Θοδωρής Γεωργακόπουλος's Blog

Στις 24 Οκτωβρίου του 2020 έφτιαξα ένα κλειστό WhatsApp γκρουπ για μερικούς από τους αναγνώστες του εβδομαδιαίου μου νιουζλέτερ. Λειτουργεί ακόμα. Ή μάλλον, δεν λειτουργεί απλά: έχει μετατραπεί σε ένα από τα κυριότερα μέσα που χρησιμοποιώ για να μοιράζομαι πληροφορίες στο ίντερνετ. Τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές, 700 αναγνώστες είναι γραμμένοι εκεί μέσα και λαμβάνουν κάθε μέρα μηνύματα, λινξ, εικόνες και memes, πράγματα που προηγουμένως ανέβαζα στο Twitter -πριν χαλάσει το Twitter-, τα έστελνα στη γυναίκα μου ή σε φίλους, τα φύλαγα για το νιουζλέτερ της Παρασκευής, ή δεν τα έκανα τίποτε. Για να μπουν στο γκρουπ, το οποίο απέκτησε το όνομα "The 241020 Club", οι αναγνώστες πλήρωσαν 5 ή 50 ευρώ (ό,τι ήθελε η καθεμία κι ο καθένας) εφάπαξ -χρήματα που έκτοτε καλύπτουν τα έξοδα της παραγωγής και της αποστολής του νιουζλέτερ, αλλά και της συντήρησης αυτού εδώ του site. Παρακάτω θα σας γράψω την ιστορία του 241020 Club, λίγα λόγια για το πώς λειτουργεί ως τώρα και πιθανά σενάρια για τη μελλοντική του εξέλιξη. Αν εν τω μεταξύ θέλετε κι εσείς να γραφτείτε, τα κουμπιά είναι τα εξής:

κουμπί 5 ευρώκουμπί 50 ευρώ

Το 241020 Club, το λοιπόν, ήταν ένα πείραμα, το οποίο ξεκίνησε από την ανάγκη να υποστηριχθούν τα νιουζλέτερ αλλά και τα websites (ετούτο εδώ, το Bookworm), τα οποία με τον καιρό είχαν φτάσει να κοστίζουν αρκετά χρήματα για τη συντήρησή τους, καθώς και τις διάφορες online υπηρεσίες που χρειάζονταν για να λειτουργήσουν. Τον Οκτώβριο του 2020, λοιπόν, κάλεσα θαρραλέες εθελόντριες και θαρραλέους εθελοντές από τους χιλιάδες συνδρομητές του εβδομαδιαίου νιουζλέτερ, για να πληρώσουν 5 ή 50 ευρώ, ό,τι προτιμούν, με στόχο να τα χρηματοδοτήσουν όλα αυτά για λογαριασμό και των υπολοίπων. Το αντάλλαγμα που σκέφτηκα να τους προσφέρω τότε, ήταν η συμμετοχή σε ένα κλειστό γκρουπ, όπου θα τους έστελνα μηνύματα, αποκλειστικά γι' αυτούς, για ένα χρόνο. Για να καλύψουμε τις ανάγκες, χρειάζονταν να συμμετάσχουν 120 άτομα. Γράφτηκαν 249 -και μετά σταματήσαμε τη διαδικασία, καθότι τα γκρουπ του WhatsApp τότε χωρούσαν μέχρι 256. Βεβαίως, έτσι συγκεντρώθηκαν και περίπου διπλάσια χρήματα από όσα χρειαζόμασταν. Οπότε, όταν έφτασε ο Οκτώβριος του 2021 και δεν είχα σκεφτεί τι να κάνουμε τα επιπλέον χρήματα, το συνεχίσαμε και για δεύτερο χρόνο, οπότε καλύφθηκαν τα έξοδα και εκείνης της χρονιάς. Όλες οι υπόλοιπες και οι υπόλοιποι, έκτοτε, απολαμβάνετε τα επίπεδα τεχνικής συνέπειας και αρτιότητας στη διανομή του νιουζλέτερ χάρη σε εκείνα τα 249 μέλη, που πλήρωσαν τότε, το μαρτυρικό 2020. 

Σε αντάλλαγμα, σε αυτά τα δύο χρόνια τους έστειλα μερικές χιλιάδες μηνύματα, screenshots, γελοιογραφίες του New Yorker, σκόρπιες σκέψεις και λινξ, τους έκανα δύο φορές live σχολιασμό για θέματα (τις αμερικάνικες εκλογές του 2020 και το πρώτο επεισόδιο της σειράς του Ζελένσκι) και δοκιμάσαμε και μία επεισοδιακή open day (τότε που το άνοιξα ώστε να μπορούν να γράφουν όλες και όλοι, γράφτηκαν πάνω από 700 μηνύματα και για 24 ώρες δεν έκανε κανείς μας τίποτε από δουλειά -ήταν φανταστικά). Και μεσολάβησαν κι άλλα πράγματα, βεβαίως, όπως για παράδειγμα το ότι σταματήσαμε το Bookworm, ότι τα κόστη για το Mailchimp και τις υπηρεσίες που χρησιμοποιούμε υπερδιπλαστιάστηκαν, ότι το αγαπημένο μου μέσο για το διαμοιρασμό λινξ άρχισε να καταρρέει και να διαλύεται υπό το ζυγό ακροδεξιού δισεκατομμυριούχου και, κυρίως, το ότι το WhatsApp αύξησε το μέγιστο αριθμό μελών στα WhatsApp groups. Από 256 σε 512 και μετά σε 1024. Τον πιάσατε το συμβολισμό; 1024. 10. 24. 241020.

Οπότε όταν με το καλό ήρθε ο Οκτώβριος του 2022, ανοίξαμε το 241020 Club σε όσες και όσους θέλουν να μπουν.

Μετά την έντονη και θεαματική διεύρυνση που μεσολάβησε, το μέσο άρχισε να διαμορφώνεται σε κάτι πολύ διαφορετικό από ένα απλό, μονόδρομο γκρουπ. Δεν μπορώ να σας το περιγράψω ακριβώς εδώ, αλλά έχει φτιαχτεί εκεί μέσα μια (εν μέρει σιωπηρή) κοινότητα ανθρώπων που βρίσκουν κώδικες επικοινωνίας ευφάνταστους και καινούργιους. Πέτυχαν τους νικητές των 4 τελευταίων αγώνων του Μουντιάλ (οι ομάδες που ψήφισαν στα polls ήταν αυτές που κέρδισαν τελικά). Χρησιμοποιούν τα emoji με ευφάνταστο τρόπο για να σχολιάσουν κάτω από κάθε σχόλιο. Και, φυσικά, μου στέλνουν λινξ και σχόλια που πιστεύουν ότι θα ενδιέφεραν και τους υπόλοιπους σε προσωπικά μηνύματα. Η δυναμική που υπάρχει εκεί, βεβαίως, θα αξιοποιηθεί καταλλήλως. Κάποια στιγμή θα ξαναδοκιμάσουμε μια open day. Άλλα live οπτικοακουστικά πειράματα είναι ήδη σε φάση σχεδιασμού. Ως τώρα που γράφονται αυτά εδώ, το πράγμα έχει πάει πολύ καλύτερα από ό,τι το φανταζόμουν. Κι έχουμε ακόμα κάτι λιγότερο από δύο χρονια.

Για την περίπτωση που ενδιαφέρεστε και εσείς, που τα διαβάζετε όλα αυτά εδώ, να πως γράφεστε στο 241020 Club:
1) Αποφασίζετε αν θέλετε να κάνετε μία και μοναδική δωρεά 5 ή 50 ευρώ για να βοηθήσετε να καλυφθούν τα λειτουργικά έξοδα που είπαμε.   
2) Πατάτε το αντίστοιχο από τα παρακάτω κουμπιά. 
3) Πληρώνετε με PayPal ή πιστωτική κάρτα (το PayPal διαχειρίζεται την πληρωμή, φυσικά)
4) Βάζετε το τηλέφωνο που χρησιμοποιείτε στο WhatsApp στη φόρμα του PayPal για να σας προσθέσω στη λίστα. 

κουμπί 5 ευρώκουμπί 50 ευρώ

Πολύ σημαντικό: Σε ετούτη εδώ την ενέργεια κλήθηκαν να συμμετάσχουν μόνο αναγνώστες που κρίνουν ότι το νιουζλέτερ είναι μια χρήσιμη υπηρεσία που αξίζει να υπάρχει, και έχουν τα μέσα και τη δυνατότητα να συνεισφέρουν σε αυτούς τους δύσκολους καιρούς. Αυτές και αυτοί που δίνουν 50 ευρώ αντί για 5, δε, δεν κερδίζουν τίποτε παραπάνω -απλά είναι πιο ευκατάσταστοι και το αντέχουν οικονομικά και το θεωρούν αρκετά σημαντικό και θέλουν. (Σημείωση: έχω υποσχεθεί να στείλω ένα προσωπικό ευχαριστήριο email στον καθένα και την καθεμία από τους 50άρηδες, αλλά δεδομένου ότι είναι ήδη τριψήφιος ο αριθμός τους, αυτό θα αργήσει λίγο).

Επίσης σημαντικό: Τα χρήματα που συγκεντρώνονται προορίζονται αποκλειστικά για την κάλυψη του κόστους του νιουζλέτερ και του georgakopoulos.org και, αν φτάνουν, και για την κάλυψη άλλων σχετικών αναγκών. Ένα redesign αυτού εδώ του site στο κοντινό μέλλον, ας πούμε. Περισσότερες συνδρομές σε απαραίτητες online υπηρεσίες. Κάποια στιγμή θα χρειαστεί και κάποιας μορφής γραμματειακή υποστήριξη στο νοικοκυριό, επίσης, καθότι έχουν ανοίξει πολλά μέτωπα (είμαστε ανήσυχο, πολυάσχολο νοικοκυριό, όπως πιθανόν γνωρίζετε). Όπως είχαμε υπογραμμίσει με έμφαση και από το 2020, τα χρήματα αυτά δεν θα γίνουν Lego, βιβλία, κάπκεϊκς και ταξίδια. Ευτυχώς έχουμε άλλες πηγές για να χρηματοδοτούμε αυτά μας τα πάθη.

Αυτό είναι το 241020 Club, λοιπόν. Μια μικρή πτυχή της ζωής και της δραστηριότητάς μου, που απευθύνεται σε λίγους. Αλλά που μου αρέσει και το απολαμβάνω δυσανάλογα. Νομίζω ότι θα μου λείψει, όταν τελειώσει.

Α, γιατί δεν ξέρω αν σας το είπα: το γκρουπ έχει ημερομηνία λήξης.

Θα λειτουργήσει μέχρι τις 24 Οκτωβρίου του 2024.

κουμπί 5 ευρώκουμπί 50 ευρώ

The post The 241020 Club first appeared on θοδωρής γεωργακόπουλος.

Το concept αυτής της σειράς podcast γεννήθηκε περίπου στη μέση της ηχογράφησης του πρώτου, μιας συζήτησης με τον καθηγητή στο Πολυτεχνείο του Μιλάνου Μάνο Ματσαγγάνη. Η κουβέντα μας ξεκίνησε με ερωτήσεις μου για την οικονομική κρίση και τον πληθωρισμό, όπως διαμορφωνόταν μετά από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, κάτι σαν σχόλιο για το τι συμβαίνει στην επικαιρότητα. Σε κάποιο σημείο, όμως, άρχισα να ρωτάω πιο βασικά πράγματα για το κοινωνικό κράτος και για το πώς τα κράτη γενικότερα (αλλά και το δικό μας ειδικότερα) προσφέρουν -ή πρέπει να προσφέρουν- προστασία στους ασθενέστερους. Ο καθηγητής, που ξέρει πάρα πολύ καλά το θέμα και επιπλέον έχει και τη δυνατότητα να μιλάει γι' αυτό με απλό και κατανοητό τρόπο, μου εξήγησε πολλά πράγματα για το πώς προστατεύονται οι άνεργοι, για τα επιδόματα, για το πώς το κάνουν οι άλλες χώρες και για το αν ένα "ενιαίο βασικό εισόδημα" θα ήταν μια ρεαλιστική λύση στο μέλλον. Οπότε αποφασίσαμε να ακολουθήσουμε την ίδια προσέγγιση και στα υπόλοιπα επεισόδια, για τα υπόλοιπα θέματα.

Προέκυψε λοιπόν αυτή η σειρά οκτώ επεισοδίων στα οποία ειδικοί μου εξηγούσαν τα βασικά πράγματα που χρειάζεται να γνωρίζουμε στην εποχή μας για την ενεργειακή κρίση, την ισότητα, την κλιματική αλλαγή, την εκπαίδευση και άλλα θέματα σημαντικά και πολυσυζητημένα, ώστε να διαχειριζόμαστε καλύτερα όσα διαβάζουμε και όσα μαθαίνουμε καθημερινά για την κοινωνία και για τον κόσμο μας.

Σας βάζω εδώ και τις οκτώ πρώτες συζητήσεις, διάρκειας περίπου μιας ώρας ή καθεμία, για να μπορείτε να ανατρέχετε όποτε έχετε χρόνο. Σε ηχητική μορφή μπορείτε να τις βρείτε στο podcast της διαΝΕΟσις (Spotify, Apple, Google και όπου αλλού ακούτε podcasts. To 2023 η σειρά θα επιστρέψει με νέες συζητήσεις για νέα θέματα. Αν μη τι άλλο, θέματα υπάρχουν.

1. Νίκος Τσάφος - Ενέργεια (3/10/22) 2. Μάνος Ματσαγγάνης, Κοινωνικό κράτος (10/10/22)3. Κώστας Καρτάλης, Κλιματική Αλλαγή (17/10/22)4. Αντιγόνη Λυμπεράκη, Ισότητα & Συμπερίληψη (24/10/22)5. Γιώργος Παγουλάτος, Ευρωπαϊκή Ένωση (31/10/22)6. Δημήτρης Παπαστεργίου, Τοπική Αυτοδιοίκηση (14/11/22)7. Μαρία Ευθυμίου, Ελληνική Ταυτότητα (21/11/22)8. Άννα Διαμαντοπούλου, Εκπαίδευση (5/12/22) περισσότερα απλά λόγια έρχονται το 2023The post Με Απλά Λόγια first appeared on θοδωρής γεωργακόπουλος.

Στη λέσχη ανάγνωσης Bookworm διαβάσαμε 100 βιβλία μέσα σε οκτώ χρόνια. Δεν ήταν όλα καλά. Αλλά τα περισσότερα ήταν καλά. Μερικά ήταν πολύ καλά. Και κάποια ήταν πραγματικά εξαιρετικά, η κρεμ ντε λα κρεμ, αναγνώσματα που θα μείνουν στο μυαλό μας για πάντα. Ποια ήταν, όμως, τα καλύτερα; Ζητήσαμε από τα μέλη του Bookworm να βαθμολογήσουν όλα όσα είχαν διαβάσει, από 1 ως 5 αστεράκια και εδώ θα δούμε τα 20 που πήραν την υψηλότερη βαθμολογία. Είναι τα βιβλία που άρεσαν στους περισσότερους και τις περισσότερες, περισσότερο από όλα. Για να ξέρετε, είναι αυτά που πήραν από 4,1 αστεράκια και πάνω.

Πριν πάμε στη λίστα, ένα μικρό σχόλιο: έφτιαξα κι εγώ μια δική μου λίστα, με τα είκοσι δικά μου αγαπημένα. Η σύμπτωση με τη λίστα των μελών της λέσχης είναι αξιοσημείωτα μεγάλη. Θα έλεγε κανείς ότι αυτό είναι κάτι αναμενόμενο -δεν είναι δα και τυχαίο δείγμα οι αναγνώστες του Bookworm. Αλλά εμένα μου έκανε εντύπωση. Θετική εντύπωση. Πιο κάτω θα βάλω και τη δική μου λίστα. Αλλά πριν δείτε τις πλήρεις λίστες γραπτώς, αν θέλετε μπορείτε να δείτε τις λίστες με τα 10 πρώτα οπτικοακουστικώς:

Πάμε να τα δούμε.

Τα 20 Αγαπημένα Βιβλία των Μελών του Bookworm

20. Μάκης Τσίτας - Μάρτυς Μου Ο Θεός (Κίχλη)

19. Καρολίνα Μέρμηγκα - Ο Έλληνας Γιατρός (Μελάνι)

18. Άντονι Μάρα - Ο Τσάρος Της Αγάπης Και Της Τέκνο (Ίκαρος)

17. Πολ Όστερ - 4 3 2 1 (Μεταίχμιο)

16. Μάργκαρετ Άτγουντ - Η Ιστορία Της Θεραπαίνιδας (Ψυχογιός)

15. Χάνια Γιαναγκιχάρα - Λίγη Ζωή (Μεταίχμιο)

14. Κόλσον Γουάιτχεντ - Τα Αγόρια Του Νίκελ (Ίκαρος)

13. Ρίτσαρντ Φλάναγκαν - Το Μονοπάτι Για Τα Βάθη Του Βορρά (Ψυχογιός)

12. Δημοσθένης Παπαμάρκος - Γκιάκ (Αντίποδες)

11. Αλμπέρ Καμύ - Η Πανούκλα (Καστανιώτης)

10. Τεντ Τσιάνγκ - Ιστορίες Της Ζωής Σου Και Άλλες Ιστορίες (Κέδρος)

9. Έμιλι Σεντ Τζον Μάντελ - Σταθμός Έντεκα (Ίκαρος)

8. Μιν Τζιν Λι - Πατσίνκο (Ίκαρος)

7. Χάνα Κεντ - Έθιμα Ταφής (Ίκαρος)

6. Φερνάντο Αραμπούρου - Πατρίδα (Πατάκης)

5. Άντονι Ντορ - Όλο Το Φως Που Δεν Μπορούμε Να Δούμε (Πατάκης)

4. Ισίδωρος Ζουργός - Σκηνές Από Το Βίο Του Ματίας Αλμοσίνο (Πατάκης)

3. Πάτρικ Ράντεν Κιφ - Μην Πεις Λέξη (Μεταίχμιο)

2. Σβετλάνα Αλεξίεβιτς - Τσερνόμπιλ (Πατάκης)

1. Αλέξανδρος Δουμάς - Ο Κόμης Μοντεχρίστος (Gutenberg)

Και τώρα

Τα 20 δικά μου αγαπημένα

20. Ντόνα Ταρτ - Η Καρδερίνα (Λιβάνης)

19. Έλενα Φεράντε - Ημέρες Εγκατάλειψης (Άγρα)

18. Τζορτζ Σόντερς - Λήθη και Λίνκολν (Ίκαρος)

17. Χάνια Γιαναγκιχάρα - Λίγη Ζωή (Μεταίχμιο)

16. Άννα Μπερνς - Ο Γαλατάς (Gutenberg)

15. Καρλ Ούβε Κνάουσγκορντ - Ένας Θάνατος Στην Οικογένεια (Καστανιώτης)

14. Δημοσθένης Παπαμάρκος - Γκιάκ (Αντίποδες)

13. Άντονι Μάρα - Ο Τσάρος Της Αγάπης Και Της Τέκνο (Ίκαρος)

12. Ρίτσαρντ Φλάναγκαν - Το Μονοπάτι Για Τα Βάθη Του Βορρά (Ψυχογιός)

11. Έμιλι Σεντ Τζον Μάντελ - Σταθμός Έντεκα (Ίκαρος)

10. Κόλσον Γουάιτχεντ - Τα Αγόρια Του Νίκελ (Ίκαρος)

9. Μπενχαμίν Λαμπατούτ - Όταν Παύουμε Να Καταλαβαίνουμε Τον Κόσμο (ΔΩΜΑ)

8. Χάνα Κεντ - Έθιμα Ταφής (Ίκαρος)

7. Ρίτσαρντ Φλάναγκαν - Εγχειρίδιο Ιχθύων (Ψυχογιός)

6. Μιν Τζιν Λι - Πατσίνκο (Ίκαρος)

5. Τεντ Τσιάνγκ - Ιστορίες Της Ζωής Σου Και Άλλες Ιστορίες (Κέδρος)

4. Άντονι Ντορ - Όλο Το Φως Που Δεν Μπορούμε Να Δούμε (Πατάκης)

3. Σβετλάνα Αλεξίεβιτς - Τσερνόμπιλ (Πατάκης)

2. Μπερναντίν Εβαρίστο - Κορίτσι, Γυναίκα, Άλλο (Gutenberg)

1. Πάτρικ Ράντεν Κιφ - Μην Πεις Λέξη (Μεταίχμιο)

The post Τα 20 Καλύτερα Βιβλία Του Bookworm first appeared on θοδωρής γεωργακόπουλος.

Tον Αύγουστο του 2022, το βιβλίο που θα διαβάσουμε στο Bookworm είναι ο "Χρονοσεισμός", το τελευταίο μυθιστόρημα του σπουδαίου Κερτ Βόνεγκατ, που κυκλοφορεί σε νέα έκδοση από τις εκδόσεις Πατάκη. Είναι το 100ο βιβλίο που διαβάζουμε στο Bookworm. Εκατό! Ποιος το περίμενε. Σίγουρα όχι εμείς, όταν το ξεκινούσαμε έτσι, για πλάκα, σαν πείραμα, το καλοκαίρι του 2014. Εκατό βιβλία! Είναι πάρα πολλά. Και τα οκτώ χρόνια είναι πάρα πολλά. Διάφορα έχουν μεσολαβήσει έκτοτε. Οι ζωές μας είναι σήμερα εντελώς διαφορετικές. Οπότε λίγους μήνες πριν πήραμε μια απόφαση, την οποία πριν από λίγο ανακοινώσαμε. 

Το 100ο βιβλίο που θα διαβάσουμε μαζί, θα είναι και το τελευταίο.

Λίγα λόγια για όσους και όσες δεν είχατε πάρει χαμπάρι περί τίνος πρόκειται. 

Το Bookworm το ξεκινήσαμε με τη Στέλλα Κάσδαγλη ως οnline λέσχη ανάγνωσης την άνοιξη του 2014. Το σχέδιο ήταν ότι κάθε μήνα θα διαλέγαμε ένα βιβλίο, θα το διαβάζαμε μαζί με τα μέλη και μετά θα το σχολιάζαμε στο site.

Τα πράγματα δεν πήγαν ακριβώς έτσι: από τον τρίτο μήνα κι όλας αρχίσαμε να οργανώνουμε και συναντήσεις σε βιβλιοπωλεία (και άλλα, πιο ευφάνταστα μέρη) της Αθήνας και η συζήτηση μετατοπίστηκε από το online στον offline κόσμο. Οργανώσαμε εκδηλώσεις στην πρεσβεία των ΗΠΑ και την πρεσβεία της Αυστραλίας. Μια φορά, στο τέλος μιας συνάντησης στα Public του Συντάγματος, όταν ήρθε η ώρα να ανακοινώσουμε το βιβλίο που θα διαβάζαμε τον επόμενο μήνα, που ήταν ένα αστυνομικό του Ίαν Ράνκιν, καλέσαμε έναν έκτακτο προσκεκλημένο για να κάνει αυτός την ανακοίνωση: ήταν ο Ίαν Ράνκιν.

Μια άλλη φορά καλέσαμε στην συνάντηση όπου θα μιλούσαμε για ένα μυθιστόρημα μιας Αυστραλής συγγραφέως που διαδραματίζεται στην Ισλανδία, να έρθει να μας μιλήσει ο Αυστραλός πρέσβης στην Ελλάδα και η Ισλανδή (!) βοηθός του.

Την επόμενη φορά που διαβάσαμε βιβλίο της ίδιας Αυστραλής συγγραφεως, κουβεντιάσαμε με μια άλλη ενδιαφέρουσα προσκεκλημένη: την ίδια.

Ή, τέλος, ποιος μπορεί να ξεχάσει την συνάντηση που οργανώσαμε για να συζητήσουμε εκείνο το βιβλίο του Φίλιπ Κερ που διαδραματίζεται στην Αθήνα; Συναντηθήκαμε μπροστά στο σπίτι στην Πλάκα όπου γίνεται ο φόνος στην αρχή του βιβλίου, κι ένας Έλληνας συγγραφέας, που είχε συνοδεύσει τον ίδιο το Φίλιπ Κερ στα σοκάκια της Πλάκας, όταν εκείνος έκανε έρευνα για να γράψει το βιβλίο του, έκανε και σε εμάς την ίδια ξενάγηση.

Αυτές ήταν πολύ ωραίες στιγμές. Σταμάτησαν με την πανδημία, αντικαταστάθηκαν από το Zoom όπου διαπιστώσαμε ότι υπάρχει ένθερμο αναγνωστικό κοινό και στην επαρχία και στο εξωτερικό. Αλλά κυρίως, όλο αυτό το διάστημα διαβάζαμε βιβλία. Εκατό βιβλία. Αυτά τα εκατό βιβλία.

Δεν ξέρω πόσες και πόσοι παρακολουθούσατε το Bookworm και πόσες και πόσοι διαβάζατε μαζί μας, αλλά θέλω να πω στους υπόλοιπους ότι ήταν μια πολύ ωραία διαδικασία, γόνιμη και ευχάριστη. Στο τέλος κάθε συνάντησης όλοι φεύγαμε πιο χαρούμενοι και γεμάτοι από ό,τι όταν ήρθαμε. 

Και τώρα, το σταματάμε. Δυστυχώς δεν προλαβαίνουμε πια να διαβάζουμε όλα τα βιβλία που χρειάζεται για να διαλέγουμε σωστά. Έχουμε, πια, άλλα πρότζεκτ, περισσότερες ευθύνες, λιγότερο χρόνο. Κι έρχονται κι άλλα από την ερχόμενη σεζόν, οπότε αναγκαστικά θα πρέπει να κάνουμε χώρο. Το "100" ήταν ένα ωραίο σημείο για να βάλουμε ένα τέλος. 

Βεβαίως "τέλος" είναι μια αρκετά βαριά λέξη. 

Οι πιο παλιοί από εσάς (και τώρα σας πάω πολύ πίσω) ίσως να θυμάστε ότι αυτή δεν είναι η πρώτη φορά που το Bookworm "κλείνει". Οι πιο νέοι δεν θα το ξέρετε αλλά τα παλιά τα χρόνια το bookworm.gr υπήρχε με άλλη μορφή: ήταν ένα blog με αρθρογραφία για βιβλία. Ένα φεγγάρι, την προ-προηγούμενη δεκαετία, όταν συντηρούσα (μαζί με άλλους) blogs για διάφορα θέματα, διατηρούσα και ένα για τα βιβλία. Κάποια στιγμή, όπως και τα υπόλοιπα, το Bookworm έμεινε ανενεργό αλλά, αντίθετα με τα υπόλοιπα, αναβιώθηκε όταν σκεφτήκαμε την ιδέα της λέσχης με τη Στέλλα.

Ποιος ξέρει, λοιπόν. Μπορεί να υπάρχουν κι άλλες αναβιώσεις στο μέλλον του. Βιβλία πάντα θα υπάρχουν, άλλωστε, όπως και κόσμος που τα διαβάζει και τα αγαπάει με πάθος.

Ως τότε: 

Δείτε το βιντεάκι που φτιάξαμε για τα 100 βιβλία. 
Δείτε τα όλα μαζί και βαθμολογήστε όσα έχετε διαβάσει, για να δούμε ποιο άρεσε πιο πολύ απ' όλα. 
Διαβάστε 10 πολύ καλά που περίσσεψαν, που δεν πρόλαβαν να μπουν στην επίσημη επιλογή. 
Και παρακολουθήστε το "Στο Ράφι", που συνεχίζει.

The post Το Τέλος Του Bookworm first appeared on θοδωρής γεωργακόπουλος.

Σε μια ομιλία μου σε συνέδριο του Economist για τη γονιμότητα, στις 19 Οκτωβρίου του 2021, προσπάθησα να συμπυκνώσω τα βασικά σημεία του δημογραφικού "προβλήματος" στη χώρα μας μέσα σε πέντε λεπτά. Παρακάτω, το βίντεο της ομιλίας και το απομαγνητοφωνημένο κείμενο. Τα βασικά στοιχεία που αναφέρονται στην ομιλία προέρχονται από τις έρευνες της διαΝΕΟσις για το δημογραφικό και από το βιβλίο του Ρουσίρ Σάρμα "Πώς πετυχαίνουν τα Έθνη".

"Υπάρχουν διάφοροι λόγοι για τους οποίους το δημογραφικό θεωρείται “πρόβλημα”. Άλλος το θεωρεί έτσι επειδή ανησυχεί για το ασφαλιστικό σύστημα και τις συντάξεις, άλλος για το γεωπολιτικό του θέματος, άλλοι επειδή φοβούνται ότι το “έθνος” κινδυνεύει να “αφανιστεί”. Αλλά το δημογραφικό, βασικά, είναι και οικονομικό θέμα. Το αν μια χώρα έχει μεγάλο ή μικρό πληθυσμό δεν έχει μεγάλη σημασία για την οικονομική της ανάπτυξη (σκεφτείτε τη Σιγκαπούρη ή την Ελβετία) αλλά το αν ο πληθυσμός της αυξάνεται ή μειώνεται, έχει. 

Σύμφωνα με την εκτίμηση του οικονομικού αναλυτή Ρουσίρ Σάρμα, ο οποίος μελέτησε δεκάδες περιπτώσεις χωρών τις τελευταίες δεκαετίες, μια χώρα μπορεί να εξασφαλίζει σταθερή οικονομική ανάπτυξη σε βάθος χρόνου μόνο αν ο πληθυσμός των οικονομικά ενεργών πολιτών της αυξάνεται κατά τουλάχιστο 2% το χρόνο. Αν δεν αυξάνεται τόσο, ή αν μειώνεται, τότε είναι σχεδόν αδύνατο να διατηρηθούν σταθεροί ρυθμοί ανάπτυξης της οικονομίας. Οπότε αυτό είναι το πρώτο πράγμα που πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας όταν σκεφτόμαστε το δημογραφικό: το άμεσο πρόβλημα είναι ότι μέχρι να έρθουν τα ρομπότπρέπει κάθε χρόνο να έχουμε περισσότερους οικονομικά ενεργούς πολίτες από ότι είχαμε πέρυσι -αλλιώς κατά κανόνα δεν μπορούμε να έχουμε σταθερή ανάπτυξη.

Πώς φτιάχνεις περισσότερους οικονομικά ενεργούς πολίτες; Μια δεξαμενή είναι, το να φτιάχνεις νέους πολίτες. Να γεννιούνται καινούργια παιδιά. Αλλά όπως ίσως έχετε ακούσει ήδη σήμερα, είναι νομοτελειακό: όταν οι κοινωνίες φτάνουν σε ένα υψηλό επίπεδο διαβίωσης, οι οικογένειες κάνουν λιγότερα παιδιά. Όταν η ποιότητα ζωής βελτιώνεται και οι προσδοκίες των γονέων για τα παιδιά τους αυξάνονται, κάνουν λιγότερα. Αυτό το φαινόμενο είναι παγκόσμιο και εμφανίζεται με μικρές διακυμάνσεις σε όλες τις κοινωνίες ανεξαρτήτως κουλτούρας, θρησκείας, παράδοσης ή ιστορίας. Ακόμα και οι χώρες που τα πάνε καλύτερα σε αυτό, όπως οι Σουηδίες και οι Γαλλίες, δεν φτάνουν το δεικτη αναπλήρωσης, τα 2,1 παιδιά ανα γυναίκα. Τι άλλες δεξαμενές υπάρχουν; 

Κάποιες χώρες, η Αυστραλία, ο Καναδάς δίνουν μεγάλη έμφαση στην οργανωμένη μετανάστευση. Φέρνουν μετανάστες με τις προδιαγραφές που χρειάζονται, μαζικά. Το 28% των κατοίκων της Αυστραλίας σήμερα είναι γεννημένοι σε άλλες χώρες και σύμφωνα με τις προβολές η Αυστραλία είναι μια από τις χώρες που θα αυξάνει τον πληθυσμό της στο μέλλον. Είναι μια λύση, που όμως αφορά κυρίως τις χώρες στις οποίες θέλουν να πάνε οι μετανάστες. Η δικιά μας δεν είναι μια τέτοια χώρα -ίσα ίσα το μεταναστευτικό ισοζύγιο εδώ είναι αρνητικό εδώ και πολλά χρόνια -περισσότεροι φεύγουν από εδώ, παρά έρχονται. 

Αλλά υπάρχουν κι άλλες δεξαμενές. Οι νέοι: εδώ στην Ελλάδα έχουμε ένα από τα μεγαλύτερα ποσοστά NEETs στην Ευρώπη. Στο μέλλον θα έχουμε όλο και περισσότερους ηλικιωμένους με καλή υγεία, που μπορούν να συνεισφέρουν. Αλλά ίσως η μεγαλύτερη ανεκμετάλλευτη δεξαμενή ανθρώπινου δυναμικού που έχουμε, είναι οι γυναίκες. Η Ελλάδα είναι τελευταία στην Ε.Ε. στη συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας. Πώς θα εκμεταλλευτούμε αυτή τη δεξαμενή για να αυξάνουμε τους οικονομικά ενεργούς πολίτες μας χρόνο με το χρόνο; Με τολμηρά, σύγχρονα, προσεκτικά σχεδιασμένα και εξαιρετικά δαπανηρά μέτρα: 

Λυσσαλέα προστασία των εργασιακών δικαιωμάτων των γυναικών που θέλουν να κάνουν οικογένεια για να μη φεύγουν από την αγορά εργασίας. 

Γενναίες άδειες πατρότητας και μητρότητας. 

Υποδομές φύλαξης και προσχολικής αγωγής και άλλα μέτρα στήριξης της καριέρας και της ζωής των σύγχρονων ζευγαριών (και κυρίως των γυναικών).

Ξέρετε ποιες είναι οι χώρες που τα εφαρμόζουν αυτά τα πανάκριβα μέτρα πιο αποτελεσματικά; Οι Γαλλίες και οι Σουηδίες. Και τι διαπιστώνουν; Ότι τα μέτρα που χρησιμοποιούνται επιτυχημένα για την στήριξη της ισότιμης συμμετοχής των γυναικών στην εργασία έχουν και μια άλλη αναπόφευκτη παρενέργεια: Αυξάνουν τη γονιμότητα.  

Σας ευχαριστώ". 

The post Το Δημογραφικό Πρόβλημα Της Ελλάδας Σε Πέντε Λεπτά first appeared on θοδωρής γεωργακόπουλος.

Για να απαντήσω στην ερώτηση αναγνωστών του newsletter "πώς κρατάς σημειώσεις από τα βιβλία που διαβάζεις;" έφτιαξα ένα βιντεάκι, που εξηγεί την απλή μέθοδο που ακολουθώ. Χρησιμοποιώ σαν παράδειγμα ένα βιβλίο του νομπελίστα Άνγκους Ντίτον. Οι σημειώσεις που κράτησα από αυτό είναι οι παρακάτω. Όπως εξηγώ και μέσα στο βίντεο, αυτές οι σημειώσεις απευθύνονται σε εμένα. Έχουν στόχο να είναι κατανοητές από εμένα (και μόνο) έξι μήνες ή ένα χρόνο μετά, όταν θα έχω ξεχάσει τι έλεγε μέσα το βιβλίο, αλλά μπορεί να χρειαστώ κάποιο ενδιαφέρον στοιχείο ή απόσπασμα. Γι΄αυτό είναι γραμμένα έτσι.

Δεκαετίες πριν από τον Κολόμβο η Κίνα ήταν τόσο ανεπτυγμένη που έστειλε ένα στόλο από γιγάντια πλοία για να εξερευνήσουν τον Ινδικό Ωκεανό. Τριακόσια χρόνια νωρίτερα (τον 11ο αιώνα π.Χ. η πόλη Καϊφένγκ ήταν μια γιγάντια μεγαλούπολη με 1 εκ. κατοίκους, όπου υπήρχε ακόμα και τυπογραφία.

Η μεγάλη μείωση του προσδόκιμου ζωής στη Ρωσία μετά την έλευση του κομμουνισμού χρησιμοποιείται συχνά ως πολιτικό επιχείρημα. Στην πραγματικότητα όμως η μείωση είχε ξεκινήσει πριν από την επανάσταση, και πιθανότατα οφειλόταν σε μια άλλη πανίσχυρη δύναμη: το αλκοόλ.

Στη σελίδα 38 έχει μια σύνοψη του τι συνέβη στην Κίνα του Μάο και πώς έγινε ο μεγάλος λιμός όταν το Κόμμα κρατικοποίησε όλη τη γη και προσπάθησε να ελέγξει κεντρικά την αγροτική παραγωγή, με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν τεράστιες ελλείψεις σε τρόφιμα και να πεθάνουν δεκάδες εκατομμύρια άνθρωποι από την πείνα. Το προσδόκιμο ζωής στην Κίνα το 1958 ήταν τα 50 χρόνια και το 1960 είχε πάει στα 30. Η χώρα αυτοκτονούσε λιμοκτονώντας. Το 1/3 όσων γεννήθηκαν κατά το "μεγάλο άλμα εμπρός" δεν επιβίωσαν. Το μεγαλύτερο πρόβλημα δεν ήταν η ίδια η πολιτική απόφαση, που ήταν κραυγαλέα λανθασμένη, αλλά η απολυταρχική δομή του πολιτικού συστήματος, που δεν επέτρεπε δικλείδες ασφαλείας και ελέγχου, και η έλλειψη καλής πληροφόρησης από το τι συνέβαινε πραγματικά στην επαρχία. Σήμερα η Κίνα έχει ένα εξίσου απολυταρχικό καθεστώς, αλλά, όπως γράφει και ο νομπελίστας Άνγκους Ντίτον στο "The Great Escape", "κανείς δεν μπορεί να φανταστεί ότι ένας τέτοιος λιμός θα μπορούσε να συμβεί στην Κίνα σήμερα" (χρήσιμο και για ένα κείμενο για την αποκέντρωση).

"Μερικές φορές τα οφέλη μιας πολιτικής απόφασης δεν είναι προφανή. Συχνά δυσκολευόμαστε να καταλάβουμε αν μια πολιτική απόφαση άλλαξε το οτιδήποτε. Αλλά οι καταστροφικές συνέπειες κακών πολιτικών αποφάσεων μπορεί να είναι τραγικά προφανείς".

Ένα πρόβλημα με τις έρευνες κοινής γνώμης: η μετάφραση των ερωτήσεων σε άλλες γλώσσες δεν σημαίνει πάντα το ίδιο πράγμα. Οι αμερικανοί χρησιμοποιούν το "happy" συνέχεια, πολύ περισσότερο από ό,τι οι Γάλλοι το heureux ή οι ασιάτες, που δεν συνηθίζουν να εκφράζουν το αν είναι χαρούμενοι ή όχι.

Στις έρευνες περί ευτυχίας η Ρωσία και οι χώρες της ανατολικής Ευρώπης τα πηγαίνουν πάρα πολύ άσχημα. Χρήσιμη είναι η έρευνα Gallup World Poll στην οποία τους ρωτάνε για τα συναισθήματα που ένιωσαν την προηγούμενη ημέρα.

Κοινωνία της αφθονίας δεν είναι αυτό που ζούμε σήμερα, που πρέπει να είμαστε κάπου να κάνουμε κάτι για να μπορούμε μετά να φάμε και να ζήσουμε προστατευμένοι από τα φυσικά φαινόμενα. Κοινωνία της αφθονίας ήταν οι ομάδες κυνηγών και τροφοσυλλεκτών εκεί που σήμερα είναι η αμερικανική δύση ή εκεί που είναι η χώρα που αποκαλούμε Αυστραλία, πριν από δέκα χιλιάδες χρόνια. Τότε το μόνο που έκαναν ήταν να μαζεύουν φρούτα και να σκοτώνουν τα μεγάλα, αργοκίνητα θηλαστικά ή πτηνά που ζούσαν ανάμεσά τους. Έτρωγαν όσο ήθελαν και δεν έκαναν τίποτε άλλο όλη μέρα. Τότε δεν υπήρχαν ανισότητες. Επαναλαμβάνει και το θέμα του Χαράρι που αυτή η κατάσταση τρυφηλότητας αντικαταστάθηκε με την σκληρή ζωή της αγροτικής παραγωγής. Η αγροτική παραγωγή προσέφερε την αποθήκευση της τροφής με τη μορφή των αποθηκών ή των ζώων. Αλλά μια πολύ δυσκολότερη, χειρότερη ζωή.

Στη σελίδα 108 αναφέρεται στην καταστροφή που έχει φέρει η επιδημία του AIDS στην Αφρική, την κλίμακα της οποίας δεν συνειδητοποιούμε επαρκώς. Στη Μποτσουάνα που είχε προσδόκιμο ζωής 64 χρόνια, μια από τις πιο ανεπτυγμένες χώρες της Αφρικής, το προσδόκιμο έπεσε ξανά στα 49 την πενταετία 2000-2005. Στη Ζιμπάμπουε το προσδόκιμο το 2010 ήταν χαμηλότερο από ό,τι το 1950.

Το κάπνισμα στις ΗΠΑ άρχισε να μειώνεται με τη δημοσίευση της έκθεσης "Report on the health consequences of smoking" το 1964 από τον surgeon general Λούθερ Τέρι. Η πρώτη ερώτηση που το έκαναν στη συνέντευξη τύπου ήταν "εσείς καπνίζετε" στην οποία απάντησε "όχι". "Πότε το κόψατε;" τον ρώτησαν. Απάντησε: "πριν από 20 λεπτά". Η κατανάλωση τσιγάρων στις ΗΠΑ κορυφώθηκε τη δεκαετία του 1960, όταν το 40% κάπνιζαν. Έκτοτε μειώνεται. Το κάπνισμα είναι βλαβερό, λέει, αλλά έχει και ευχάριστες συνέπειες -κάτι που δεν ισχύει για τον καρκίνο ή τη βουβωνική πανώλη.

Αναφέρει για το θέμα του ΑΕΠ, το οποίο υπολογίζει δραστηριότητες που δεν υποδηλώνουν ευημερία και ευτυχία (πχ την κατασκευή φυλακών ή τον καθαρισμό περιβαλλοντικής μόλυνσης) αλλά όχι δραστηριότητες θετικές και σημαντικές, όπως ό,τι κάνουν οι άνθρωποι που μένουν στο σπίτι τους ή διαδικασίες ευχαρίστησης και ψυχαγωγίας που δεν έχουν κόστος. Αν μια γυναίκα ασχολείται με το σπίτι της και φροντίζει την οικογένειά της δεν μετριέται στο ΑΕΠ -αλλά αν δουλεύει ως καθαρίστρια ή μαγείρισσα σε ένα άλλο σπίτι και φροντίζει μια άλλη οικογένεια, μετριέται, γιατί πληρώνεται. Οι Γάλλοι πηγαίνουν περισσότερες διακοπές από τους Αμερικάνους, οπότε παράγουν λιγότερο, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι είναι σε χειρότερη κατάσταση. Το ίντερνετ προσφέρει ψυχαγωγία με πολύ χαμηλό κόστος -ακόμα και δωρεάν- και αυτό καταγράφεται ελάχιστα στο ΑΕΠ. Η οικονομική ανάπτυξη είναι βεβαίως εξαιρετικά ωφέλιμη (αναφέρει τους λόγους στη σελίδα 174) αλλά δεν είναι απευθείας συνδεδεμένη με την ευτυχία.

Έχει αλλάξει το ποιοι είναι οι πλούσιοι. Οι παλιοί έβγαζαν λεφτά από το κεφάλαιο που είχαν ήδη (από κληρονομιές, τίτλους ευγενείας ή άλλες πηγές) -οι Πικετί και Σάεζ τους αποκαλούν coupon clippers, γιατί έβγαζαν τα περισσότερα λεφτά τους από μερίσματα και τόκους. Αντικαταστάθηκαν από CEOs, hedge fund managers και τραπεζίτες που βγάζουν τα λεφτά τους από μπόνους και μισθούς και stock options. Πλέον οι τόκοι και τα μερίσματα εξακολουθούν να είναι σημαντικά, αλλά πλέον δεν ανήκουν μόνο στους πλούσιους -ανήκουν και σε συνταξιοδοτικά funds.

Ο δικαστής Λούις Μπραντάις είχε πει ότι "οι ΗΠΑ μπορούν να έχουν δημοκρατία ή τον πλούτο συγκεντρωμένο σε λίγους -όχι και τα δύο".

Οι πλούσιοι δεν έχουν ανάγκη το κράτος (ούτε για παιδεία, ούτε για υγεία).

The Ultimate Resource του Τζούλιαν Σάιμον: λέει ότι ο σημαντικότερος πόρος δεν είναι ούτε η γη, ούτε οι φυσικές πηγές, αλλά οι άνθρωποι. Κάθε νέο στόμα είναι και ένας νέος εργαζόμενος, αλλά και ένα δημιουργικό μυαλό. Τα νέα μυαλά δεν είναι μόνο σημαντικά για τους ιδιοκτήτες τους, αλλά για όλη την ανθρωπότητα. "Περισσότερα παιδιά μπορεί να φέρνουν περισσότερα κόστη για άλλους (σχολεία, κλινικές) αλλά επιπλέον φέρνουν και νέες ιδέες και νέες λύσεις, που είναι η βάση της οικονομικής ανάπτυξης". ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ για άρθρα που έχουν να κάνουν με το ανθρώπινο δυναμικό και το μέλλον.

The post Σημειώσεις Από Το "The Great Escape" Του Άνγκους Ντίτον first appeared on θοδωρής γεωργακόπουλος.

(το παρακάτω γράμμα εστάλη στους συνδρομητές του νιουζλέτερ την 10η Δεκεμβρίου του 2021. Αν θέλετε κι εσείς να λαμβάνετε τέτοια γράμματα κάθε Παρασκευή, μπορείτε να γραφτείτε εδώ)

Η Ιστορία είναι ένα ενδιαφέρον πράγμα, και όχι μόνο επειδή μας προσφέρει εργαλεία, πρότυπα και μοτίβα για να προβλέψουμε τι θα γίνει παρακάτω. Είναι πολύ ενδιαφέρουσα και χρήσιμη κυρίως επειδή -σχεδόν αποκλειστικά έμμεσα- μας εξηγεί πώς και γιατί καταλήξαμε έτσι όπως είμαστε εδώ. Το είδος μας υπάρχει μόνο εδώ και λίγες χιλιάδες χρόνια, δεν έχει καν πλησιάσει κάποιο ικανοποιητικό στάδιο ωρίμανσης (αντίθετα με τα χταπόδια, ας πούμε, που έχουν αγγίξει την τελειότητα εδώ και εκατομμύρια χρόνια και έχουν μείνει εκεί) και έτσι η Ιστορία μας είναι μια ιστορία διαρκούς αλλαγής. Πολύ συναρπαστική. Γι' αυτό απολαμβάνω να διαβάζω ιστορικά βιβλία κάθε μορφής και είδους, από βιογραφίες σημαντικών προσωπικοτήτων μέχρι συνθετικές διεπιστημονικές αναλύσεις γεγονότων του παρελθόντος. 

Σήμερα εδώ θέλω να σας γράψω για τρία βιβλία τα οποία έχουν τρία σημαντικά κοινά χαρακτηριστικά: 1) κυκλοφόρησαν και τα τρία στα τέλη του 2021, 2) καταγράφουν γεγονότα της ελληνικής ιστορίας των τελευταίων 200 χρόνων και 3) δεν μπορώ να είμαι αντικειμενικός κριτής κανενός από αυτά. 

Εξαιτίας του "3" μπορείτε να αγνοήσετε τη θετική μου γνώμη και για τρία, αλλά σας προτρέπω να διαβάσετε παρακάτω επειδή γράφω και για πράγματα άλλα, όπως για το μεγάλο πρόβλημα που είναι τα μήτινγκς, για το πώς φαίνεται όταν έχει κανείς πάθος και την ατάκα που είπε ο Καραμανλής στον Κίσινγκερ.

1. "Τo πρώτο draft της Ιστορίας"

Αυτό είναι, λέει, η δημοσιογραφία, και το βιβλίο αυτό αποτελεί ένα καλό τεκμήριο. Πολλές φορές λέμε τι ωραίες που είναι κάτι μεγάλες δημοσιογραφικές έρευνες που έχουν κρατήσει έξι μήνες ή ένα χρόνο -ε, αυτό το βιβλίο περιλαμβάνει έρευνα από τα τελευταία 25 χρόνια. Το "Ένα Σκοτεινό Δωμάτιο" του Αλέξη Παπαχελά, που κυκλοφορεί από το Μεταίχμιο, λέει την ιστορία της χούντας των συνταγματαρχών από το 1967 μέχρι την καταστροφή της Κύπρου, το 1974.

Αξίζει να τονίσουμε κάτι λεπτό αλλά σημαντικό εδώ: την ιστορία αυτή δεν τη λέει ο συγγραφέας. Ο συγγραφέας απλά μεταφέρει όσα βρήκε στις πηγές και όσα του είπαν οι άνθρωποι που έζησαν -ή ήξεραν αυτούς που έζησαν- όσα συνέβησαν. Έχει μιλήσει με τους πάντες -τους πάντες- από τη χήρα του Ιωάννίδη μέχρι τους κατασκόπους της CIA κι από στελέχη της χούντας μέχρι το Χένρι Κίσινγκερ. Οι δε πηγές υπάρχουν διαθέσιμες ακόμα και ως οπτικοακουστικό υλικό, με 22 QR codes διάσπαρτα στο βιβλίο. Ως "πρώτο draft" είναι εξαιρετικά ενδελεχές και πλήρες -μάλλον η "Ιστορία" είναι που θα ανατρέχει σε αυτό, στο μέλλον. Από την ίδια την ιστορία που λέει, δε, δύο πράγματα έμαθα κυρίως: ότι το παρελθόν είναι μια σούπα και ότι το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζει η Ελλάδα είναι τα μήτινγκς. 

Όσον αφορά το πρώτο: το βιβλίο είναι γεμάτο με πράγματα που δεν γνώριζα για την περίοδο της χούντας, ή πράγματα που κάποτε είχα ακούσει αλλά που δεν θυμόμουν καθόλου. Για όσους από εμάς γεννήθηκαν μετά από το τέλος της χούντας, πολλά από τα γεγονότα της εποχής εκείνης έμειναν τυλιγμένα στην αχλή εθνικών ταμπού και μιας "too soon" φοβικότητας. Αν και όλοι ξέραμε ότι το Πολυτεχνείο έριξε μια χούντα για να έρθει μια άλλη, ελάχιστα ξέραμε για τον πραγματικό ρόλο του αμερικανικού παράγοντα, για το γιατί και πώς θέριεψε ο αντιαμερικανισμός το 1974 ειδικά, ή για την πρώτη περίοδο αμέσως μετά την επάνοδο του Κωνσταντίνου Καραμανλή, που ανέλαβε να κυβερνήσει -και να γλιτώσει την Ελλάδα από έναν ελληνοτουρκικό πόλεμο- χωρίς να έχει εκλεγεί από κανέναν.  

Το βιβλίο δίνει πλούσιες απαντήσεις ειδικά για τον πραγματικό ρόλο που έπαιζαν οι Αμερικανοί εκείνη την εποχή (μια καταγραφή που καταρρίπτει αποφασιστικά διάφορους σχετικούς μύθους) και αφηγείται και πολλές ιστορίες ελάχιστα γνωστές, όπως το ότι κατά τη διάρκεια των εχθροπραξιών το καλοκαίρι του '74  η τουρκική αεροπορία βύθισε ελληνικά πλοία με πολλά θύματα -ή έτσι νόμιζαν τουλάχιστον, γιατί σύντομα αποδείχτηκε ότι είχαν βυθίσει δικά τους σκάφη, συμπεριλαμβανομένου ενός αντιτορπιλικού, κατά λάθος. Επίσης, δεν ήξερα ότι στο ίδιο διάστημα ένα ελληνικό F-5A κατέρριψε ένα τουρκικό F-102 που παραβίαζε τον ελληνικό εναέριο χώρο πάνω από τον Άγιο Ευστράτιο, ενώ στη συμπλοκή αυτή έπεσε κι άλλο ένα τουρκικό F-102, που δεν κατάφερε να επιστρέψει στη βάση του.

Κράτησα επίσης αυτή τη φανταστική στιχομυθία προς το τέλος του βιβλίου (και της κρίσης στην Κύπρο), η οποία θα έπρεπε να διδάσκεται στα σχολεία: 

ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΦΟΡΝΤ: Θέλουμε την Ελλάδα πίσω στη Συμμαχία.
ΚΑΡΑΜΑΝΛΗΣ: Είμαι υπέρ της Συμμαχίας. Είμαι ο πιο φιλοδυτικός πολιτικός στη χώρα μου.
ΚΙΣΙΝΓΚΕΡ: Πάντοτε σας θαυμάζαμε για τη μεγάλη σας ηγετικότητα.
ΚΑΡΑΜΑΝΛΗΣ: Αυτό έχει κάνει ζημιά στην πολιτική μου καριέρα.

Αυτό ήταν το ένα: ότι δηλαδή αυτό που έχουμε στο μυαλό μας ως "Ιστορία" είναι μια θολή σαλάτα από γενικές αποφάνσεις για γεγονότα που συνολικά δίνουν μια απλοποιημένη εικόνα για το τι ήταν το παρελθόν, για το τι συνέβη πραγματικά. Βιβλία πλούσια τεκμηριωμένα σαν αυτό ξεδιαλύνουν την θολούρα και κάνουν το παρελθόν να φαίνεται πιο αληθινό, περίπλοκο, "βρώμικο" και τρισδιάστατο, σχεδόν όπως ήταν ως παρόν. 

Όσο για το δεύτερο: το πιο κομβικό κομμάτι του βιβλίου αυτού είναι η απομαγνητοφώνηση μεγάλου μέρους του κρίσιμου πολεμικού συμβουλίου της 20ης Ιουλίου του 1974, το πρωί της εισβολής των Τούρκων στην Κύπρο. Το απόσπασμα αυτό, που αποκαλύπτεται για πρώτη φορά, καλύπτει τις σελίδες 369 - 395 (υπάρχει και το σχετικό QR code) και καταγράφει ακριβώς τι είπε ο καθένας από τους συμμετέχοντες στο κρίσιμο μήτινγκ, από τον πρόεδρο της "δημοκρατίας" Φαίδωνα Γκιζίκη και τους αρχηγούς των όπλων μέχρι τον "αόρατο" δικτάτορα Δημήτρη Ιωαννίδη. Η ανάγνωση της συζήτησης αυτών των ανθρώπων που, την ώρα που οι Τούρκοι έμπαιναν στην Κύπρο, έπρεπε να αποφασίσουν πώς θα αντιδράσει η χώρα, μου προκάλεσε αναστάτωση στα όρια του πανικού. Γιατί εκείνες τις κρίσιμες ώρες είδα στον τρόπο που μιλούσαν και τοποθετούνταν (πρέπει να ήταν πάνω από δεκαπέντε άτομα, με επτά-οκτώ να παίρνουν πιο συχνά το λόγο) όλες τις γνώριμες παθογένειες που συναντάμε στα ελληνικά μήτινγκ. 

Αυτό που δεν υπάρχει ξεκάθαρη, κατανοητή από όλους ατζέντα. 
Αυτό που πετάγονται από θέμα σε θέμα ανάλογα με ό,τι θυμηθεί ο καθένας. 
Αυτό που δεν υπάρχει ξεκάθαρος στόχος, ένα προσυμφωνημένο καταληκτικό σημείο προς το οποίο πρέπει να πάει η συζήτηση. 
H χύμα, ασυντόνιστη συζήτηση, στην οποία ο καθένας πετάει ό,τι του καπνίσει μόλις το σκεφτεί, χωρίς σειρά, χωρίς επεξεργασία όσων ακούγονται, χωρίς ανατροφοδότηση και εμβάθυνση ("να αποσύρουμε τους προξένους!" πέταγε ο ένας, "να κηρύξουμε επιστράτευση!" φώναζε ο άλλος και τελικά κανένας δεν πήγαινε καμία σκέψη στο δια ταύτα). 

Το τραγελαφικό αυτό μήτινγκ, πέρα από την προφανή ανεπάρκεια των συμμετεχόντων να ανταποκριθούν σε μια τεράστια πολιτική πρόκληση, μου θύμισε και κάτι άλλο, ευρύτερο: ότι οι περισσότεροι Έλληνες δεν ξέρουμε να συζητάμε. Να χρησιμοποιούμε τον ανθρώπινο λόγο για να πετύχουμε έναν αμοιβαία επωφελή στόχο. Δεν μπορούμε. Μονολογούμε ακανόνιστα, ο καθένας μόνος του, μαζί, χωρίς σκοπό, μέθοδο και πλαίσιο. Ο αχταρμάς των χουντικών μου θύμισε αέναα, ατέλειωτα μήτινγκς στα οποία έχω παγιδευτεί στη ζωή μου για "το μέλλον των περιοδικών" και άλλα ανούσια θέματα, ώρες ατέλειωτες χαμένες σε συζητήσεις που δεν οδηγούσαν πουθενά επειδή δεν ήταν φτιαγμένες για να οδηγήσουν πουθενά. 

(απαραίτητη παρένθεση: γιατί όμως χαρακτηρίζω αυτό το πρόβλημα "ελληνικό"; Επειδή κατάλαβα ότι υπάρχει και ότι είναι έντονο την πρώτη φορά που βρέθηκα σε επαγγελματικό μήτινγκ ξένης εταιρείας στο εξωτερικό (στον κλάδο μου) και ένιωσα ότι έχω βρεθεί σε έναν άλλο πλανήτη αποτελεσματικότητας, σαφήνειας, σοβαρότητας, υπευθυνότητας, σεβασμού (στον άλλο και στο χρόνο του άλλου) και αλλεργίας στη μπουρδολογία και την κενολογία. Αντιλαμβάνομαι ότι μπορεί το πρόβλημα να υπάρχει και σε άλλες χώρες, ωστόσο). 

Και κάτι άλλο, τελευταίο. Μέσα από εκείνο το απόσπασμα αλλά και από πολυάριθμα άλλα στο βιβλίο γίνεται σαφές ότι τα στελέχη της χούντας ποιοτικά κυμαίνονταν από άνθρωποι ασήμαντοι και περιορισμένης αντίληψης μέχρι άτομα κραυγαλέα ανίκανα και ανισόρροπα. Να πούμε εδώ ότι αυτά τα λέω εγώ. Σε κανένα σημείο του κειμένου δεν υπάρχουν τέτοιοι ή άλλοι χαρακτηρισμοί ή αξιολογήσεις, γενικότερα -μόνο καταγράφεται όσα έχουν πει και έχουν κάνει όλοι αυτοί και από αυτά μόνο όσα είναι επιβεβαιωμένα και διπλοτσεκαρισμένα. Το συμπέρασμα το βγάζει ο αναγνώστης διαβάζοντας το τι λένε και το πώς αντιδρούν σε καταστάσεις και γεγονότα και το συμπέρασμα είναι κρυστάλλινο και ξεκάθαρο: οι άνθρωποι αυτοί, που έκαναν τη χούντα στην Ελλάδα και που ουσιαστικά προκάλεσαν την διχοτόμηση της Κύπρου, ήταν βλαμμένοι. 

2. Όταν κάτι σου αρέσει πάρα πάρα πολύ

Το δεύτερο βιβλίο είναι "Ο Ενδοξότερος Αγώνας" του καθηγητή του ΕΚΠΑ Αριστείδη Χατζή που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος. Αυτό το βιβλίο δεν το έχω παραλάβει ακόμη (γι' αυτό δεν το έχω βγάλει φωτογραφία), αλλά διάβασα ένα σχεδόν τελικό draft πριν από λίγους μήνες και διαμόρφωσα αμέσως άποψη και έβγαλα αμέσως συμπέρασμα. Και το συμπέρασμα είναι ότι: το πάθος φαίνεται. 

Όταν κάποια ή κάποιος ασχολείται με κάτι που το γουστάρει πολύ και το απολαμβάνει με λύσσα, φαίνεται. Είναι προφανές στο αποτέλεσμα του όποιου "κάτι", αν αυτό είναι με οποιονδήποτε τρόπο εξωστρεφές. Ο καθηγητής του ΕΣΠΑ Άρης Χατζής δεν είναι ιστορικός και, αν και έκανε κανονικά τη δουλειά του ιστορικού ανατρέχοντας στις πλούσιες πηγές για την Επανάσταση του '21 (το βιβλίο καλύπτει όσα έγιναν περίπου μέχρι τα τέλη του 1823) και για όσους έπαιξαν ρόλο σε αυτή, δεν γράφει όπως οι περισσότεροι ιστορικοί. Αντίθετα, λέει την ανθρώπινη ιστορία των πρωταγωνιστών, από τη Μαίρη Σέλεϊ μέχρι το Μαυροκορδάτο και τον Κολοκοτρώνη, όχι μόνο αναφέροντας πού πήγαν και τι έκαναν σε σχέση με την Επανάσταση (ημερομηνίες μαχών, αριθμούς θυμάτων, "ιστορία") αλλά περιγράφοντας με λεπτομέρειες τη ζωή τους, στοιχεία του πρότερου βίου τους, τις συνθήκες μέσα στις οποίες κινούνταν, τα προβλήματά τους, τις ιδιαιτερότητές τους.

Και αυτό το βιβλίο είναι γεμάτο με εκπλήξεις, μικρές και μεγάλες ιστορίες από την εποχή της δημιουργίας του νέου κράτους που είναι σήμερα ελάχιστα γνωστές, ενώ καταρρίπτει και διάφορους μύθους. Αυτό που ξεχειλίζει από τις σελίδες, όμως, είναι το πάθος. Η αγάπη του συγγραφέα γι' αυτή τη δουλειά, για την διαδικασία της εξαγωγής αυτών των ζωντανών ιστοριών που έζησαν αυτοί οι ζωντανοί χαρακτήρες από τις πηγές. Διαβάζεις αυτό το κείμενο και καταλαβαίνεις ότι αυτός που το έγραψε είχε τρομερή όρεξη, μεράκι και ενθουσιασμό γι' αυτό που έκανε. Κι αυτό είναι κάτι το μεταδοτικό.

3. Εδώ δεν έχω ευφάνταστο τίτλο, γιατί το τρίτο βιβλίο είναι το δικό μας και δε μου έρχεται κάτι ταυτόχρονα έξυπνο και αυτοσαρκαστικό για να βάλω

Αυτό το βιβλίο το παλεύαμε δυο χρόνια. Από τότε που το σκεφτήκαμε ως ένα από τα πράγματα που θα μπορούσαμε να κάνουμε για τα 200 χρόνια από την έναρξη της Επανάστασης μεσολάβησαν πολλά στάδια, όπως η επιλογή των μεταρρυθμίσεων, η επιλογή των συγγραφέων, η συνεργασία μαζί τους, η επιμέλεια των κειμένων και, α, ναι, μια παγκόσμια πανδημία. 

Αλλά τώρα, επιτέλους, νάτο. Στην εκπνοή του εορταστικού 2021, με ωραίο σκληρό εξώφυλλο (με μια φωτογραφία του Γιώργη Γερόλυμπου από το γιαπί του ΚΠΙΣΝ), οι "10 Μεταρρυθμίσεις που άλλαξαν την Ελλάδα" φτάνουν στα καλά βιβλιοπωλεία, τα τούβλινα και τα online. Είναι από το είδος των βιβλίων που σου λένε πολλές ιστορίες με διαφορετικά θέματα αλλά με έναν ιστό που τις συνδέει, κι ο ρόλος σας εσάς ως αναγνώστες και αναγνώστριες είναι να τον βρείτε και να το ξεδιπλώσετε. Αν σας ενδιαφέρει η ιστορία, η πολιτική, η πολιτική ιστορία και το ερώτημα "γιατί είμαστε όπως είμαστε, οι Έλληνες;" τότε νομίζω ότι θα το βρείτε ενδιαφέρον. 

Μπορείτε να διαβάσετε λίγα λόγια για το βιβλίο εδώ, να διαβάσετε την εισαγωγή που έγραψα εδώ και να το παραγγείλετε, αν θέλετε, εδώ.

The post Η Ιστορία, Το Πάθος Και Η Κατάρα Των Μήτινγκς first appeared on θοδωρής γεωργακόπουλος.

Στο newsletter της Παρασκευής, 26 Μαρτίου 2021 έγραψα, επιτέλους, κάτι που σκόπευα πολύ καιρό πριν να γράψω στους συνδρομητές μου: μερικά πράγματα για τα NFTs, αυτά τα συλλεκτικά ψηφιακά αρχεία που πωλούνται για χιλιάδες ή για εκατομμύρια ευρώ και τα αναφέρουν πότε πότε στις ειδήσεις. Για να μάθω πρώτα εγώ ο ίδιος τι είναι και πώς λειτουργούν, έκανα μια απόπειρα να φτιάξω ένα (κάτι που κάνω συχνά όποτε θέλω να μάθω κάτι καινούργιο). Οπότε έβαλα ένα ακυκλοφόρητο διήγημά μου σε ένα NFT, το οποίο μπορεί όποιος θέλει να κάνει bid μέχρι την Παρασκευή για να το πάρει και να το διαβάσει. Παρακάτω σας βάζω ολόκληρο το σχετικό απόσπασμα από εκείνο το newsletter, στο οποίο μπορείτε να βρείτε πληροφορίες και λεπτομέρειες και, κυρίως, την απάντηση στην ερώτηση:

1. Τι είναι τα NFT 

"Πιθανότατα ξέρετε ήδη ότι υπάρχουν αυτά τα πράγματα κάπου “στο ίντερνετ” και κάποιοι κάτι τα κάνουν, και ότι κάτι τέτοια πουλιούνται για πολλά εκατομμύρια και τα γράφουν οι εφημερίδες και τα κανάλια. Αλλά υπάρχει λόγος για το ότι οι εφημερίδες και τα κανάλια δεν εξηγούν πουθενά κάτι πολύ σημαντικό και κρίσιμο: τι στον Στιβτζομπς είναι αυτά τα ρημάδια τα NFT. Κι ο λόγος είναι ότι είναι πολύ δύσκολο να τα εξηγήσεις, σα τη σκοτεινή ύλη ή τις μαύρες τρύπες, ας πούμε, ή σαν το blockchain. Μάλιστα, ακριβώς σαν το blockchain. Εδώ τώρα θα κάνω μιαν απόπειρα η οποία θα αποτύχει, αλλά τουλάχιστο θα είναι σύντομη.

Το λοιπόν, φανταστείτε το NFT (σημαίνει: non-fungible token, αλλά δεν έχει σημασία) σαν ένα ψηφιακό αρχείο. Μια φωτογραφία jpg, ας πούμε, ή ένα βιντεάκι mp4. Μόνο που αυτό το αρχείο είναι “μαρκαρισμένο”: έχει καταγραφεί σε μια λίστα αρχείων, με τρόπο ανεξίτηλο και αναγνωρισμένο από οποιονδήποτε έχει πρόσβαση σε αυτή τη λίστα. Δεν μπορεί να το πειράξει ή να το αλλοιώσει κανείς, ενώ η μόνη που μπορεί να το σβήσει είναι η ιδιοκτήτριά του. Κάτι άλλο που μπορεί να κάνει αυτή: να το μεταβιβάσει σε κάποιον άλλο. Αυτή η λίστα είναι το blockchain και αυτός που ελέγχει ότι γράφεται και σβήνεται πάνω της είναι ο κανένας. Ή, συγκεκριμένα, είναι όλοι. Είναι μια αποκεντρωμένη λίστα, στην οποία όλα τα σβήσε/γράψε γίνονται σχεδόν δημοσίως και οι αλλαγές κατοχυρώνονται αντικειμενικά από “σχεδόν το σύνολο”. Σε αυτήν τη λίστα, το κάθε ένα στοιχείο/αρχείο NFT είναι σαν ένα κρυπτονόμισμα, βασικά, αλλά μοναδιαίο και ξεχωριστό από τα υπόλοιπα. 

Αντιλαμβάνομαι ότι αυτές είναι λέξεις που δεν βγάζουν απολύτως κανένα νόημα. Τις διαβάζει κανείς και καταλαβαίνει ότι έχουν χαρακτήρα μεταφορικό, ότι περιγράφουν κάτι που είναι σαν κάτι άλλο, αλλά δεν εξηγούν καθόλου τι είναι αυτό το κάτι άλλο. Τι είναι το “blockchain”; Γραμμές κώδικα; Αποθηκευμένες κάπου; Και πώς φτιάχνεται “η λίστα”; Και πώς μοιάζει; Ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα στον κόσμο μας είναι το ότι οι περισσότεροι προγραμματιστές (και οι φυσικοί, και οι μαθηματικοί) δεν μπορούν να επικοινωνήσουν τις έννοιες και τα concepts με τα οποία δουλεύουν στην κανονική ανθρώπινη γλώσσα. Μερικές φορές νομίζουν ότι το κάνουν, αλλά κάνουν λάθος. Διαβάστε ας πούμε αυτό εδώ το κείμενο, που κάποιοι ειδικοί το έχουν γράψει ειδικά “με απλά λόγια” για “τον πολύ κόσμο”. Εκεί που εξηγεί πώς “το πρότυπο ERC721 άνοιξε το δρόμο για τη δημιουργία ενός οικοσυστήματος ψηφιακού content” είναι μαγευτικό. Υπάρχει ένα χάσμα ανάμεσα στους ανθρώπους που καταλαβαίνουν κάποια συγκεκριμένα, πολύ περίπλοκα πράγματα, και στους υπόλοιπους. Χάσμα αγεφύρωτο, φοβάμαι.

Τέλος πάντων, τα NFT το λοιπόν είναι ψηφιακά αρχεία τα οποία είναι μοναδικά. Αντίθετα με ό,τι κατά κανόνα συμβαίνει στο ίντερνετ, όπου αντιγράφονται τα πάντα, η μοναδικότητά τους μπορεί να τεκμηριωθεί από μια ανεξάρτητη μα αποκεντρωμένη “αρχή”. Δηλαδή, μπορεί κάποιος να τα αντιγράψει και να φτιάξει ένα άλλο αρχείο, αποθηκευμένο σε κάποιον υπολογιστή ή στο cloud -μια εικόνα αντιγράφεται πανεύκολα, άλλωστε- αλλά εκείνο το πρώτο, το ορίτζιναλ το συγκεκριμένο αρχείο είναι καταγεγραμμένο στο blockchain ως μοναδικό, κι αυτό δεν αλλάζει.

Που, βέβαια, κι αυτά είναι λόγια που δε βγάζουν ιδιαίτερο νόημα. Πώς να το εξηγήσει κανείς καλύτερα; Με παραδείγματα. 

2. Πώς χρησιμοποιούνται στον πραγματικό κόσμο 

Το καλύτερο παράδειγμα χρήσης των NFTs δεν είναι τόσο τα έργα τέχνης ή τα memes που πότε πότε διαβάζετε ότι πωλούνται για εκατομμύρια στις ειδήσεις, αλλά το NBA Top Shot. Αυτό είναι ένα eshop για NFT συγκεκριμένου είδους που έχει φτιάξει το NBA σε συνεργασία με μια εταιρεία που λέγεται Dapper. Το μόνο πράγμα που πουλάει αυτό το eshop είναι μικρά βιντεάκια που δείχνουν φάσεις από το NBA. Βεβαίως, κάθε ένα από αυτά τα βιντεάκια δεν είναι ένα σκέτο αρχείο, αλλά ένα NFT. Μολονότι τις ίδιες φάσεις μπορεί κανείς να τις βρει στο YouTube και να τις δει όποτε θέλει, ως NFT αυτά τα συγκεκριμένα αρχεία έχουν το επιπλέον χαρακτηριστικό της αυθεντικότητας και της σπανιότητας. Βγάζουν, ας πούμε, ένα κάρφωμα του Γιάννη Αντετοκούνμπο σε 100 μοναδικά, αριθμημένα αντίτυπα και όποιος θέλει τα αγοράζει. Αν και οποισδήποτε μπορεί να δει το κάρφωμα αυτό σε άλλα online μέρη, μόνο 100 χρήστες γραμμένοι στο Top Shot μπορούν να “έχουν” το συγκεκριμένο NFT, και να το βάλουν στη συλλογή τους ή να το πουλήσουν σε άλλους. Σας θυμίζει κάτι το concept; Ακριβώς: τα χαρτάκια με ποδοσφαιριστές Panini που είχαμε παλιά, ή οι κάρτες Πόκεμον που μάζευαν τα παιδιά αργότερα.

Να σημειώσω εδώ ότι όλοι οι κάποιας ηλικίας άνθρωποι παραδέχονται πως στα παιδικά τους χρόνια μάζευαν χαρτάκια με ποδοσφαιριστές -και, εγώ, πράγματι, μάζευα σε κάθε Μουντιάλ-, αλλά πολλοί της ηλικίας μας κρύβουν ότι εκείνα δεν ήταν τα μόνα. Σαράντα χρόνια μετά θυμάμαι ακόμα πόσα χαρτάκια μου έλειπαν για να συμπληρώσω το άλμπουμ “Χάιντι”. Τρία. Αργότερα, το απόλυτο ναδίρ (ή μήπως ζενίθ) των χρόνων του δημοτικού ήταν τα χαρτάκια “Καρολάιν”, όπου "Καρολάιν" η πρωταγωνίστρια της σαπουνόπερας “Τόλμη και Γοητεία” -ή της  “Σάντα Μπάρμπαρα”, αυτό δεν το θυμάμαι πια. Αργότερα ήρθαν άλλες παρόμοιες μόδες, βεβαίως, άλλα χαρτάκια αντάλλαζαν τα παιδάκια στα ζαχαροπλαστεία και τις δισκοθήκες, ή όπου αλλού πηγαίναν για ν' ανταλλάζουν τα χαρτάκια.

Τέλος πάντων, τα NFT είναι το ίδιο πράγμα. Τα φτηνιάρικα αυτοκόλλητα χαρτάκια καθαυτά δεν είχαν καμία αξία -και οι φωτογραφίες απάνω τους ήταν επίσης αδιάφορες και άχρηστες, αλλά η σπανιότητα και το χόμπι της συλλογής ήταν όλο το νόημα. Η αξία δεν προερχόταν από τα αντικείμενα καθαυτά, αλλά από την συλλογική απόφαση όσων τα μάζευαν ότι, όντως, έχουν αξία. Γιατί μια απόφαση ήταν. Μια φαντασίωση, μια πλάνη. Τα σπάνια χαρτάκια είχαν κάποια αξία επειδή εμείς αποφασίζαμε όλοι μαζί ότι είχαν αξία. Θέλω να πω, χαρτάκια “Καρολάιν”.  Και με τα συλλεκτικά NFT του Top Shot η προσέγγιση είναι η ίδια.

Και στο χώρο της τέχνης, δε, υπάρχει μια απόλυτη αναλογία με τον πραγματικό κόσμο. Τα NFT εξασφαλίζουν την αυθεντικότητα και τη σπανιότητα του έργου (οποιουδήποτε ψηφιακού αρχείου αυτοαποκαλείται “έργο”, έστω), ότι δηλαδή το έφτιαξε αυτός που το ανέβασε στο blockchain, και ότι υπάρχει συγκεκριμένος, πεπερασμένος αριθμός αυθεντικών αντιτύπων. Ο μηχανισμός δεν είναι  ο ίδιος με αυτόν των συλλεκτικών καρτών Πόκεμον, αλλά και πάλι πρόκειται για μια αντανάκλαση ενός μηχανισμού που υπάρχει και λειτουργεί στον πραγματικό, “φυσικό” κόσμο. 

Κι αυτή είναι όλη η ουσία του θέματος.

Παρακολουθώ τα κρυπτονομίσματα και τη συζήτηση περί blockchain εδώ και χρόνια και μέχρι τώρα δεν είχα βρει πραγματικά καμία αληθινή εφαρμογή αυτής της τεχνολογίας που να κάνει στον πραγματικό κόσμο κάτι έστω και λίγο καλύτερα από ό,τι γινόταν πριν. Τα κρυπτονομίσματα που υπάρχουν ως τώρα είναι, προφανώς, αδύνατο να χρησιμοποιηθούν ως νομίσματα, και προς το παρόν λειτουργούν ως εργαλείο σπέκουλας και παραγωγής πλούτου από το τίποτα -ή, μάλλον, όχι από το τίποτα: από την σκέτη κατανάλωση ενέργειας σε αδιανόητες ποσότητες και την κοινή απόφαση πολλών ότι κάτι ανύπαρκτο έχει αξία. Αυτό το “παραγωγής πλούτου από το σχεδόν τίποτα” δεν είναι εντελώς άνευ ουσίας. Τα Bitcoin που υπάρχουν (τρόπος του λέγειν) στον κόσμο μας έχουν συνολική αξία σχεδόν 1 τρισ. πια. Αν αυτή η κατάσταση συνεχιστεί (και πια πολλοί πολύ ισχυροί κι επιδραστικοί έχουν συμφέρον να συνεχιστεί) θα έρθει ο καιρός που θα φτάσουν σε μεγέθη με αληθινό αντίκτυπο στις οικονομίες. Πράγμα όχι απαραίτητα κακό (αλλά αυτό είναι μια άλλη, πολύ μεγάλη κουβέντα). Αλλά εκτός από αυτό το ρόλο, κατά τα άλλα δεν κάνουν τίποτε καλύτερα ή γρηγορότερα ή ασφαλέστερα ή αποδοτικότερα από ό,τι λύσεις που υπάρχουν ήδη. Και όλα τα άλλα προϊόντα ή τις υπηρεσίες στο blockchain που έχω ακούσει κατά καιρούς να περιγράφουν ζηλωτές του χώρου είναι αποκεντρωμένα κακέκτυπα διαδικασιών που γίνονται ήδη κατά κανόνα αποδοτικότερα, ταχύτερα, απλούστερα και ασφαλέστερα με άλλες τεχνολογίες.

Αλλά τα NFT κάνουν κάποια πράγματα αληθινά καλύτερα από ό,τι, ας πούμε, τα χαρτάκια Panini ή η κυκλοφορία αριθμημένων prints ενός φωτογράφου: το ότι υπάρχουν με ψηφιακή μορφή καταγεγραμμένα σε μια ασφαλή λίστα δίνει τη δυνατότητα για διάφορες επιπλέον εφαρμογές, όπως για παράδειγμα να έχουν πολλές, πρωτότυπες και διαφορετικές μορφές, να μεταπωλούνται πολύ εύκολα και, βεβαίως, κάτι το τρομερό: ο δημιουργός μπορεί να αμείβεται και κάθε φορά που ένα NFT μεταπωλείται.

Φανταστείτε ότι είστε ζωγράφος και πουλάτε έναν πίνακά σας σε μια γκαλερί. Όταν ο συλλέκτης που αγοράσει τον πίνακά σας τον ξαναπουλήσει για δεκαπλάσια χρήματα, εσείς δεν δικαιούστε τίποτε. Όταν όμως φτιάξετε ένα NFT, μπορείτε να βάλετε μέσα στον κώδικά του τον όρο ότι με κάθε μεταπώληση ένα ποσοστό θα φτάνει στο δικό σας ψηφιακό πορτοφόλι. Μάλιστα, στα περισσότερα marketplaces όπου φτιάχνονται NFTs σήμερα, αυτό είναι υποχρεωτικό. Πρόκειται για κάτι εξαιρετικά ενδιαφέρον για τους δημιουργούς, μια ευελιξία που μπορεί να αποτελεί επαρκή λόγο κάποιος να ασχοληθεί με αυτή την τεχνολογία από τώρα.

Βεβαίως, υπάρχουν και δύο βασικά προβλήματα.

Το πρώτο είναι κάτι ουσιαστικό. Το κίνητρό μου όταν μάζευα χαρτάκια Μουντιάλ (και Χάιντι) στην πρώτη δημοτικού ήταν απλό: ήθελα να κάνω συλλογή. Το κίνητρο των περισσότερων συλλεκτών τέχνης είναι πρώτα και κύρια το ότι θέλουν αυτά τα αντικείμενα, να τα έχουν και να τα κοιτάζουν. Όπως γράφει ο κύριος πάρα πολύ εύστοχα εδώ, το σημαντικότερο κίνητρο στην αγορά των NFT, ακόμα και στο κατάστημα του ΝΒΑ, είναι η σπέκουλα. Όχι η συλλογή: η επένδυση. Ο τύπος που αγόρασε το κάρφωμα του Λεμπρόν Τζέιμς με $208.000 ή ο άλλος που πήρε το GIF της Nyan Cat με $600.000 σχεδόν σίγουρα δεν τα πήραν για να τα κοιτάνε ή να τα δείχνουν στους φίλους τους, αλλά επειδή πιστεύουν ότι αύριο μεθαύριο κάποιος θα είναι πρόθυμος να δώσει περισσότερα. Από αυτή την άποψη το όλο θέμα όντως μοιάζει κάπως με φούσκα -τουλάχιστο στην τρέχουσα μορφή του.

Το δεύτερο είναι η δυσκολία. Το να φτιάξεις ένα NFT και να το πουλήσεις είναι ακόμα μια δύσκολη, στριφνή, ακριβή, αργή και εκνευριστική διαδικασία. Το ξέρω επειδή, όπως έχετε μαντέψει ήδη, το έκανα (θα πούμε παρακάτω τι έγινε). Δεν είναι σαν να ανεβάζεις ένα προϊόν στο eBay ή στο Amazon και να περιμένεις. Πρώτα απ’ όλα, τα NFT είναι προϊόντα τα οποία δεν αλλάζουν. Αν φτιάξετε ένα και κάνετε, ας πούμε, κανένα ορθογραφικό λάθος στην περιγραφή, από τη στιγμή που το δημιουργήσετε και καταγραφεί στο blockchain, πάει. Δεν αλλάζει. Επιπλέον, για να καταγραφεί ένα ψηφιακό αντικείμενο στη λίστα κοστίζει λεφτά -πολλά λεφτά. Ανάλογα με τη ζήτηση, μπορεί να σας κοστίσει 40-80 ευρώ το να ανεβάσετε σε μια αγορά, ένα κόστος που προέρχεται από τη διαδικασία της καταγραφής του αντικειμένου στο blockchain (το αποκαλούν αυτό το κόστος "gas" -βενζίνη). Και η όλη διαδικασία παίρνει χρόνο. Και γίνονται συχνά λάθη και συμβαίνουν συνέχεια κολλήματα. Κάθε φορά που κάνετε κάτι, πρέπει να επιβεβαιώνεται από το app όπου έχετε το wallet σας, πράγμα που συμβαίνει  αποτελεσματικά περίπου τις μισές φορές. Αν, δε, θέλετε να “κρύψετε” επιπλέον περιεχόμενο μέσα στο NFT σας, τότε θα πρέπει να ασχοληθείτε με ένα πράγμα που λέγεται IPFS, που είναι κάτι σαν παράλληλο ίντερνετ (κουράζομαι και μόνο που τα γράφω). Αν θέλετε να το σβήσετε, το ρημάδι, μαντέψτε τι πρέπει να κάνετε: να πληρώσετε “gas”. Είναι μια εμπειρία καθόλου φιλική και ευχάριστη για τα ψηφιακά δεδομένα του 2021, για τον τρόπο με τον οποίο έχουμε μάθει να δουλεύουμε, να δημιουργούμε και να καταναλώνουμε online. Κοινώς, τη σιχάθηκα.

Αλλά και το να αγοράσει κάποιος ένα NFT δεν είναι πάρα πολύ απλό. Στις περισσότερες περιπτώσεις η διαδικασία είναι σχετικά περίπλοκη, ειδικά για τους περισσότερους κανονικούς ανθρώπους που έχουν συνηθίσει να παραγγέλνουν πράγματα, να φτιάχνουν websites και να διαχειρίζονται τα τραπεζικά τους δάνεια με τρία ταπ στο κινητό. Έχουν, βεβαίως, βγει κάποια εργαλεία που κάνουν τη διαδικασία κάπως πιο υποφερτή, ενώ κάποια πιο προσεγμένα προϊόντα (όπως το Top Shot) είναι καλύτερα σχεδιασμένα, αλλά η πραγματικότητα παραμένει ότι για να μπείτε στη διαδικασία να αγοράσετε ένα NFT από κάποιο από τις άλλες ψηφιακές αγορές, πρέπει πρώτα να φτιάξετε ένα “πορτοφόλι” για κρυπτονομίσματα -εν προκειμένω για ένα που λέγεται Ethereum-, να αγοράσετε Ethereum με τα ευρώ σας και μετά να πάτε να κάνετε bid για ό,τι σας αρέσει σε κάποια από τις αγορές, αφότου πρώτα κάνετε login το πορτοφόλι σας στη συγκεκριμένη αγορά. Δεν είναι και βουνό, αλλά δεν είναι και απλό online shopping. Ή, μάλλον, ας τα δούμε πιο συγκεκριμένα: 

3. Πώς αγοράζει κάποιος ή κάποια ένα NFT; 

1. Πρώτα κατεβάζετε κάποιο app για κρυπτονομίσματα, ώστε να μπορέσετε να αγοράσετε  μερικά Ethereum (ΕΤΗ) για να τα ανταλλάξετε με NFT. Ή, αν προτιμάτε, για να τα κρατήσετε τα ETH μέχρι το Νοέμβριο που θα έχουν εξαπλασιαστεί σε αξία και μετά να τα πουλήσετε για να αγοράσετε αυτοκίνητο. Και μ’ αυτό δεν εννοώ ότι κάτι τέτοιο θα συμβεί, ή ότι τα κρυπτονομίσματα γενικά είναι σοφή επένδυση, αλλά ότι η φύση αυτής της αγοράς είναι τρεις λαλούν και δυο χορεύουν, τα πάντα ρει κι από την πόλη έρχομαι και στην κορφή όσο θέλεις βρόντα. Τρομερή αστάθεια και παλαβές διακυμάνσεις. Πέρυσι το Μάρτιο 1 ETH άξιζε 100 ευρώ. Σήμερα αξίζει 1400. Τέλος πάντων, ένα app-ψηφιακό “πορτοφόλι” θα το χρειαστείτε.
2. Ποιο πορτοφόλι; Μπορείτε να δοκιμάστε το Metamask το Rainbow ή το πιο παραδοσιακό Coinbase, το οποίο σας δίνει την ευκαιρία να αγοράσετε και κάτι πολύ πιο διάσημο, που όμως είναι άχρηστο για τα NFTs: Bitcoin. Αν χρησιμοποιήσετε το Coinbase θα χρειαστεί να κατεβάσετε και το app Coinbase Wallet, για να φυλάτε εκεί τα Ethereum που θα χρησιμοποιείτε για τα NFT. Το ίδιο το Coinbase δεν είναι πορτοφόλι (αλλά ας μην μπούμε εδώ σε αυτή τη συζήτηση).
3. Αφού φτιάξετε το πορτοφόλι σας, μπορείτε να αγοράσετε λίγα ΕΤΗ (μπορείτε να τα παίρνετε και σε κλάσματα, πχ 0,01 ΕΤΗ) με την πιστωτική σας κάρτα ή PayPal ή ανάλογα τις επιλογές που σας δίνει το κάθε app.
4. Στη συνέχεια, πηγαίνετε σε μια από τις αγορές που υπάρχουν για να δείτε τι υπάρχει. Το foundation.app είναι ένα φινετσάτο, το OpenSea και το Rarible έχουν διάφορα πράγματα. Αν θέλετε να μπείτε στο ΝΒΑ Top Shot, δε, θα πρέπει να φτιάξετε άλλο wallet, ειδικό, δικό τους. Εγώ δεν σας προτείνω να δοκιμάσετε τίποτε από αυτά. Βασικά, δεν έχω βρει ως τώρα ούτε ένα NFT που θα ήθελα να αγοράσω, έστω και ως σπέκουλα -αλλά βέβαια, εγώ δεν έχω καθόλου καλό αισθητήριο σε αυτά τα πράγματα- και οπωσδήποτε κανένα απολύτως που να μου πυροδοτήσει πάθος για συλλογή ανάλογο της αναζήτησης για τα τρία τελευταία χαρτάκια “Χάιντι” πριν από σαράντα χρόνια. Κι αυτός ήταν ένας λόγος που κάθισα και ασχολήθηκα κι έφτιαξα μερικά για να δω πως γίνεται, και πέταξα σε “gas” ΕΤΗ αξίας πολλών δεκάδων ευρώ δοκιμάζοντας και σιχτιρίζοντας, για να σκεφτώ πώς θα έμοιαζε ένα NFT που κάποιος σαν εμένα θα μπορούσε να θέλει. Ή κάποιοι σαν εσάς.
5. Που είναι και ο λόγος που καθισα και σας έγραψα οδηγίες για το πώς να φτιάξετε wallet και πώς να γίνετε ένας άνθρωπος με Ethereum στην κατοχή του.
6. Επειδή έφτιαξα αυτό.

4. Ένα διήγημα στα ελληνικά, σε NFT

Πριν από λίγα χρόνια έγραψα ένα διήγημα, το οποίο επρόκειτο να συμπεριληφθεί σε μια συλλογή. Η συλλογή δεν εκδόθηκε ποτέ, οπότε το διήγημα ξέμεινε αδιάβαστο κι ανέκδοτο μέσα στο δικό μου cloud. Μόνο ελάχιστοι ήξεραν την ύπαρξή του, κι ακόμα λιγότεροι το έχουν διαβάσει. Τώρα, αν θέλετε, μπορείτε να το αγοράσετε με τη μορφή NFT.

Το διήγημα λέει την ιστορία του Λαυρέντη, ο οποίος εργάζεται στο Αεροδρόμιο της Αθήνας και παθαίνει κάτι που δεν είναι ακριβώς ασθένεια, αλλά πάντως του αλλάζει τη ζωή δραματικά: μια μέρα, οι άνθρωποι που τον κοιτάζουν αρχίζουν να αναγνωρίζουν στο πρόσωπό του κάποιον άλλον, κάποιον που γνωρίζουν -ο καθένας και η καθεμία άλλον άνθρωπο, διαφορετικό. Είναι μια πολύ, πολύ περίεργη ιστορία. Πολύ διαφορετική από τα πράγματα που συνήθως σας γράφω. 

Στα πρακτικά της υπόθεσης, επειδή οι δυσλειτουργίες, τα κολλήματα και οι αποτυχίες (για να μην πούμε για τις δουλειές και τις ανάγκες της κανονικής ζωής) δεν μου άφησαν πολύ χρόνο, θα βρείτε το διήγημα με μια μορφή κάπως ακατέργαστη κι ασυνήθιστη. Είναι μια γιγάντια εικόνα PNG, ουσιαστικά, όχι και το ευκολότερο πράγμα στην ανάγνωση (καλύτερα, εσείς που θα το πάρετε, να το ανοίξετε σε μεγάλη οθόνη, και μετά να δώσετε λίγη προσοχή για να καταλάβετε πώς είναι η σειρά των σελίδων). Σίγουρα δεν είναι ο καλύτερος τρόπος αυτός να προσφέρει κάποιος γραπτό λόγο online. Αλλά, όπως αντιλαμβάνεστε, δεν έχει και πολλή σημασία. Πρόκειται για πείραμα. Κι αυτό είναι μέρος του πειράματος: να επισημάνουμε το τι έχει σημασία.

Για παράδειγμα, αν κάποιος ή κάποια θέλει οπωσδήποτε να τη διαβάσει την ιστορία, ίσως να υπάρχουν κι άλλοι τρόποι να τη βρει. Γιατί υπάρχουν. Πόση σημασία έχει να είστε η επίσημη, καταγεγραμμένη στο blockchain κάτοχος του πρώτου, μοναδικού αυθεντικού αρχείου αυτού του διηγήματος, αντί απλά να έχετε ένα PNG αντίγραφο με την ίδια ιστορία μέσα; Να ένα ερώτημα. Κι αν το κατέχετε αποκλειστικά, ποιες είναι οι πιθανότητες αυτό το αρχείο (το πρώτο ελληνικό κείμενο σε NFT;)  κάποτε να αποκτήσει μεγαλύτερη αξία; Έχει αυτό σημασία; 

Τέλος πάντων, όποια ή όποιος κάνει τον κόπο να περάσει το παραπάνω μαρτύριο για να κάνει το highest bid για το διήγημα αυτό μέχρι την Παρασκευή, 2 Απριλίου στις 23:59 ακριβώς, θα το πάρει. Ειδάλλως, θα κατέβει (UPDATE: Υπάρχουν ήδη bids). Δεν έχει όρια ή reserve prices, η όπως τα λένε εκεί πέρα, και ενδέχεται να υπάρχουν κι άλλες τεχνικές λεπτομέρειες που έχω αμελήσει, αλλά θα τα δούμε όλα αυτά στην πορεία (UPDATE: Να, ας πούμε έχει εμφανιστεί σε δύο διαφορετικά marketplaces, στο Rarible και στο OpenSea, με το ένα να μην βλέπει τα bids του άλλου).

Ζούμε μέσα σε μια πανδημία, σε έναν κόσμο αποτρελαμένο, πάλι καλά να λέμε που έχουμε την τεχνολογία να μας πετροβολάει με νέα ερεθίσματα για ανώφελο μα διδακτικό procrastination και διαλείμματα γόνιμης ξεγνοιασιάς".

Αυτό συνέβη, που λέτε, αν εσείς έχετε αμελήσει να γραφτείτε στο newsletter, μπορείτε να το κάνετε βάζοντας τη διεύθυνσή σας από κάτω:

The post Ένα Διήγημα Σε NFT first appeared on θοδωρής γεωργακόπουλος.

Την Πρωτοχρονιά του 2021 συμπληρώθηκαν 40 χρόνια από την ημέρα που η Ελλάδα έγινε μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τι έχει συμβεί έκτοτε; Θα σας πω. Αυτό είναι το πρώτο κεφάλαιο ενός βιβλίου για την ΕΕ. και την πραγματική επίπτωση της στις ζωές μας το οποίο δουλεύω (πολύ πολύ αργά) από το 2016. Υπολογίζω να το ολοκληρώσω το 2023. Εξιστορεί το πώς από την ώρα που ξυπνάμε μέχρι τη στιγμή που κοιμόμαστε, ό,τι βλέπουμε, αγγίζουμε και (σχεδόν) ό,τι κάνουμε έχει με κάποιον τρόπο προδιαγραφεί, χρηματοδοτηθεί ή επηρεαστεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Στο παρακάτω βίντεο μπορείτε και να με παρακολουθήσετε να σας το διαβάζω, αν αυτό είναι κάτι που προτιμάτε.

Σας ξυπνά το ξυπνητήρι του κινητού. Είναι πρωί, αλλά δεν είστε έτοιμοι να σηκωθείτε. Πατάτε το “snooze” και κουκουλώνεστε για εννέα λεπτά ακόμη. Ένα πράγμα που δεν περνά από το μυαλό σας σε καμία περίπτωση εκείνη τη στιγμή: η απόφαση 2014/391 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τα κριτήρια απονομής του οικολογικού σήματος της Ε.Ε. για τα στρώματα κρεβατιών. Ορίζει με λεπτομέρειες τα όρια των ουσιών που πρέπει να περιέχονται στα στρώματα που πωλούνται στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ώστε αυτά να μπορούν να πάρουν το σχετικό σήμα (“EU Ecolabel”) το οποίο βρίσκεται σε ένα καρτελάκι σε μια άκρη του στρώματός σας, με ένα πράσινο λουλούδι για λογότυπο. Όταν αγοράσατε εκείνο το στρώμα είχατε λάβει υπ’ όψιν το ότι διαθέτει αυτό το σήμα, και άρα είναι πιστοποιημένα “οικολογικό”. Το είχατε προτιμήσει, μεταξύ άλλων κριτηρίων, και γι’ αυτό το λόγο. Αλλά έκτοτε το ξεχάσατε. 

Τα λεπτά περνούν κι εσείς λαγοκοιμάστε, ενώ το κινητό σας φορτίζει, συνδεδεμένο με το φορτιστή του που είναι τοποθετημένος στην πρίζα. Καθώς αυτό συμβαίνει εσείς φυσικά δεν σκέφτεστε το πρότυπο ΕΝ 62684 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ηλεκτροτεχνικής Τυποποίησης (CENELEC), που ορίζει πώς λειτουργούν οι Micro-USB φορτιστές, ένα πρότυπο που πλέον χρησιμοποιούν σχεδόν όλες οι εταιρείες κινητής τηλεφωνίας του κόσμου. Ασφαλώς δεν σκέφτεστε ούτε το πρότυπο EN 50360 της CENELEC, που ορίζει τις προδιαγραφές λειτουργίας των “ασύρματων συσκευών που χρησιμοποιούνται κοντά στο ανθρώπινο αυτί”. 

Όταν το ξυπνητήρι χτυπά για δεύτερη φορά, και παίρνετε στα χέρια σας το κινητό και, αγουροξυπνημένοι, αρχίζετε να σκρολάρετε στην οθόνη του διαβάζοντας τα πρώτα μηνύματα, emails και tweets της ημέρας, ασφαλώς δεν προσέχετε τα γράμματα “CE 0682” στο πίσω μέρος της συσκευής, ούτε αναρωτιέστε τι σημαίνουν. Δεν γνωρίζετε ας πούμε ότι το “CE” σημαίνει ότι η συσκευή υπακούει στις προδιαγραφές ασφαλείας που ισχύουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ή ότι το “0682” παραπέμπει στην εταιρεία πιστοποίησης CTC Advance GmbH με έδρα το Σααρμπρύκεν της Γερμανίας, που έχει αναλάβει ως υπεργολάβος την ευθύνη του ελέγχου της συγκεκριμένης συσκευής, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα από την οδηγία 2014/52/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου. Και βεβαίως, καθώς διαβάζετε στη φωτεινή οθόνη του κινητού σας, δεν περνάει απ’ το μυαλό σας ούτε το πρότυπο ασύρματων επικοινωνιών GSM, το οποίο δημιουργήθηκε από το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο τηλεπικοινωνιακών Προτύπων (ETSI) τη δεκαετία του ’80, έγινε αμέσως το ενιαίο πρότυπο για την κινητή τηλεφωνία σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκη Ένωση και έφτασε το 2014 να χρησιμοποιείται από το 90% των δικτύων κινητής τηλεφωνίας του κόσμου.  

Καθώς σηκώνεστε και φοράτε το ρολόι σας δεν περνάει απ’ το μυαλό σας το πρότυπο EN 60086-3 για τις “μπαταρίες ρολογιού χειρός”. Όταν μπαίνετε στο ντους δεν σκέφτεστε την οδηγία 98/83/ΕΚ για την “ποιότητα του νερού ανθρώπινης κατανάλωσης” στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Καθώς πλένεστε δεν αναλώνετε ούτε μία σκέψη στο πρότυπο EN 50440:2015 για τη μέτρηση της απόδοσης των θερμοσιφώνων. Το πρότυπο EN 60335-2-8, που ορίζει τις προδιαγραφές λειτουργίας για τις συσκευές ξυρίσματος και κουρέματος, δεν σας απασχολεί καθόλου, ούτε καν την ώρα που χρησιμοποιείτε πάνω στα πόδια σας ή στο πρόσωπό σας μία από αυτές. Τους μηχανικούς της CENELEC (την οποία χρηματοδοτεί εν μέρει η Ευρ. Επιτροπή, και στην οποία τη μεγαλύτερη επιρροή έχουν τα κράτη-μέλη της ΕΕ) και των ευρωπαϊκών οργανισμών τυποποίησης που κάθονται και τα γράφουν όλα αυτά πιθανότατα δεν τους έχετε σκεφτεί ποτέ στη ζωή σας. Και μάλλον δεν έχετε καν ακουστά την οδηγία 91/271/ΕΟΚ για την επεξεργασία των αστικών λυμάτων που, μεταξύ άλλων, επέβαλε ότι μέχρι το 2001 όλοι οι οικισμοί της Ευρωπαϊκής Ένωσης με πληθυσμό άνω των 15.000 κατοίκων θα έπρεπε να έχουν δίκτυο αποχέτευσης και εγκαταστάσεις δευτεροβάθμιας επεξεργασίας των λυμάτων. Όταν τραβάτε το καζανάκι δεν αναλογίζεστε το γιατί τα λύματα δεν καταλήγουν πια σε βόθρο, όπως γινόταν όταν πρωτοχτίστηκε αυτό το σπίτι, περίπου τριάντα χρόνια πριν. Πιθανότατα επίσης δεν αναρωτιέστε γιατί δεν ανατινάζονται πια οι θερμοσίφωνες όταν τους ξεχνάς αναμμένους, πράγμα που συνέβαινε συχνά την εποχή που τα λύματα αυτού του σπιτιού κατέληγαν στο βόθρο. 

Είστε ξύπνιος εδώ και είκοσι λεπτά, πλέον, κι έχετε ήδη χρησιμοποιήσει τα αποτελέσματα της δουλειάς χιλιάδων ανθρώπων, από το στρώμα και τα σεντόνια σας, μέχρι το κινητό, την ξυριστική μηχανή, το θερμοσίφωνα, την οδοντόβουρτσα, το χαρτί υγείας και το δίκτυο αποχέτευσης. Σε αυτό το διάστημα δεν έχετε δαπανήσει ούτε ένα δευτερόλεπτο για να αναλογιστείτε ότι όλα αυτά υπάρχουν διαθέσιμα σε εσάς με τις αυστηρές προδιαγραφές ποιότητας και ασφάλειας που αξίζετε, ως συνειδητοποιημένος καταναλωτής, επειδή γι’ αυτό το σκοπό έχουν εργαστεί τεχνοκράτες, επιστήμονες, δημόσιοι υπάλληλοι, υπουργοί και ευρωβουλευτές, άλλοι γράφοντας αυτές τις λεπτομερείς τεχνικές προδιαγραφές, άλλοι ελέγχοντας την υιοθέτησή τους από τις εταιρείες που κατασκευάζουν τα προϊόντα που φτάνουν στα χέρια σας και άλλοι επιβάλλοντας/ψηφίζοντας τη δημιουργία όλων αυτών των κανόνων προς όφελος όλων των Ευρωπαίων πολιτών. Ούτε ένα δευτερόλεπτο. 

Θα έλεγε κανείς ότι είναι φυσιολογικό. 

Θα ήταν παράλογο να απαιτεί κανείς από έναν πολίτη να σκέφτεται τους ανθρώπους που έθεσαν τις προδιαγραφές για τα ρούχα που φοράει, τη στιγμή που τα φοράει. Θα ήταν κάπως περίεργο να περιμένουμε από τον κάθε πολίτη να σκεφτεται με ευγνωμοσύνη τους πολιτικούς που υπέγραψαν τις εμπορικές συμφωνίες που του επιτρέπουν να αγοράζει πολύ φτηνά και ταυτόχρονα επαρκώς ποιοτικά γυαλιά ηλίου. 

Καθώς κάνετε την πρωινή άσκησή σας πάνω σε ένα ποδήλατο γυμναστικής, οπωσδήποτε δεν περνάει από τη σκέψη σας η απόφαση 2014/357/ΕΕ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για “πρότυπα που αφορούν σταθερό εξοπλισμό άσκησης". Φτιάχνοντας τον πρωινό καφέ σας ασφαλώς και δεν αναπολείτε την οδηγία 1999/4/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, που αφορά “τα εκχυλίσματα καφέ και τα εκχυλίσματα κιχωρίου”. Ίσως να έχετε ακούσει ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση εισάγει όλο τον καφέ που χρειάζεται από χώρες όπως η Βραζιλία, το Βιετνάμ και η Ονδούρα. Συγκεκριμένα εισάγει περί τα 3 εκατομμύρια τόνους καφέ το χρόνο. Αλλά όχι ό,τι καφέ να’ναι. Καθώς απολαμβάνετε το αψύ άρωμα και την πυκνή γεύση πιθανότατα δεν σκέφτεστε τους αυστηρούς κανόνες που επιβάλλει η Ευρωπαϊκή Ένωση στους παραγωγούς που θέλουν να εξάγουν τον καφέ τους στα κράτη-μέλη, ή την οδηγία 2002/26/ΕΚ της Επιτροπής που εξασφαλίζει ότι ο καφές σας δεν περιέχει επικίνδυνα επίπεδα της καρκινογόνου οχρατοξίνης-Α.

Καθώς φτιάχνετε το πρωινό σας, δεν περνάει από το μυαλό σας το πρότυπο EN 50242:2008 για τα πλυντήρια πιάτων, τα ΕΝ 60335-2-67 για τις ηλεκτρικές σκούπες και τις συσκευές καθαρισμού ή το ΕΝ 453 για τα μίξερ. Πιθανότατα δεν γνωρίζετε καν την οδηγία 2012/19/EU για τα “απόβλητα ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών” που καθορίζει, μεταξύ άλλων, το πώς θα πεταχτεί το ψυγείο σας όταν χαλάσει, ώστε να μη μολύνει το περιβάλλον. Σίγουρα ωστόσο είχατε δει ένα αυτοκόλλητο που είχε κολλημένο πάνω του το ψυγείο όταν το αγοράσατε, ένα με πολύχρωμες μπάρες, που έδειχνε την “ενεργειακή κλάση” στην οποία ανήκει, ανάλογα με το πόση ενέργεια καταναλώνει. Το αυτοκόλλητο είχε επτά χρωματιστές μπάρες, από την καταπράσινη (κατηγορία Α+++) μέχρι την κατακόκκινη (κατηγορία D) και το ότι το δικό σας ψυγείο ήταν σε πράσινη κατηγορία ήταν επίσης ένα κριτήριο που χρησιμοποιήσατε για την επιλογή του. Τέτοια αυτοκόλλητα υπάρχουν και σε άλλες συσκευές του σπιτιού. Στο πλυντήριο ρούχων, στο στεγνωτήριο, στο πλυντήριο πιάτων, στο κλιματιστικό. Τα έχετε δει. Ίσως έχετε προσέξει και την σημαία της Ευρωπαϊκής Ένωσης που έχουν πάνω αριστερά. Όμως μάλλον δεν γνωρίζετε την οδηγία 92/75/ΕΟΚ, που έκανε υποχρεωτική την αναγραφή αυτών των πληροφοριών σε όλες τις αντίστοιχες συσκευές που πωλούνται στην Ευρωπαϊκή Ένωση, με αυτό τον εύληπτο, κατανοητό και ομοιόμορφο τρόπο. 

Δεν χρειάζεται να νιώθετε άσχημα γι’ αυτό. Σχεδόν κανείς δεν τα σκέφτεται αυτά ποτέ. Μάλιστα, κάποιοι από τους λίγους που τα σκέφτονται συχνά δεν είναι καθόλου ευγνώμονες. Υπάρχει μια κατηγορία ευρωπαίων πολιτών που θεωρούν ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση παράγει υπερβολικά πολλούς τέτοιους κανονισμούς, υπερβολικά πολλές οδηγίες, υπερβολικά πολυάριθμα πρότυπα. Είναι ένας ευρύτατα διαδεδομένος μύθος αυτός, που συχνά ανακυκλώνει αστεία παραδείγματα, αληθινά ή μη, όπως τους κανόνες για το πόσο κυρτή επιτρέπεται να είναι η μπανάνα ή πόσο ίσια πρέπει να είναι τα αγγούρια (κανένα από τα δύο δεν ισχύουν). Είναι ένας μύθος που, ωστόσο, εδράζεται εν μέρει σε πραγματικά στοιχεία. Όντως οι κανονιστικές πράξεις που προκύπτουν από την Ευρωπαϊκή Ένωση είναι πολυάριθμες. Σχεδόν οι μισοί από τους νόμους που ψηφίζονται στην ελληνική Βουλή, για παράδειγμα, είναι κυρώσεις ευρωπαϊκής νομοθεσίας. Παρ’ όλο που η νομοθέτηση στην Ευρωπαϊκή Ένωση γίνεται σε γενικές γραμμές πιο αποτελεσματικά, συγκροτημένα και οργανωμένα από ό,τι στα περισσότερα κράτη-μέλη (η Ελλάδα είναι ένα καλό παράδειγμα κακονομίας) και παρ’ όλο που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει κάνει αρκετές προσπάθειες να ενημερώσει τους πολίτες (για παράδειγμα, είχε φτιάξει μία ειδική σελίδα στην οποία κατάρριπτε μερικές εκατοντάδες τέτοιες παλαβές θεωρίες συνομωσίας, ψευδείς ειδήσεις και ευρύτατα διαδεδομένες ανακρίβειες) ο μύθος της υπερβολικής νομοθέτησης και της αχρείαστης γραφειοκρατίας κυριαρχεί σε αρκετούς ευρωπαϊκούς κύκλους. 

Σε ένα μακρόσυρτο βίντεο που χρηματοδοτήθηκε από την καμπάνια υπέρ του Brexit, για παράδειγμα, υπάρχει μια ολόκληρη ενότητα που περιγράφει σκηνές παρόμοιες με αυτές που περιγράφηκαν παραπάνω, με τη διαφορά ότι αυτές έχουν αρνητική χροιά και, επιπλέον, διανθίζονται από ψέματα. “Υπάρχουν 109 κανονισμοί για τα μαξιλάρια!” λέει ο αφηγητής, υποστηρίζοντας ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει υπερβολικά πολλούς νόμους για -κατά τη γνώμη του- ασήμαντα θέματα. “65 νόμοι για τις τουαλέτες!”, λέει. “31 νόμοι για τις οδοντόβουτσες!”. Βεβαίως, τα πράγματα δεν είναι ακριβώς έτσι. Οι δημιουργοί του βίντεο απλά έβαλαν τις συγκεκριμένες λέξεις στo EU-Lex, τη βάση που συγκεντρώνει όλες τις κανονιστικές πράξεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης (και μάλιστα σε όλες τις επίσημες γλώσσες της Ένωσης), και εντόπισαν αυτές στις οποίες οι λέξεις απλά αναφέρονται. Πολλοί από τους “νόμους” που προσμετρούν στους “31 για τις οδοντόβουρτσες”, για παράδειγμα, είναι κανονισμοί που αφορούν την ασφαλή λειτουργία των επαναφορτιζόμενων μπαταριών (τις οποίες έχουν και κάποιες οδοντόβουρτσες). Άλλοι αφορούν εμπορικές συμφωνίες ή οικονομικές μετρήσεις (οι οδοντόβουρτσες υπολογίζονται ως μέρος ενός θεωρητικού “καλαθιού” προϊόντων και υπηρεσιών).  

Βεβαίως, αρκετοί κανονισμοί που ορίζουν προδιαγραφές προϊόντων και υπηρεσιών, υπάρχουν πράγματι. Και, όπως έχουμε δει ήδη, δεν είναι λίγοι. Σκεφτείτε, όμως, την απόφαση 2010/376/ΕΕ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τα “προϊόντα στο περιβάλλον ύπνου των παιδιών”, που περιλαμβάνει στρώματα, παπλωματοθήκες, σεντόνια και μαξιλάρια, μεταξύ άλλων, και ορίζει ότι τα υλικά από τα οποία είναι κατασκευασμένα πρέπει να μην είναι εύφλεκτα, να μην περιέχουν τοξικές ύλες και να μην διαθέτουν λουριά ή σχοινιά που θα μπορούσαν να πνίξουν τα παιδάκια. Ή την οδηγία 2009/48/ΕΚ “σχετικά με την ασφάλεια των παιχνιδιών”, που μεταξύ άλλων ζητά αυστηρά όρια για τη χρήση αλλεργιογόνων, καρκινογόνων ή άλλων τοξικών ουσιών, αλλά και όρια στα επίπεδα θορύβων που μπορούν να βγάζουν τα παιχνίδια, για να μην ξεκουφαίνονται τα παιδάκια. Πολλοί έχουν πρόβλημα με την πληθώρα τέτοιων κανόνων, καθώς πιστεύουν ότι προσθέτουν πολυπλοκότητα στην ευρωπαϊκή άγορά. 

Όντως, εκτός Ε.Ε. μια χώρα είναι ελεύθερη να καταργήσει τέτοια περιοριστική νομοθεσία ή και να την αντικαταστήσει με άλλη, δικιά της, λιγότερο παρεμβατική που, ας πούμε, θα επιτρέπει την ελεύθερη και νόμιμη διάθεση στην αγορά της σεντονιών με λουριά-γκιλοτίνες, παπλωμάτων εμποτισμένων με κηροζίνη και παιχνιδών που ξεκουφαίνουν οποιονδήποτε πατάει τα κουμπιά τους. Ασφαλώς είναι κι αυτή μια επιλογή που ελεύθεροι και κυριάρχοι λαοί μπορούν να πάρουν για τον εαυτό τους. 

Μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση το ρυθμιστικό περιβάλλον μπορεί ενίοτε να μοιάζει υπερβολικό. Ωστόσο -κι αυτό είναι κρίσιμο- για κάποια από τα κράτη-μέλη που στο όχι πολύ μακρινό παρελθόν είχαν το εντελώς αντίθετο πρόβλημα, έχει αποδειχτεί εξαιρετικά χρήσιμο. 

Για να το καταλάβουμε καλύτερα αυτό στα δεδομένα της δικής μας χώρας, ας επιστρέψουμε στην ημέρα σας, η οποία ακόμα είναι στην αρχή της. Έχετε βγει από το σπίτι σας και περπατάτε στη γειτονιά προς το σημείο που έχετε παρκάρει. Ασφαλώς δεν σκέφτεστε καθόλου ούτε τα πρότυπα ΕΝ 60598-2-3 για τα φώτα του δρόμου, το ΕΝ 840 για τους κάδους των σκουπιδιών, το ΕΝ 1501 για τα οχήματα συλλογής σκουπιδιών, ή και την οδηγία 96/62/EΕ για την ποιότητα του αέρα στις ευρωπαϊκές πόλεις. Είναι αυτονόητο αυτό. Η δημοτική αρχή έχει εγκαταστήσει δωρεάν WiFi για τους δημότες χάρη στο πρόγραμα WIFI4EU, που προσφέρει χρηματοδότηση για τον εξοπλισμό σε χιλιάδες ευρωπαϊκούς δήμους -117 ελληνικοί δήλωσαν συμμετοχή το 2018-, αλλά καθώς κοιτάτε την κίνηση στους δρόμους από το κινητό σας καθόλου δεν το σκέφτεστε ούτε αυτό. 

Περνάτε από μια παιδική χαρά και ασφαλώς δεν αφιερώνετε ούτε μία σκέψη στα πρότυπα EN 1176 και EN 1177 για τις προδιαγραφές των παιχνιδιών, ή στο πρότυπο ΕΝ 13613 για τα σκέιτμπορντ, ή το ΕΝ 13899 για τα ρόλερ σκέιτ, ή το ΕΝ 1078 για τα κράνη για ρόλερ σκέιτ. Πιθανότατα προσπερνάτε αδιάφορα και τη μεγάλη ταμπέλα με τη σημαία της Έυρωπαϊκής Ένωσης στο πάνω δεξιά άκρο, που περιγράφει τη χρηματοδότηση της κατασκευής “παιδικής χαράς με ανακυκλωμένα υλικά εκπαιδευτικού χαρακτήρα” από το ΕΣΠΑ 2014-2020. Καθώς φτάνετε στο παρκαρισμένο σας όχημα ύπο τον ήχο χαρούμενων παιδιών (ας υποθέσουμε για χάριν της κουβέντας πως υπάρχουν παιδιά εκεί, μολονότι είναι εργάσιμη ημέρα και θα περίμενε κανείς την ώρα που εσείς φεύγετε για τη δουλειά αυτά να είναι στο σχολείο τους), ούτε για ένα δευτερόλεπτο δεν σκέφτεστε το ότι η συμμετοχή της χώρας σας στην Ευρωπαϊκή Ένωση έχει οδηγήσει στη δημιουργία αυτής της παιδικής χαράς εκεί, και μάλιστα με ασφαλή παιχνίδια, φτιαγμένα με αυστηρές προδιαγραφές ασφάλειας, χωρίς τοξικά χρώματα ή βλαβερά υλικά.  

Όμως καθώς φτάνετε στο αυτοκίνητό σας δεν αγνοείτε μόνο όλα αυτά. Αγνοείτε και κάτι ακόμα πιο βασικό και φαινομενικά αυτονόητο: Τον άερα που αναπνέετε. 

Πόσο συχνά σκέφτεστε τον αέρα που αναπνέετε; Όχι πολύ συχνά, υποθέτω. Ίσως δεν θυμάστε κάτι που συνέβη τη δεκαετία του 1980, όλη τη φασαρία για την “τρύπα του όζοντος”, η οποία μεγάλωνε πάνω από το Βόρειο Πόλο, καθώς δηλητηριώδη αέρια εκλύονταν από την ανθρώπινη δραστηριότητα στην ατμόσφαιρα κατέστρεφαν την ευάλωτη και πολύτιμη στιβάδα. To 1987, στη Συνθήκη του Μόντρεαλ συμφωνήθηκε μια σειρά μέτρων που θα έπρεπε να πάρουν όλα τα κράτη-μέλη των Ηνωμένων Εθνών, αλλά ο φορέας που πήρε πιο γρήγορα και πιο αποτελεσματικά ακόμα πιο αυστηρά μέτρα από αυτά που προτείνονταν στη Συνθήκη ήταν η Ευρωπαϊκή Ένωση. Αλλά εσείς δεν το σκέφτεσετε αυτό, καθώς αναπνέετε τον αέρα στην πόλη σας, ούτε σκέφτεστε τον κανονισμό 1005/2009 "για τις ουσίες που κατατρέφουν τη στιβάδα του όζοντος”, ή την οδηγία 2008/50/ΕΚ "για την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα και καθαρότερο αέρα για την Ευρώπη”, ούτε όλες τις προηγούμενες οδηγίες και περιβαλλοντικούς κανονισμούς που, μεταξύ άλλων, έλυσαν και το πρόβλημα της “όξινης βροχής” σε χώρες της βόρειας Ευρώπης στα τέλη του προηγούμενου αιώνα. Δεν τα σκέφτεστε αυτά σήμερα, καθώς ανοίγετε την πόρτα και κάθεστε στο κάθισμα του αυτοκινήτου σας. 

Ίσως όμως, αν είστε λίγο μεγαλύτερος, να θυμάστε το νέφος της Αθήνας τη δεκαετία του ’80, ένα έντονο φαινόμενο που εμφανιζόταν κάθε καλοκαίρι, ειδικά προς το τέλος της δεκαετίας, καθώς ο στόλος των αυτοκινήτων των Ελλήνων αυξανόταν θεαματικά, ακολουθώντας την αλματώδη ανάπτυξη της οικονομίας (ένα θέμα με το οποίο θα ασχοληθούμε σε επόμενο κεφάλαιο). Καθώς βάζετε μπροστά τη μηχανή του αυτοκινήτου, το οποίο είναι και Euro 6 και πεντάστερο στο Euro NCAP, πιθανότατα δεν αναλογίζεστε τα όρια που έβαλε η Ευρωπαϊκή Ένωση στην έκλυση βλαβερών ουσιών όπως τα οξείδια του θείου και το μονοξείδιο του άνθρακα, ξεκινώντας το 1991 με την ιστορική οδηγία 91/441/ΕΟΚ, που περιέγραφε τις προδιαγραφές “Euro 1” για τα αυτοκίνητα που κυκλοφορούν στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Έκτοτε, και αφού μεσολάβησε το μέτρο της απόσυρσης το 1991 και 1992, που απομάκρυνε ρυπογόνες σακαράκες από τους ελληνικούς δρόμους, και η επιβολή ολοένα και αυστηρότερων κανόνων στα αυτοκίνητα που έρχονταν προς πώληση στους ευρωπαϊκούς δρόμους, η ποιότητα του αέρα στις ευρωπαϊκές πόλεις άλλαξε, παρ’ όλο που ο αριθμός των αυτοκινήτων πολλαπλασιάστηκε. Πλέον έχουμε φτάσει στο “Euro 6” (με τον κανονισμό 459/2012). Όπως είπαμε, το αυτοκίνητό σας είναι Euro 6. Αλλά αυτό μάλλον δεν το γνωρίζετε. Το ότι τόσες εκατοντάδες χιλιάδες οχήματα στους δρόμους της πόλης σας δεν βάφουν πια τον ουρανό καφέ δεν το συνδέετε με τη συμμετοχή της χώρας σας στην Ευρωπαϊκή Ένωση καθόλου. 

Μιας και είστε στο αυτοκίνητο, ας δούμε τι άλλο δεν σκέφτεστε. Το θόρυβο, μήπως; Τον κανονισμό 540/2014 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, σχετικά με την “ηχοστάθμη των μηχανοκίνητων οχημάτων και την αντικατάσταση των σιγαστήρων τους”, που εξασφαλίζει ότι τα αυτοκίνητα που κυκλοφορούν στην Ε.Ε. δεν κάνουν υπερβολικό θόρυβο; Ή μήπως θέμα της ασφάλειας; Θυμάστε ότι όλα τα αυτοκίνητα στην Ευρώπη πρέπει να έχουν υποχρεωτικά ζώνες ασφαλείας σε όλα τα καθίσματα μόλις από το 1991, επειδή τότε πέρασε η οδηγία 91/671/ΕΟΚ; Ενδέχεται να θυμάστε ότι το αυτοκίνητό σας έχει πάρει πέντε αστέρια στις δοκιμές του Euro NCAP, καθώς ήταν σημαντικό κριτήριο για εσάς, όταν το αποκτήσατε. Μάλλον όμως δεν γνωρίζετε ότι ο οργανισμός αυτός, που κάνει τις δοκιμές σε όλα τα καινούρια αυτοκίνητα και αξιολογεί την ενεργητική και παθητική ασφάλειά τους, έχει ως μέλη μερικά κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οργανισμούς αυτοκίνησης από διάφορες χώρες και, βεβαίως, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Αλλά, ξέρετε, υπάρχουν και τόσα άλλα πράγματα, τόσες απειράριθμες λεπτομέρειες που έχουν επηρεάσει την εμπειρία του να κάθεστε σε εκείνο το κάθισμα, να κρατάτε το τιμόνι και να κινείστε με ασφάλεια και σε ησυχία μέσα σε ένα σιδερένιο όχημα πάνω στη λεία άσφαλτο τις οποίες σχεδόν σίγουρα αγνοείτε και εντελώς σίγουρα δεν σκέφτεστε κάθε μέρα. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει σχεδόν σίγουρα πληρώσει ένα μεγάλο μέρος του κόστους κατασκευής των δρόμων στους οποίους οδηγείτε, όχι με δάνεια, αλλά με μετρητά Ευρωπαίων φορολογούμενων από τα Ταμεία Συνοχής -κι αυτό ίσως να το έχετε ακουστά. Αλλά η Ευρωπαϊκή Ένωση επιπλέον χρηματοδοτεί βασική και εφαρμοσμένη έρευνα, όπως για παράδειγμα ένα project για την κατασκευή “έξυπνων” crash test dummies για τις δοκιμές του Euro NCAP, ή μια έρευνα για την κατασκευή καλύτερων, πιο προσαρμοστικών καθισμάτων αυτοκινήτων. Ακόμα, θέτει τα πρότυπα για τα γυαλιά και τα κράνη των μοτοσυκλετιστών, σχεδιάζει τη μεθοδολογία για τον υπολογισμό της ενεργειακής κατανάλωσης στα φορτηγά και στα λεωφορεία, και χρηματοδοτεί με 20 εκατομμύρια ευρώ ένα πρόγραμμα διαχείρισης καυσίμων στο στόλο των Αθηναϊκών λεωφορείων και την ανακαίνιση της γραμμής του ΗΣΑΠ. 

Όταν φτάνετε στη δουλειά σας και κάθεστε στο γραφείο σας τα πάντα γύρω σας έχουν τη σφραγίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κι εσείς δεν έχετε ιδέα. Οι οθόνες υπολογιστών (ΕΝ 1023),  o τεχνολογικός εξοπλισμός (ΕΝ 60950), οι καλωδιώσεις του τεχνολογικού εξοπλισμού (ΕΝ 50173-2), οι καρέκλες εργασίας (ΕΝ 1335), τα φώτα (ΕΝ 60598-1), οι ηλεκτρικές εγκαταστάσεις χαμηλού βολτάζ (HD 60364), τα συστήματα πυρόσβεσης εσωτερικών χώρων (ΕΝ 12259), τα συστήματα συναγερμού (ΕΝ 54), ακόμα και οι υπηρεσίες καθαρισμού (ΕΝ 13549). 

Μπορεί τα εργασιακά και τα συνταξιοδοτικά θέματα να ορίζονται κατά κύριο λόγο από τις αρμόδιες αρχές της χώρας σας, αλλά το γενικότερο πλαίσιο του πώς και πόσο εργάζονται οι Ευρωπαίοι το ορίζει η οδηγία 2003/88/ΕΚ “σχετικά με ορισμένα στοιχεία της οργάνωσης του χρόνου εργασίας”, η διάσημη “Working Time Directive”, η οποία ορίζει ότι σε όλα τα κράτη-μέλη οι εργαζόμενοι απαγορεύεται να εργάζονται περισσότερες από 48 ώρες την εβδομάδα, ότι πρέπει να εξασφαλίζουν απαραίτητα 11 συνεχόμενες ώρες ξεκούρασης την ημέρα, ότι επιπλέον πρέπει να έχουν τουλάχιστον ένα 24ωρο συνεχόμενης ξεκούρασης επιπλέον την εβδομάδα, ότι πρέπει να έχουν τουλάχιστον 4 εβδομάδες πληρωμένη άδεια το χρόνο και, ακόμα, ότι όσοι εργάζονται νύχτα δεν επιτρέπεται να εργάζονται για περισσότερες από 8 ώρες συνεχόμενα, και πρέπει να έχουν οπωσδήποτε πρόσβαση σε δωρεάν τακτικές ιατρικές εξετάσεις. Τα κράτη-μέλη επιτρέπεται να έχουν ακόμα πιο αυστηρούς φιλεργατικούς κανόνες, αλλά απαγορεύεται να έχουν λιγότερο φιλεργατικούς από αυτούς. Αυτό εξασφαλίζει ότι καμία ευρωπαϊκή χώρα δεν επιτρέπει σκληρές συνθήκες εργασίας για τους εργαζομένους της.

Αλλά αυτό μάλλον δεν το ξέρατε. Ίσως να υποθέτατε ότι το μίνιμουμ των αδειών και των ωρών εργασίας στη χώρα σας έχει εξασφαλιστεί μόνο από τους αγώνες των εργαζομένων. Αν, δε, είστε γιατρός, ίσως να διαπιστώνετε τώρα ότι η χώρα μας παραβιάζει αυτή την οδηγία, καθώς οι γιατροί εδώ εργάζονται ως και 90 ώρες την εβδομάδα, ενίοτε και σε συνεχόμενες βάρδιες 32 ωρών. Αυτό τουλάχιστον ισχυριζόταν η διαμαρτυρία των ιατρικών συλλόγων στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, και γι’ αυτό η Κομισιόν ξεκίνησε τη διαδικασία εναντίον της Ελλάδας (και της Ιρλανδίας) το 2008, και τη συνέχισε το 2011 και, πια, καθώς η χώρα μας δεν συμμορφωνόταν (αντίθετα με την Ιρλανδία) την παρέπεμψε στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο το 2013, το οποίο την καταδίκασε το 2015. 

Ακόμα και γιατροί δεν τον ξέρουν αυτό. Κι εσείς φυσικά δεν το σκέφτεστε ποτέ. 

Μπαίνοντας στο σούπερ μάρκετ στο δρόμο προς στο σπίτι ασφαλώς δεν σκέφτεστε το πρότυπο ΕΝ 61558-2-8 για τα κουδουνάκια πάνω από τις πόρτες εισόδου, ή την οδηγία 2005/29/ΕΚ “για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές στην εσωτερική αγορά”. Καθώς περνάτε μπροστά από τα ράφια που είναι γεμάτα με προϊόντα, δεν δαπανάτε καν δυο στιγμές για να αναλογιστείτε τι είναι η πολιτική κατοχύρωσης προϊόντων με γεωγραφικό περιορισμό, που επιτρέπει σε θαυμάσια προϊόντα της ελληνικής γης να κατοχυρώσουν το brand τους σε όλες τις αγορές της Ευρώπης. Δεν έχετε ιδέα ότι προστατευμένα προϊόντα ΠΓΕ (Προστατευόμενη Γεωγραφική Ένδειξη) είναι η αγκινάρα Ιρίων (κανονισμός 2018/1235), η φάβα Φενεού (2016/1644), η σταφίδα Σουλτανίνα Κρήτης (1151/2012), το μελεκούνι (2017/2363), και η πατάτα Νάξου (1250/2011), ή ότι προϊόντα ΠΟΠ (Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης) είναι το τοματάκι Σαντορίνης (κανονισμός 1400/2013), το κατσικάκι Ελασσόνας (982/2011) και το κατίκι Δομοκού (1107/96). 

Ας μην αναφέρουμε καν για το ότι δεν υπάρχει η λέξη “πληθωρισμός” στο λεξιλόγιό σας, ή το ότι δεν σκέφτεστε καν το τι σημαίνει καθώς ψωνίζετε, και κάνουμε το θέμα μας ακόμη πιο περίπλοκο. 

Μετά από όλα αυτά, αφού πάρετε το δρόμο της επιστροφής ξανά πάνω σε πληρωμένους από την Ε.Ε. δρόμους, διασταυρώσεις και γέφυρες, αφού ψωνίσετε ελληνικά και εισαγώμενα προϊόντα εξαιρετικής ποιότητας που πληρούν τις πιο αυστηρές προδιαγραφές στον κόσμο, απολαμβάνοντας έναν αποδεκτά καθαρό αέρα και ανεκτά επίπεδα θορύβου στους δρόμους, θα φτάσετε στο αγορασμένο με χαμηλότοκο στεγαστικό δάνειο σπίτι σας, θα μπείτε μέσα, θα ξεντυθείτε και θα χαλαρώσετε, χωρίς ούτε μια στιγμή να έχετε σκεφτεί το ρόλο της Ευρωπαϊκής Ένωσης στη ζωή σας.  

Δεν σκέφτεστε ούτε την εξής πολύ σημαντική ερώτηση, που κατά μία έννοια υπογραμμίζει ολόκληρο το νόημα αυτού του βιβλίου: 

Τι θα είχε γίνει αν η Ελλάδα δεν είχε μπει το 1981 στην Ευρωπαϊκή Ένωση; Αν δεν είχε μπει καθόλου; 

Θα είχε βάλει το ελληνικό κράτος αποχέτευση στις γειτονιές που είχαν βόθρους αν δεν ήταν αναγκασμένη από την ευρωπαϊκή νομοθεσία να το κάνει και χωρίς τα ευρωπαϊκά χρήματα που της επέτρεψε να το κάνει; Κι αν ναι, πότε; Θα είχε εφαρμόσει περιβαλλοντική νομοθεσία αντίστοιχη της ευρωπαϊκής από μόνη της; Θα είχε επιβάλλει τους καταλύτες σε όλα τα αυτοκίνητα που κυκλοφορούν στην επικράτεια; Θα επέβαλε τη χρήση των ασφαλέστερων υλικών και των αυστηρότερων προδιαγραφών ασφαλείας για κάθε παιδική χαρά στην επικράτεια, ή μήπως θα αποδεχόταν προδιαγραφές που θα βόλευαν ντόπιους εργολάβους; Και πώς θα έφτιαχνε, άραγε, τόσες παιδικές χαρές (και δρόμους, γέφυρες, αεροδρόμια) χωρίς τα λεφτά των ευρωπαϊκών ταμείων; Θα είχε υιοθετήσει όλες τις προδιαγραφές και τα πρότυπα για προϊόντα και υπηρεσίες που επιβάλλει η Ευρωπαϊκή Ένωση, παρ’ όλο που δεν θα ήταν μέλος, και άρα δεν θα είχε κανένα λόγο στη διαμόρφωσή τους; 

Κανένας δεν μπορεί να ξέρει. Αλλά μπορεί κάποιος να ρίξει μια ματιά σε πόλεις χωρών που μοιάζουν σήμερα με την Ελλάδα της δεκαετίας του 1980, και δεν έχουν γίνει μέλη της Ε.Ε., όπως το Τέτοβο της πΓΔΜ. Εκεί δεν υπάρχει ευρωπαϊκή νομοθεσία. Υπάρχουν μόνο οι νόμοι του κράτους και, ως εκ τούτου, εκεί κανένας δεν εμποδίζει τα εργοστάσια να συνεχίσουν να λειτουργούν με τις προδιαγραφές της Σοβιετικής περιόδου, ρυπογόνα ντιζελοκίνητα αυτοκίνητα περασμένων δεκαετιών να κυκλοφορούν χωρίς ελέγχους στους δρόμους, και τα περίχωρα να είναι γεμάτα με παράνομες χωματερές. 

Καθώς ξαπλώνετε στο  “EU Ecolabel” στρώμα σας καμία εικόνα από το Τέτοβο δεν παρεμβάλλεται στα άλλα, προσωπικά ζητήματα που σας απασχολούν. Ζείτε μια άλλη, γεμάτη ζωή, σε ένα υπόβαθρο συνθηκών που θεωρείτε αυτονόητες. Δεν είναι αυτονόητες. Δεν μας χαρίστηκαν ούτε προέκυψαν από μόνες τους. Το περιβάλλον στο οποίο ζούμε τις ζωές μας συνδιαμορφώνεται από τον κόπο και τη σπουδή του κράτους, των πολιτών του, των θεσμών του και, σε βαθμό που ελάχιστοι Έλληνες (και ελάχιστοι Ευρωπαίοι) συνειδητοποιούν πραγματικά, από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους δικούς της θεσμούς. 

Συζητούσα με έναν από τους δεκάδες ανθρώπους που μου μίλησαν για τις ανάγκες αυτού του βιβλίου, και του περιέγραφα τα παραπάνω συνοψίζοντάς τα με τη φράση: από το πρωί που ξυπνάμε, μέχρι το βράδυ που κοιμόμαστε, ό,τι βλέπουμε, ό,τι αγγίζουμε και ότι κάνουμε έχει με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο επηρεαστεί από τις αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Με διόρθωσε. Μου τόνισε ότι κάνω λάθος. Μου υπενθύμισε την οδηγία 2002/49/ΕΚ για την αξιολόγηση και διαχείριση του περιβαλλοντικού θορύβου”. “Η Ευρωπαϊκή Ένωση επηρεάζει τη ζωή μας ακόμα κι όταν κοιμόμαστε”, μου είπε. 

Αυτό ήταν ένα draft του πρώτου κεφαλαίου του βιβλίου που γράφω για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Τα υπόλοιπα θα είναι πολύ διαφορετικά. Σε αυτά θα συζητώ με ειδικούς για να αποτιμήσουμε το πώς η συμμετοχή της χώρας μας στην Ε.Ε. επηρέασε θετικά ή αρνητικά, την οικονομία μας, τη δημοκρατία μας, την ειρήνη στην περιοχή μας, το εμπόριο και άλλα σημαντικά πράγματα. Υπολογίζω να το έχω έτοιμο μέχρι το 2023. Κάνω και κάποια άλλα πράγματα παράλληλα, καταλαβαίνετε.

The post Τι Έχει Κάνει Η Ευρώπη Για Εμάς; first appeared on θοδωρής γεωργακόπουλος.

Αυτή η χρονιά ήταν το κάτι άλλο, τα λόγια δεν φτάνουν για να περιγράψουν το χάος και τα κατακάθια που θα αφήσει μέσα μας είναι ακόμη άγνωστα. Όλα μολύνθηκαν από τη φρίκη και το φόβο φέτος, και ανάμεσα σ' αυτά, δυστυχώς, και το διάβασμα. Στην πρώτη καραντίνα εγώ δεν μπορούσα να διαβάσω ούτε μισή σελίδα. Στη συνέχεια γίναν καλύτερα τα πράγματα, πήγαμε και διακοπές, διαβάσαμε κάμποσα αλλά είτε δεν επέλεγα σωστά, είτε όλα επηρεάζονταν από τη γενικότερη καταχνιά και έμοιαζαν χειρότερα. Εν τέλει, τα βιβλία που φέτος μου άρεσαν αρκετά, αυτά που μου άφησαν και κάτι, ήταν λίγα. Λιγότερα από ό,τι συνήθως. Ίσως να είναι εντύπωσή μου, μα φέτος εγκατέλειψα περισσότερα από ό,τι συνήθως και, από αυτά που τελείωσα, πολλά μετάνιωσα που τα 'χα αρχίσει. Κάποια, όμως, ξεχώρισαν αισθητά. Εδώ σας βάζω πέντε, τα οποία συστήνω ανεπιφύλακτα, με τυχαία σειρά. Τα εξής:

Barack Obama - A Promised Land

Αν θέλετε να πλύνετε το μυαλό σας μετά από την τελευταία τετραετία παλαβομάρας και χυδαιότητας στην αμερικανική πολιτική σκηνή, διαβάστε (ή ακούστε) αυτό το βιβλίο. Ο προηγούμενος Πρόεδρος των ΗΠΑ είναι εξαιρετικά ταλαντούχος συγγραφέας, πολύ επιμελής και με πολύ καλό συγγραφικό ένστικτο. Όταν γράφει για την μεταρρύθμιση στην υγεία που προσπάθησε να περάσει δεν γράφει μόνο για τα πολιτικά προβλήματα και για το ποιος του είπε τι -εξηγεί απλά και αναλυτικά και το πώς λειτουργεί το σύστημα υγείας στη χώρα του, και τι προσπαθούσε να πετύχει με τη μεταρρύθμισή του. Ασφαλώς ο βαθμός αντικειμενικότητας είναι μικρός -δεν διαβάζεται ως ιστορία αυτό το βιβλίο. Αλλά είναι εξαιρετικό εργαλείο για όποιον θέλει να μάθει πραγματικά, από μέσα, πώς μοιάζει η διακυβέρνηση μιας χώρας από έναν (από πολλές απόψεις κανονικό, οικογενειάρχη) άνθρωπο, τι είδους δουλειά είναι, πώς γίνεται και τι περιλαμβάνει. Καμία από τις πολλές βιογραφίες ηγετών που έχω διαβάσει τα τελευταία χρόνια δεν το καταφέρνει έτσι. ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Σας προτρέπω εμφατικά το βιβλίο αυτό να το αγοράσετε ως audiobook. Το διαβάζει ο ίδιος. Είναι σα να σας διηγείται την ιστορία του, σε εσάς ειδικά. (Link)

Patrick Radden Keefe - Say Nothing

Αυτή ήταν η έκπληξη της χρονιάς. Δεν ήξερα πολλά πράγματα για τον IRA και την τρομοκρατική του δράση στη Βόρεια Ιρλανδία (ήμουν αγέννητος την "Bloody Sunday"), αλλά φέτος διάβασα δυο βιβλία που και μου έμαθαν όσα χρειαζόταν να ξέρω: το "Γαλατά" της Άννας Μπερνς, που είναι μυθιστόρημα, και αυτό εδώ το εκπληκτικό δημοσιογραφικό αριστούργημα, που δεν είναι. Το "Say Nothing" αφηγείται την ιστορία της εξαφάνισης μιας γυναίκας, μητέρας δέκα (!) παιδιών, την οποία απήγαγαν άγνωστοι από το διαμέρισμά της, μπροστά στα παιδιά της. Προσπαθώντας να εξιχνιάσει την υπόθεση, ο συγγραφέας αφηγείται όλη την ιστορία των "Troubles", αυτού του φριχτού θρησκευτικού πολέμου που διεξαγόταν μέσα στην Ευρώπη για δεκαετίες. Είναι συναρπαστική ιστορία. Πολλά ονόματα που ίσως να γνωρίζετε εμφανίζονται στην ιστορία (του Μπόμπι Σαντς, του Τζέρι Άνταμς, της Ντολόρς και της Μαριάν Πράις, αλλά και του ποιητή Σίμους Χίνι, και του ηθοποιού Στίβεν Ρία, που παντρεύτηκε την τρομοκράτισσα Ντολόρς) η οποία πηγαίνει από έκπληξη σε τραγωδία και πίσω σε έκπληξη μέχρι την τελική εξιχνίαση του εγκλήματος. Και αυτό το προτείνω να το ακούσετε, αν θέλετε, με έξτρα μπόνους τη βαριά ιρλανδική προφορά του ηθοποιού (συνηθίζεται). (Link)

Κόλσον Γουάιτχεντ - Τα Αγόρια Του Νίκελ

Άλλη μία έκπληξη, το δεύτερο βιβλίο του Κ. Γουάιτχεντ που διαβάσαμε στο Bookworm. Είναι ένα μικρό, απλό μυθιστόρημα για ένα ένα αγόρι που καταλήγει σε αναμορφωτήριο της Φλόριντας την εποχή του αγώνα των μαύρων για τα πολιτικά τους δικαιώματα. Πολύ λιγότερο σκληρό και "δύσκολο" από ό,τι θα φανταζόταν κανείς, απογειώνεται με την κορύφωση στο τέλος σε κάτι που σκεφτόμουν για πολύ καιρό μετά την ανάγνωση. (Link)

Trevor Noah - Born A Crime

Κι άλλη μια έκπληξη: τα αυτοβιογραφικά βιβλία των κωμικών, των ηθοποιών και των άλλων καλλιτεχνών ποτέ δεν μου αρέσουν και ποτέ δεν βρίσκω τις ζωές τους ενδιαφέρουσες. Σε αυτή την περίπτωση, όμως, ο κωμικός και τηλεπαρουσιαστής Τρέβορ Νόα δεν γράφει τίποτε απολύτως για την καριέρα του ή για το πώς έγινε παρουσιαστής εκπομπής στην αμερικανική τηλεόραση. Η ιστορία του διαδραματίζεται αποκλειστικά στη Νότια Αφρική από όπου κατάγεται και στα περιπετειώδη παιδικά του χρόνια, ως γιος μιας μαύρης και ενός λευκού σε μια εποχή που η ίδια του η ύπαρξη ήταν παράνομη πράξη. Εξαιρετικά ενδιαφέρουσα και ζωντανή παρουσίαση της μετάβασης της χώρας από το απάρτχαϊντ στην ελευθερία. Και εδώ, μαντέψτε, σας προτείνω το audiobook. Ο άνθρωπος, πέραν των άλλων, είναι και επαγγελματίας και τα λέει ωραία. (Link)

Susanna Clarke - Piranesi

Αυτό δεν ήταν έκπληξη. Όπως έγραψα και στους αναγνώστες του newsletter, αυτό το βιβλίο το περίμενα δέκα χρόνια. Και είναι θαυμάσιο. Μια αλλόκοτη ιστορία μυστηρίου που ξεκινά σε ένα αχανές, περίεργο σπίτι το οποίο κατοικούν μόνο δύο άνθρωποι. Πρόκειται για μια πολύ σπάνια εξαίρεση, μια ιστορία φαντασίας που περιγράφει έναν ωραιότατο και μυστηριώδη γρίφο, και μετά καταφέρνει να δώσει και μια εξίσου ικανοποιητική λύση. Διαβάζεται μέσα σε δυο ημέρες, και είναι απολαυστικό. (Link)

Ειδική αναφορά: τα δικά μας

Ούτε φέτος, όπως φαντάζομαι προσέξατε, δημοσίευσα κάτι με τη μορφή βιβλίου. Άλλα μέλη της οικογένειας έβγαλαν την πέμπτη "Πριγκίπισσα Αθηνά" και, βεβαίως, τις "30 Γυναίκες που Άλλαξαν τον Κόσμο", ενώ στη διαΝΕΟσις βγάλαμε δυο από τις έρευνές μας και, φυσικά, τις "Έρευνες". Από ό,τι φαίνεται, του χρόνου θα είναι αλλιώς. Στη διαΝΕΟσις έχουμε προγραμματίσει έξι (!) εκδόσεις, κάποιες εκ των οποίων θα είναι συλλογές κειμένων που επιμελούμαι εγώ, κάποιες συλλογές στις οποίες γράφω κάτι κι εγώ και μία κάτι που γράφω μόνος μου. Εύχομαι να τα προλάβουμε όλα.

Ακόμα:

Τα 5 καλύτερα βιβλία που διάβασα το 2019
Τα 10 καλύτερα βιβλία που διάβασα το 2018
Τα 5 καλύτερα βιβλία που διάβασα το 2017
Τα 5 καλύτερα βιβλία που διάβασα το 2016

The post Τα 5 Καλύτερα Βιβλία Που Διάβασα το 2020 first appeared on θοδωρής γεωργακόπουλος.