مییافت یعنی با سند منگولهدار تقدیم کارآفرینان میشد. البته آنچه از این واژه برمیآید این است که کارآفرین کسی است که کار آفریده است. در اینجا بود که علمای سیاست و اقتصاد آزاد با شدت و حدت وارد میدان شدند و خلاصه حرف آنان این بود: دولت دخالت کند، اموال دولتی ـهمان اموال ملت ایران که نزد دولت امانت گذاشته شده استـ را خصوصی کند. یعنی اول دولت، کارآفرین تولید کند تا بعد کارآفرینان کار ایجاد کنند و دولت دیگر دخالت نکند تا مردم ایران خوشبخت شوند.
مسئله چپکی شد. بیکاری و دربدری عظیمی که اکنون گریبان مردم را گرفته است، نشان میدهد که هرچه اقتصاد کارآفرینانه شد، کار از این ممکلت رخت بربست. آنان گفتند و درست هم گفتند که با اجرای این سیاستها آزادی هم بیشتر خواهد شد. اما کدام آزادی؟ آزادی زلف آراستن، آزادی لبسرخ کردن، آزادی رولکس بستن، آزادی پورشهسوار شدن، و امثالهم. فکر نمیکنم به قول آقایان «برندی» از کالاهای لوکس وجود داشته باشد که شعبهای در ایران نداشته باشد. هرچه نوکیسه اقتصادی بیشتر شد، طبل «تقدم آزادی بر دموکراسی» کرکنندهتر نواخته شد. مبارزه با غرب از حیطه فرهنگ که در دوره اول باب بود کوچید و در خانه علوم انسانی جا خوش کرد. هر چه آزادیهای مورد نظر آقایان بیشتر شد، دموکراسی به عنوان کالای وارداتی بیشتر مورد تمسخر و هجوم قرار گرفت. تقصیر از آن زلف برون افتاده نبود، تقصیر از ماکس وبر بود. دولت نهم و دهم خصوصیسازی کردند یا به عبارت بهتر ایران را آماده ساختند که در بازار جهانی ادغام شود اما نتوانستند به رغم تمام سعی و کوشش خود این ادغام را عملا انجام دهند. کسانی این برنامه را شوکدرمانی نامیدهاند. حتی در این نامگذاری بالاخره چیزی به اسم درمان وجود دارد. ملت ایران خاصه با اجرای برنامه هدفمندی یارانهها، یعنی آمادگی کامل برای ادغام در بازار جهانی، برای چندمین بار در این هشت سال، شوکه شدند. اما از درمان حتی در حد شوکدرمانی خبری نشد. لازمه این درمان ورود به بازار جهانی بود که میسر نشد. آنچه ماند آزادی مصرف بود. واردات فزونی گرفت که از نظر دانشمندان «علم» اقتصاد باید میگرفت تا صنعت ایران احساس رقابت کند و حرکتی بلند کند یعنی به سرمایههای بینالمللی وصل شود. این صنعت به آن سرمایه وصل نشد و واردات، صنعت ایران را ویران کرد. میگویند از جمله این واردات، وارد کردن میلیاردها دلار لوازم آرایشی بود.
در جهان نوکیسگی فقط مصرف مهم نیست، نمایش آن هم مهم است. اینجا بود که دولت نهم و دهم دست به دامن کوروش کبیر و امثالهم شدند تا جایی برای برونرفت از این معضل پیدا کنند. اعلام کردند که اسب هست، اما دوران اسبسواری گذشته است و غیره: یعنی با واردات از پائین به گارد قدیمی و مردم فشار آوردند و با درست کردن ایدئولوژی جدید با کل سیستم شروع به چانهزنی کردند. کل ماجرا این نبود. موضوع «تهاجم فرهنگی» جابهجا شد و از مبارزه با بچه مزلفها به مبارزه با علوم انسانی بدل شد.
دولت نهم و دهم تنش تاریخی ایران با غرب را از حیطه مبارزه با «سلطه» که گفتمان اولیه انقلاب بود به جای دیگری احاله کرد: مسئله اتمی. مسئلهای که در دولتهای قبلی در سطح دیپلماتیک نگه داشته شده بود در هشت سال گذشته به نقطه کانونی مناقشه غرب با ایران بدل شد. دولت با تکیه بیش از حد بر مسئله اتمی و بدل کردن آن به یگانه حق مسلم ما ـ انگار کار کردن حق مسلم ما نیست، زندگی شرافتمندانه حق مسلم ما نیست، شرمنده خانواده نبودن حق مسلم ما نیست، حق تحصیل حق مسلم ما نیست، حق درمان حق مسلم ما نیستـ ماجرای مناقشه قدیمی ایرانیان با سلطه غرب را تا حد مذاکره بر سر مسئله اتمی پائین آورد. علما و دانشمندان علوم سیاست و اقتصاد، در همگامی کامل با دولت نهم و دهم شروع کردند به پاک کردن صورت این مسئله. آنان غرب را به چنان عرش اعلایی بردند که حتی خود غربیان منکر آناند. کدام دانشمند غربی منکر است جامعهاش هزار عیب دارد؟
اغراق در مسئله هستهای کل غرب را با تمام قوا متوجه ایران ساخت. دولت مسئلهای را که غرب به شهادت دکتر ولایتی، حاضر به توافق بر سر آن بود با موضوعاتی جنجالی مانند هولوکاست گره زد و کار را به جایی رساند که غرب بر شدت عملاش افزود.
دولت نهم و دهم نفهمید که برای بالا بردن قدرت چانهزنی با غرب انگشت بر جاهایی گذاشته است که غرب درست یا غلط، صادقانه یا ریاکارانه نمیتواند زیاد سر آن چانه بزند: گره زدن مسئله اتمی و مسئله هولوکاست. مسئله آنقدرها بر سر دولتهای غربی نیست. مردم غرب هم نسبت به این دو مسئله حساساند. فوکوشیمایی دیگر میتواند کل ژاپن را منهدم سازد. اگر مردم در کشورهای غربی متوجه شوند که دولت با قطار مشغول جابجایی زباله اتمی است روی ریلها دراز میکشند تا مانع آن شوند. آنها حقیقتا از چیزی به اسم «اتم» میترسند و هرگز دست دولتهایشان را باز نمیگذارند تا در این مورد وارد مذاکره شوند، از لابی با نفوذ اسرائیلیها در سرتاسر جهان بگذریم.
دولت نهم و دهم از صمیم جان درصدد بود مذاکره با غرب را به سرانجامی برساند. دلایل این کار هم روشن است. غیردولتیکردن اموال فقط زمانی میتوانست به سند منگولهدار بدل شود و به دست کارآفرینان گارد جدید سپرده شود که ایران در بازار جهانی ادغام شود و گشایشی حاصل شود. تجربه نشان داده است که در چنین صورتی دهـپانزده سال اول اوج شکوفایی اقتصادی خواهد بود. دولت با طرح مسئله شراکت در مدیریت جهانی میخواست فراموش شود که ایرانیان مدعیاند که از سلطه غرب عذاب کشیدهاند و میکشند. با این همه منافع ملی و اسلامی و سلطه هنوز جزء گفتمان گارد قدیم باقی مانده است البته با تغییراتی در مقایسه با دوران اول انقلاب. خصوصیسازی گسترده هم مردم را از دولت نهم و دهم بیگانه کرد هم گارد قدیم را، و سیاست اتمی و هولوکاست غرب مشتاق گفتگو با ایران را.
زمانی که این دو روند به هم رسید، گارد قدیم از اصولگرا گرفته تا اصلاح طلب زیر بیرق «اعتدال» جمع شدند. گفتهها و تلاشهای دکتر علی مطهری مبنی بر اینکه عقلای دو جناح باید گردهم آیند، این همگرایی را نشان میدهد. در جریان مناظرههای تلویزیونی دکتر ولایتیِ اصولگرا مهاجم واقعی بود و با حمله به سیاست اتمی در واقع به مجموعه سیاستهای این دوره حمله کرد. سیاست تدافعی اما موثر دکتر روحانی فرع بر قضیه بود. گارد قدیمی این بار زیر بیرق اعتدال جمع شدند و گارد جدید از اینجا رانده و از آنجا مانده مایملک ایدئولوژیک خود را از دست داد. مایملک اقتصادی آن بر همگان چندان روشن نیست. احضاریههای فعلی و بعدی قوه قضائیه تلاشی است برای روشنکردن این موضوع.
دکتر روحانی وارث چنین وضعیتی در داخل و خارج است. به نظر میرسد اوضاع خارجی با انتخاب ایشان در حال بهبود است. غرب فقط تحریمهای غیرقانونی و غیرانسانی را بر ایران تحمیل نکرد، جنگ شیعه و سنی را که در هوا معلق بود، دامن زد. آماده بود به جداییطلبی قومی میدان بدهد و حتی در صورت بحرانیشدن اوضاع آن را محقق سازد. جداساختن مناطق نفتخیز ایران و سپردن آن به دولت خلق عرب همان چیزی است که غرب بارها و بارها نقشهاش را ریخته است. در زمان ملیشدن صنعت نفت جداکردن همین مناطق عملا در حال تحقق بود. بعد از آنکه دولت خلق عرب زمام کار را به دست میگرفت، شرکتهای متعلق به دیک چینی و امثالهم همانطور که نفت عراق را با قراردادهای اوائل قرن نوزدهمی بالا کشیدند، میتوانستند همین سیاستها را در اینجا پیاده کنند. آذربایجان و بلوچستان و کردستان کاندیداهای بعدی بودند. خوشبختانه انتخابات این نقشههای شوم را فعلا مسکوت گذاشته است. شرکت گسترده مردم آذربایجان و کردستان و بلوچستان نیز نشان داد که مردم این مناطق بهرغم همه فشارها دلبسته هم هستند و طالب غمخواری دولت و ملت. آمریکا درصدد بود که طالبان افراطی را به بلوچستان هل بدهد تا از فشار روی دولت افغانستان کم شود. قتلعام سه باره مردم کویته در زمستان گذشته مقدمه این هل دادن بود. با مشغول کردن طالبان افراطی در جنگ شیعه و سنی، آمریکا میتوانست خود را از باتلاق افغانستان خلاص کند. اکنون او نیازمند همکاری ایران است.
منهای مسئله قومی که میبایست اینبار به صورت جدی به آن پرداخته شود، مسئله تنشزدایی منطقهای یکی از مهمترین کارهای پیشروی دولت است. دیگر مسئله سیاست خارجی مسئله مذاکرات اتمی با غرب است که پیش روی دکتر روحانی قرار دارد. این مذاکرات به رغم هیاهوی چند سال گذشته، بنا به دلایل بسیار و شهادت دکتر ولایتی و خود دکتر روحانی قابل حل است، آنهم به نفع ایران.
مهمترین مشکل گارد قدیم در ایران، مسئله داخلی است. مسئله این است که با غیردولتی کردن و خصوصیکردنهای نصفهنیمه چه باید کرد؟ اگر دکتر روحانی حاضر شود بخش دوم مسئله مسکوتمانده طرح خصوصیسازی را انجام دهد، یعنی در مقام حقوقدان سند منگولهدار دست کارآفرینان دهد، تازه مشکل شروع میشود، کدام کارآفرین وابسته به گارد جدید است کدام وابسته به گارد قدیم؟ و بسیار مسایلی از این دست. حتی اگر ایشان به نحوی از انحا در اجرای این سیاست به مصالحه برسد و سند منگولهدار صادر کند با بهترشدن وضع در سیاست خارجی، رونق اقتصادی دهسالهای در ایران پدید خواهد آمد مشکل بعدا با شدت و حدت دوباره سر باز خواهد کرد. ماه عسل ترکیه و برزیل با اقتصاد آزاد تمام شده است. بحران آمده است و به این راحتی نخواهد رفت. در ایران در صورت رخدادن اتفاقات مشابه برزیل و ترکیه، وضع وخیمتر خواهد شد. اما اگر ایشان مصالحه نکند، مسئله این خواهد بود که با گروههای ذینفوذ اقتصادی که هرکدام علم و بیرقهای عجیب و غریب سیاسی و ایدئولوژیک نیز دارند، چه باید بکند؟ تعداد گروههای سیاسی در ایران آنچنان زیاد است که گمان نکنم کسی بتواند از آمدن و رفتن آنها اطلاع یابد. این گروهها ادعاهای عجیب و غریبی درباره دین و سیاست و فرهنگ دارند. همین گروههای نیابتیِ ایدئولوژیک هستند که میتوانند با فریاد وااسفا وارد معرکه شوند و وضعیت سیاسی را آشفته کنند. یکی از آقایان که استاد دانشگاه نیز هست اخیرا ابراز کرده بودند که دولت اعتدال اگر بخواهد سیاستهای دوره سازندگی را در پیش بگیرد وارد میدان خواهند شد. نقل ایشان، نقل آن پدر نگرانی است که بعد از به خانه رسیدن فرزند جوانش در ساعت سه بعد از نیمه شب در مقام اندرز و تنبه به او گفته بود:« چشمام روشن. لابد فردا میخواهی سینما هم بروی». استاد عزیز! آش را با جاش بردهاند. دولت سازندگی در آن زمان از اجرای کامل این سیاست سر باز زد. دولت اصلاحات میلیمتری آن را اجرا کرد اما دولت عدالتمدار با تمام توان به شیوهای جراحانه آن را پیش برد. جراحی اصطلاح آن استاد اقتصاد آزاد رقابتجویی است که احتمالا مشوق ورود پورشه به ایران بود تا با پیکان مرحوم رقابت کند و «صنعت ایران» پیشرفت کند.
پیشنهادی برای خروج از آشوب سیاسی
این گروههای کثیرِ قلیلالعده اما پرهیاهو، هماکنون در کما هستند اما با کوچکترین اقدامات اصلاحی و اقتصادی با شدت و حدت باز خواهند گشت. چگونه میتوان وضعیت سیاسی را به گونهای سامان داد که گروههای ذینفوذ اقتصادی ـ حتی اگر بخواهندـ نتوانند دعواهای خود را در قالب کیشهای عجیب و غریب به دعوایی فرهنگی و شبهدینی تبدیل کنند؟ و نتوانند کوروش کبیر را با اولیاالله پیوند بزنند؟
از زمان مشروطیت تا کنون علما و دانشمندان ملت ایران را نکوهش کردهاند چون احساساتی هستند، جامعه مدنی بلد نیستند، دمدمیمزاجاند، نمیدانند چه میخواهند. آنان به جامعه ایران تاختهاند چون کلنگی است، نهاد ندارد، کوتاهمدت است و جز آن. ناسزاهای آکادمیک دیگر یادم نمیآید. آنان در عینحال غرب را ستودهاند زیرا که تحولاتی درونی و ذاتی در آن روی داده است. جامعه مدنی دارد، نهاد دارد، حزب دارد و جز آن. من این حرفها را رها میکنم و به مسئله حزب باز میگردم. مقولات درون و ریشه و تاریخ را هم کنار میگذارم چون بر طبق ملاکهای خود غربیان مسئله درون و ریشه و تاریخ را میتوان به قول معروف واسازی (deconstruct) کرد و نشان داد که نمیتوان معنای تقابلهای درون/ بیرون، ریشه/ بیریشه، و ساخت/ تاریخ را معین کرد.
ناسزاهایی را که نثار مردم ایران شده است کنار میگذارم. دکتر علی ربیعی در کنفرانسی که انجمن جامعهشناسی چند روز بعد از انتخابات ریاستجمهوری برگزار کرد، با تاکید بر مقولاتی مهم که اکنون جای بحث درباره آنها نیست، مدعی شد که از دوم خرداد به بعد، مردم ایران بر مبنای الگویی ثابت رای دادهاند. این الگوی ثابت همان چیزی است که این آکادمیسین یا آن آکادمیسین با تکیه بر برند اندیشه خود ـاستبداد شرقی، خصوصیات ایرانی، دمدمی مزاجی، پوپولیسم، کوتاهمدت، احساساتی بودن و جز آنـ آن را رد کرده است. اگر گفته دکتر علی ربیعی درست باشد علت وضعیت اگزیستانسیالیستی سیاسی و خاصه انتخابات در ایران را باید آنطرف جستجو کرد. در طرف دولت، یا قانون انتخابات. وضعیت در انتخابات به گونهای است که آدمیان انگار قرار نیست رای سادهای بدهند. اضطراب کییرکهگاردی/ هایدگری/ سارتری گریبان همه را میگیرد. اما در نهایت، حاصل این همه اضطراب فردی نوعی همگونی و پیروی از الگویی ثابت است، چه رای داده شود چه رای داده نشود. در هنگام انتخابات دل و روده همه تا حلقشان بالا میآید و حاصل آن همان روندی است که در انتخابات کشورهای «پیشرفته» وجود دارد.
با تغییر کوچکی در قانون انتخابات میتوان این وضعیت را خاتمه داد، وضعیتی که با الهام از گفتههای دکتر ربیعی میتوان مدعی شد دولت بر ملت تحمیل میکند. کل آن جریان ناسزا گفتن به ملت ایران هم خاتمه میپذیرد: با اصلاح قانون، انتخابات را دو مرحلهای کنید. در مرحله اول، احزاب در انتخابات شرکت کنند و مردم به احزاب رای دهند. در مرحله دوم فقط دو حزب اول و دومی که بیشترین رای را آوردهاند میتوانند در انتخابات شرکت کنند و نماینده معرفی کنند. این دو حزب محقاند در همه حوزههای انتخابی نماینده معرفی کنند. در صورتی که شورای نگهبان صلاحیت کاندیدایی از این دو حزب را رد کند، حزب میتواند کس دیگری را به جای او تعیین کند.
اولین مزیت این طرح آن است که اگر اجرا شود، «اصلاحات اقتصادی» در فضایی آرام پی گرفته خواهد شد و به داد و هوار عقیدتی مبدل نخواهد شد. بدین ترتیب به سلطه گروههای عجیب و غریب سیاسی که بر مردم روشن نیست از کجا میآیند و به کجا میروند اما با همه کوچکی خود مدعیاند نماینده کل مردم ایران و مسئول دنیا و آخرت آنها هستند، خاتمه داده میشود. ربط گروههای ذینفوذ اقتصادی با این گروههای سیاسی، عقیدتی، ملی، مذهبی، جهانی نیز قطع میشود. احزاب مجبورند برنامه بدهند و همه احاد مردم میتوانند کارکرد احزاب را با توجه به برنامههایشان بسنجند. اگر دو حزب مستقر نتوانند به وعده خود وفا کنند در انتخابات بعدی دو حزب دیگر جای آنها را میگیرد. در ضمن، گروههای متفاوت اگر بخواهند در سیاست باقی بمانند، ناگزیرند با یکدیگر ائتلاف کنند. البته گروههای جوراجور عقیدتی در همه جای دنیا وجود دارد. آنها حرفهای خود را زدهاند و خواهند زد تا جایی که این حرف ربطی به اقتصاد و نمایندگی مردم نداشته باشد، بهخودشان مربوط است.
تشکیل احزابی فراگیر از این دست، خطر منطقهگرایی و بومیگرایی نمایندگان را نیز کاهش میدهد. احزاب ناگزیر میشوند با گروههای قومی به توافق برسند و این توافق به نفع سیاست ملی است. این شکل از انتخابات، همچنین نمایندگان را ناگزیر میسازد که در متن سیاستی ملی به فکر بوم خود باشند. من در اینجا فایده دو حزبی بودن را که برخی از دانشمندان موافق آناند متذکر نمیشوم. همچنین وارد این بحث نمیشوم که افراد در حزب تربیت میشوند، تمرین سیاست میکنند، و جز آن. من حقوقدان نیستم و از الزامات حقوقی تغییر این قانون خبر ندارم. حقوقدانان میتوانند الزامات تغییر شرایط را بررسی کنند و این تغییر را قانونی کنند.
این طرح معایبی هم دارد از جمله اینکه افراد مستقل نمیتوانند در انتخابات شرکت کنند اما توجه داشته باشید که هماکنون نظامهای انتخاباتی متعددی وجود دارند که هم انتخابات را منحصر به شرکت حزبی کردهاند هم در مواردی کف رای مشخصی را شرط ورود به نهاد انتخاباتی قرار دادهاند. به عنوان مثال در برخی کشورها، احزاب باید حداقل دهدرصد آرا را کسب کنند تا بتوانند وارد مجلس شوند.
این طرح با این دغدغه مطرح میشود که کشور از آشوب سیاسی کنونی رها شود. میتوان درباره جزئیات آن بحث کرد و بعد از جرح و تعدیل در انتخابات آینده مجلس آن را به آزمون گذاشت، در صورت موفقیت این طرح، میتوان آن را در انتخابات شوراها و ریاستجمهوری نیز به کار بست. در پایان بگویم که من خود جانبدار نظام نمایندگی نیستم، اما در ارائه این پیشنهاد، خود را به جای کسانی گذاشتهام که مدافع نظام نمایندگی هستند و به دنبال راهی برای بهبود آن هستند.
August 26, 2011
�������������� ���� ���������� ���� ���� ���������� ���� ���� ���������� - ������ ������
������ ���������� ������ ������ ���������������� ������ ���� �������� �������� ������������ ������������ ���������������� �������� ���������� (�������� �������������� ���������� ���� ���������������� �� ������ ���� ������������ ���������������� ���������� ���������� ���� ������ 1382) ���� ���� ���������� 22 ������ 1389 ���� �������������� ������ ���������� ������ ������ �� ���� �������� ������ ���������� ���� ���������� ������������ �������������� ������ ���� ������������ �������� ���������������� ������������ �������� (magiran) ������ ���� ������.
���������� �������� �������������� ������������ ���������� ������ �������� �������� ����������- ������ ������������
��������������: �������� ������������
(���������� ���� ������ ���� �������������� ������ ������ ���������������� ���� ���� ���� ������ ���������� ���� �������� ���� ���������������� ���� ���� ���������� ���������� ���� ������������ ������������ ���� ���� ��������. �������� ������ ���� ������ ���� �������� ���� ���� ���� ������ ���������� ���� ���� ������������ �������� �������� �������� ���� ��������. �������� ������������������ ���� ���� ������ ������ ���� ���� ������������ ���������� ���� ������ ������������ �������������� ���������� ������.)
8- ���������� ���� �������� �������� ���������� ����������- �������� �� ����������- ���� ���� ���������� ���������� ������������ ���� ������. ���������� �������� ���� ���� ������������ �������� �� �������������� ���������� ���� ������. ���� ���� �������� �������� �������� ���� ���� �������� ���������� ������ ������ ���� ������ �� ���� ���� �������� ���� ��������. �������� ���������� ���� ���������������� �������� �� �������� ���� �������� «������» ��������. ���������� ���� �������� ���� ���������� �� ���������� ������ �������� ������ ���� �������� ���������� «������» ������������ ������. ���������� ���������� ���������� ���������� �������� ������ ���� ������ ���������� ���� ���������� ���� �������� �� ������ �� ������ ���� ���������� ���������� ���� ���� ���� �������� �������� ���� �������� ���������� ������ ���� ������. ���� ������ ���������� ���������� �������� ������ ������ «������ ���������� ������������ ���� ���� ������ ������ ��������». ������������ ���������� ������ �������� ���� �������� �� �������� ���� �������������� ���� �������� �������� ���������� �� ������ �� ���������� �������� ���������� ���� ���������� �������� �������� ���� ���� �������� ���������������� �� ������������ ���������� ���������������� ������ ���� ������ ���� ���������� �������� ������: ������ �������� ������������ ���������� ���������� �������� ���������� ������ ���������� ���� ������������ ������ ���� �������� ��������. ������������ �������������� ���� ������ ���������� «����������������» ������ ���� ���� ���� ���������� ���������� ������������������ �� ���������� ���������� ���� ���������� ���������� ���� �������� �������� �������� �������� �������� ������ ������ ���� ���� ������ ���� ���������� ������ �������� ���� ���� ������ ���������� �������� ���� �������� ���� ������ ���� ������������ ���� ���������� ���������� ������ ���� ���� ���������������� �������� ������ ������ ���� ������ �������� ���������� ���������� ���� ������������ ������������ ���� �������� �������� ���� ���� ������������ �������������� ���������� �������� �������� ���������� ���� �������� ������������ ���� ���� ���������� ���������������� ���� ���� ���� ��������. �������� ���� ���� �� �������� ���� ������ �������� �������������� ���� �������� ���� ������ ���������� �������� ������������. ������������ �������� ���� ���������� �� ������������ ���������� ������������ ���� ���� ������ ���������� ������������ ���� ���������� ���� ���������� �������� �������� ������- ���� ������ ������������ ������������ �������� �������� ���� ���� ���������� �������� �������������� �������� �������� ek- sistence ������- ������������ ���� ������ ���������� �������� ���� ���� �������� ������������ ���������� ������. ���� ������ ������������ «������» ������ ���������� ������ ���������� ���� �������� �� ���������� ������������ �������� �������� ���������� ������ ���������� ������ ���� ���� ���������� ���������� ���������������� ���� �������� �������������� ���� ������������ �������� ���� ����������. ���������� ������������ �������� ����������. �������������� �������������� ���������� ���� ���� ������������ ���� ���������������� ���� ������ ���������� �������� ������ ������. ���� ������ ������������ ek- sistence �������� �������������� ���� ���������� ������ ���������� ������ ���������� ������.
9- ���� ���������� ���������� 16 ���������� ���� �������������� ���������� 6 �������� ����������. ������ ���������������������� ���� ���� ������ ������������ ek- sistence ���� ���� ���������� ������. �������� ���������������������� ���� ���� �������� ���������� ������ ������ ���� �������� ������. �������� ���������� ������ ���� ���� «������» �������� ���� ���� ���������� �������� ������ ������ ���������� ������ ������. ������ �������� ���� ������ ���������� �������� �������� ���� ���������� ���� ���������� ���������� �� ������������ ������. ���� ������������ ���� ���������������������� ������ �� ���������� �������� ���� �������� �������� ������ ����������. ������ ���� ���� �������� zoe ���������� ���� �������� ���� �������� �� ������ ���������� ���� �������� bios ���������� �������� ������ ���� �������� ������������ ��������������. �������� �������� ���� �������� ���������� �������� ���� ������ «������������ ���������� » ���������� ������������ ������.
10- ���������� ���������� 2 �������� ���������� ���� ������ «���������� �� �������� ���� ���� ������ ������ ���� ��������» ���������� ���� ������ ������������ ����������. �������� ������ ���� ������������������ ������������ ���������� ���� ������ ���� �������� ����������. ���������� ������ ���������� ���������� ������ ���� �������������� ������ ���������������� �� �������� 35 �������� ������ ���� ���������� ���� �� ���������� �������� ������ ������������ �� �������������� �� ��������. ������ ���������� ������������ ������������ ������ ������������ ������ ���� ���� ���������� �������� �������� ���������� ������ ���������� ������������ ������ ������������ ���������� �������� �������� ���� ������������ ���������� ���� ���� ������ ������������ ���� ������������ �������������� ������.
������ ���� ���������������� ������������ ���������� ���� ���������� ������������ ���� ������ ���� �������� ���� ���� ���������� ������ ������ ������ ���� ������������ ������������ �������� ������ ���� ������ ������ ������ ���� ����������. ������ ������������ zoe �� bios ���� ������ ������������ �������������� ������������ �� ���������� �� ���� ������������������ ������������ ������������ �������� �������� ������������. ���� �������������� �������� �������� ���� ��������. ���� ���� �������� ���� ������ ���� ���� ���� �������� �������� ���� �������� ������ ������������ �������������� ������. ���� ������ �������� ���� ���������� �������� ���������� �������� ���� ������ ���� ���������� ������������ ������. ���� ���������� ���� �������� �������� ���������� ���� ������ �������� ���� ������ �������� ���� ������ ������. �������� ���� �������� ������ ������ �������� ���������� ���������� ������������ ������ ���� �������� ���� ������ ���� ������ ���� ���� ���� ������. ���� ������������ ���� ������������ ���� �������� ���� ���������������� ���� �������� ���������� ���� ���������� �������� ���� �������� �������������� ������ �� ���� �������� ���������� �������� ���� ������ �������� ���� ������. ���������� ���� ������������ ������. �������� �������������� ���� ������������ ������ ��������. ���� ������ ���������� ���������������������� �������� �������� ���� �������� ������ ���������� ������. �������� �������� ������������ �������� �� ���� ���� ������ �������� ������������ �������������� ���� �������� ���������� ������ ���������� ������. ���� ������ �������� �������� ���������� ���������� ���� �������� ���� ������ ���� �������� �������� ������������������ ���� �������� �� ���� ���������� ������ ���� ���������� ���� ������ ���������� �������� ������. ���������� ���������� ����������- ���������� �� �������������� ���������� �� �������� ���� ���� ������ �������� ������. Zoe �� bios ���� ���� ���� ���������� ���������������� ������. ������ ���������� ������ ���� �������� ������ ���� ������������ ���� ������������ ���������� �������� �������� ������. ������������ ���������� ������ ���������� ������ ���� ������������ ������������ ������������ ���������������� ���� ���������� ������: ���� �������� �������� ���������� ���������� �� ���������� ���� ������ ���������� �������������������� �������� ���� ���������� �������� ���� ������.
��������: http://www.magiran.com/npview.asp?ID=...
چیزهایی که حیوان ها از انسان ها می دانند - بخش دوم
این نوشته بخش دوم یادداشتی است از دکتر یوسف اباذری درباره نمایشگاه رعنا فرنود (فارغ التحصیل نقاشی از انگلستان و یکی از داوران دوسالانه نقاشی تهران در سال 1382) که در تاریخ 22 آذر 1389 در روزنامه شرق منتشر شده است و در نبود اصل نوشته در آرشیو وبسایت روزنامه شرق از وبسایت بانک اطلاعاتی نشریات کشور (magiran) نقل می شود.
نوشته هایی شتابزده درباره نقاشی های جدید رعنا فرنود- بخش پایانی
نویسنده: یوسف اباذری
(ریلکه در یکی از یادداشت های خود حیواناتی را که از تخم بیرون می آیند از حیواناتی که در زهدان پرورش می یابند، خوشبخت تر می داند. زیرا تخم از قبل بر زمین که او در شعر دیگرش آن را نازنین خطاب کرده است، می افتد. خفاش پستانداری که با بال های به هم چسبیده پرواز می کند ترومای حیوانات ریلکه است.)
8- ریلکه در الجی هشتم دنیای موجود- گیاه و حیوان- را با دنیای انسان مقایسه می کند. انسان جهان را به میانجی آگاه و خودآگاه تفسیر می کند. او در مقام سوژه جهان را به ابژه آرزوی خود بدل می کند و بر آن سلطه می جوید. آدمی محکوم به بازنمایی هاست و قادر به دیدن «باز» نیست. انسان در بعضی از مراحل و حالات خود قادر است با برخی ابعاد «باز» رودررو شود. کودکی یگانه مرحله زندگی آدمی است که این امکان را فراهم می آورد و عشق و مرگ دو حالتی هستند که در هر کدام آدمی به نوعی درگیر باز می شود. از نظر ریلکه تقدیر آدمی این است «طرف باشد، همیشه، تا به ابد طرف باشد». هایدگر منهای بخش هایی از وجود و زمان که چیزهایی در مورد زیست شناسی و مرگ و لاجرم نسبت انسان با طبیعت گفته بود، در دو کتاب پارمنیدس و مفاهیم اساسی متافیزیک سعی می کند به ریلکه پاسخ دهد: سنگ جهان ندارد، حیوان جهانی فقیر دارد، فقط انسان یا دازاین است که جهان دارد. هایدگر فیلسوفی که تحت عنوان «اومانیسم» بیش از هر کس دیگری مفهوم بازنمایی، و سوژگی انسان در برابر طبیعت را مورد حمله قرار داده بود، این بار از آن طرف می چرخد، این چرخش از یک طرف میزان وامی را نشان می دهد که هایدگر از ریلکه گرفته است تا به اومانیسم حمله کند اما از طرف دیگر ستایش ریلکه از حیوان، هایدگر را وامی دارد تا از دیدگاه ارسطویی انسان دفاع کند؛ دفاعی که موضع خصمانه او در مقابل اومانیسم را وا می سازد. آنان که چپ و راست از این واژه استفاده می کنند از این دقایق خبری ندارند. بیهوده نبود که لوکاچ و آدورنو گفتند هایدگر که با جعل مفهوم دازاین می خواست بر فلسفه سوژه فائق آید- از نظر هایدگر دازاین سوژه نیست که در برابر جهان ایستاده باشد بلکه ek- sistence است- ناگزیر می شود مقوله سوژه را به درون دازاین قاچاق کند. از نظر هایدگر «باز» شرط وجودی فهم انسان از هستی و یگانه جایگاه زبان مندی اوست، فقط انسان است که می تواند حقیقت نامستوری یا ظهور موجودات در انکشاف وجود را بفهمد. انسان اساساً جهان گشاست. حیوانات اسیرند، اسیری به آن معناست که نامستوری از فهم حیوان دریغ شده است. از نظر هایدگر ek- sistence یعنی ایستادن در گشوده جای وجود، خاص انسان است.
9- به نقاشی شماره 16 فرنود در یادداشت شماره 6 برمی گردیم. راه ترانساندانس یا به قول هایدگر ek- sistence بر زن مسدود است. نگاه مالیخولیایی زن به جایی دوخته شده است که بسته است. نگاه حیوان نیز نه به «باز» بلکه به خط عمودی قاطع وسط بوم دوخته شده است. اما چیزی در این نقاشی وجود دارد که فراتر از تفسیر ریلکه و هایدگر است. زن ناتوان از ترانساندانس است و حیوان آگاه از بسته بودن مرز نگاهش. این زن که باید zoe باشد، می داند که نیست و این حیوان که باید bios باشد، آگاه است که چنین تقسیمی نارواست. فائق آمدن بر چنین تقسیم بندی ای هدف «اجتماع آینده » جورجو آگامبن است.
10- نقاشی شماره 2 رعنا فرنود به نام «حیوان و دختر به یک چیز فکر می کنند» نقاشی ای است درباره وقاحت. همان طور که گوئرنیکای پیکاسو نقاشی ای است در مورد سبعیت. موضوع این نقاشی عبارت است از بمباران شهر گوئرنیکا و کشتن 35 هزار نفر از اهالی آن و البته مثله شدن آدمیان و حیوانات و اشیا. اگر نقاشی پیکاسو تحقیقی است درباره صدا یا به عبارت بهتر ضجه، نقاشی های فرنود تحقیقی است درباره نگاه؛ همان چیزی که شاعران ایران را در طول سالیان به اندیشه واداشته است.
یکی از طرفداران فرانکو زمانی که نقاشی پیکاسو را دید با حیرت از او پرسید شما این کار را کردید؟ پیکاسو پاسخ داد نه شما این کار را کردید. اگر مقولات zoe و bios به قول آگامبن مقولاتی اخلاقی و سیاسی و نه انتولوژیک باشند، کاربرد واژه وقیح بسزاست. از بالاسمت راست شروع می کنیم. دو پا دیده می شود که نه بر زمین بلکه بر فضای تهی استوار ایستاده است. در سمت راست او اندام ستبر منحنی شکلی به سمت چپ تابلو پیچیده است. در پایین آن مردی کوچک اندام در حال فرار به سوی خارج از بوم است. چهره او سیاه است اما نگاه نافذش متوجه وقایعی است که خارج از بوم در سمت چپ رخ می دهد. در پایین، سر دخترکی از گردن به بالادیده می شود، زبانش را انگار برای لج کردن درآورده است و به همان واقعه خارج از بوم نگاه می کند. نگاهش بی شرمانه است. شکلک درآوردن اش بچگانه اما وقیح. در وسط تابلو انسانحیوانی قرار دارد که مرکز ثقل تابلو است. نگاه کینه توزانه دارد و در هر حال دفاع هجومی، وقیحانه به همان واقعه چشم دوخته است. در بخش شمال شرقی تابلو پرنده ای دیده می شود که همان نگاه جنگجویانه را دارد و با گشودن بال می خواهد از این جماعت دفاع کند. فرنود تمایز انسان- حیوان و مظلومیت حیوان و کودک را از بین برده است. Zoe و bios هر دو به وقاحت درغلتیده اند. این تابلو عکس آن چیزی است که آگامبن در اجتماع آینده وعده داده است. اجتماع آینده نام کتابی است از آگامبن درباره اجتماع مسیانیکی که خواهد آمد: از میان رفتن تمایز انسان و حیوان در متن زندگی رستگارشده؛ جایی که قانون ملغی می شود.
منبع: http://www.magiran.com/npview.asp?ID=...
�������������� ���� ���������� ���� ���� ���������� ���� ���� ���������� - ������ ������

������ ���������� ������ ������ ���������������� ������ ���� �������� �������� ������������ ������������ ���������������� �������� ���������� (�������� �������������� ���������� ���� ���������������� �� ������ ���� ������������ ���������������� ���������� ���������� ���� ������ 1382) ���� ���� ���������� 21 ������ 1389 ���� �������������� ������ ���������� ������ ������ �� ���� �������� ������ ���������� ���� ���������� ������������ �������������� ������ ���� ������������ �������� ���������������� ������������ �������� (magiran) ������ ���� ������.
���������� �������� �������������� ������������ ���������� ������ �������� �������� ����������- ������ ������
��������������: �������� ������������
1- ���������� ������ �������� �������� ���������� ���������� ���� ������ �� �������������� ���� �������� �� ������������ ���� ������������ ������. �������� ���� ������ ������ �������� �������� �������� ���� ������ «����������» ������. �������� ���� �������� ���������� �������� �������� ������������ �������� �������� ���������� �������� ������������ �������� ���������� ���������� �������� ���� ���������� ���� ������������ �������� ���� ���������� ������. ���� ���� �������� ���������� ������ ���������� ������������ ���������� ������ �� ���������� ������ ���� ����������. ������ �������� ���������� ������ �������� ��������. �������� ���� ���� �������� �� ���������� ���� �������� ����������. ������ ���� �������� ������ �������� ���� ���� �������������� ������ �������� ���� ���������� ���������� ������ �������� ���������� �������������� �������� ���� ������ �������� ��������. ������ ������ �������� ������ ���������� ��������������. ������������ ������ �������� ���� �������� ������������ ������ ���� ������������ �������������������������� ����������. �������� ���������� ���� ���������� ���� ������������ �������������� ������ ���� �������� ���� ������������ ���� ����������.
���������� ���������� 9 «���������� ���������� ���� ������» �������� ���������� ���� ������ ���� ������ ���� ������ ������ ���������� ������. ������ ���� ���������� �������� ���� ���� �������� ������������ �������� ��������. ������ ������ �������� ������������ �������� ���������� ������ �������� �������� ���������� ������ �������� �������� ������������ �������������� �������� ���� �������� �������� ���� ���������� ���� ������ ���������� ������ ������ ���� ���������� ������ �������� ���������� ������ ���� ���������� ������ �������� ������ ���� ����. ������ �������� ���� �������� ������ ������ ���������������� �������� �� «����������» �������� ������ ������ ������������. �������� �������� ���� ���������� �������� ���� ������������ ������������ �� �������� ���� ����. �������� ������ �������� ���� ���������������������� �������� ���������� ���� �������� ���������� �������� ������ ������. ������ �������� ���� �������������� �������� �������� ���������� ���������� ������ ��������������.
2- ���������� ������ �������� ���������� ���� ������ ���������� ���������� ���� ���������� ������������ ��������. ���������� ������ ���������� �� ���������� ������������ «��������» ����������. ���� ������ ���������� ������������ ���� �������� ������ ������ ������������ ������ ���� ������ ���������� ���� �������� �������� �������� ���� ������. ���������� ������ ���������� ������������ �� ������ ������. �������� ���� ���������� ������ �������������� ���� ������������ ������. ������������ �������������� ���� ������������ �������� ������ ���� ���������� ���������� �������������� ���� ���� ������������ �������������� ������ ���� ���� �������� �������������� ������ ������������ �������� �������� ���������� �������������� ���� ���������� �������� ������ �� ������������ 12 ������ ������ ���� ���� �������� ���� ������������ ������. ������������ �������������� ���� ������ �������������� ���� ���������� �������� ������������ ���������� ������������ ���� ������ ������. �������� ������ ���� ���������� ������ �������������� �������� ������ ������ �� ���� ������ ������������ ���� ���������� �������� ������������ ������������. ������������ ������������ ���� �������� ���������� ������������������ ������ ���������� «��������» ���� ������ ���� ���������� �������� ������������ ���������� �������� ���� ��������. ���������� ������ ���������� ������ ���� ���� ���������� ���� ���������� ���������������� �������� ������ �������� ���� �������������� ���������� �������� �������� �������� ������.
3- ���� ������ ���������� ������ ���������� �������� ������ �������� ���������� ���������� ������������ ������ ���������� �������� ������������ ���� �������� ���� ���������� ���������� ������. �������� ���������� ������ ���� ���������� ���������� �������� ���� ���� ������ ���� �������� �������� �������������� ���� �������� ���� ���������� ���������� ������: ���������� �� ������������ ������������ �������� ������ ���� ������ ������ ������ ���������� ���������� ���� ���������� ������ ��������. ���� ���� �������� ���������� �������� �� �������� �������������� �������� ���� ���� �������� �� ���� �������� ������ ���� ���������� ���� ���������� ������ ���� �������� �������������� ���� ���������� ���� ���� �������� ������������ ������ ���� ���� ���������� ������ ������ �� ������ ���� ������. ���������� ���� �������� ������������ ���� ���������� �������� ���� ������ ������ ������������ ���� ������ �������� �� �������������� ���� �������� ������ ���� ������������ ���� ���� ���������� �� ����������. ���������� ���� ���������� �� ���������� ������������ ���� ���� ���������� �� ������������ ���������� ������ ���� ���� ���������� ���� ������������ ������ ���� ������ �� ���� ���� ���� �������� �������� ������ ���������� ������ �������������� �������� ���� ���������� ���� ���������� ���������� ������ ������ ���������� ������. ������������ ������������ �������� ���� ���� �������� ������ ���� ������ ������ ������������ �������� ������ ���������� ��������. ���������������� ���������� ���������� ������ ���������� �������� ������ ���� ������������ ������. ���������� ���� ���������� ���������� ������������ ���� ������������ �������� ������������ ���� �������� �������� ���� ���������� ���������� ���� �������� �������� �������� ������������������. �������� ������������ ������ ���������� ������ ������ �� ���� ���������� ���������� ���� ������������������������ ������ ���� ���������� �������������� ������ �������� ���� ���� ����������������.
4- ���� ���������� ���������� 6 ���������� «������������» ���� ���� �������� �������������� �������� ������ ������ ���� ���� �������� ������ ���������� �������������������� ���� ���� ���� ������������. ������ ���������� ������������ ������ ������ ���������������������� ���� ������ �������������� ������������ ���� ������ �������� ���������� �������� �������� ���� ���������� �� ������������ ���� ���� ���� ���� ������ ������ ���������� ���� ������ �������� ������ �� ���� �������� ������ �������������� ������ ���� �������� ���������������� ���� ������ ���� �������� ������ �������� ���� ����������. ������ �������� ������ ���� ������������ �������� �������� �������� ������ ���������� ���������� ���� ���� �������� �� ������ �������� �������� ���������� ������. ���� ������������ ���� ������ ���������� ������ ������������ ���������������������� ���� ���������� ���� ������ �������� ���� �������������� �������� �������� «������������ ������������ ���������� ����������» ���� ���� ���� �������������� �������� ������. �������������� ���� ����������: «������ ������������ ���������� ���� ���� �������� ���� ������ ���� ���� ������ ���� ������ ���� ���������� ���� �������� ���� ���� ���� �������� ������ �������� ������ ������.» ���� ���������� ������ ���� �������� �������� �������� ������ ������ ������ �������� ������ ������ ����������. ���������� ���������� ������ ���� ������ ���������� �������� ���� ���������� �������� ���� ���� ���� ���� �������� ������������. ���� ������ ���������� ���� ������ ��������. ������ ������ �������� �������������� ���� ���� �������������� ������������ ���� �������������� �������� ���� ������ �������� ���������� �������� ������������ ���� ������ ���� ���� �������� ���� ������ �� ���� ������ ������ ���������� ���������� ������������ ���� ������������ ������ �������� �� ������ ���� ������������ ������ ������ ���� �������������� ������ �� ���� ���� ���� ���������� ���� �������� ���� ������ ���� ��������. ���������� ���� ���������� ���� ������������ �������� ���� ������������ ���� ���� ������ ������ �� ���������� ���� ������ ���� ������ �������� ���� �������� ������ ������ ���������� ������ ���������� ��������. ���� ���������� ���� ���� ���� ������ ���������� ������������. �������������� ���� ����������: «������ ������ ���� (���������� ������) ������ �������� ���������� ���������� ������ �� ������ �������� ���������� ������.» ���� ���������� ������ ������������ ������ ���������� ������ �������� ���������� ���������� ������ ���� ����������. ���������� �������� ������ ������ �� ������ �������� �������� ���� ���� ������ �������� ���������� ���� ������ ������ �������� ������ ������������ ������ ������ ���������� ���� ���� ���������� ���������� ���� ������ �� ���������� ������ ���� �������������� ������������ ������ �� ������������ ���� ������������ ���������� ���� ������ ���������� ������ �������� �������������� ����������. �������� ������������ ���� ������ ���� ������ ������������ ���� �������� ���� ������������ ��������. �������������� ���� ����������: «������ �������� ���������� ���� ������ ���� ���������� ���������� �������� ���� ���� ��������.» ������ ���� ���������� ������������ ���������� �������� ������������ ������ ���� ������������ ������ ���������� ������������ ���� ���� ������ ���������������� ��������. ������ �������� ������ ���� ������ ���������� ���� ���� �� ���� �������� ���� ���� �������� ������ �� ������ ���� �� ����. ���� ������ �������� �������� ���������� ���� ������ ������������ ������ ���� ���� ������ ���� ������ �� �������� �������� �� ������ ������������ ���������� ���� ���� ������ �� ���� ���������� �������� �� �������� ������ �������� ������. ������ ���� ���� �������� ���������� ������������ ������������ �������������� ���� ������ �������� �������� ������ ������ ������������ ������ ���� ���� ���� ���� ���� ���� ������ �������� ���� ���� �������� ���� ������ ���� ���� ���������� �������� �� ������ ������������ ������ ���� ��������������. ������ ������ ���� ���� ������ �������� �������������� �������� ���������� ���� ������������ ��������. �������� ������ ������ ���� ���� �������� ������������������ ������ ���� ���������� ���� ������ ���� ������. ������ ������������ ���������� ������ �� ���������� ������������ ������ ���������� �� ������ ������ ���� ������������ ������ ������ ������ ���� ���� �������� ������ ������ ���� �������� ������ ������������. ������ ���������� ������ ���� ������ ���� �� ���������� �������� ���� �������� ���� �������� ���������� ������������ ������ ���� ���� ���� ������������ ������ ��������
5- ���� ������ ���������� ������ �������� ���������� ���� ���������� ���������� ���� ������ ���� �������� ������ ���� �������� ������ ���� �������� ������������ �������� ���� ���� �������� �������� ������ �������������� ������������ ���� ���������� ���� ���������� ���������� ��������. ���� ������ 80 ���� ������ ���������� ���������� �� �������� ���� ���� ���������� ���� ������ ���� ������ �������� ���������� ���������� �� ���������� �� �������������� �� �������� ���������� ������ ����. ���������������� ������ ������ ������ ���� ���� ���������������������� �������� ������ ������ ������ ����������. ���� ���� �������� �� �������� �� ���������� ������ �� �������� ���������� ���� ���� ���������� �������� ������ ���� �������� �� ���� ������ ���� ���������� �� ���� ���������������� ���� ������ �������� ������������ ������ ���������� ������ ���������� �� ���� ��������. ������ ���� �������� ���� ������ ���� �������� �������� ���� ���������� ���� ���� �������� ���� ���������� ���������� ���� ������ ���������������� ���� ���������� ������ ������ ���� ������������ �������� �������� ������. �������� steve baker ���� ������ the postmodern animal . �������������� ������������ ���������� �������� ���� ������ ���������� �������� ���� ���������� ������ ���� ������ ���������� �������� ������ ���������� ����������. «���������� �������� ���������� ���������� �� ������ ���� university of central Lancashire �� ������ �������� �������������� �������� «society and animals» ���������� �� ��������������) ������. ���� �������� ���������� ������ ���� ������������ �������� �������� ������ �������� ������:
Picturing the beast: animals�� identity and representation 1993
(���������� �������� ����������: ���������������� �������� �� ����������������)
���� �������� ���������� ���������� �������� ������ ���� ���� ������ �������� ������������ ���� ���� ������������ ���� �������� ���������� ������ �������� ������������ �������������� ������ ���������� ������ ������. ������ �������� ������ ���� �������� ������ «��������» �� «����������������» �� «���������� ��������» �������� «�������������� ������ ��������» �������� ��������. ���� ������ ������������ ���� �������� ���� �������� ������ ���� ������ �� ���� ������ ���������� ���� ������ ������ �� ���� ���� ������ ���������� �������� ���� �������� �������� �������� ���� ������ ������������. �������� ���� ������ �������� ���� ������������������ ������ �������� ������ ���� ���� ������������ ���������� �� ���� ���������� �� ���������� ������ ���� ���� ���������������������� �������� ���������� ���������� �������� ������������. ���� ���������� ������ ���� ���� �������� ������ ��������. ���������� ���� ���� ������ �������� �������� ������������ ���������� ���� ������ ���������� ���������� ���������� ���� ������������ ���� ������ �������� �� �������� ������ ���������� �������� �������� ��������. ���������� ���������� �� ���������� �������� �������� ���� �������� �������� ������ ������ ������. �������������� ������ �������� ������������ ���� �������� ������ �������� �� �������� ���������� ��������. �������� ���������� ���� ���� �������� ������ ������������ �������� ����������. ���������������� �������� ���������� ���� �������� �������� ���� �������� ���� ���� ���� ���� ������ ���������� ���� �������� ������ �������������� ���������� ���������� ���� ������������ ���������� ���� ���� ������������ ���������� ���������� ������ ������ ����������.
������ ������������ ���� ������ �������� ���� ������ ��������. ���������� ���������� ���� ������ ������ ���������� ���� ���������� ������ ���� ���� ���� �������� ���� ���������� ���������� ������. ���������� ���������� �������� �� ���������� ������. ���� �������� ���������� �������� �������������� �������������� ���� ������ ������ ������. ���������� ���� ������ ������ �������� ���� ������ ���������� ������ ������������ ���������� �� ������ �� ������ ���������� �������� ������ ������ ����������. ������ ���� ������ ���� ���������� �������� �������� �������� ���� �������� ���� ������.
6- ���� ���������� ���������� 16 �������� ������������ «���������� ���� ������ ���� ���� ���������� �������� ���� ������ ���������� ���� ������». ������ ���� ���� ������ ������������ �������� ���������� ������ �������� ���� ������ ���� ������ ������������ ���� ������ ���� ���� ���������� ���������� ���� ������ �������� �������� �������� ���� ���������������� ������������ ���� ���� ���� ������ ���� ���� ���������� �������� ������. ���������� ���������� ���� ���� �������� ���� ���������� ���������� �������� ������ ������������ ���� �������� ���� ���������� �������� ������ ���������������� �������� ������ ���� ������ ����������. ���� ������ �������� ���������� ������������ ���������� ���� ���� ������ ������ �������� ���������� �������������� ������ �� �������� ���� ���� �������� ���� ������. ���� ������ �������� ������ ���� ���������� �������� ������������ ���������� �������� ������: �������� ���������� ���� ���� ������ ���������� ���������� �������������� ������ �� ������ ���������� ������ ���� ���������� �������� �������� �� ���������� �������� ���� ���� ���� ���� �������� �������� �� ���������� ������ ���������� �������� ������ ���� ���������� ������. ������ ������ ���������� ���� ���� ������������ ���� �������� ������ ���� �������� ���������� ������ �������� ���������� ������ ����.
7- ������ ���� �������� ���������� �������� ���������� �� ���������� ���� �������� �������� ���� �������� �� ���������� �������������������� ���� ������������ ���������� ���� ���������� ���������� ������ �� ���������� ���� ���������� ���������� ���� �������� �������� ������������ ���� ���� ���������� �� ���������� ������ ���� ���� ���� �������������� �� ���� �������� �������� ������������ ������ ���� ������ �������������� �� ���������� ���� ���������� ������ ������������ �� ���������� ������ ����������. ���������� ���������� ���������� ������ ���� «���������� ������ ����������» ���� �������� ���� �������� ������ �������� ���� �������� �������� ������������������ ������������ ���� ������ ���� ���� ���������� ������ ���������� ��������. �������� �������� ���� �������� ������������ �������������� �������� �������� ������: ���� ������ ���������� ���� ���� ���������� ���� ���������� �������������� ���������� ���������� ������ ���� ������. ���������� ������ ���������� ������������.
���������������� �������� ���� ���������� ���������� ������ ���� «������» ���� ������������ (������= open The= = das offene ���������� ���� ������ ������ ���������� ������. �������������� = The creature = die kreatur)
������ ���������� ���� ���� �������� ���� �������� �� ���������� ������ ���� ���� ������ ���� ������������ ������ ���������� ���� ���� ���� ������ ���������� ������ ���� ������./
(���������� ���������� = �������� �� ���������� �� ��������)
/ ���� ���� �������� ���������� ���� ���������� ������������ �������� ���� �������� ���� �������� ���� �������� ���������� ���� ���������� ������������ �������� ���� ���� �������� ���������� ���������� ���� �������� ���� �������� ������ ���� �������� ���������� ������ �������� ������. / ������ ���� ���� ������������ ������ ���� ������������: ������������ ���������� ���������� ���� ���� ������ ������ ���� ���� �������� �� ������������ ���� ������ ���������� ���������� ���� ���� ������ ������ �������������� ���� ���������� ���� ������./ ������ ���� ������ ���� �������� ���� ���� ������ ������ ������ ���� �������� �������� ���� �������������� ������ ���� �������� ���� �������� ���� ������ ���� ������ ���� ���������� ���������� �������� ������ �� �������� ������ ���� �������� ������: ���� �������� ������ ���� ������������ ���� ���� �������� ���� ������������ �������� ���� ���� ������ �� �������� ���� ���� �������� ��������./ �������� �������� ���� �������� �������� ���� ���� �������� ���� �������� �������� �������� �������� ���� ������ �� �������� ������ ���������� ������./ ���� ������ ���������� �� ������ �������� �������� �������� ���� ���������� ������ ���� ������ �������� ������ ���� ������ �������� �������� ���� ���������� �������� ���� �������� �������� ���� �������� �������� ����������./ ������������ ������ ���������� �������� ���������� ���� ���� ���� ������ ������������ ���������� ���� ������ �� �������� ������... �������� ���� ������ ���� ������ ������������ ���� ���� ���� ���������� ���� ������ ���� ������... ������ ������ ���� ���� ���������� ���� ������ ������ �� �������� ������ ���������� ��������./ ������ ������������ ���������� ���������� ���� ���� ���� ������ ���� ������������ �������� ���� �������� ���� ���������� ���������� ������������ ������ ���� ���� �������� ���� �������� ���� ������ ������ ���� ���������� ������ �������� ������ ������ ���������� ������ �� ���� ���������� ������ ���� ���������� ���� ������ �������� ���� ���� ���� ���������� ���������� ������. �������� ������������ �� ������������ ���� ������ ���������� ���� �������� ���������� ������ ���������� ���� ���� ���������� ������ ���� �������� �������� ������ ���� �������� �������� ���� ���� ���� ���� ������������./ �� ����... �������������������� ������������ ������ ������ ���� ������ ���������� �������� ���� �������� ���� ���� �������� ������./ [���������� ��������] ���� ���� ���� ���������� �������� ���� ���� �������� ������ ���� ���������� ������������ �������� ���� ���� �������� ������ ���� ������ ���� ����������./..
��������: http://www.magiran.com/npview.asp?ID=...
چیزهایی که حیوان ها از انسان ها می دانند - بخش اول

این نوشته بخش اول یادداشتی است از دکتر یوسف اباذری درباره نمایشگاه رعنا فرنود (فارغ التحصیل نقاشی از انگلستان و یکی از داوران دوسالانه نقاشی تهران در سال 1382) که در تاریخ 21 آذر 1389 در روزنامه شرق منتشر شده است و در نبود اصل نوشته در آرشیو وبسایت روزنامه شرق از وبسایت بانک اطلاعاتی نشریات کشور (magiran) نقل می شود.
نوشته هایی شتابزده درباره نقاشی های جدید رعنا فرنود- بخش اول
نویسنده: یوسف اباذری
1- نقاشی های جدید رعنا فرنود غریبه با چشم و نامانوس با حواس و دیریاب با اندیشه اند. آنچه بر بوم نقش بسته است، چیزی از جنس «موجود» است. بعضی از آنها حیوان اند، بعضی انسان، بعضی نیمه حیوان نیمه انسان، بعضی عروسک کوکی، بعضی به فرشته می مانند، بعضی هم اشباح اند. در یک نگاه حیوان های فرنود واقعاً حیوان اند و انسان های او انسان. اما چنین یقینی نمی توان داشت. گویی هر یک نقاب و ماسکی بر چهره دارند. آیا می توان این نقاب ها را برداشت؟ زیر نقاب ها چیست؟ صورت، هیچ چیز، جمجمه مردگان؟ آنها در فضا غوطه ورند. اما این فضا، فضا نیست، نافضاست. منظورم این نیست که آنها لامکان اند که معنایی ترانساندانتال دارند. آنها رابطه ای ملموس با یکدیگر ندارند، حتی به ندرت به یکدیگر می خورند.
نقاشی شماره 9 «کودکی متولد می شود» توهم ایجاد می کند که یکی در حال لمس دیگری است. اما با نگاهی دقیق تر می توان دریافت چنین نیست. جسم های آنها ناتمام است، اعضای بدن آنها کامل نیست، اما آنها ناقص الخلقه نیستند، بعضی ها نصفه نیمه به بیرون از بوم رانده شده اند در نتیجه نمی توان تشخیص داد که اندام شان کامل است یا نه. اما آنچه در صورت های این موجودات، بارز و «دیدنی» است، چشم های آنهاست. آنها نگاه می کنند، گاهی به فضاهای متفاوت و گاهی به ما. اغلب این نگاه ها مالیخولیایی است، اندکی از آنها شرور، برخی بهت زده. این نگاه ها راهنمای ماست برای گشودن دنیای این موجودات.
2- نقاشی های جدید فرنود با عرف معمول نقاشی در ایران سازگار نیست. نقاشی های معمول و محبوب ایرانی «زیبا» هستند. از قول سوزان سانتاگ می توان گفت حتی چیزهای زشت در این نقاشی ها زیبا جلوه داده می شود. نقاشی های فرنود ترسناک و زشت اند. زشتی در نقاشی مثل دیونانس در موسیقی است. آرنولد شوئنبرگ در کارهای نظری خود چه بسیار کوشید دیونانس را که موسیقی رمانتیک قبل از او عنصر نامطلوب اما اجتناب پذیر برای ایجاد هارمونی می دانست نجات دهد و موسیقی 12 تنی خود را بر اساس آن استوار کند. موسیقی شوئنبرگ با سنت شنیداری به قهقرا رفته هماهنگ نیست، موسیقی او زشت است. همان طور که نقاشی های فرانسیس بیکن زشت اند و با سنت دیداری به قهقرا رفته هماهنگ نیستند. تئودور آدورنو در کتاب نظریه زیباشناسی خود مقوله «زشتی» را یکی از عناصر مقوم زیبایی شناسی جدید می داند. فرنود سنت نقاشی زشت را در ایران که نقاشی بورژوایی چهار دهه اخیر به فراموشی سپرده است، احیا کرده است.
3- هر چند نقاشی های فرنود خلاف عرف فعلی نقاشی ایران هستند، اما موضوع آنها موضوعی بس آشنا در تاریخ نقاشی است. شاید اولین بار که انسان خواست چیزی را حک کند یا بکشد همین چیزهایی را کشید که فرنود کشیده است: انسان و حیوان، محتوای مادی این دو یکی است اما حقیقت مندرج در محتوا یکی نیست. در آن زمان انسان نقاب و ماسک جانوران شرور را می کشید و بر چهره خود می گذاشت یا اندام خود به شیوه جانوران می آراست تا با کنشی میمتیک خود را با طبیعت یکی کند و دفع شر کند. بعدها در زمان اسطوره ای انسان سلطه جو این کنش میمتیک را رها ساخت و چیزهایی را کشید دال بر پیروزی او بر حیوان و طبیعت. انسان با حکاکی و ترسیم انسانی که بر حیوان و انسانی دیگر، خصم او یا برادر او هابیل، زخم می زند و او را می کشد، برای فتح طبیعت قدم برداشت؛ قدمی که اکنون به نتایج فاجعه بار خود رسیده است. تئودور آدورنو نوشت که از قلاب سنگ تا بمب اتم مگاتنی قدمی بیش فاصله نیست. موجودات، انسان حیوان های فرنود همین قدم را پیموده اند. کسانی که همچون ارواح مردگان یا مردگان نقاب زندگان به چهره زده، در تاریخ طبیعی یا جهان هبوط کرده سرگردانند. آنها بازگشت امر سرکوب شده اند و از فرشته گرفته تا هیولابازگشته اند تا دنیای زیباساز اما پلشت ما را برآشوبند.
4- در نقاشی شماره 6 فرنود «راهنما» آن که سرپا ایستاده است، مرگ است که از گوشه چشم نگاهی اخطارکننده به ما می اندازد. مرگ فرنود شباهتی دور اما انکارناپذیر با مرگ اینگمار برگمان در مهر هفتم دارد؛ همان مرگی که سردار و پیشکار او را که در جنگ های صلیبی از مرگ رسته اند و به موطن خود بازگشته اند تا خانه راهنمایی می کند تا آنجا جان آنان را بگیرد. اگر ردای مرگ در برگمان سیاه است، ردای مرگ فرنود آمیزه ای از سیاه و سرخ تیره درهم دویده است. زن باژگون در این نقاشی نیز شباهتی انکارناپذیر با فرشته پل کله دارد که بنیامین هسته نظری «تزهایی درباره مفهوم تاریخ» را از آن استنتاج کرده است. بنیامین می نویسد: «این تصویر، فرشته ای را نشان می دهد که به نظر می رسد می خواهد از چیزی که به آن خیره شده است، دور شود.» زن فرنود نیز به چنین چیزی خیره شده است اما توان دور شدن ندارد. پاهای فرشته کله به حال طبیعی است، می تواند قدمی به چپ یا به راست بردارد. او نمی تواند به جلو برود. اما عقب رفتن عامدانه او بی معناست، کاملاً بی معناست، زیرا در این صورت همدست همان توفانی می شود که از بهشت می وزد و در حال عقب راندن اوست؛ توفانی که پیشرفت نام دارد و تلی از ویرانه زیر پای او انباشته است و او را به آینده می راند که پشت سر اوست. پاهای زن فرنود به موازات شانه اش کاملاً از هم باز است و اندکی به عقب خم شده است، به همین سبب هیچ حرکتی نمی تواند بکند. هر حرکتی او را به پشت خواهد انداخت. بنیامین می نویسد: «چشم های او (فرشته کله) باز است، دهانش گشاده است و بال هایش گشوده اند.» زن فرنود نیز چشمانی باز دارد، اما نگاه مراقب فرشته کله را ندارد. نگاهش وحشت زده است و چشم خانه هایش پر از خون است، دستان زن نیز باز است، اما برخلاف بال های فرشته که به توفان اخطار می دهد و درصدد است از چیزهایی محافظت کند و کاملاً به اختیار اوست، به عقب پرتاب شده است، اختیاری ندارد. توان محافظت از خود را نیز ندارد، چه برسد به چیزهای دیگر. بنیامین می نویسد: «این همان فرشته ای است که فرشته تاریخ باید به او ماند.» اما زن فرنود قربانی تاریخ است، واژگون شده در اختیار مرگ مقتدر سرپایی که در حال راهنمایی اوست. اما کافی است کل بوم فرنود را سر و ته کنیم تا زن سرپا شود و مرگ سر و ته. در این صورت درمی یابیم که مرگ اقتدار خود را از دست می دهد و دهشت مردن و جان نسپردن افزون تر می شود و می فهمیم مردن و رفتن خود رحمت است. این زن از جهتی همچون گراسوس شکارچی کافکاست که سال هاست مرده است اما تابوتی جسد او را بر آب ها از این بندر به آن بندر می برد تا او حکایت مردن و جان نسپردن خود را بازگوید. اما این زن از حیث دیگر سرنوشتی دهشت بارتر از گراسوس دارد. کافی است بوم را به راست بچرخانیم، مرگ به تابوت زن بدل می شود. اگر گراسوس زمانی مرد و زمانی طولانی جان نباخت و دست آخر به پروانه بدل شد، این زن هم آغوش مرگ است بی آنکه جان بسپارد. آیا فرشته کله که قصد سر و سامان دادن به جهان را دارد خواهد توانست این زن را به پروانه بدل کند؟
5- هر چند نقاشی های جدید فرنود در ایران غریبه به نظر می رسد، اما به نظرم اگر به جهان بنگریم آثار او را باید ادای دین هنرمندی ایرانی به معضله ای جهانی متصور شویم. از دهه 80 به بعد مساله حیوان و نسبت آن با انسان به یکی از مهم ترین مسائل فلسفی و حقوقی و اجتماعی و زیست محیطی بدل شد. هنرمندان نیز سهم خود را در پروبلماتیزه کردن این امر ادا کردند. ده ها نقاش و عکاس و مجسمه ساز و کسان دیگری که با ابزار جدید کار می کنند و من نام آن ابزار و آن هنرمندان را نمی دانم درباره این مساله کار کردند و می کنند. فقط با اتکا به یکی از کتاب هایی که نگاهی به آن کردم می توانم بفهمم که سهم هنرمندان در بررسی این امر چه اندازه عظیم بوده است. کتاب steve baker به نام the postmodern animal . بگذارید مشخصات استیو بیکر در بخش معرفی کتاب را ترجمه کنم تا خود متوجه وسعت این مساله بشوید. «استیو بیکر استاد تاریخ و هنر در university of central Lancashire و عضو هیات تحریریه مجله «society and animals» جامعه و حیوانات) است. از جمله نوشته های او درباره هویت بصری این کتاب است:
Picturing the beast: animals، identity and representation 1993
(تصویر کردن جانور: حیوانات، هویت و بازنمایی)
از همین معرفی کوتاه برمی آید که در این دوره تاریخی هر چه درباره هر چیزی نوشته شده است، درباره حیوانات نیز نوشته شده است. فقط کافی است به واژه های «هویت» و «بازنمایی» و «تصویر کردن» خاصه «حیوانات پست مدرن» توجه کنید. به قول امروزی ها لازم به تذکر است که خوب و بد این کارها هم مثل خوب و بد هر کار دیگری است، از جمله همین کتاب با این عنوانش. بیکر در این کتاب از هنرمندانی نام برده است که با دیدهای مختلف و با انواع و اقسام سبک ها در پروبلماتیزه کردن مساله حیوان سهمی داشتند. بی فایده است من از آنان نام ببرم. کسانی که از حیث هنری خاصه هنرهای تجسمی به این مساله علاقه دارند می توانند به این کتاب و کتاب های بسیار دیگر رجوع کنند. تصویر انواع و اقسام آثار هنری در کتاب بیکر چاپ شده است. شتابزده سعی کردم مقایسه ای میان این آثار و آثار فرنود بکنم. آثار فرنود را می توان جزء بهترین آثار دانست. امیدوارم آثار فرنود به فروش نرود تا بشود کل آن را در وقت مقتضی در معرض دید نقادانه کسانی گذاشت که سرنوشت حیوان را از سرنوشت انسان امروز جدا نمی دانند.
این سرنوشت از روز نخست هم جدا نبود. ارسطو زمانی که سعی کرد انسان را تعریف کند آن را در نسبت با حیوان تعریف کرد. انسان حیوان عاقل و سخنگو است. کل تلاش فلسفی اخیر بازگشتی نقادانه به این حرف است. فلسفه تا دهه های اخیر در همه اجزای این تعریف، انسان و عقل و سخن مداقه کرده بود مگر حیوان. اما نه دین از حیوان غفلت کرده است، نه علم، نه هنر.
6- در نقاشی شماره 16 رعنا فرنود، «حیوان به زنی که به آسمان نگاه می کند اندرز می دهد». بوم به دو بخش کاملاً مجزا تقسیم شده است؛ در سمت چپ زنی مشاهده می شود که در فضایی سیاه، یک سوم بوم، بدون آنکه سر بالاکند، چشمانش را کش می دهد تا به آسمان نگاه کند. انگار بازوی او که نسبت به صورتش بسیار کوچک است چسبیده به بدنش با تردید برای دعا بالارفته است، اما زن دست ندارد. در سمت راست تصویر حیوانی نیمرخ در یک سوم سمت راست تصویر ایستاده است و مصمم به زن نگاه می کند. یک سوم دیگر بوم را فضایی رخنه ناپذیر اشغال کرده است: سرخ، فضایی که در بخش اندکش حیوان ایستاده است و بخش بیشتر تهی اش میدان نگاه اوست و سیاه، متنی که زن در آن قرار دارد و همچون قطع قاطعی سرخی تهی را بریده است. حتی اگر حیوان به زن اندرزی هم بدهد این خط قاطع مانعی است برای شنیده شدن آن.
7- بعد از آنکه ارسطو میان انسان و حیوان خط قاطع زبان را کشید و دکارت غرولندهایی را درباره انسان به مثابه ماشین خوب و حیوان به مثابه ماشین بد آغاز کرد، مجادله بر سر تفاوت و تشابه این دو را یک دانشمند و یک شاعر آغاز کردند؛ یکی در قرن نوزدهم، و دیگری در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم. راینر ماریا ریلکه کسی که «الِجی های دوینو» را سرود در الجی اول خاصه در الجی هشتم آغازکننده مجادله ای بود که هم اکنون نیز ادامه دارد. پاره هایی از الجی مناقشه برانگیز هشتم چنین اند: من این ابیات را با تلفیق سه ترجمه انگلیسی اشعار ریلکه نقل می کنم. منظور فهم معنای آنهاست.
موجوداتِ دیگر با تمامی چشمان شان به «باز» می نگرند، (باز= open The= = das offene ریلکه از صفت اسم ساخته است. موجودات = The creature = die kreatur)
اما چشمان ما به درون می چرخد و همچون تله ای به دام می اندازد همه چیزها را که به سوی آزادی خود می رود./
(تمامی چیزها = گیاه و حیوان و کودک)
/ ما از نگاه حیوان می دانیم واقعاً آنجا چه هست؛ ما کودک را وامی داریم به اطراف بنگرد، آنچه او می بیند چیزها هستند نه باز، که چنان ژرف در صورت حیوان نقش بسته است. / فقط ما می توانیم مرگ را ببینیم: حیوانِ آزاد، زوالش در پس پشت اش، تا به ابد، و خداوند در پیش رویش، زمانی که می رود چون جویباری به ابدیت می رود./ نه، نه حتی یک روز، ما در پیش روی خود آن فضای نابی را نخواهیم دید که غنچه ها مدام به سوی اش باز می شوند، همیشه جهان هست و هرگز هیچ جا بدون هیچ: آن فضای ناب بی دروازه ای که آدمی بی تمنایی تنفس اش می کند و مدام آن را درمی یابد./ کودک شاید در آنجا ساعت ها در سکون بی زمان پرسه زند، شاید گم شود و وحشت زده بیرون آید./ یا کسی بمیرد و کار تمام شود، زیرا با نزدیک شدن به مرگ آدمی مرگ را نمی بیند بلکه به بیرون خیره می شود، شاید با نگاه وسیع حیوان./ عاشقان اگر معشوق آنجا نباشد تا ره بر نظر ببندد، نزدیک آن اند و شگفت زده... گویی به خطا در پشت یکدیگر آن را می بینند که باز می شود... اما هیچ یک از دیگری رد نمی شود و جهان باز بازمی گردد./ آه، سرخوشی موجود کوچکی که تا به ابد در زهدانی باقی می ماند که محافظ اوست؛ سرخوشی پشه ای که هنوز در درون می جهد حتی در عروسی اش؛ زیرا همه چیز زهدان است و چه آشفته است هر موجود از بطن زاده ای که می بایست پرواز کند. گویی ترسیده و گریزان از خود آسمان را درمی نوردد چون تَرکی که در فنجان چای می دود، چنین است که خفاش چینی شب را خط می اندازد./ و ما... تماشاگران، همیشه، همه جا، به سوی دنیای اشیا می رویم نه به فضای باز./ [دنیای اشیا] ما را می آکند، منظم اش می کنیم فرو می ریزد، دوباره منظم اش می کنیم خود ما فرو می ریزیم./..
منبع: http://www.magiran.com/npview.asp?ID=...
August 25, 2010
���������� ������������ ���� ���������� ���������� ���� ���������� ������������
������ ���������� ���� ���������������� ���� �������� �������� �������������� �������� ���������� ���������� ���������� (������ �������� �������� �������������� �������� �������������� �������������� ���������� �� �������� ���������� ���������� (���� �������� ���������� ������ ���������� �������� ������������ �������������� ���������� �������� ���������� ���������� ��������- ������������ ���� �������������� �������� �������������� �������������� ���������� �������� ������) ���� ���������� ���������� ������������ ���� ���������� ���������� ���� ���������� ������������ ������ ���� ���� ���������� 20 ���� �������� 6 �������������� ���������� �������� (������������ 1387) ���� ������ ���������� ������ �� ���� ������������ ������������ ������������ �������������������� �������������� ���������� ������ ���� ������.
������ ���������� �������� ���������� ���������� ������������ ���� �������������� ������ ���� �������� ���� ���������� ������������ ���� ������������ �������� ����������. ���������� �������� ������ ������������ �������� �������������� ���������������� ���� �������� ���������� �������������� ���������� ���������� �������� ������ ���������� ���������� �������� ���� �������� ���������� ������ �������������� ���� �������������� ���� ������ ���������� ���� ������������ ������ ���������� �� ���������� ���������� ���������� �������� ���������� ������������ ���� ���������� ������������ ���� ���������� ���� �������� �������� ���� ���������� ������������ �� ������ ���������� ���� �������� �������������� ���������� �������� �� ���� ���������� �������������� ������������ ���������� �������� ���������������� ���������� ������. �������� ���������� ������ ���������� �������� ������������ ���� ������ ���������� ���� ������������ ���� ������ ���� ���� �������� �������� ���� ������ ���������� �������������� �� ���� �������� ������������������ ���� ���� ���������� �������� ������������ ������ ������ ���� ������������ ���� ���������� �������� �� ������ ���������� ������������ �������� ���� ���������� �� ������ �� ���� ���� ������������ �������� ����������������.
�������� ������������ ���� �������� PDF ���� ���������� ������������ �������� �� ������ ���������� Download ���� ������������ �������� �� ���� ���� ���������� ������������ �������� �� ���� ������ ������������ ���� ���������� �������� ���������� ������������ ���� ������������ ��������.
��������: http://journals.ut.ac.ir/page/issue-m...
احساس ناامنی در تجربه زنانه از زندگی روزمره
این مقاله یک چندنگاری از دکتر یوسف اباذری، دکتر سهیلا صادقی فسایی (عضو هیئت علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران و دکتر نفیسه حمیدی (در زمان نگارش این مقاله خانم حمیدی، دانشجوی دکتری رشته جامعه شناسی نظری- فرهنگی در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران بوده اند) با عنوان احساس ناامنی در تجربه زنانه از زندگی روزمره است که در شماره 20 از دوره 6 فصلنامه پژوهش زنان (زمستان 1387) به چاپ رسیده است و از وبسایت پایگاه نشریات الکترونیکی دانشگاه تهران نقل می شود.
هدف مقاله حاضر بررسی احساس ناامنی در تجربهای است که زنان از زندگی روزمره در فضاهای شهری دارند. اگرچه ممکن است فضاهای شهری مخاطرات گوناگونی را برای اقشار اجتماعی مختلف ایجاد کند، اما بهنظر میرسد زنان به دلیل داشتن بدن زنانهای که میتواند از سوی مردان با خطراتی چون تجاوز و اعمال خشونت مواجه شود، تجربه ویژهای از احساس ناامنی از زندگی در فضای شهری را تجربه میکنند و این تجربه در میان گروههای مختلف زنان و در طبقات اجتماعی مختلف، دارای برخی ویژگیهای مشابه است. برای تشریح این تجربه ویژه زنانه، در این مقاله به مصاحبه با چهل تن از زنان ساکن در شهر تهران پرداخته و از آنان خواستهایم که به تشریح نحوه مدیریت بدن خود در مواجهه با خطرات شهری و نیز احساس ناامنی حاصل از زندگی و آمد و شد در فضاهای شهری بپردازند.
برای دسترسی به فایل PDF به اینجا مراجعه کنید و سپس گزینه Download را انتخاب کنید و یا به اینجا مراجعه کنید و در بخش مربوطه به مقاله حاضر گزینه دریافت را انتخاب کنید.
August 18, 2010
دانشمندان ایران تیم ندارند
متن زیر مصاحبه ایست با یوسف اباذری که توسط متین غفاریان انجام شده و به احتمال زیاد در هفته نامه خردنامه که توسط موسسه همشهری به چاپ می رسد منتشر شده است (با توجه به سابقه همکاری متین غفاریان با مجله خردنامه). با اینحال وبسایت مرجع فاقد اطلاعاتی در این باره است. این مصاحبه در تاریخ 25 خرداد 1389 در وبسایت گروه مجلات همشهری منتشر شده است و از همین وبسایت نقل می شود.
متین غفاریان:
از رسوم روشنفکری ایرانی یکی هم این است که انتزاع را به انضمام ترجیح میدهد و کلیگویی و صدور حکم ازلی و ابدی را برتر از هرگونه اظهارنظر مشخص و محدود مینشاند. روشنفکران ایران بیشتر «دغدغه» مفهوم داشتهاند و کمتر به «نهاد» اندیشیدهاند. برای من که همیشه در پس نقدهای همیشگی بر روشنفکری ایران، نیمه پر لیوان را میبینم این نگاه در حال تغییر است. گفتوگو بر سر نهادهای عمومی در ایران ـ اگر امان یابد و در کوران حوادث از دست نرودـ مدتی است به دغدغه مهم تعدادی از روشنفکران و دانشگاهیان ایرانی بدل شده است. بیشک یکی از این روشنفکران و دانشگاهیان، یوسف اباذری است. میتوان گفت دانشگاه در این سالها یکی از مهمترین دغدغههای ذهنی او بوده است. او از اولین منتقدان سیاست سنجش کمی علم بود و نظراتش درباره وضعیت علم در ایران به وضوح با دیگران تمایز دارد. ایدههای او نمونه درخشانی از مباحث نظری و کاربردی است.
*در این مدت بحث درباره آمار تحقیقات علمی در ایران بسیار مورد توجه قرار گرفته است. ماجرا به نظرم از آنجا شروع شد که گفته شد به لحاظ تحقیقات علمی در مقایسه با کشورهای دیگر عقب هستیم. یک نوع تکاپو آغاز شد که این عقبافتادگی جبران شود و مانند هر کار دیگر در درجه اول به نظر رسید که باید یک شاخص کمی درست کنیم تا این پیشرفت با آن سنجیده شود. توجه به ISI و دیگر شاخصهای کمی به نظرم از همینجا شروع شد. شما در مهر سال 1383 گفتوگویی با روزنامه شرق انجام دادید و اگر اشتباه نکنم از اولین کسانی بودید که به این نوع نگاه،انتقاد داشتید. اکنون بعد ازپنج سال ISI مشکلات خود را دارد نشانمیدهد و تا حدی هم دردسرساز شده و به نظر میرسد بسیاری از انتقادات شما درست بوده است. واقعا مشکل اصلی ISI و سایر شاخصهای کمی سنجش علم و به طور کلی نگاه کمی به علم در چیست؟
برای بررسی وضع دانشگاهها در ایران باید کمی به عقبتر بازگشت. به دلایل مختلفی که شرح آن ربطی به این گفتگو ندارد کیفیت دانشگاههایمان پایین آمد. این افت خود را حتی در کمیترین شاخصها هم نشانداد. در این زمان وزارت علوم وارد عمل شد و با ابداع شاخصها و دستورالعملهایی سعی کرد نشاندهد که آنچه در دانشگاهها میگذرد مقبول نیست. ایده وزارت علوم این بود که از طریق اعمال ضوابط و ملاکهایی استادان را تحت فشار بگذارد و استادان برای ارتقای خود هم که شده مجبور شوند مقاله چاپ کنند. آنان این عمل را عملی منطقی میپنداشتند چرا که به نظرشان سریعترین روش برای جبران عقبماندگیها بالا بردن آمار تحقیقات بود. از جمله شاخصهایی که فقدان آن حتی در صورت وجود همه مدارک دیگر از ارتقا جلوگیری میکرد مقاله ISI بود. وزارت علوم از آن جهت شاخص ISI را برگزید که در برخی از مراکز جهانی از جمله در اتحادیه اروپا تعداد مقالات منتشرشده در نشریات دارای شاخص ISI جزو شاخصهای پیشرفت علمی محسوب میشود. اما این سیاست از همان اول محکوم به شکست بود و شکستاش هم حالا آشکار شده است. البته اکنون از کیا و بیای ISI کم شده است. حالا دیگر معلوم نیست کدام دانشگاهها چاپ مقاله در ISI را شرط لازم ارتقا میدانند و کدام نمیدانند. گویا شورای عالی انقلاب فرهنگی هم قانونی تصویب کرده و چاپ یک کتاب در برابر یک مقاله ISI را در نظر گرفته است. برخی دانشگاهها آن را از همان اول نپذیرفتند. در بین استادان هم مخالفتهایی ابراز میشد. شما در نظر بگیرید استادی داشت کار و تحقیقاتش را انجام میداد اما ناگهان مجبور بود که جز کارهای علمیاش مقالهای هم در ISI بنویسد تا ارتقا بگیرد. این فشارها از بالا و مقاومتها از پایین شرایط فعلی را فراهم آورد که کاملا مغشوش و مبهم است.
*یعنی الان هیچ معیاری برای سنجش فعالیت علمی در ایران وجودندارد؟
الان که وضعیت بسیار مبهم است. اما به نظر من راهحل این مساله آن نبود که استادان را مجبور کنیم که برای ارتقا و اثبات فعالیت علمیشان مدرک بیاورند. ببینید! در کشورهای دیگر و به خصوص در کشورهایی که پیشرفت علمی قابلملاحظهای دارند، استادان با مدارک علمیشان سنجیده نمیشوند؛ مثلا تام باتامور فقط فوقلیسانس داشت و در مجلات دانشگاهی هم مقاله چندانی نداشت، اما گرفتن دکترا از او افتخار محسوب میشود. ویتگنشتاین یا جورج هربرت مید مقالات عدیدهای نداشتند. ویتگنشتاین برای ادامه تحقیقات فلسفیاش میخواست به عنوان دانشجو در کمبریج ثبتنام کند که تقاضای او هم رد شد چون گفته شد او از خانواده ثروتمندی است و باید هزینه تحصیلاش را بدهد. آن هم زمانی که اثر او تراکتاتوس یکی از مهمترین جریانهای فلسفه را راه انداخته بود. راسل و مور جلسه دفاع مندرآوردیای را راه انداختند تا در آن به ویتگنشتاین بهسبب نگارش همین کتاب دکترا بدهند تا او بتواند بهعنوان استاد وارد دانشگاه شود. معروف است که بعد از مقدمه راسل و موخره مور، ویتگنشتاین بدون آنکه از «تز» خود دفاعی بکند بلند شد، به شانه راسل و مور دستی زد و گفت:« شما دو نفر از فلسفه من چیزی نفهمیدهاید» و از اتاق بیرون رفت. راسل و مور زیر ورقه را امضا کردند و و یتگنشتاین دکتر شد. منظور من نکتهپرانی نیست. راسل و مور میدانستند ویتگنشتاین کیست و میدانستند که مدرک گرفتن پشیزی برای ویتگنشتاین نمیارزد. آنان به هم اعتماد داشتند همانطور که علمای سلف ما به یکدیگر اعتماد داشتند.
جرج هربرت مید در زندگی خود حتی یک کتاب چاپ نکرد. اثر او «ذهن، خود و جامعه» را شاگردانش بعد از مرگ او از روی یادداشتهای خودشان در کلاسهای او سر هم و چاپ کردند؛ کتابی که موسس مکتبی در جامعهشناسی شد و هر روز به اعتبارش افزوده میشود. به عبارتی لازم نیست شما پروفسور باشید یا مقالات عجیب و غریب در مجلات دانشگاهی بنویسید تا کسی باشید. فارغ از معیارهای کمی، معیارهای دیگری برای سنجش هست، ما هم آنها را در سنت خود داشتهایم، با این همه در شرایط امروز کنار گذاشتن معیارهای کمی هم دردی را دوا نمیکند.
مساله اساسیتر این است که نگاه ما به دانشگاه چیست، زیرا هر نوع نگاه به دانشگاه الزامات و عواقبی دارد. در ایران نگرش خاصی به دانشگاه وجود داشت و دارد و وضع فعلی دانشگاه ایرانی هم نتیجه این نوع نگاه است: سوءظن.
اجازه بدهید اندکی وارد جزئیات تاریخی بشویم. بیل ریدینگز کتابی دارد با نام
The University in Ruins . بیل ریدینگز در این کتاب بعد از آنکه به دو نوع دانشگاه از نظر هومبولت که دانشگاه را نهاد فرهنگ میدانست و کانت که دانشگاه را نهاد خرد میدید اشاره میکند، میگوید که از دهه 80 همزمان با به قدرت رسیدن تاچر و ریگان برداشت سومی هم از دانشگاه پیدا میشود که دانشگاه را جایگاه مهارت و کارایی (excellence) میداند. این مفهوم از دانشگاه، در ایران هم رواج بسیار پیدا کرد. سیاستهای تاچری و ریگانی مبتنی بر این ایده بود که دولت پول ندارد که خرج دانشگاه کند و دانشگاه میباید خودکفا شود و برای تحقق این امر باید به صنعت وصل شود و به صنایع طرح ارائه کند و از طریق اجرای آن طرحها، هزینه خود را تامین کند. در ایران هم شاهد بودیم که چنین حرفهایی مطرح شد و گفتند دانشگاه باید به صنعت نزدیک شود و دانشگاه ایدئال آن است که بتواند گرههای صنعت را باز کند.
این نگاه الزامات خود را دارد. به هر حال وقتی شما وصل میشوید به صنعت یا به دولت و به آنها طرح ارائه میکنید باید هم حاصل تحقیقاتتان را منتشر کنید. شعار Publish or Perish «چاپ کن یا نابود شو» شعاری است که از آن دوره شیوع یافت. در ایران هم طرح ISI ذیل این ایده مطرح شد. قضیه مفصل است و فعلا باید به اشاراتی بسنده کرد. به همین سبب اشاره میکنم که در همان غرب هم که این نگاه غالب شد کل ماجرای تحقیق به انتشار مقاله در ISI تقلیل پیدا نکرد. اصلا اکثر نهادهای آکادمیک آمریکایی با اینکه ISI در اصل در آمریکا به وجود آمد، نمیدانند ISI چیست.
میخواهم بگویم آنچه در ایران اتفاق افتاد در سایر کشورهای جهان هم مابهازا داشت اما آنچه مایه تفاوت ما از بقیه میشود آن است که در مابقی جهان در نهاد علم اعتماد وجود دارد. ارتقای استاد نیز بر اساس مکانیزمهای درونیای است که بر مبنای آن هر استادی بعد از طی مراحلی ارتقا مییابد. یقینا اینطور نیست که از بالا، قواعد و قوانینی وضع شود و فکر و ذکر استادان آن شود که تمام موراد آئیننامه دولتی را تدارک ببینند تا ارتقا بیابند. قطعا این طور نیست چرا که با ذائقه علم همخوان نیست. علم کارخانه نیست که از قبل برایش تعیین کرد که بعد از 5 سال میبایست به نقطه A یا بعد از 10 سال به نقطه B برسد. ممکن است یک استاد 10 سال مقاله منتشر نکند اما بعد از این مدت مقالهای 20 صفحهای منتشر کند که سرنوشت یک علم را دگرگون کند. در آنجا اغلب، همکاران فرد دانشگاهی پیشنهاد ارتقا او را میدهند نه خود وی.
*یعنی به جای معیارهای کمی باید معیارهای کیفی را جایگزین کرد؟ معیارهای کیفی راه را برای سلایق شخصی باز نمیکند؟
فکر نکنید که اگر به جای معیارهای کمی معیارهای کیفی حاکم شود مشکلات ما حل خواهد شد. چرا که هیچ معیار مشخصی وجود ندارد. هیچ گونه درونفهمی (Self- understanding) درون این نهاد وجود ندارد که دستاوردهای خود را ارزیابی کند.
*چرا وجود ندارد؟ شما در جایی به ضرورت وجود برنامه تحقیقاتی (Research Program ) در فعالیت علمی اشاره کردهاید. آیا فقدان همین برنامههای تحقیقاتی نیست که ابزاری را برای سنجش دورنی فراهم نمیآورد؟
چه در علوم دقیقه و چه در علوم انسانی، اگر شما تابع برنامه تحقیقاتی نباشید نمیتوانید در فعالیت علمی پیشرفت کنید. برنامه تحقیقاتی به معنای چهارچوب فکری است که شما درون آن پدیدهها را مطالعه میکنید. زمانی گمان میرفت علوم دقیقه به سبب دقیق بودنشان ـ دقیقبودن به معنای قرن نوزدهمی کلمه، استفاده از روش استقرا و امکان ریاضی شدنـ علوم محکم و ریشهداری هستند و در مقابل علوم انسانی به خاطر فقدان چنین مزایایی علوم عقبافتادهای هستند. با تکوین فلسفه علم از طریق آرای کسانی چون پوپر، لاکاتوش، فایرابند، باشلار و ... چنین تصوری از علم از میان رفت. علم اکنون یعنی کار کردن در گوشهای از چهارچوب برنامه تحقیقاتی که اجتماع علمی آن را به رسمیت شناخته است. مثال مشخص آن در جامعهشناسی کار کردن مکتبی از مکاتب آن است. هر جامعهشناس درون یکی از این مکاتب فعالیت میکند. هنوز که هنوز است در ایران فکر میکنند چیز خنثایی به نام علم وجود دارد که دانشمندان میبایدخود را از همه چیز بری کنند تا بدان برسند.
*به نظر میرسد کسانی که به آنان اشاره میکنید از قضا علم را امر خنثایی نمیدانند بلکه میخواهند برنامه تحقیقاتی خودشان را از بالا دیکته کنند. اتهاماتی که به علوم انسانی وارد میشود از همین جهت است که به نظر آنان این علوم جهت خاصی دارند و تلاش برای افزودن پسوندی به این علوم یعنی طراحی و اجرای یک برنامه تحقیقاتی جدید.
اجازه بدهید از مفهومی گادامری استفاده کنم؛ بازی. بازی از نظر گادامر چیزی جدی است که بدون وارد شدن در آن رسیدن به حقیقت ممکن نیست. جورج هربرت مید هم قبلا ربط میان بازی و آگاهی را متذکر شده بود. ببینید ما در لیگ برتر 18 تیم داریم. حضور در لیگ برتر یعنی بازی در یکی از این تیمها. یک سری مکاتب در جامعهشناسی، فیزیک، بیوشیمی و هر علم دیگری وجود دارند که تحقیق در آن علم به معنی کار در یکی از این مکاتب است. اگر نخواهید در یکی از تیمهای لیگ برتر بازی کنید، فوتبال را میخواهید در کجا بازی کنید؟ اگر نخواهید در یکی از این مکاتب کار کنید میخواهید علم را در کجا «بازی» کنید؟ چه جایگزینی دارید؟ کسانی که چنین ادعایی دارند میتوانند جایگزینی ارائه کنند این جایگزین در صورت پذیرش در اجتماع علمی خود بدل به برنامه تحقیقاتی میشود.
برخی فکر میکنند توطئهای در کار است و محافل مخوفی نمیگذارند برنامه تحقیقاتی جدیدی که خاستگاه آن ایران باشد، ایجاد شود. اصلا چنین نیست. اگر چنین برنامه تحقیقاتیای ایجاد شود که در جهان پیرو داشته باشد باید همهمان خوشحال باشیم. اگر در جهان چنین ادعایی ندارند به این سبب است که خود را در حد بنیانگذاران مکاتب نابغه نمیپندارند. تواضع دارند و در یکی از این برنامههای تحقیقاتی مشغول به تحقیق میشوند. اگر اینجا کسانی فکر میکنند که در حد وبر و مارکس و دورکیم نابغهاند، بیایند و برنامه تحقیقاتی جدیدی ایجاد کنند. آنان مطمئن باشند که دانشمندان جهان در مورد مساله علمی با کسی عقد اخوت نبستهاند و سیاستمداران کشورهایشان آخرین کسانی هستند که جدیشان میگیرند. از نظر آگامبن یا نگری یا امبرتو اکو احتمالا برلوسکونی حداکثر عوامفریبی بیش نیست.
*سابقه این تصور از علم به کجا برمیگردد؟
ماجرا از این قرار است که در ابتدای انقلاب، علوم انسانی را متهم به ایدئولوژیک بودن و غربی بودن کردند. عدهای هم برای آنکه جامعهشناسی را از اتهام ایدئولوژیک بودن و غربی بودن برهانند و بگویند چیزی به نام «علم» جامعهشناسی وجود دارد، پشت سر امر خنثی جمع شدند و از یک روش یکه ـ که همان روش کمی باشدـ دفاع کردند و کل علوم انسانی را به روشهای کمی و پوزیتیویستی تقلیل دادند. ادعا شد که چنین روشی وجود دارد و لازمه آن هم این است که هیچ نوع جهتگیری ارزشی و سیاسی در تحقیق نداشته باشید. این رویکردی بود که جامعهشناسان و آکادمیسینهای ایرانی پشت آن جمع شدند تا از موجودیتشان دفاع کنند. چنین چیزی نه واقعیت دارد نه جذاب است. این پدیده ساخته و پرداخته وضعیتی بود که گفتم. این پدیده محکوم به شکست بود. چرا که به محض جوانه زدن اولین جریانهای فکری در خارج از دانشگاه، فروپاشید. دانشجویان در این فروپاشی سهم عظیمی داشتند. چرا که دانشجو در برابر این نظم ساختگی، میشل فوکویی را دوست داشت که این نظم را به مبارزه میطلبید، دریدا و بوردیو و هابرماسی را دوست داشت که این نظم را برهم میزدند. بنابراین در این بازی دانشگاه باخت و فضای بیرون دانشگاه برد.
برمبنای چنین تعریفی از علم، رابطه اکادمیسینها و دولت اینگونه تعریف شد که دولت درباره موضوعات مختلف به دانشگاهیان موضوع میداد، دانشگاهیان با همان نگاه بیطرف و بدون جهتگیری ارزشی تحقیق میکردند و قرار بود که دولت هم نتیجه تحقیقات آنان را برای حل موضوع بهکار ببندد. محققان بعد از انجام تحقیق از آن دست میشستند و بیاعتنا به سرنوشت آن به سراغ تحقیق دیگری میرفتند. کل این رابطه به نظرم بیمعناست.
بگذارید مثالی بزنم؛ در سال 1985 در فینال جام باشگاههای اروپا، در بازی میان یوونتوث و لیورپول، 39 نفر از هواداران یوونتوث کشته شدند. از آن زمان توجه بسیاری متوجه خشونت و لمپنیسم در فوتبال شد و دولتها هم بودجههای کلانی برای بررسی موضوع اختصاص داد. اما مساله این بود که همین مساله را یک نفر با نگاه مکتب انتقادی بررسی کرد، دیگری با نگاه مکتب تضاد، دیگری با رویکرد کارکردی. در واقع کل تحقیق به این ختم نمیشد که با آمار و ارقام عدهای اثبات کنند لات و لمپن در فوتبال نفوذ کردهاند. این مساله از آغاز معلوم بود. مهم این بود که با نگاههای متفاوت و جهتگیریهای متنوع این پدیده بررسی شود و از دل نقدها چیزی نو و بدیع پدید آید که در عین حال بتوان با کمک آن به کاهش این نوع حوادث یاری رساند. از این زمان به بعد جامعهشناسی فوتبال و ورزش به شاخهای تنومند از جامعهشناسی بدل شد و محققان با نگارش کتاب و مقاله از آرای نظری و کاربردی خود دفاع کردند و به دیگران حمله کردند و در جریان این مقابله راهحلهایی نیز برای این مساله پیدا شد. محققان بعد از انجام تحقیق ناپدید نشدند، نتایج کاربست نظریاتشان را دنبال کردند و کار را به دست چیزی به نام دولت نسپردند. هماکنون نیز به کار خود ادامه میدهند.
*اما این سئوال وجود دارد که چگونه دولت که بودجه تحقیقات را میدهد، نباید جهتگیری و دستور کار تحقیقات را مشخص کند.
مساله به دولت برنمیگردد به خود علم برمیگردد. مساله اینجا است که به تعبیر پوپر، علم نیازمند یک جهان سه است. جهان سه بنا به تعریف پوپر جهانی است که در آن رویکردهای مختلف نظری با یکدیگر رقابت کنند و یکدیگر را نقد کنند و از همین رهگذر علم پیشرفت کند. افراد باید مساله یا نتیجه تحقیقاتشان را در مجلات و کتابها و سمینارها و کلاسها بیان کنند و دیگران این نظرات را نقد یا تایید کنند. در متن این زد و خورد است که ارزش چیزها مشخص میشود. زمانی کسی نظریهای را مطرح میکند ولی هیچ کس به آن وقعی نمیگذارد. آن نظریه هم از یاد میرود. این اتفاق بارها و بارها در تاریخ علم افتاده است. گاهی هم هست که کسی نظریهای مطرح میکند و دیگران آن را به باد نقد میگیرند یا آن را تایید میکنند. از این رهگذر است که اتفاقی میافتد. به مثال فوتبال برگردم. هر بازیکنی باید در زمین و جلوی انبوه تماشاگران بازی کند تا ارزش بازیاش شناخته شود.
در ایران، زمانی دولت برای تحقیق بودجه کلانی هم در نظر گرفت اما این بودجه به این نحو خرج شد که قراردادی میان دولت و محقق بسته شد، محقق تحقیق را انجام داد و نتیجه تحقیق هم بعد از اخذ در اداره دولتی مربوطه بایگانی شد. کدام یک از این تحقیقات را دیدهاید که حاصلاش درباره مشکلی، در جامعه مطرح شده باشد و نظر مردم عادی، روزنامهنگاران، آکادمیسینها و حتی خود کسانی را که با مشکل مواجه هستند به خود جلب کرده باشد، فقط در همین حد که درباره آن صحبت کنند؟ تحقیقاتی که در ایران انجام میشود به جهان سه وارد نمیشود و مورد بحث قرار نمیگیرد و به همین سبب فقط به درد آرشیو ادارات دولتی خورد. این تحقیقات نه توانسته است مسالهای را حل کند نه مشکلی را پیشبینی کند. دانشمندان تحقیقشان را انجام دادند و بدون احساس کوچکترین مسوولیت کاربست این تحقیقات را به دولت محول کردند. در حالی که اگر تحقیق به معنای درست آن انجام شده بود، محققان از کارشان و از راهحلهایی که ارائه کرده بودند دفاع میکردند و به راهحلهای دیگران حمله میکردند و از درون این جدال چیزی بیرون میآمد.
*به نظر میرسد که به سبب همین ناکارآمدی باشد که دولت و نهادها، دیگر به تحقیقات علوم انسانی توجه نمیکنند و حتی در تحقیقات هم توجه خود را معطوف به علوم فنی و تکنولوژی کردهاند. گویی پایه این دسته از علوم و تحقیقاتی که از درون آنها بیرون میآید، ملموستر و محکمتر است.
نه. در مورد علوم دقیقه هم وضع مشابه علوم انسانی است. در این علوم یک تقسیم کار جهانی وجود دارد. این تقسیم کار نه بر مبنای توطئههای عجیب و غریب جهانی که بر اساس مزیت نسبی هر کشور، انجام گرفته است. در این میدان جهانی دانشمندان بسیاری با رویکردهای بسیاری در حال انجام تحقیقاند. برنامههای تحقیقاتی مختلفی هم وجود دارد.
در بطن این تقسیمات جهانی علم، هر نهاد یا مجلهای در قبال علم سیاستی دارد. اعم از آنکه نظری باشد یا کاربردی، به علم متمایل باشد یا به تکنولوژی. هر کدام از این دو دسته سیاستی دارند. این سیاست مشخص میکند که برای گردانندگان و کاربران آن مجله نقطه x در علم y مهم باشد یا نه. در واقع آن مجله برنامه تحقیقاتی مشخصی دارد که در این برنامه تحقیقاتی نقطه x معنادار است. محقق ایرانی هم اگر متقاضی نوشتن مقاله در این مجله باشد باید چیزی بنویسد که در این برنامه تحقیقاتی معنادار باشد و به کار آن بیاید. وقتی در ایران نوشتن مقاله در اینگونه مجلات اجباری شود، محقق ایرانی میباید برای پذیرش مقالهاش، مطالعه علمی خود را با برنامه تحقیقاتی اینگونه مجلات هماهنگ کند. حالا برنامه تحقیقاتی آنها چقدر با نیازها و تقاضاهای ما هماهنگ است، معلوم نیست.
در علوم دقیقه تحقیقات کاربردی باید به اکتشاف یا اختراع منتهی شود. و این امر میسر نخواهد شد مگر آنکه شما در جهت مشخصی سرمایهگذاری کرده باشید و نیروی خود را در همان جهت بسیج کنید. نوشتن مقالههای پراکنده علمی به هیچ اکتشاف یا اختراع مشخصی منجر نخواهد شد بلکه تنها در ذیل پروژههای بزرگتری قرار خواهد گرفت که جهت آن را دیگران تعیین کردهاند، نه ما. اگر ما در تقسیم کار جهانی علم و تکنولوژی نقشی میپذیرفتیم و سیاست مشخصی در پیش میگرفتیم، مشکلی نبود به راحتی میتوانستیم در ازای سهمی که داریم وارد تعامل شویم.
این امر البته مستلزم تعامل دانشگاههای ایرانی با دانشگاههای جهان است. امری که اکنون با برخی تنگ نظریها مختل شده است. در وضعیت عدم تعادل، مطالعات علمی و تکنولوژیک ما فقط به عنوان زائده طرحهای تحقیقاتی دیگران مورد استفاده قرار خواهد گرفت. به قول اصفهانیهای عزیزمان پولش را ما میدهیم، حظش را دیگران میبرند.دلمان خوش است که آبنبات چوبی ISI دستمان میدهند.
اما باید به نکته دیگری هم اشاره کنم. حتی اگر سیاست علمی کشور آن باشد که علوم فنی و تکنولوژیک پیشرفت کنند باز هم نباید از نقش علوم انسانی غافل شد. چرا که اگر این علوم به حال خود واگذاشته شوند یا دولت بخواهد از آنها استفاده صرفا تکنولوژیک بکندسرنوشتمان بهتر از تجربه جهانی نخواهد شد. نتایج این وادادن جهانی را در کپنهاگ مشاهده کردیم. در این فرایند پرسش از چیستی علم و ابتدا و غایت آن از دست میرود و در نهایت حاصل آن حتی در سطحی جهانی چیزی جز بحران نخواهد بود. برخی از کشورهای جهان سوم به هر قیمتی که شده میخواهند برخی تکنولوژیها را به دست آورند، غافل از آنکه در آینده نه چندان دور همین تکنولوژیها خود به بزرگترین معضل آنها بدل خواهد شد. به قول هایدگر نهایت خطر «گشتل» یا ماهیت تکنولوژی است. با این سنت قدرتمند هایدگری در ایران نمیدانم چرا برخی در این مورد سکوت کردهاند.
در غرب از اواخر دهه 80 دراینباره چاره اندیشیهایی هم شد؛ برای مثال در دانشگاه MIT که یکی از بزرگترین مراکز تحقیقات علمی و تکنولوژیک است در اواخر دهه 80 این نیاز احساس شد که علم و تکنولوژی به چیزی که در آن تامل کند احتیاج دارد. به ابتکار تامس مککارتی مجموعهای از کتابهای علوم انسانی تدوین و ترجمه ـ عمدتا از متفکران آلمانی و فرانسویـ شد که اکنون یکی از گنجینههای درخشان علوم انسانی است. درکشور ترکیه هم دانشگاه علوم تکنولوژیک معتبرترین دانشگاه در زمینه علوم فنی و تکنولوژیک است اما در همین دانشگاه، دپارتمان علوم انسانی بسیار معتبری وجود دارد که فقط هشتاد نفر عضو هیئت علمی آن هستند.
این بدان سبب بود که متوجه شدند علم خاصه تکنولوژی صرف قادر به تامل در خود نیست. اصلا خود علم نمیتواند به خودفهمی نائل آید. به همین دلیل از آن زمان تا کنون الهیات و فلسفه تکنولوژی یا جامعهشناسی تکنولوژی یا انسانشناسی تکنولوژی به شاخههای علمی مهمی بدل شدهاند. در حال حاضر هیجانانگیزترین و بحثبرانگیزترین علم روز بیولوژی است. مهمترین بحثهای الهیاتی و فلسفی و جامعهشناختی و حتی اخلاقی درباره این علم در حال انجام است. زمانی نه چندان دور این مقام را فیزیک داشت.
از حیث فلسفی نیز معیار بودن فیزیک موجه بود، چرا که گفته میشد فیزیک یگانه علمی است که نه فقط از ریاضیات به نحو احسن استفاده میکند بلکه درباره جهان هم به ما اطلاعات وسیعی میدهد. اما اکنون فیزیک جای خود را به بیولوژی داده است. امروز کسی مانند هابرماس درباره بیولوژی و پیامدهای اخلاقی آن کتاب مینویسد و به پرسشهایی از این قبیل پاسخ میدهد که آیا مجازیم ژنهای انسانی را تغییر بدهیم. نکتهای که بحرانی بودن وضعیت علم در ایران را نشان میدهد همین است که در زمانهای که مدام دغدغه پیشرفت در حوزه نانوتکنولوژی و شبیهسازی داریم خیلی محکمتر و بیپرواتر از دیگران از مفید بودن آن دفاع میکنیم بدون آنکه در خیر و شر اخلاقی احتمالی آن مداقهای کرده باشیم. مایی که میپنداریم اخلاقیتر از هرکس در جهانیم. کسی مانند هابرماس با ترس و لرز بیشتری به پیامدهای این علوم مینگرد. گویی خیلی از مسایل برای ما حل شده است، در حالی که چنین نیست. در جهان، در کنار دانشمندان علوم فنی و پزشکی، محققان دیگری در حوزه علوم انسانی وجود دارند که با رویکردهای فلسفی، الهیاتی، جامعهشناختی و ... در کار این دانشمندان مداقه و تامل میکنند. اینان در ذات علم و در جهتگیری آن و در پیامدهای آن مداقه میکنند. اینها هستند که با تامل و بحث درباره علم و تکنولوژی، جهت تحقیقات را مشخص میکنند.
اما در ایران اصلا معلوم نیست چه میکنیم. درباره پیشرفت در حوزه نانوتکنولوژی داد سخن داده میشود در حالی که نمیدانیم خیر و شر آن از حیث اخلاقی چیست. درباره آن تامل نکردهایم و نمیکنیم. حرفم این است که ماجرا به اینجا ختم نمیشود که دانشگاه به صنعت مرتبط شود یا مقاله پشت سر هم منتشر شود و دانشگاه و علم پیشرفت کند. حتی اگر این سیاست هم در پیش گرفته شود علم و تکنولوژی ناگزیر به مسایل اخلاقی و انسانی فراتر از خود برخورد خواهد کرد و ناگزیر پای علوم انسانی که میتوانند در این بحرانها و بنبستها تامل کند، به داستان باز میشود.
اما در ایران وضعیت به گونهای دیگر است. از سویی علم به تکنولوژی صرف تقلیل داده میشود و گونهای تکنولوژیگرایی افسارگسیخته تبلیغ میشود و از سوی دیگر علوم انسانی زیر فشار قرار میگیرند و به هدف اتهاماتی از این قبیل که آنها غیراخلاقی یا حتی ضداخلاقی هستند و سبب گمراهی هستند، بدل میشوند. خلاصه کلام هم علوم دقیقه رها شدهاند هم علوم انسانی. تنها به تقدیس نوعی تکنولوژیگرایی بسنده میشود. جالب اینجاست که وقتی از کسانی که علوم انسانی را نقد و طرد میکنند میپرسیم چه جایگزینی دارید جواب مشخصی نمیدهند. منصفترینشان میگویند در حال کوششایم، میخواهیم در آینده چیز دیگری بسازیم. وقتی به محتوای نقدشان نگاه میکنیم میبینیم آرای یکی از متفکران غربی ـ غربی که همهچیزش را بد میدانند ـ را دستمایه حمله تمام عیار به هر آنچه خود شر میانگارند، قرار میدهند. یکی از نتایج زیر فشار گذاشتن علوم انسانی همانطور که گفتم کور کردن مسیر علوم دقیقه است. امری که این علوم را به تکنولوژی صرف بدل خواهد کرد. فارغ از اینکه این رویکرد چه پیامدهای خطرناکی خواهد داشت. یک نتیجه بیهدفی حتی در قبال همین تکنولوژیای که تبلیغ میشود آن است که دانشجویانی که در دانشگاههای ما فقط از حیث تکنولوژیک تربیت میشوند سریع مهاجرت میکنند. خود میگویند ظرفیتی برای استفاده از آنان نیست اما معلوم است که فرد تکنولوژیدوست به جایی میرود که تکنولوژیکتر باشد. اگر این دانشجویان آموزش علوم انسانی میدیدند در مهاجرت کمی بیشتر تامل میکردند. زیرا دستکم از لحاظ زبان و فرهنگ به ایران وابسته میبودند. اینان در صورت مهاجرت نیز باز از طریق زبان و فرهنگ به علاقه خود را به مسایل اینجا حفظ میکردند.
*یعنی ما در ایران هیچگونه طرح تحقیقاتی ـ نه در علوم انسانی و نه در علوم فنی و پزشکی ـ نداریم؟
طبق تحقیقات تجربیای که مرکز علمسنجی انجام داده است، افرادی از دانشگاهیان ما طرح تحقیقاتی دارند اما نه گروههایی از آنها و نه دانشگاههای ما. این افراد در انزوای خود در ایران با اجتماعی علمی در سطح جهان گره خوردهاند و در طرح تحقیقاتی آنان کار میکنند. لازمه خروج این افراد از انزوا، تغییر ساختار و تعامل دولت با دانشگاه و دانشگاه با استادان و دانشجویان است. میبایست اعتماد را جایگزین سوءظن کرد، میبایست راه تعامل دانشگاههای ایران با دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی جهان ـ فارغ از اینکه در کجا واقع هستند ـ باز شود. با باز شدن این راه تعامل، سهم ایران در تقسیم کار جهانی علم مشخص خواهد شد و آنگاه میتوان در ازای سهمی که داریم و بودجهای که در میان میگذاریم سهم هم بخواهیم و از علم جهانی استفادهای در خور کنیم. در عوض، اگر فقط به میزان انتشار مقالات استادان ایرانی در ISI دلخوش کنیم و مانع هرگونه ارتباط ارگانیک و سازمانیافته با جهان علم شویم و داد و ستد علمی استادانمان با جامعه جهانی را با سوءظن نگاه کنیم، هیج بهرهای نخواهیم برد. یعنی ما باید طرح تحقیقاتی داشته باشیم، در درون این طرح تحقیقاتی متخصص داشته باشیم و بر مبنای داشتههایمان در این دو حوزه، با جامعه جهانی در تعامل باشیم و در ازای سهمی که میگذاریم از علم جهانی سهمخواهی کنیم.
*جز مشکل فقدان برنامه تحقیقاتی که شما اشاره کردید، برخی معتقدند نکته دیگری که پیشرفت علم در ایران را با مانع مواجه کرده، فقدان جامعه علمی (Scientific community ) است. شما این موضوع را چقدر مهم میدانید؟
لازمه وجود جامعه علمی، طرحهای تحقیقاتی است. با داشتن طرحهای تحقیقاتی است که شما به جامعه علمی گره میخورید. اتفاقا یکی از شاخصههای پذیرش مقاله در مجلات علمی ـ حالا چه ISI و چه غیر آنـ همین عضویت در جوامع علمی و میزان شناسایی شما در این جامعههای علمی است. یعنی تا حدی شما را باید در حوزه کاریتان بشناسند. ارجاع دادن به کار شما یا نقل قول کردن از کار شما یکی از شاخصههاست. البته در این مورد مسایل غیراخلاقی نیز وجود دارد. سالها پیش مرتون و همکارانش تحقیقی انجام دادند که طی آن مشخص شد که در داخل آمریکا حدود 40 درصد نقلقولها نوعی نان قرض دادن است. اما بهرغم همه اینها، لازمه فعالیت علمی حضور در جامعه علمی است. جامعه علمی نوعی جامعه مدنی علم است و درون آن است که رتبهبندیهای علمی مشخص میشود. مشخص میشود که چه کسی نظریهپرداز خوبی است، چه کسی عمله علم خوبی است و چه کسی نیست. عمله بودن کار کمی نیست. در حیطه علم، زمان قدیم زمان آدمیان بزرگ و کارهای کوچک بود و زمان حاضر زمان آدمیان کوچک و کارهای بزرگ است. بیهوده نیست که حدود 2هزار سال علم چندان حرکتی نکرد و اکنون هر 30سال دو برابر میشود.
باز به مثال فوتبال برمیگردم. در حالی که علمای ما تیم دارند و در چهارچوب سنتی کار میکنند، دانشمندان ایران تیم ندارند. بعضی وقتها افرادی کارهای خارقالعادهای با توپ انجام میدهند اما کار تیمی نمیکنند که بفهمیم چقدر بازی بلدند.
مثالی بزنم. مجله American sociological review یک مجله کاملا پوزیتیویستی و متکی بر آمار است. اساسا سیاستاش همین است. این طرح تحقیقاتی برای من اصلا جالب نیست. اما نکته این است که این طرح درون خود پویاست. دوستی که به همین طرح تحقیقاتی علاقمند بود مقالهای از این مجله را به من نشان داد که موضوع پیش پا افتادهای را بررسی کرده بود. من حتی موضوع مقاله را ریشخند کردم اما دیدم دوست من که در روشهای کمی متبحر بود به اندازه یک متر از کامپیوترش پرینت گرفته است تا به رمز و راز روش ریاضی آن مقاله پی ببرد. چرا که در این مقاله روش ریاضی پیچیدهای برای تحلیل دادهها استفاده شده بود که فهماش بسیار مشکل بود. میخواهم بگویم هر کدام از این طرحهای تحقیقاتی درون خود پویاییهای خاص خود را دارند حال چه ما این طرحها را دوست داشته باشیم چه نداشته باشیم. مجله Theory, Culture and Society طرح تحقیقاتی دیگری دنبال میکند یکسر متفاوت. اما اگر «نامه علوم اجتماعی» را نگاه کنید طرح تحقیقاتی مشخصی در آن نمیبینید. هر کس دارد کار خودش را میکند و چه بسا در شماره بعدی مجله از طرح تحقیقاتی متفاوت از قبل استفاده کند.
*واقعا برای آنکه جامعههای علمی در دانشگاههای ایرانی شکل بگیرد چه باید کرد؟ چون به نظر میرسد دانشگاه در زمینه ناتوان است.
به نظرم مساله مهم، اعتماد است. دولت به دانشگاهها اعتماد ندارد. مساله فقط دولت نیست، استادان به هم اعتماد ندارند، استادان به دانشجویان اعتماد ندارند و دانشجویان به دانشجویان. وضعیت فعلی وقتی پیچیدهتر میشود که دانشگاه در بیرون خود رقیبی بسیار قدر پیدا کرده است: روشنفکرانی که در دانشگاه نیستند. قبل از انقلاب در نبرد هژمونی، روشنفکران خارج از دانشگاه مانند شریعتی و آلاحمد پیروز شدند و دانشگاه شکست خورد. بعد از انقلاب در دوره اصلاحات تلاش شد این دو بههم نزدیک شوند ولی بعد این تلاش ها ناتمام ماند. واضح است که در نبرد دانشگاه و بیرون دانشگاه، دانشگاه همواره شکست میخورد. برگ برنده روشنفکران خارج از دانشگاه داشتن برنامه تحقیقاتی، ترجمه و مقالات تشریحی و انتقادی است.
*اکنون به نظر میرسد فضای روشنفکری برعکس جامعه دانشگاهی ما دارای تعداد مشخصی برنامه تحقیقاتی است و شاید رمز موفقیتاش هم همین باشد.
دقیقا. از قبل هم داشت. اصلا خاصیت داشتن برنامه تحقیقاتی مشخص همین است که میتوان کارهایی انجام داد و تاثیر گذاشت.
اینجا است که تمایز درون و بیرون دانشگاه مهم میشود. بارها بدون آنکه حاصلی داشته باشد، گفتهام که نگذارید فاصلهای که زمان شاه میان دانشگاه و فضای بیرون از دانشگاه به وجود آمد به وجود بیاید. الان روشنفکران با ترجمه و شرح آن ترجمهها توجه دانشجویان را به خود جلب کردهاند و اگر استاد دانشگاهی هم اسم و رسمی دارد به سبب فعالیتهایش در بیرون از دانشگاه است. در اینجا لازم میدانم اشاره کوتاهی به مساله زبان بکنم که هم به نظرم مهم است و هم وجه دیگری از تاوانهایی است که دانشگاه در قبال سیاستهای نادرست پرداخته است.
بر انجام تحقیقات تاکید شد اما نمیدانم چرا به موازات آن تدریس تحقیر شد و به ترجمه حملات بیشتری شد. کشورهای دنیا که زبانشان انگلیسی نیست در قبال مساله زبان و ترجمه دو استراتژی عمده در پیش گرفتهاند. کشورهایی مانند ژاپن و ترکیه تصمیم گرفتند که هر کتاب مهمی را که به زبان غیر منتشر میشود به زبان خودشان برگردانند. به همین سبب بود که دهها سال پیش کلیه آثار وبر به ژاپنی ترجمه شد؛ یا مثلا بخش عمده ادبیات جهان به ترکی ترجمه شد. کسی مانند اورهان پاموک به سبب این سیاست است که نوبل ادبیات میگیرد و کسی مانند جان اپدایک او را مستحق این جایزه میداند. حاصل این سیاست تولد نویسندهای در جهان ترکزبان است که به لحاظ ادبی در سطح جهانی قرار دارد. از آقای سیدحسینی فقید شنیدم که ترکها از بیست سال پیش به ترجمه متون فلسفی پرداختهاند و به لحاظ توانایی زبانی اکنون جلوتر از ما هستند. اقتصاددانان رشک میبرند که اقتصاد ترکیه به زودی اقتصاد شانزدهم جهان خواهد شد. بعضی وقتها تقلیلگرایی کار خوبی است، اجازه بدهید چنین کاری بکنم و بگویم اگر تیم فوتبال ترکیه در جهان سوم نمیشد و اورهان پاموک برنده جایزه ادبی نوبل نمیشد، معجزه اقتصادی ترکیه آنهم با دست خالی تحقق نمییافت.
به گفته مرحوم سیدحسینی ما با وجود تمام سابقه فرهنگیمان در زبان نظری و فلسفی از آنها عقب افتادهایم و این به سبب آن است که دولت در آنجا روی ترجمه سرمایهگذاری کرده است. کشورهایی مانند هند و چین هم تصمیم گرفتند در زبان روز دنیا ادغام شوند. دروس دانشگاهیشان را به جز رشته ادبیات در چین، به زبان انگلیسی تدریس میکنند. کشور ما به سبب سابقه فرهنگیاش نمیتواند استراتژی دوم را در پیش بگیرد. ترجمه هم که محکوم میشود. پس چه باید کرد؟ بر مبنای چه متنی باید تحقیق کرد؟
ترجمههای بیرون دانشگاه نوعی فداکاری است چرا که مترجمان ایرانی مورد حمایت هیچ کس و هیچ نهادی نیستند. فصلنامه ارغنون خوش درخشید اما دولت مستعجل بود. سالها پیش من پیشنهاد کردم حالا که پشت سر هم رشتههای کارشناسی ارشد تاسیس میشود یک رشته به نام «ترجمه متون جامعهشناسی» نیز تاسیس شود تا این فن آموزش داده شود. ما در ایران رشتههایی در جامعهشناسی داریم که معلوم نیست ربط آنها با وضع ما چیست اما رشته «ترجمه متون جامعهشناسی» نداریم برای اینکه عدهای فکر میکردند ترجمه، کار بیحاصل و بیارزشی است یا باج دادن به غرب و شرق است. در حالی که همین الان منبع استادان دانشگاه ترجمههایی است حاصل زحمت استادان قدیمی و گروهی از جوانان که شاید علاقهای به دانشگاه واقعا موجود نداشته باشند.
*و این عدم تعادل مشکلساز است؟
مسلما. اولین جای مواجهه دانشجو با دولت، نهاد دانشگاه است. دانشجو وقتی این تضاد را میبیند، وقتی میبیند که برنامه تحقیقاتی مورد علاقهاش در دانشگاه وجود ندارد و خود نیز نمیتواند برنامهای را پیش ببرد از دانشگاه سرخورده میشود و نهاد دانشگاه را نماد کل دولت ـ هر دولتی که باشدـ میبیند و از آن هم ناراضی میشود و جدیت دانشگاه از نظرش میافتد. ثانیا طرح رسالههایی را به استادان پیشنهاد میدهد که مطلقا در دانشگاه نماینده ندارد. استادان که اغلب تدریس را وانهادهاند و در جستوجوی تحقیقاند چندان وقعی به دانشجو نمیگذارد، دانشجو نیز با سکوت یا با غر زدن تلافی میکند. نتیجه آنکه جدیت کار دانشگاهی برای استاد هم از دست میرود. در چنین وضعیتی که علوم انسانی برای هیچکس منجمله متولیان آن جدی نیست معلوم است که عدهای هم به صرافت میافتند که در کل آن شک کنند بدون آنکه چیزی جایگزین کنند.
به همین سبب است که نامیدانه میگویم باید توازنی میان دانشگاه و فضای روشنفکری خارج از دانشگاه ایجاد شود. زمانی در اروپا روشنفکرانی آزاد (Free Lance) وجود داشتند که فکر میکردند دانشگاه حقیرتر از آن است که جای آنها باشد. بزرگترینشان سارتر بود. بعد از وقایع مه 68 دانشگاه جا باز کرد که منتقدانش هم در درونش قرار بگیرند، به میشل فوکو میدان داد تا به همان خردی حمله کند که کانت دانشگاه را جای آن میدانست. به بوردیو میدان داد تا کل نظام آموزشی دانشگاهی را به باد شدیدترین انتقادات بگیرد، به نظریهپردازان پسااستعماری میدان داد تا کل نظام جدید غرب را واسازی کنند و منتقدان ژیژک ـکه ضدآکادمی سازشناپذیری استـ او را متهم میسازند بیشتر از ساعات تدریس آنان در دانشگاهها سخنرانی میکند. همه اینها طرحی تحقیقاتی دارند که در تدریس و تحقیق آدابش را رعایت میکنند. آنان فهمیدهاند که در هر نوع رقابتی میان دانشگاه و بیرون دانشگاه، همواره دانشگاه است که میبازد•
June 29, 2010
���������������� ������ ���� �������� �� ���� ����������
������ �������� ���� ���� ���������� ������ �������������� (�������� �������������� �������� �������� ���������� ���� �������������� ���������� ����������������) ������ ���� �������� (������ ���������� ������ ����������) ���� ���������� 21 ���������������� 1389 ���� �������� �������� �������������� ������ ���� ������������ ���� ���� ���������� ������ 1388 �������� ������ ���������� ������ ������. ������������ ������������ ������ �������� ���������� ���������������� �������� ���� ���� ���������� 19 ���������������� 1388 ���� ���������� ������ ���������� �������������� �������� �������������� �������������� ���������� �������� �������� ������������ ���������� �������� ������ ������.
�������� ������ ������ ���� �������� ������ ������������ ���������� �������������� ������������ �������� ���������� ������ ���������� ������ ���������� ���� ������������ �������� ���������� ���������� ���� �������������� ������ ���������� ������ �������� ������ ���������� ���� ���������� ������������ ������. ���� ���� ������ �������� ���������� ������ ���� ���������� �������������� ���� �������� ������������ ���������� ��������. ������ �������������� ������ ���������� ������ ������������ 19 ���������������� ������������ ���� ���� ������ �������� ������������ ������ �������������� ������ ���������� ���������� ����.
���������� �������������� �������� �������� ������������ ������������������ �� ������ �������� �������� �������������� ���������� ���� ������������ 60 ���������������� ���� ������ ���������� ���������� ������������ �������������� �������� �������������� �������������� ���������� ���� ���������� ������ ���������� ������ �������������� ������������ ����. ������������ ������������ ���� ���� ���� ������������������ ���� ������������ ���� ������������ ������������������ �������������������� ���� ���� ���� �������� ���������� �� ���� ���������� ������������ �������� �������� ���� ���� ���� ���������� ������ ���� ���������� ������������ �� ������������ ������ ������������ ���� ���������� ���������������� ������������ ���������� ���� ���� �������� ����������. ���������� ���������������� «��������������» ���������� ���� �������� �������� �������� ���������� ���������� �������� �������������������� �� ������ �������� ��������. �������������� ���� ������ ���������� ���� ������ ������ ���� ���� �������� ���������� �������� ���� ���� ���������� ������ ������. �������� ���������������� �������� �������������� �������� �������������� ���������� ������ ������ ���� ���� ������������ ������������ ������ ��������. ���������������� ���� �������� ���������� ���� ���� �������������������� �������� �������� �������������� ������ ���������� �������� ������: «�������������� ������ ���������� �������� ������ �������� ���� ������������ ���� �������� ������������. �������� ������ �������� ���� ���� ���� ������������ ���� ������ ������ �������� ������������. ���� ���� ���������� ���� �������� ���������� �������������� ������������ ������ ������.» ���������� ���� ���������� ������ �������������� ���� �������� ���� ���� �������� �������� ���� ������������ ���� ������������ �� ������ �������������� ���������� ��������. ������������ �������� �������� ���������������� ������ ���� ���� ���������� �������������� ���������� �������������������� ������ ����������. ���������������� ���� ���������� ���� ������ ������������ ������ ������ ���� ������ ���������� ������������ ������ �� ������: «�������� ���������� ���� �������������������� ���������� ������ ���� ���� �������������������� �������� �������� ������ ���� ������ ���������� ������ ���� ���� ���� ������������ �������� �������������� ���� �������� �� �������� �������� ��������������. ���� �������� ���� ������������ �� ���������� ������ �������������� ������.» ���� ������ ���� �������� ������ ���� ������ ������������ ������������ ���� ���������� ���� ���� ���� ���������� �� ���� �������� ������������ ������������ «�������� �������� ������������ ���������� �������� �������� ������ �������� ���� ���������� ������ ������ ���� ���� �������� ���� ���� �������� ������������ ���������� ���������� ������. �������� «������ ��������������������» ������������ ������������ �������� ������ ������ ������.» �������� ���������������� ������ ���� ���������� ���� ������������ ������������ ���� �������� ���������� �������������� ������: «������ ���� ������������ ���������� �������������� �������� ���������� ��������������. �������� �������������� ���� ������������ ���� ������������ ���� ������ ���������� �������� �������������� ������������ ������ ���� ������������������ �������� �� ������������ �������� ���� �������� ������������ ������������������������ ���������� ��������.» ���� �������� �������������� ������ �������������� ���� ������ ���������� ���� ������������ ���� ������������ ������������ ���� �������� �������� �� �������������� �������� �������� ���������������� �� �������� �������� ��������. ���� ���� ���������� �������� ������������������ ������������ ���������� �� �������������� ���������� �������� ������������ ���� ������������ �������������� �� ������������ ���� ��������������. �������� ���������� �� �������� �������� ���� ������������ ���� ������ ����������. �������� ���������� ���������� ���� ������������������ ������������ �������� �������������� �������� ���� ������ ���������� ������ �� ������������ ������������ �������� ������ �������� ������ ������ ���� �������� ������������ ���������� ���������� ���������� ������. �������� �������� ���������� ���� �������� ���� �������������������� ���������� ������ ������ ���� ������ ���������� �������� ������������ ������. ���� ���� ������������ �������� ������������ ������������ ������. ���� ���� ������������ ������ ������ �������� ������������ ������ ���� ���� �������� ���������� �������� �������� ���� ������ ���� ������ �� ���� ���������� ���� ���������� ���������� ���� ������������ ������ "��������������" �� "����������������" ������ : «�������� ���� �������� ������ ���������� ���� ���� ������ ������ ������ ���� �������� �������� "��������" �� "��������" ���������� �������� ������ ���� ���� �������� �� �������� ���� �������� �� ���� ������ ������ ���������� ���� ���� ����������.» ������ ���������� �������������������� ���� ���� �������� ���� �������������������������� ������ ������������ �������� ������������ ������ ���� ������ ���������� ���� �������� �������� ������: «�������� ������������ ���� ���� ������ �������� �������� ���� �������������� ���������� ������������ �������� ���� ���� �������� �������������� �� ���������� ������������ ���� �������� ���� ������ �������� ���������� ���������� ������. �������� ���������� ���� �������� �������� ���� �������� ������ ���� ���� �������� ���������� ���������� ����������.» ������ �� ���������� ������������ ���� �������� �������������� �� ���������������� ���������� ������ ���� ���� ���� ���� ���������� ���������� ������ ���������� �������� ���� ���������������� ���������� �������� ���� �������� ���� ����������������. �������� �������� ���������� ���������������� ������ �������������� �������������� ������������ ���� ���������������� ���������� ���������� ������. ���������� ���������� ���������� �������� �������� ���������� ���� ������������ ���� �������� ������������ �� ���������������� �������������� ������������ ���� ���� �������� ���������������� ������ ������������ �������� ������������ �������� ������ ���� ���� �������� ���� �������� �������� ������������ ���������� ���� ���� ������������ �� ������ ���� ������ ��������. ���� ���������� ���������� ������������ ���� ������ ���������� ������������ �������������� �������� �������������� ���� �������� ������������ ���������� ����. ���� ������ ���������� �������� ������������������ �������� ������ ������������ �������� �������� ������������������ �������� �������������� �������� �� �������� �������� �� ������������ �������� ���� ������������ ������������ �������������� ���������� �������� ������������.
��������: http://alibozorgian.blogsky.com/1389/...
یوسف اباذری's Blog
- یوسف اباذری's profile
- 38 followers

