Τέσυ Μπάιλα's Blog

Ανακοινώθηκαν στις 15.02.2024 οι Βραχείες λίστες για τα Κρατικά Βραβεία 2023.  Με πολλή χαρά είδα ότι το ΛΕΓΕ ΜΕ ΙΣΜΑΗΛ είναι υποψήφιο για το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος του 2022. Ευχαριστώ θερμά την κριτική επιτροπή που το επέλεξε στη Βραχεία λίστα. 

Δείτε εδώ την ανακοίνωση του Υπουργείου:

ΥΠΠΟ ΒΡΑΧΕΙΕΣ ΛΙΣΤΕΣ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΩΝ ΒΡΑΒΕΙΩΝ 

 Τα δύσκολα χρόνια στην Πόλη

Ενα πλέγμα χαρακτήρων και ανθρωπίνων σχέσεων σε μια ρωμέικη γειτονιά, από τα Σεπτεμβριανά μέχρι τις απελάσεις

Εφη Ριζά-Σκύφα*

Η συμπλήρωση εκατό χρόνων από την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάννης αποτελεί αφορμή για να συζητηθεί στον δημόσιο διάλογο το θέμα των σχέσεων που διαμορφώθηκαν έκτοτε ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία σε επίπεδο ηγεσιών και διπλωματικών σχέσεων, γιατί αντίστοιχα οι σχέσεις των λαών δεν είχαν διαταραχθεί ποτέ και φυσικά δεν ρυθμίζονται με συνθήκες. Τις διαμορφώνει η ίδια η ζωή, η συνύπαρξη, η καθημερινότητα και οι μνήμες που υφαίνονται.

Τα δύσκολα χρόνια στην Πόλη

Αυτό έρχεται να διαπιστώσει και να αποδώσει με πολύ επιτυχημένο λογοτεχνικά τρόπο η Τέσυ Μπάιλα στο «Λέγε με Ισμαήλ». Τίτλος προτρεπτικός και προστακτικός συνάμα, που υποδεικνύει στάση ζωής, μια φιλοσοφία αναγνώρισης και αποδοχής της διαφορετικότητας, ένα αίτημα συμφιλίωσης με την ουσιαστική ανάγκη του ανθρώπου για διασφάλιση της προσωπικής του αυτονομίας σε έναν κόσμο που αλλάζει ραγδαία, απειλώντας με ισοπέδωση τις διαφορετικές εκφάνσεις της ανθρώπινης φύσης.

Το βιβλίο αποτυπώνει πανοραμικά ένα πλέγμα χαρακτήρων, ανθρωπίνων σχέσεων και χώρων, που αναφέρονται σε μια ελληνική γειτονιά της Κωνσταντινούπολης κατά την περίοδο από το 1955 έως το 1964. Σ’ αυτό το περιβάλλον, το φαινομενικά ειρηνικό –μια και όπως θα φανεί στην πορεία εγκυμονούνται εκρηκτικές εξελίξεις–, η Τέσυ Μπάιλα τοποθετεί τη δράση των πρωταγωνιστικών προσώπων, καθένα από τα οποία έχει διαφορετική, όχι μόνο ταξική αλλά και εθνική καταγωγή.

Αριστοκρατική η προέλευση της κυρίας Καλλιάνθης. Η ζωή της, κυρίως εξαιτίας αυτού του χαρακτηριστικού, που καθόρισε σε μεγάλο βαθμό και την πορεία της, απομονώνεται στο στενό πλαίσιο του σπιτιού της, το οποίο συνιστά και τα όρια του μικρόκοσμού της. Η δοτικότητά της, ωστόσο, την καθιστά απόλυτα συμβατή με τον απλό κοινωνικό περίγυρο της ελληνικής γειτονιάς.

Κοντά της κινούνται άνθρωποι διαφορετικής ταξικής προέλευσης προς αυτήν, οι οποίοι όμως έχουν κυρίαρχο και καθοριστικότερο ρόλο στην υπόθεση: ο Ισμαήλ, που δάνεισε και το όνομά του στον τίτλο του βιβλίου, με καταγωγή από τη Λέσβο όπου και επιθυμεί διακαώς να επιστρέψει, μια και η φυγή του δεν ήταν ανώδυνη, αλλά και ο Ισίδωρος, η αινιγματική φυσιογνωμία του έργου, που αφιερώνει τον εαυτό του στα βιβλία και την ανάγνωση με τα οποία θεραπεύει, όχι μόνο τις δικές του πληγές αλλά και τις πληγές όσων συναναστρέφεται.

Ηρωες με διαφορετική ταξική και εθνική καταγωγή συμβιώνουν σε ένα περιβάλλον που αποδεικνύεται εκρηκτικό.

Οι δύο ήρωες δένονται με ένα μυστικό που τους χωρίζει και τους ενώνει ταυτόχρονα. Δίπλα τους κινούνται η γριά Γιασεμώ, που εκφράζει την απόλυτη κοινωνική απομόνωση, η Αϊσέ, που αποδίδει το όραμα της διαφυγής από τον κλειστό και εξαιρετικά καταπιεστικό κοινωνικό περίγυρο, ο τοξικός Ναντίρ, που αντιπροσωπεύει το βίαιο και άξεστο πρότυπο μιας ανδροκρατούμενης κοινωνίας, η οποία επενδύει σε εθνικιστικά ιδεώδη και τα εκμεταλλεύεται στο έπακρο καλλιεργώντας την έχθρα και το μίσος, αλλά και πολλοί άλλοι που συνθέτουν ένα πολυπρόσωπο σκηνικό.

Τους περισσότερους ήρωες θα τους χαρακτήριζε εύκολα κανείς περιθωριακούς, εν γένει αδικαίωτους από τη ζωή και τις συγκυρίες. Ο αναγνώστης κατανοεί, συμμετέχει στα πάθη τους, αναζητεί τη λύση που η συγγραφέας αφήνει εν μέρει να διαφανεί, παρέχοντας στο αναγνωστικό κοινό την ευκαιρία να διαμορφώσει τις αφηγηματικές προεκτάσεις που εκείνο επιθυμεί.

Η Τέσυ Μπάιλα δημιούργησε έναν κόσμο αφηγηματικής ποικιλότητας. Συνδυάζει την τριτοπρόσωπη με την πρωτοπρόσωπη αφήγηση, αξιοποιεί με μέτρο τους διαλόγους, ενώ όπου κρίνει απαραίτητο παρεμβάλλει επιστολικό κείμενο, προσδίδοντας στον λόγο της την αντικειμενικότητα του εξωτερικού παρατηρητή, αλλά και την προσωπική, εξομολογητική διάθεση του δρώντος προσώπου. Τα αφηγηματικά σχόλια είναι διάσπαρτα στο κείμενο και παράλληλα οργανικά ενταγμένα στον γενικότερο αφηγηματικό ιστό.

Το βιβλίο έχει λογοτεχνικές αναφορές, όχι μόνο στην εισαγωγή του, με το απόσπασμα από τους «Προσανατολισμούς» του Οδυσσέα Ελύτη και τη βιβλιογραφική επισήμανση στο έργο «Μόμπι Ντικ» του Χέρμαν Μέλβιλ, αλλά και στις επιλογές των κεντρικών προσώπων. Αναφορές προφανώς συμβατές με τα αναγνώσματα και τις προτιμήσεις της συγγραφέως, που με τη σειρά τους λειτουργούν ως αναγνωστική πρόκληση για τους εν δυνάμει αναγνώστες του βιβλίου, αποδεικνύοντας τη διάδραση της λογοτεχνίας και το βάθος της επιρροής της στο κοινό.

Πόνος και ματαίωση

Ο ξεριζωμός των ανθρώπων, η βίαιη απομάκρυνση από τον τόπο τους με τελεσίγραφα, ο πόνος και η ματαίωση είναι μοτίβο στο «Λέγε με Ισμαήλ». Ωστόσο, η συγγραφέας αποφεύγει τον σκόπελο του μελοδραματισμού περιορίζοντας τις αναφορές της σε διαπροσωπικό επίπεδο. Αντίστοιχα, η καταγραφή και η ανάδυση των βίαιων γεγονότων και των δραματικών συμπλοκών που οδήγησαν στην αποπομπή των ανθρώπων από τη χώρα τους, τόσο από την Τουρκία όσο και από την Ελλάδα, δεν έχει τη μορφή επιστημονικής ή δημοσιογραφικής προσέγγισης κι έτσι η αφήγηση απέφυγε τεχνικά την παγίδα του αντιλογοτεχνικού λόγου.

*Η κ. Εφη Ριζά-Σκύφα είναι επιμελήτρια εκδόσεων, υπεύθυνη βιβλιοπωλείου «Εναστρον».

Πηγή: Τέχνες και γράμματα Καθημερινή της Κυριακής ΛΕΓΕ ΜΕ ΙΣΜΑΗΛ

 

«Λέγε με Ισμαήλ» της Τέσυς Μπάιλα (κριτική) – Μικροϊστορίες από το Πέρα μιας άλλη εποχής

Γράφει ο Κώστας Δρουγαλάς

Η Τέσυ Μπάιλα στο έβδομο μυθιστόρημά της με τίτλο Λέγε με Ισμαήλ (εκδ. Ψυχογιός) μεταφέρει το αφηγηματικό περιεχόμενο στην Κωνσταντινούπολη, και πιο συγκεκριμένα στο πολυφυλετικό Πέρα κατά την ταραγμένη δεκαετία 1955-1964. Ο τίτλος του μυθιστορήματος παραπέμπει ευθέως στην εναρκτήρια φράση του Μόμπι Ντικ του Χέρμαν Μέλβιλ, που με τον δικό του τρόπο κάνει την εμφάνισή του αρκετές φορές μέσα στο βιβλίο της Μπάιλα.

Ένας πολυφωνικός θίασος

Το μυθιστόρημα αποτελεί έναν πολυφωνικό θίασο με αρκετούς ετερόκλητους πρωταγωνιστές: τον Ισμαήλ, ιδιοκτήτη ενός καφενείου, καλόκαρδο και προσηνή λαϊκό· τον Ισίδωρο, φαινομενικά βλοσυρό αλλά βαθιά ευαίσθητο ιδιοκτήτη του μοναδικού ελληνικού βιβλιοπωλείου στο Πέρα· την περήφανη αρχόντισσα Καλλιάνθη που ξοδεύει τη ζωή της πίσω από κουρτίνες που κρύβουν το μυστικό της παρέα με τη Μέλπω· τη Γιασεμώ, μία αηδονόλαλη πρώην καλλονή που περιφέρεται στη συνοικία συνοδεία ενός αδέσποτου σκύλου· την Αϊσέ που αφήνει πίσω τους φίλους και την κόρη της· τον τυχοδιώκτη κι εμμονικό Ναντίρ και την πανέμορφη Ασλίβ.

Μικροϊστορίες που αθροίζονται, αποδίδοντας τη μεγάλη εικόνα όχι μόνο στα χρόνια της ειρηνικής συνύπαρξης αλλά και στην περίοδο του εθνικισμού και του επακόλουθου πογκρόμ τον Σεπτέμβριο του 1964 καθώς και στις απελάσεις που συντάραξαν τα Βαλκάνια και την Ευρώπη. Οι ιστορίες των πρωταγωνιστών συμπλέκονται με τρόπο αξεδιάλυτο αναδεικνύοντας τη βαθιά ανθρωπινότητα των καθημερινών, απλών ανθρώπων και τον τρόπο που αυτή επηρεάζεται ποικιλοτρόπως από εξωτερικές πολιτικές πιέσεις.

Λέγε με ΙσμαήλΣτο μυθιστόρημα είναι πανταχού παρούσες οι ανθρώπινες αισθήσεις· οι μυρωδιές, οι γεύσεις, οι ήχοι κι οι εικόνες από το Πέρα μιας άλλη εποχής: τα κρωξίματα των γλάρων, τα γουργουρητά από τους ναργιλέδες, τα καλέσματα από τους μιναρέδες, η μυρωδιά των παλιών βιβλίων. Η καθημερινότητα των απλών ανθρώπων το ίδιο: οι απογοητεύσεις κι οι συγκινήσεις, μικρές ή μεγάλες, η αφοσίωση κι η προδοσία, η ωμή βία κι η ακατανίκητη ανθρωπιά, ο έρωτας και το μίσος, που πολλαπλασιάζονται ανάλογα με την έννοια του επείγοντος.

Το μυθιστόρημα της Μπάιλα αποτελεί ένα ντοκουμέντο για μία γειτονιά πολυφυλετική και κοσμοπολίτικη που εξακολουθεί να ζει μέσα από τις λογοτεχνικές σελίδες και την ανάγκη της ανάγνωσης. Πέραν όμως των λογοτεχνικών πειστηρίων, αυτό που κυρίως αποκομίζει ο αναγνώστης με την ολοκλήρωση της ανάγνωσης του Λέγε με Ισμαήλ είναι μια αίσθηση τρυφερότητας για τους ανθρώπους, για την αγάπη εκείνη που γαλήνια γυρεύει να τους χωρέσει όλους.

* O ΚΩΣΤΑΣ ΔΡΟΥΓΑΛΑΣ είναι συγγραφέας. Τελευταίο του βιβλίο, η συλλογή διηγημάτων «Από πού έρχεται η νύχτα» (εκδ. Παρατηρητής της Θράκης).

Απόσπασμα από το βιβλίο

«Και τι θα πει δίκιο και άδικο;» ρώτησε άξαφνα το Τουρκάκι.

«Θα πει…» δυσκολεύτηκε για μια στιγμή να απαντήσει ο Ισίδωρος. «Δίκιο θα πει να έχουν όλα τα παιδιά του κόσμου μια φέτα ψωμί να φάνε, Οσμάν, έναν τόπο να ξαποσταίνει η ψυχή τους, μια θέση σ’ αυτή τη ζωή ανεξάρτητα από το χρώμα τους, τη φυλή τους, την καταγωγή τους, την οικονομική τους κατάσταση, τη γλώσσα και τη θρησκεία τους. Καταλαβαίνεις τι θέλω να σου πω;»

«Ναι», απάντησε ο Οσμάν, κι ας μην είχε καταλάβει καλά τι του έλεγε ο κυρ Ισίδωρος.

«Ωραία».

«Το δικό μου όμως το έφαγε σήμερα ο Γιουσούφ», συνέχισε ο Οσμάν ρουφώντας τη μύτη του.

«Ποιο;» ρώτησε ο Ισίδωρος και κοίταξε το παιδί.

«Το ψωμί μου, ντε».

Χαμογέλασε ο Ισίδωρος. «Δεν πειράζει, Οσμάν. Πεινούσε. Κι ο Γιουσούφ έχει δικαίωμα για μια φέτα ψωμί σ’ αυτόν τον κόσμο».

Πηγή: Bookpress ΛΕΓΕ ΜΕ ΙΣΜΑΗΛ

 

Η Τέσυ Μπάιλα ξανά στους δρόμους της ΙστορίαςΓράφει ο Δημήτρης Στεφανάκης //

 

Τέσυ Μπάιλα «Λέγε με Ισμαήλ», εκδ. Ψυχογιός

 

Το καινούργιο βιβλίο της Τέσυς Μπάιλα από τις εκδόσεις Ψυχογιός είναι μια μαθητεία στα καπρίτσια της Ιστορίας.

Κανείς δεν πεθαίνει τόσο φτωχός, ώστε να μην αφήνει τίποτα πίσω του», ισχυρίζεται ο Πασκάλ. Με αφορμή αυτό τον στοχασμό ο Μπένγιαμιν συμπληρώνει: «Ούτε βεβαίως και καθόλου αναμνήσεις. Μόνο που αυτές δεν βρίσκουν πάντα ένα κληρονόμο. Ο μυθιστοριογράφος επιφορτίζεται με αυτή την κληρονομιά και σπάνια χωρίς βαθιά μελαγχολία».

Η βαθιά μελαγχολία πλανάται πάνω από τις μνήμες που κληρονόμησε ως μυθιστοριογράφος η Τέσυ Μπάιλα από ένα συνταρακτικό επεισόδιο της Ιστορίας. Δεν ήταν, καθώς φαίνεται, η Μικρασιατική καταστροφή ο επίλογος της ελληνικής παρουσίας στην απέναντι μεριά του Αιγαίου. Το ξεκαθάρισμα των λογαριασμών έγινε με τα Σεπτεμβριανά του ’55 και τις απελάσεις του ’64.

Η Μπάιλα επιχειρεί αυτό που μας λέει ο Λούκατς στην «θεωρία του μυθιστορήματος»: Με το πυκνό υφάδι του βιβλίου της αποδύεται σ’ έναν αγώνα ενάντια στην εξουσία του χρόνου. Δημιουργεί ένα δικό της κόσμο πάνω στη σάρκα του χρόνου, ισορροπώντας σε αυτό που είναι το «νόημα της ζωής» και σε αυτό που αποκαλούμε «δίδαγμα της Ιστορίας».

Αναζητώντας στην τετραδιάστατη αφήγησή της να μεταφέρει με βουές και αρώματα την χαμένη ατμόσφαιρα της Πόλης, δημιουργεί μια σύνθεση από έρωτες, μισαλλοδοξία, κακοποίηση, χαμένες προσδοκίες, αγριότητες και πάθη αλλά και συνύπαρξη και φιλία και αδελφότητα. Κι όλα αυτά τη στιγμή που η μοίρα των ηρώων της δεν είναι άλλη από την ίδια την Ιστορία.

 Οι άντρες του μυθιστορήματος, ο Ισίδωρος, ο Ισμαήλ, ο Ναντίρ είναι διαμετρικά αντίθετοι χαρακτήρες φτιαγμένοι με την αυθαιρεσία των αρσενικών είτε προς το καλό είτε προς το κακό.

Οι γυναίκες όμως, και κυρίως η Γιασεμιώ αλλά και η Καλλιάνθη, αποπνέουν μια συγκινητική φυσικότητα, η Αϊσέ μια παράξενη λαγνεία, η Μέλπω μια σπαρακτική αφέλεια, κι όλες μαζί θυμίζουν χορό αρχαίας τραγωδίας. Το «Λέγε με Ισμαήλ» υπακούει σε μια έξυπνη διακειμενικότητα που εξυπηρετεί τις προθέσεις της συγγραφέως. Είναι όμως τόσο κυριαρχικό το γυναικείο στοιχείο σε αυτό το μυθιστόρημα που θα μπορούσε κάλλιστα να έχει τίτλο: «Λέγε με Γιασεμιώ».

Κι είναι η Γιασεμιώ ένας από εκείνους τους χαρακτήρες που αναζητά ο αναγνώστης για να διαβάσει από τα χείλη τους το «νόημα της ζωής».

 

Πηγή: www.fosonline.gr

https://www.fractalart.gr/tesy-mpaila-lege-me-ismahl/

 

 

ΣΤΟΝ ΔΡΟΜΟ ΤΟΥ ΠΕΡΑ

Γράφει η Κατερίνα Λιάτζουρα

ΚΡΙΤΙΚΕΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Στον Δρόμο του Πέρα [Λέγε με Ισμαήλ, Τέσυ Μπάιλα]

Σύνταξη:

Κατερίνα Λιάτζουρα

28 June 2023

 

 

«Ο χρόνος περνά όπως η ομίχλη πάνω από τη θάλασσα αφήνοντας στα κύματα τις αναμνήσεις σαν τις αχτίδες του ήλιου να παιχνιδίζουν».

Με αυτήν την φράση ξεκινά η Τέσυ Μπάιλα το μυθιστόρημα της με τίτλο «Λέγε με Ισμαήλ» (εκδόσεις Ψυχογιός, 2022), δίνοντας το στίγμα του βιβλίου της και προϊδεάζοντας το αναγνωστικό της κοινό για το περιεχόμενο του βιβλίου. Γιατί για τον χρόνο μιλά η Μπαίλα και για τις αναμνήσεις που επιφέρει αυτός στο πέρασμα του. Για τον χρόνο που πέρασε πάνω από την Ιστανμπούλ ή την Κωνσταντινούπολη ή αλλιώς την Πόλη -πείτε την όπως θέλετε-, και τις μικρές και μεγάλες ιστορίες των ανθρώπων που έζησαν εκεί, στις αρχές και στα μέσα του 20ου αιώνα. Και δεν έχει σημασία αν οι άνθρωποι αυτοί ήταν Τούρκοι, Ρωμιοί, Εβραίοι ή Αρμένιοι ή οποιασδήποτε άλλης εθνικότητας, και δεν έχει καμία σημασία σε ποια γλώσσα ερωτεύτηκαν και μεγάλωσαν τα παιδιά τους ή σε τίνος θεού το όνομα προσεύχονταν ή επικαλούνταν στις δύσκολες στιγμές τους. Γιατί οι άνθρωποι που γεννήθηκαν και έζησαν, που γεννιούνται και ζουν στις χώρες που βρέχονται από τα νερά του Αιγαίου, έχουν καλώς ή κακώς κοινά βιώματα και μοιράζονται κοινές αναμνήσεις.

Η Τέσυ Μπάιλα, στο νέο της αυτό μυθιστόρημα, κατορθώνει να μεταφέρει με υπέροχα εκφραστικά μέσα, ζωντανές περιγραφές και λυρικές ενίοτε αφηγήσεις, την παραδοχή, ότι οι άνθρωποι δεν έχουν να χωρίσουν τίποτα· ούτε γη ούτε θάλασσα ούτε και ουρανό. Η ταπεινή συνύπαρξη και συμβίωση των λαών που μοιράζονται την ίδια γειτονιά στον δρόμο του Πέρα, στην γειτονιά των Ρωμιών, οι δυσκολίες της βιωτής, οι απλές, τραγελαφικές, καθημερινές στιγμές, που κάνουν τον άνθρωπο την μια να γελά και την άλλη να κλαίει, ο σεβασμός και η αποδοχή της διαφορετικότητας, στοιχεία που μαθαίνουν και παροτρύνουν τον άνθρωπο να εφαρμόζει στην πράξη την αλληλεγγύη και την συμπαράσταση στον πάσχοντα, αποτελούν τον κεντρικό άξονα της αφήγησης της Τέσυς Μπάιλα. Χαρακτηριστικά λέει μια από τις πρωταγωνίστριες «[…] Αγκαλιασμένοι είμαστε. Ο ένας να βοηθά τον άλλον, όσο μπορεί. Κρυώνει ο Τούρκος; Βγάνει και του δίνει το παλτό του ο Έλληνας. Πονά ο χριστιανός; Τονε συντρέχει ο μουσουλμάνος […]» (σελ. 372)· και δεν είναι δύσκολο να συνειδητοποιηθεί ο λόγος τούτος, ο λόγος της κυράς-Γιασεμώ, πως οι άνθρωποι από μόνοι τους δεν χαλάνε τις καρδιές τους. Μπορεί να έχουν διαφορές ή διαξιφισμούς, ενίοτε να διαφωνούν και να μαλώνουν, να ζουν έρωτες και πάθη ή άλλοτε να παραμένουν τα όνειρα τους ανεκπλήρωτα, μα στο τέλος θα συγχωρέσουν και θα μονιάσουν. Οι λόγοι που κάνουν τους ανθρώπους να χαλάνε τις καρδιές τους, είναι οι προσταγές των “μεγάλων”, οι μεγαλομανίες των πολιτικών και τα συμφέροντα των πολιτικάντηδων· κάθε ανεξαιρέτως χώρας και κάθε εποχής αδιακρίτως. Και αυτό δυστυχώς είναι και η λυπητερή διαπίστωση, έπειτα από την ανάγνωση του συγκεκριμένου μυθιστορήματος, καθώς οι μαύρες σελίδες του ξεριζωμού και της προσφυγιάς στην σύγχρονη ιστορία της ανθρωπότητας, φαίνεται να μην έχουν καμία διδακτική επίδραση, προφανώς δεν αποτελούν παράδειγμα προς αποφυγή· αντιθέτως μοιάζει να επιδιώκεται από τους ιθύνοντες, ώστε να επαναλαμβάνονται και να επαναλαμβάνονται και να επαναλαμβάνονται τα αίσχη τους.

Και όσο νοσταλγική είναι η ασπρόμαυρη -επιχρωματισμένη με έντονο κόκκινο χρώμα- φωτογραφία του καταξιωμένου και πολυβραβευμένου Τούρκου φωτογράφου, αρμενικής καταγωγής, Ara Güler, που κοσμεί το εξώφυλλο, άλλο τόσο νοσταλγικές και συνάμα επίπονες, είναι και οι αφηγήσεις της Μπάιλα που διαδραματίστηκαν στην «Βασιλίς των πόλεων». Με φόντο τα χρόνια που επακολούθησαν την Μικρασιατική Καταστροφή του 1922, οι πολύχρωμες συνθέσεις στα σοκάκια της Πόλης, το φρέσκο αεράκι στα στενά του Βοσπόρου και οι ατελείωτες μυρωδιές της Ανατολής, αναμειγνύονται με τον ανθρώπινο πόνο, την φτώχεια, την εγκατάλειψη και όλα τα επώδυνα επακόλουθα της αναγκαστικής ανταλλαγής πληθυσμών με την συνθήκη της Λωζάνης (1923). Σαν ένας πολύγλωσσος και πολυπολιτισμικός θίασος σε ένα γκροτέσκο θέατρο, ο Ισμαήλ και ο Ισίδωρος, η Αϊσέ και η Εσίν, η αρχόντισσα Καλλιάνθη και η Μέλπω, η κυρά- Γιασεμώ και ο σκύλος της Γιουσούφ, ο Ναντίρ και η νεαρή και πολύπαθη Ασλίβ, και τόσα πολλά και άλλα πρόσωπα που πρωταγωνιστούν στο μυθιστόρημα της Μπάιλα, περιφέρονται στην Πόλη, σε καφενεία και βιβλιοπωλεία, σε χαμάμ , τεκέδες και πορνεία, ξεδιπλώνοντας τις σκέψεις τους, τις αναμνήσεις τους, την ίδια τους ζωή.

Αλλά η μοίρα των ανθρώπων δεν είναι να ζουν ειρηνικά. Πάνω που επούλωσαν τις πληγές τους -Τούρκοι και Έλληνες-, πάνω που ξαναέχτισαν από το τίποτα τις ζωές τους, πάνω που άρχισαν να συνυπάρχουν αρμονικά μέσα σε ένα πολυπολιτισμικό περιβάλλον, με τις ομορφιές και τις αντιθέσεις του, οι “μεγάλοι” αποφάσισαν να ξαναπαίξουν τα πολιτικά τους παιχνίδια, εμποτίζοντας με εθνικιστικό δηλητήριο τους Τούρκους, που οδήγησε στο πογκρόμ κατά των Ελλήνων κατοίκων στην Πόλη του 1955, γνωστό στην σύγχρονη ιστορία ως Σεπτεμβριανά, αλλά και στις απελάσεις του 1964. Και πάλι οι άνθρωποι, οι άνθρωποι οι καθημερινοί, οι αλλοτινοί γείτονες και οι φίλοι, χωρίστηκαν δια της βίας· οι άνθρωποι αυτοί, μάζεψαν ό,τι απέμεινε από την αξιοπρέπεια τους, φόρτωσαν στους ώμους τους τις αναμνήσεις τους και ξενιτευτήκανε για άλλη μια (;) φορά, αναζητώντας στον νέο τόπο την πολυπόθητη τους πατρίδα.

«Λέγε με Ισμαήλ» ο τίτλος λοιπόν του νέου μυθιστορήματος της Τέσυς Μπάιλα· μια φράση δανεική, όπως λέει η συγγραφέας, δανεική από το εμβληματικό μυθιστόρημα Μπόμπι Ντικ του Χέρμαν Μέβιλ. Και δεν θα μπορούσα να ολοκληρώσω με καλύτερο τρόπο ετούτες τις λίγες σκέψεις μου για το βιβλίο της Μπάιλα, αν δεν παρέθετα ένα απόσπασμα που αφορά στον Μπόμι Ντικ, όπου συνοψίζεται η φιλοσοφία της συγγραφέα για την ζωή, για τον αγώνα του ανθρώπου να επιβιώσει, για τον άνθρωπο και την μεγάλη ή μικρή του Ιστορία. «Και μπορεί ο συγγραφέας του βιβλίου αυτού να είχε γράψει αυτή την αλληγορία προσπαθώντας να αναδείξει τη δύναμη του ανθρώπου να υπερβαίνει την καθημερινότητα του και να μάχεται να ανταποκριθεί σε ό,τι τον ξεπερνά, ώστε να φτάσει να γνωρίσει τον μέσα του κόσμο αλλά και τη δύναμη του πεπρωμένου του, στην πραγματική ζωή, ωστόσο, κανείς δεν μπορεί να τα βάλει εύκολα με την Ιστορία. Αδυσώπητη πάντα, περνά και συνθλίβει τη ζωή των ανθρώπων, κι ύστερα προσπερνά χωρίς να λυγίζει από τον πόνο τους [….]» (σελ. 302).

Πηγή: https://www.literature.gr/lege-me-ismail-tesy-mpaila/

 

«Την πραγματική σου τύχη τη συναντάς καμιά φορά ακριβώς εκεί όπου είχες αποφασίσει να πας για να την αποφύγεις»

Γράφει η Τζένη Μανάκη //

 

Τέσυ Μπάιλα «Λέγε με Ισμαήλ». Εκδ. Ψυχογιός

 

Η Τέσυ Μπάιλα συγγραφέας με βαθιά ενσυναίσθηση για τον πάσχοντα άνθρωπο από τις απρόσμενες και αναπόφευκτες περιπέτειες της ζωής, επανέρχεται με το νέο μυθιστόρημά της που έχει για τίτλο την εμβληματική πρώτη φράση του βιβλίου

”Μόμπυ Ντικ” του Μέλβιλ.

Με καμβά τη μελαγχολική – πάντα υπέροχη – Κωνσταντινούπολη της αρχής του δεύτερου μισού του προηγούμενου αιώνα, με την ιδιαίτερη, πλούσια αφηγηματική τεχνική της, δημιουργεί έναν θίασο ηρώων με πρωταγωνιστές τη Γιασεμώ, τον Ισίδωρο και τον Ισμαήλ γύρω από τους οποίους περιστρέφονται δευτερεύοντες, το ίδιο βαθιά ψυχογραφημένοι χαρακτήρες.

Κορύφωση της αφήγησής της τα Σεπτεμβριανά του ’55 που ανιστορούνται ζωντανά θαρρείς βιωματικά. Αγριότητες που συνέβησαν εις βάρος των ομοεθνών μας κατοίκων της Πόλης,  μετά μια σειρά προσχεδιασμένων γεγονότων, -αφελώς αγνοημένα προμηνύματα προαγγελίας του ολέθρου-, που άναψαν τη φωτιά του εθνικισμού και της μισαλλοδοξίας.

Διαφαίνεται ως βασική πρόθεσή της η επισήμανση των καταστροφικών αποφάσεων που παίρνονται από κέντρα εξουσίας αγνοώντας τον παράγοντα άνθρωπο, με συνέπεια την πρόκληση στις ζωές ανύποπτων συχνά ανθρώπων, προσωπικών και συλλογικών δραμάτων, ανείπωτων αγριοτήτων, βίαιων θανάτων, ξεριζωμών, απώλειας περιουσιών, μόχθων μιας ολόκληρης ζωής.

 “ Τίποτα δεν ενώνει τους ανθρώπους περισσότερο από την κοινή ανάγκη για εκδίκηση. Και όσοι είχαν μαζευτεί εκείνη την ημέρα στη γωνία του δρόμου και εφοδιάζονταν με χοντρά στειλιάρια τραβώντας τα από την καρότσα ενός φορτηγού ένιωθαν την οργή να ξεχειλίζει από μέσα τους και να μετατρέπεται σε κύμα έτοιμο να πλημμυρίσει τους δρόμους και τα σοκάκια στο ήσυχο έως εκείνη τη στιγμή Πέρα.”

Μέσα από τη μυθοπλαστική όσμωση ανθρώπων διαφορετικών φυλών και θρησκειών η Μπάιλα γράφει συγχρόνως Ιστορία και Λαογραφία, με ιδιαίτερη αφοσίωση στη δεύτερη. Μέλημά της τα ανθρώπινα παθήματα από τις ανελέητες στροφές της Ιστορίας.

Με την πολυεπίπεδη αφήγησή της αναπαριστά γλαφυρά, με ακρίβεια κινηματογραφική, μια ολόκληρη εποχή, με τον φακό της γραφίδας της να εστιάζει σε κάθε λεπτομέρεια σκηνικών και προσώπων, φωτός και καταχνιάς, συναισθημάτων και ηδυπάθειας, τρυφερότητας και βίας, οσμών και γεύσεων.

Εικόνες αυθεντικές γραμμένες με συγκρατημένο λυρισμό, ζωντανεύουν μνήμες. Διάλογοι με το ιδιόλεκτο των Ελλήνων της Πόλης, αρχοντικά σπίτια της ελληνικής συνοικίας και χαμοκέλες, ορθόδοξες εκκλησίες και το Πατριαρχείο, μιναρέδες και  τρούλοι, ο ζεστός ατμός των χαμάμ και τα ύποπτα γεμάτα έρωτα και ηδυπάθεια καφέ αμάν, καταφέρνουν να παρασύρουν τον αναγνώστη στους δρόμους του Πέρα, στα όμορφα αλλά και  σκοτεινά σοκάκια κι από εκεί στη Γέφυρα του Γαλατά, πάνω από τον κυματισμό του Βοσπόρου με το δροσερό αεράκι και τους πάλλευκους γλάρους ν’ ακολουθούν.

Η αφήγηση εκτυλίσσεται από το 1955 μέχρι το 1964, κυρίως στην ελληνική γειτονιά, το Πέρα, που βρίσκεται στο κέντρο της Πόλης όπου ζουν αρμονικά με αγάπη και φιλικούς δεσμούς Έλληνες και Οθωμανοί.

 

 

Ανάμεσά τους ο Ισμαήλ που διατηρεί έναν καφενέ και δίπλα του Ισίδωρος με το μοναδικό ελληνικό βιβλιοπωλείο. Ερωτευμένοι μ’ έναν ανείπωτο έρωτα και οι δύο με την Αϊσέ που κάποτε εξαφανίζεται αφήνοντας στη μητέρα της τη μικρή της κόρη Εσίν, που και οι δυο φροντίζουν και νοιάζονται.

“Μα κι όταν εκείνη ανασήκωσε το κεφάλι της και τον κοίταξε κατάματα, θέλοντας να του δείξει ότι περίμενε μια του λέξη, εκείνος δεν είπε τίποτα. Συνέχισε να διαβάζει.

          Μια ανυπόταχτη γυναικεία ψυχή ήταν φυλακισμένη μέσα της και αδημονούσε να πετάξει στους ορίζοντες του έρωτα. Όμως δεν ήξερε πως για να πετάξεις πρέπει να ανοίξεις τα δικά σου φτερά, να μη φοράς τα ξένα. Και τα φτερά του Ισίδωρου έμοιαζαν άτολμα να ανοίξουν ‘ και του Ισμαήλ πολύ κοντά για να πετάξουν”.

 

Η Εσίν που το όνομά της σημαίνει αεράκι, είναι η ηρωίδα της που καταφέρνει να ξεπεράσει τη μοίρα της.

Στην ίδια γειτονιά η αρχόντισσα Καλλιάνθη πληγωμένη από έναν ανεκπλήρωτο παρθενικό έρωτα, ζει με την ψυχοκόρη της Μέλπω, και οι δύο με αγάπη φροντίζουν τον Ισμαήλ.

“Δεν φοβάται κανείς να χάσει ό,τι λίγο του απομένει”

 

Κάπου εκεί κυκλοφορεί και ο Ναντίρ με ύποπτο παρόν, ερωτευμένος με την πανέμορφη, καλλίφωνη και άτυχη Ασλίβ. 

Εμβληματικός χαρακτήρας η γερασμένη πλέον, πάντα ανεξάρτητη Γιασεμώ, που αναμασά τις αποκοτιές της νιότης, κυρίως εκείνη που ο έρωτας την έκανε να απωλέσει την ανεξαρτησία της με ολέθρια για την ίδια αποτελέσματα. Στο παρόν της αφήγησης παρά τη φτώχεια της, έχει αποκομίσει σοφία από τη ζωή, νοιάζεται για όλα και για όλους και πιο πολύ για τον σκύλο της τον Γιουσούφ.

“Απελπισμένα τριγύριζαν οι σκέψεις στο μυαλό της Γιασεμώς. Καμιά φορά η ζωή φέρνει μόνη της τη λύση στα αδιέξοδα. Ανοίγει μπροστά σου μια χαραμάδα κι από εκεί ακόμη και το ελάχιστο φως μοιάζει σαν ήλιος κι αρκεί για να σε ζεστάνει. Χαράζει ένα νέο μονοπάτι. Ακόμα κι αν αυτό το μονοπάτι είναι προς μια λάθος κατεύθυνση, δεν έχει σημασία. Το ακολουθείς γιατί δεν έχεις άλλη επιλογή”. 

 

Οι ήρωες της Μπάιλα άνθρωποι καθημερινοί, άλλοι ακολουθούν τη μοίρα τους και άλλοι απεγνωσμένα προσπαθούν να την αλλάξουν. Χαρακτηριστική η σκληρή πατριαρχία της εποχής που δημιουργεί γυναίκες – θύματα βίαιων, άξεστων ανδρών.

“Στην Ανατολή η γυναίκα μοιάζει να μην έχει καμιά θέση’ μόνο ο άντρας μετράει. Πόσες γυναίκες δεν είχαν χαθεί στα βαθιά και ορμητικά νερά της θάλασσας. Πόσες οιμωγές δεν είχαν ακουστεί πάνω από τα θαλασσινά ρεύματα του Βόσπορου”.

Πρόκειται για ένα συγκλονιστικό μυθιστόρημα για μια ολόκληρη εποχή με άρωμα Ανατολής κι έναν κοσμοπολιτισμό που χάνεται. Ένα μυθιστόρημα με σημαντικούς χαρακτήρες που αρμονικά συμβιώνουν και μοιράζονται αγάπη και ελπίδες που κορυφώνεται συναισθηματικά με την απρόσμενη εθελούσια ανταλλαγή ταυτοτήτων, προς επιβεβαίωση της δύναμης της αγάπης και της ανθρωπιάς.

 Πηγή: https://www.fractalart.gr/lege-me-ismail-tesy-baila/

 

Φωτογραφία: Βάσω ΜαραγκουδάκηΤέσυ Μπάιλα: συνέντευξη στη Χαριτίνη Μαλισσόβα Χαριτίνη Μαλισσόβα  Δημοσιεύτηκε 14 Ιουνίου 2023

Η συγγραφέας Τέσυ Μπάιλα γεννήθηκε στον Πειραιά. Σπούδασε Ιστορία του ελληνικού πολιτισμού και Μετάφραση λογοτεχνίας. Εμφανίστηκε στην ελληνική λογοτεχνία το 2009. Έχει συνεργαστεί με διαδικτυακά περιοδικά και κείμενά της φιλοξενούνται τακτικά από την εφημερίδα Η Καθημερινή της Κυριακής. Είναι συντάκτρια του λογοτεχνικού περιοδικού Κλεψύδρα και αρχισυντάκτρια του περιοδικού Literature.gr. Παράλληλα, συνεργάζεται ως μεταφράστρια σε εκδοτικούς οίκους. Μεταφράσεις της κυκλοφορούν από τις Εκδόσεις Ψυχογιός, Έναστρον, Βακχικόν, Ιβίσκος, World Books. Διηγήματά της έχουν μεταφραστεί στα βουλγαρικά. Ασχολείται με τη φωτογραφία και ατομικές εκθέσεις της έχουν φιλοξενηθεί στο Πανεπιστήμιο Gakugei της Ιαπωνίας και στην Αθήνα. Είναι ιδρυτικό μέλος και διατελεί γενική γραμματέας του Σωματείου Λογοτεχνών και Φίλων της Λογοτεχνίας PEN Greece, που αποτελεί το επίσημο ελληνικό παράρτημα του PEN International. Κυκλοφορούν τα βιβλία της: Το πορτρέτο της σιωπής (Εκδόσεις Έναστρον), Το παραμύθι της βροχής (Εκδόσεις Δοκιμάκης) και από τις Εκδόσεις Ψυχογιός τα βιβλία της: Το μυστικό ήταν η ζάχαρη, Ουίσκι μπλε, Άγριες θάλασσες, Τις νύχτες έπαιζε με τις σκιές και Λέγε με Ισμαήλ, το οποίο μας έδωσε την αφορμή για την ακόλουθη συνέντευξη.

Λέγε με Ισμαήλ , το τελευταίο σας βιβλίο. Θα μας δώσετε κάποια στοιχεία του;

Το Λέγε με Ισμαήλ είναι ένα πολυεστιακό μυθιστόρημα, στο οποίο κυρίαρχος πρωταγωνιστής δεν είναι άλλος από την ίδια την Κωνσταντινούπολη, την Πόλη των μεγάλων αντιθέσεων, των μιναρέδων και των τρούλων, των γλάρων και του Βοσπόρου, με το ιστορικό παρελθόν της και τη σύγχρονη Ιστορία της. Μια πόλη που περνά στους αιώνες με την ανατολίτικη γοητεία χωμένη στη δυτική αγκαλιά ενός κόσμου που ολοένα και περισσότερο αλλάζει. Έγραψα αυτό το μυθιστόρημα θέλοντας να ανασυστήσω μια εποχή μέσα από τα μάτια δυο φαινομενικά αντίθετων κόσμων, που όμως κρύβουν μέσα τους κοινούς τρόπους πολιτισμού, μοιράζονται τα ίδια χώματα και κοινές εμπειρίες στο διάβα των αιώνων, κυρίως όμως βιώνουν παρόμοιες συνθήκες ζωής. Οι χαρακτήρες αυτού του μυθιστορήματος, Έλληνες, Τούρκοι, Αρμένιοι, Λεβαντίνοι, είναι άνθρωποι που ζουν στο Πέρα, συμβιώνουν αρμονικά, αναπτύσσουν φιλίες και κοινωνικές σχέσεις, μετέχουν μιας κοινής μοίρας και δίνουν το χρώμα της φυλετικής και εθνοτικής τους ταυτότητας στον τόπο. Είναι άνθρωποι απλοί, καθημερινοί, που μοιράζονται ήθη, έθιμα και νοοτροπίες, φιλίες, έρωτες, αλληλεγγύη. Ορίζοντας λοιπόν το χρονικό πλαίσιο της αφήγησης μεταξύ 1955-1964, την εποχή δηλαδή που κορυφώνεται ο διωγμός των Ελλήνων από την Πόλη, έφτασα μοιραία στο 1923, την εποχή της Συνθήκης της Λωζάνης και στις ανταλλαγές των πληθυσμών που επακολούθησαν. Τότε είδα μπροστά μου να εκτυλίσσεται η Ιστορία των ενάμισι εκατομμύριο Ελλήνων όσο και των 500.000 Τούρκων που αναγκάστηκαν κι αυτοί να ξεριζωθούν από τον τόπο όπου ζούσαν και να γυρίσουν στην Τουρκία, σε μια πατρίδα που δεν ήξεραν, αφήνοντας πίσω τους αντίστοιχα όλη την έως εκείνη τη στιγμή ζωή τους. Το μυθιστόρημα αυτό είναι η καταγραφή εκείνης ακριβώς της στιγμής που αλλάζει η Ιστορία με μεγάλα, αποφασιστικά και ανελέητα βήματα μέσα από τη ζωή των κατοίκων αυτού του τόπου και εστιάζει τόσο στα συναισθήματά τους όσο και στην ανθρωπιά που χαρακτηρίζει τα βιώματά τους.

Πόσο γοητευτικό αλλά και πόσο δύσκολο ήταν να μελετήσετε την εποχή εκείνη και να τη μεταφέρετε στο μυθιστόρημά σας;

Κάθε ιστορικό μυθιστόρημα απαιτεί ιστορική και πραγματολογική έρευνα των πηγών, αλλά αυτό είναι κάτι που δεν πρέπει να το βλέπει ο αναγνώστης κατά την αναγνωστική διαδικασία και είναι από μόνο του ένα πολύ ενδιαφέρον στοιχείο του ιστορικού μυθιστορήματος. Προσωπικά δεν ενδιαφέρομαι για ένα μυθιστόρημα που θα αναπαράγει ιστορικά γεγονότα. Αυτό που έχει σημασία για μένα είναι ο αντίκτυπος των γεγονότων αυτών στη ζωή και στην πορεία του απλού ανθρώπου. Ο τρόπος που η μεγάλη Ιστορία περνά από τις ιστορίες των ανθρώπων, τη ζωή των οποίων συχνά συνθλίβει στο πέρασμά της. Έτσι μελετώ τα γεγονότα μιας εποχής υπό το πρίσμα της ανθρωπογεωγραφίας της, μια διαδικασία που με ευχαριστεί ιδιαίτερα και δεν τη θεωρώ δύσκολη. Απεναντίας, είναι μια διαδικασία άκρως γοητευτική.

Δεν ενδιαφέρομαι για ένα μυθιστόρημα που θα αναπαράγει ιστορικά γεγονότα. Αυτό που έχει σημασία για μένα είναι ο αντίκτυπος των γεγονότων αυτών στη ζωή και στην πορεία του απλού ανθρώπου.

Ο Ισμαήλ, ο Ισίδωρος, η Εσίν, ο Γιώργης δίνουν «μαθήματα» αλληλεγγύης μεταξύ όχι μόνο των ανθρώπων αλλά και των λαών. Θέλετε να σχολιάσετε;

Ο Ισμαήλ, ο Ισίδωρος, η Εσίν, ο Γιώργης αλλά και η αρχόντισσα Καλλιάνθη, ο Ναντίρ και η Μέλπω, η Γιασεμώ και ο Γιουσούφ της είναι μέλη ενός θιάσου που περιφέρεται στα στενά σοκάκια της Πόλης, αναπνέει τον αέρα των καλντεριμιών, αφουγκράζεται την Ιστορία και τα τερτίπια της, σεργιανάει στις προβλήτες του Βοσπόρου, νοσταλγεί χαμένες πατρίδες, γίνεται μέρος μιας κοινωνίας με όλες τις παθογένειες, τα προβλήματα αλλά και τις καλές της στιγμές. Το μυθιστόρημα ωστόσο έχει ουμανιστικό χαρακτήρα. Η φιλία και η αλληλεγγύη ανάμεσα στους ανθρώπους και κατ’ επέκταση ανάμεσα στους λαούς είναι εξαιρετικής σημασίας και μένει να το κατανοήσουμε όλοι. Δυστυχώς, στις μέρες μας βλέπουμε την αλληλεγγύη ανάμεσα στους δύο λαούς σε ώρες μεγάλου κινδύνου, όπως έγινε πρόσφατα στη γειτονική Τουρκία μετά τον καταστροφικό σεισμό. Το μυθιστόρημα επικεντρώνεται στην αρμονική τους συνύπαρξη, στο μοίρασμα της ελπίδας ανάμεσά τους, στην κοινή τους αναμέτρηση στον χρόνο. Άλλωστε, σε όλη τη διάρκεια της γειτνίασής τους οι δυο λαοί, Έλληνες και Τούρκοι, θύματα των ίδιων ιστορικών συγκυριών και πολιτικών αποφάσεων έγιναν. Θύματα ή θύτες της Μεγάλης Ιδέας, της ανταλλαγής των πληθυσμών του 1923 με τη Συνθήκη της Λωζάνης, των Σεπτεμβριανών, υπήρξαν πάντα οι μεγάλοι χαμένοι. Η αλληλεγγύη και η ανθρωπιά αποτελούν μονόδρομο.

«Σε όποια γλώσσα κι αν είναι γραμμένα, βιβλία είναι κι αυτά σε κάνουν άνθρωπο», λέει ο Ισίδωρος στον Ισμαήλ. Τι πιστεύετε σχετικά με την αξία της φιλαναγνωσίας;

Πως πρόκειται για έναν τρόπο ζωής με μεγάλη επαναστατική δύναμη. Και πως αν αυτό γίνει κατανοητό από όλους μας, ο κόσμος θα αποκτήσει νέα προοπτική. Η καλύτερη απάντηση όμως στην ερώτησή σας υπάρχει στο μυθιστόρημα, όταν ο Ισίδωρος, ο Έλληνας βιβλιοπώλης της γειτονιάς, λέει: «Μια βιβλιοθήκη, ένα βιβλιοπωλείο είναι ζωντανά πλάσματα. Σπαρταριστά. Έχουν σάρκα και οστά. Είναι μια πόρτα που οδηγεί σ’ έναν άλλον κόσμο, Ισμαήλ, σε έναν κόσμο πιο όμορφο, πιο αληθινό, πιο ανθρώπινο. Και είναι κρίμα να περάσει όλη του τη ζωή κανείς χωρίς να ανοίξει αυτήν την πόρτα. Χωρίς να δει τι κρύβεται από πίσω της, […]Τα βιβλία ημέρεψαν την ψυχή μου. Κι όταν ημερέψει η ψυχή σου, τότε πιο όμορφος είναι γύρω σου ο κόσμος».Αν και προσωπικά πιστεύω ότι η αγάπη για το βιβλίο είναι έμφυτη, είναι σαφές ότι χρειάζεται συστηματική παιδεία για την κατάκτησή της. Η φιλαναγνωσία υπήρξε ένας τρόπος κατανόησης και αποδοχής της ετερότητας, ένας τρόπος να αλλάξουν οι κοινωνικές προκαταλήψεις και δομές και μαζί ένας έρωτας που γεννιέται ερήμην σου και γιγαντώνεται εθιστικά.

Μέσα από τον καμβά των χαρακτήρων του βιβλίου σας ο αναγνώστης έρχεται σε επαφή με ιστορικά και πολιτισμικά στοιχεία. Πόσο σημαντική είναι η συμβολή της λογοτεχνίας στη διατήρηση της ιστορικής μνήμης;

Η συνομιλία της λογοτεχνίας με την Ιστορία και κατ’ επέκταση η συμβολή της λογοτεχνίας στη διατήρηση της ιστορικής μνήμης είναι ένα θέμα πολυεπίπεδο. Η μυθιστορηματική μετάπλαση μιας ιστορικής περιόδου μέσα από την αφηγηματική δράση δεν μπορεί παρά να ακολουθεί ρεαλιστικά στοιχεία και να καταγράφει πραγματικά ή και όχι συμβάντα υπό το πρίσμα πάντα της επιρροής που άσκησαν αυτά στη ζωή των απλών ανθρώπων. Το ιστορικό μυθιστόρημα λειτουργεί έτσι σαν μια εικονογραφική χαρτογράφηση της μνήμης, επικεντρωμένη στη λαογραφία, τον πολιτισμό και στα γεγονότα που σημάδεψαν το παρελθόν. Υπό αυτή την έννοια, μπορεί να λειτουργήσει ως ένα ανεστραμμένο κάτοπτρο ιστορικών και πολιτισμικών αντικατοπτρισμών και να διασώσει την ιστορική μνήμη. Να γίνει εφαλτήριο για περισσότερη ιστορική έρευνα. Αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η λογοτεχνία οφείλει να είναι πρωτίστως λογοτεχνία και το μυθιστόρημα να διατηρεί τα χαρακτηριστικά του σε αρμονική ισορροπία, ένα στοίχημα που συχνά στις μέρες μας χάνεται από συγγραφείς ιστορικού μυθιστορήματος.

Η αλληλεγγύη και η ανθρωπιά αποτελούν μονόδρομο.

Ήταν για εσάς η περίοδος της πανδημίας γόνιμη, αναγνωστικά και συγγραφικά;

Δεν θα το έλεγα. Κατά τη διάρκεια της πρώτης καραντίνας πραγματικά σταμάτησα όχι μόνο να γράφω αλλά και να διαβάζω. Ο επιβαλλόμενος περιορισμός δεν λειτούργησε θετικά σε μένα. Ένιωθα την ανάγκη να βγαίνω από το σπίτι και να περπατάω περισσότερο, έχοντας την αίσθηση ότι η προσωπική μου ελευθερία είναι αδιαπραγμάτευτη και κανένα κέντρο εξουσίας δεν μπορεί να μου τη στερήσει. Και μπορεί πράγματι ένας συγγραφέας να αγαπά και να επιζητά τη μοναχικότητά του και η μοναχικότητα αυτή να είναι ένας γόνιμος παράγοντας για τη δημιουργία, όταν όμως συνειδητοποιεί κανείς ότι υπό το πρίσμα του φόβου τού επιβάλλεται ο περιορισμός, όταν διχαστικά μέτρα γίνονται αφορμή για κοινωνικούς εξοβελισμούς, άνευ σημασίας μηνύματα εξόδου, πρόστιμα σε αδύναμες κοινωνικά ομάδες και ποινές που η Ιστορία αλλά και ο κόσμος ήδη έχει κρίνει για τη χρησιμότητά τους και τη σημασία τους, τότε είναι δύσκολο να δημιουργήσει. Προσωπικά ανήκω σε αυτή την κατηγορία.

Τι θεωρείτε εξέλιξη σε έναν συγγραφέα;

Να προχωράει κάθε φορά σε ένα επόμενο βήμα, να πειραματίζεται, να διαβάζει πολύ, να αντιστέκεται σθεναρά στη φθορά της γλωσσικής αισθητικής και να μην επαναλαμβάνεται.

Ποιο βιβλίο διαβάσατε πρόσφατα και σας εντυπωσίασε;

Ολοκληρώνω το Σαν μυθιστόρημα του Γιάννη Κιουρτσάκη από τις Εκδόσεις Πατάκη, ένα πραγματικά εντυπωσιακό μυθιστόρημα, μια ευρηματική αφήγηση που καταβυθίζεται στη συλλογική μνήμη μιας χώρας και μέσα από τη δημιουργία αντιφατικών σχέσεων παρουσιάζει τον καμβά της Ιστορίας του εικοστού αιώνα. Αλλά και το βιβλίο της Ελίφ Σαφάκ Οι τρεις κόρες της Εύας, Εκδόσεις Ψυχογιός, που τέλειωσα λίγο νωρίτερα, ήταν μια συγκλονιστική ιστορία για την αφοσίωση, τη φιλία, την προδοσία, το παρελθόν και την παράδοση που συγκρούονται με τον κόσμο που αλλάζει.

Ποια αξία θεωρείτε υπέρτατη;

Την ειλικρίνεια. Είναι μια αξία που καθορίζει τον βαθμό αξιοπρέπειας του ανθρώπου και γι’ αυτό τη θεωρώ ιδιαίτερα σημαντική.

Ασχολείστε με τη συγγραφή του επόμενου βιβλίου σας;

Αυτή την περίοδο ασχολούμαι σε επίπεδο έρευνας και προετοιμασίας του υλικού που θα χρειαστώ, συλλέγοντας τα ιστορικά και πραγματολογικά στοιχεία του επόμενου μυθιστορήματος.

 

Λέγε με Ισμαήλ
Τέσυ Μπάιλα
Ψυχογιός
σ. 464
ISBN: 978-618-01-4587-8

Πηγή: https://diastixo.gr/sinentefxeis/ellines/20513-tesi-mpaila-synentefxi

Ένα μυθιστόρημα για την αγάπη, για την κατανόηση, για την συμβίωση, για την αποδοχή τού άλλου, τού «ξένου», του διαφορετικού.

Ένα καλογραμμένο πόνημα μυθοπλασίας για την ανεκτικότητα, για την ειρήνη, για την ομόνοια, για την ευδοκία, για την αλληλεγγύη…

Υπέρ αδυνάμου ο λόγος. Ο ορφανός Ισμαήλ «υιοθετείται» από την πλούσια Ελληνίδα αρχόντισσα τής Κωνσταντινούπολης, απαλλάσσεται από το ενοίκιο τού μαγαζιού της και βρίσκει καθημερινά τροφή και την στοργή την επιούσια…

Κλαίω καθώς γράφω αυτές τις γραμμές, όχι ως ευσυγκίνητος, αλλά ως άνθρωπος που τάσσεται συνειδητά υπέρ τής Ελευθερίας, της Δικαιοσύνης…

Αγαθοποιόν το πνεύμα που ποιεί φιλάνθρωπον έργον.

Ευεργέτες τής ανθρωπότητας όλοι οι πνευματικοί άνθρωποι που νοιάζονται αυτοθυσιαστικά για την βελτίωση των συνθηκών διαβιώσεως (κι όχι απλώς επιβιώσεως) στον πανέμορφο πλανήτη γη.

Ζωή και επιβίωση ΔΕΝ είναι συνώνυμα. Κι η ζωή είναι ανεκτή μόνον όταν πνέει το φιλόστοργο αεράκι τής συμπάθειας.

Υψηλή μαγειρική και συμπάθεια λοιπόν (όπως λέγαμε παλιά «τσάι και συμπάθεια»).

Το καινοτόμο στοιχείο αυτού του λογοτεχνικού έργου είναι ότι επαναφέρει κι ενεργοποιεί δραστικά στη μνήμη όχι απλώς «προσλαμβάνουσες εικόνες» αλλά και ήχους, οσμές, αφές (απτικές καταχωρήσεις στον τομέα τού συνειδητού ή ασυνειδήτου τής ενιαίας και αρραγούς ψυχοπνευματικής-σωματικής ανθρώπινης μονάδας).

Εξηγούμαι: η λεγομένη «συναισθητική μεταφορά» είναι απλό υποσύνολο μόνον τής συνεκδοχικής συμπυκνώσεως παντοειδών πληροφοριακών συστημάτων εισερχομένων μέσω διαφορετικών κωδικοποιητικών συστημάτων στο αντιληπτικό κέντρο τού εγκεφάλου προκειμένου να διανεμηθούν, να τύχουν αναλυτικής και συνθετικής επεξεργασίας προκειμένου να οδηγήσουν στο τέλος σε πλήρη αναδημιουργία τού προτεινόμενου από τον/τη/το συγγραφέα μυθικού κόσμου.

Ο «επαρκής θεατής» λειτουργεί διαδραστικά στο προ-κείμενο και καταβυθιζόμενος στο υπό-κείμενο ως Καλύμνιος σφουγγαράς αναδύεται ανασύροντας διαμάντια και πολύτιμα πετράδια από το Συλλογικό Ασυνείδητο.

Το απείκασμα στη μνήμη του είναι προσωπικό, βασισμένο στην τεχνική του δυνατότητα και στην εμπειρική του μυθοποικιλότητα (αν μου επιτρέπεται/επιτρέπετε να νεολογίσω].

Κάθε ανάγνωση οδηγεί σε ένα άλλο δημιούργημα, με την προϋπόθεση ότι το τυπωμένο υλικό είναι πλούσιο, ευανάγνωστο και ανοικτό σε πολυποίκιλες ερμηνείες.

Κάτι που συμβαίνει σε αυτή την περίπτωση.

Ας μην μας ξεγελά η απλότητα τού ρέοντος λόγου. Είναι κατάκτηση κι όχι αδυναμία. Μάθαμε, στα χρόνια τής μετανεωτερικότητας, μετά την αποδόμηση, και επιχειρώντας να διαιωνίσουμε την μεταμοντέρνα σκοτεινιά να εκτιμούμε περισσότερο το δυσνόητο και περίπλοκο.

Όμως ήδη από την εποχή τού Ομήρου, τής Σαπφούς, τού Ευριπίδου, του Σαίξπηρ, του Μολιέρου, του Βέρντι, του Αισχύλου… «το απλόν και χάριν έχει». Η Τέχνη είναι πάντα λαϊκή διεργασία κι η πολιτιστική ζύμωση προϋποθέτει την συνεργατική συν-δέσμευση όλων των κοινωνικών υποστρωμάτων, ειδικά των μη προνομιούχων.

Είναι όπως το φαγητό. Χωρίς τα ένζυμα, τους επωφελείς μικροοργανισμούς, είναι αδύνατος η «βρώσις».

Οι δήθεν διανοούμενοι συκοφαντούν και προσβάλλουν τους/τις δημιουργούς λαοφιλούς λογοτεχνίας και Τέχνης. Δεν ξέρουν τι πράττουν όμως. Γιατί έτσι οδηγούμαστε σε μία αποστειρωμένη και αποστεωμένη literature erudite που δεν αφορά κανέναν (εκτός από τους / τις δημιουργούς της) κι είναι εκ γενετής βραχύβια.

Αντίθετα, τα πονήματα όπως αυτό εδώ, που αξιοποιούν το λελογισμένο συναίσθημα, ενεργοποιούν δραστικότερα την ψυχοσωματική υπόσταση τού αναγνώστη προκειμένου να συμμετέχει ενεργά στην πνευματική μέθεξη που προκαλεί κάθε επαφή με την αληθινή Τέχνη.

Η δεξιοτέχνις Τέσυ Μπάϊλα, με αξιοθαύμαστο αφηγηματικό ρυθμό χτίζει μία στέρεα κινηματογραφική δομή που μας παρασύρει σε έναν στρόβιλο συναισθημάτων.

Είναι από μόνο  του ένα σενάριο έτοιμο για υλοποίηση σε τηλεοπτική σειρά ή σε κινηματογραφική ταινία που θα οδηγήσει σε άλλα κοινωνικά, πολιτικά μονοπάτια.

Η Ιστορία είναι εδώ απλώς το πρωτογενές υλικό, η πρώτη ύλη πάνω και με την οποία χτίζεται το αύριο.

Αγαθοποιόν πνεύμα ελπίζει στη βελτίωση των συνθηκών για την αγαστή συνεργασία των λαών μέσα από την αποδοχή τής συν-χωρέσεως των διαφορετικών ατόμων, που διψούν να θυσιάσουν τον εγωισμό τους στο Συλλογικό Καλό, στο «εμείς» που υπόσχεται την επιστροφή στην παραδείσια ευτοπία  που ενθυμούνται καλώς τα μνημονικά κύτταρά μας.

Η Γνώσις είναι εν-θύμησις, σύμφωνα με τον Πλάτωνα πάντα.

Χωρίς όμως αυτή την αναχαρακτική λειτουργία θα ήμασταν ακόμα στα σπήλαια, ή πολύ πριν…

Υπάρχουν συγγραφείς και συν-ραφείς. Η Τέσυ Μπάϊλα κατέχει κορυφαία θέση στη σύγχρονη λογοτεχνία γιατί υπερβαίνει τον κρυστάλλινο πύργο τής έμπνευσής της, βγαίνει σαν τον φωτισμένο Βούδα στην αρχαιοελληνική «αγορά» και συμπάσχει με όλα τα παραπαίοντα όντα που έχουν την τύχη (και την κατάρα) να ζουν σε ενδιαφέροντες μεταιχμιακούς καιρούς (σύμφωνα με μια αρχαία κινεζική παροιμία).

Κόσμημα στην πινακοθήκη των εκδόσεων Ψυχογιός το βιβλίο αυτό.

Διαβάστε το μετά μανίας. Η αναγνωστική πλησμονή θα σας αποζημιώσει.

Ας ξεπεράσουμε επιτέλους τα στεγανά των μεσαιωνικών πεποιθήσεως περί λογοτεχνίας.

Το καλό / απλό και χάριν έχει.

Κωνσταντινούπολη, Σμύρνη, Αλεξάνδρεια. Οι ανεξάντλητοι τόποι τής ύπαρξής μας. Ανοικτές πληγές που διαρκώς αιμορραγούν. Ευεργετικός ο μυθοπλαστικός τους ανά-μεταβολισμός.

«Σοφόν το σαφές» διεξοδικώς μετερχόμενον παντοίων μέσων.

Μετά Λόγου επί-Γνώσεως,

Δρ Κωνσταντίνος Μπούρας

Πηγή: https://www.periou.gr/konstantinos-bouras-tesy-baila-lege-me-ismail-mythistorima-ekdoseis-psychogios-athina-noemvrios-2022-sel-453/

«Αγκαλιασμένοι είμαστε/ήμασταν» [Λέγε με Ισμαήλ, Τέσυ Μπάιλα]

Σύνταξη: Νίκος Σαλτερής

Λέγε με Ισμαήλ, Τέσυ Μπάιλα, Εκδόσεις Ψυχογιός 

Απολαμβάνοντας την ανάγνωση του τελευταίου μυθιστορήματος της Τέσυ Μπάιλα, «Λέγε με Ισμαήλ». Ψυχογιός 2022, σκέφτηκα ότι ο αναγνώστης μπορεί να αναρωτηθεί, όπως το έκανα κι εγώ, ποιος ή ποιοι είναι οι κεντρικοί ήρωες της σύνθετης, εκτεταμένης, περίτεχνα δομημένης και άρτια αναπτυγμένης  τοιχογραφίας που η συγγραφέας συνθέτει για μια εποχή και έναν «τόπο» (ως χώρο και κοινωνία), που έχει χαθεί δυστυχώς ανεπιστρεπτί.

Είναι μήπως το δίδυμο των παιδικών φίλων που μας παρουσιάζει με ενάργεια η Μπάιλα; Του μοναχικού διανοούμενου, βιβλιοπώλη και μανιακού αναγνώστη Έλληνα Ισίδωρου και του καλόκαρδου και κοινωνικού Τούρκου καφετζή Ισμαήλ, που η ακροτελεύτια φράση του «Λέγε με Ισμαήλ», κλείνει το βιβλίο, του δίνει τον  τίτλο του και, ταυτόχρονα,  παραπέμπει ευθέως στην αφετηριακή πρόταση του εμβληματικού Μπόμπι Ντικ  (ή η Φάλαινα), ενός από τα πλέον επιδραστικά μυθιστορήματα όλων των εποχών;

Όντως οι δυο φίλοι αποτελούν το αξεδιάλυτα ενωμένο μέσα από το ταξίδι της ζωής «δίδυμο», που εικονογραφεί την ισορροπία και κανονικότητα της ελληνικής ή ορθότερα πολυπολιτισμικής κοινότητας του Πέραν της Κωνσταντινούπολης. Μιας συνοικίας που άκμασε μέχρι και την επονομαζόμενη ελληνική «Νύχτα των Κρυστάλλων», την 6η – 7η Σεπτεμβρίου του 1955. Όταν ορδές Τούρκων εξαπέλυσαν πογκρόμ κατά των Ελλήνων της Πόλης, με επιθέσεις στα ελληνικά μαγαζιά και τα σπίτια της συνοικίας καταστρέφοντας, λεηλατώντας, καίγοντας και βιάζοντας. Οι περισσότεροι από αυτούς είχαν μεταφερθεί στην Πόλη από τα βάθη της Ανατολής με συντονισμό και οργάνωση των Τουρκικών Μυστικών Υπηρεσιών και κάτω από την καθοδήγηση της κυβέρνησης του Μεντερές, έχοντας λάβει ως υπόσχεση αμοιβής 6 $ για τον καθένα, που βέβαια δεν έλαβαν ποτέ. Αφορμή για την έκρηξη του πογκρόμ στάθηκε το γνωστό στημένο γεγονός της έκρηξης αυτοσχέδιου μηχανισμού στο Τουρκικό Προξενείο της Θεσσαλονίκης, (σπίτι γέννησης του Κεμάλ Ατατούρκ).

Ή μήπως, κεντρικός «ήρωας» του βιβλίου δεν είναι κάποιο πρόσωπα ή πρόσωπα αλλά το ίδιο το γεγονός του πογκρόμ, που η συγγραφέας παρουσιάζει μέσα από την μυθιστορηματική,  αφηγηματική και ταυτόχρονα πιστά ιστορική ψιλοβελονιά της; Αν πάλι λάβει κανείς υπόψη την έκταση που αφιερώνει η Μπάιλα στα γεγονότα εκείνης της μέρας, μήπως δεν είναι ούτε το πογκρόμ ο «ήρωας» της, αλλά η ζωή των απλών ανθρώπων και των δυο λαών και ιδιαίτερα η περίοδος αυτής που ξεκινά με τις υποχρεωτικές ανταλλαγές πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας το 1923 και «ολοκληρώνεται» με τον πιο τραγικό και καταστροφικό τρόπο για την ελληνική κοινότητα της Πόλης, δηλαδή με την οριστική αποπομπή σχεδόν του συνόλου του πληθυσμού της μετά το τσουνάμι των απελάσεων του 1964-65; Με δυο λόγια, όλα όσα συνθέτουν τις τραγικές διαστάσεις της ανθρώπινης «μοίρας» Ελλήνων και Τούρκων, όπως αυτή επικαθορίζεται από τις αποφάσεις των Μεγάλων. Αυτών που αγνοούν το συναίσθημα, την ευτυχία και την ειρήνη των Μικρών και τους χρησιμοποιούν ως αθύρματα για τα όποια σχέδιά τους;

Γιατί, ούτε σε μια γραμμή του μυθιστορήματος της Μπάιλα δεν λανθάνει οποιαδήποτε έκφραση εθνικισμού. Αντίθετα στο σύνολό του αποτελεί μνημείο ανθρωπιστικού λόγου και ως πνευματικό προϊόν συμβάλει στην αποσόβηση της μακροχρόνιας και έντεχνα καλλιεργούμενης έντασης μεταξύ των δυο λαών. Ενώ ταυτόχρονα δεν αποκρύπτει ούτε στιγμή ή υποβαθμίζει την βαρύτητα, τις επιπτώσεις και τον απάνθρωπο χαρακτήρα τόσο των επεισοδίων της αποφράδας μέρας, αλλά και το τελικό χτύπημα, που δέχθηκε η ελληνική κοινότητα της Πόλης το 64-65. Αντιθέτως, τα αναδεικνύει χωρίς να κραυγάζει.

Προσωπικά, όσο βυθιζόμουν στη ανάγνωση του μυθιστορήματος και τα υπόλοιπα πρόσωπα της τοιχογραφίας ξεπηδούσαν από τις σελίδες του βιβλίου, πολλές σκέψεις γεννιόταν στο μυαλό μου, την ώρα που το συναίσθημα μου προσπαθούσε να διαχειριστεί το ανθρώπινο δράμα που βίωνε καθένα και καθεμία από αυτά. Κάνω λόγο για τα πρόσωπα που αποκαλούμε, λανθασμένα τις περισσότερες φορές, δευτεραγωνιστές της διήγησης, αλλά τόσο η τεχνική όσο και αγάπη της συγγραφέως για τους ήρωές της αναδείκνυαν σε σημαντικά συνθετικά στοιχεία της ιστορίας της.

Γιατί κατέχει σημαντικότατο ρόλο στη εξέλιξη της ιστορίας που μας διηγείται η Μπάιλα η μεγαλοκοπέλα Καλλινάνθη. Η αστή που ζούσε στο μοναχικό αρχοντικό της με την πιστή οικονόμο και συγγένισσά Μέλπω, το πιάνο της και τον γάτο της τον Σοπέν, έχοντας για πάντα χάσει τον πλατωνικό έρωτα της νιότης της. Τον Τούρκο οδηγό του κόκκινου τραμ του Πέραν, τον Αρίφ, τον έρωτα που της αρνήθηκε ο μεγαλοαστός πατέρας της. Πόσο σημαντική είναι η Γιασεμώ, το «φάντασμα» μιας ζωής παραδομένης στον έρωτα, στα χαμαιτυπεία και τα καφέ Σαντάν της Πόλης αλλά και ο πιστός της σκύλος ο Γιουσούφ. Ένα δεύτερο δίδυμο του βιβλίου, αυτή τη φορά ανθρώπου και ζώου, που δίνει μαθήματα τρυφερότητας.

Πώς θα μπορούσε το μυθιστόρημα να εξελιχθεί χωρίς την απούσα και ταυτόχρονα οιονεί παρούσα Αϊσέ, τον εφηβικό και πάντα ανομολόγητο έρωτα τόσο του Ισίδωρου όσο και του Ισμαήλ μια «νεράιδα» που εκπροσωπεί τη μάταια χειρονομία της πρώιμα και εκτός εποχής απελευθερωμένης μουσουλμάνας γυναίκας; Το κορίτσι που θα «καεί» για πάντα, όταν οι δυο εξίσου ερωτευμένοι μαζί της φίλοι δειλιάσουν να την κρατήσουν δίπλα τους, εξωθώντάς την σε μια ζωή που δεν θα επέλεγε ποτέ αν…. Τι θα ήταν η ιστορία της Μπάιλα χωρίς την Εσίν, το αεράκι; Το κορίτσι που άφησε πίσω της η Αϊσέ να μεγαλώσει η μάνα της, πριν χαθεί για πάντα στην απέραντη Πόλη, και μετατραπεί σε γλυκιά και ταυτόχρονα πικρή ανάμνηση της ύπαρξής της για τους δυο φίλους. Οι δυο φίλοι βλέπουν την Εσίν να μεγαλώνει και να ανθίζει στη γειτονιά τους. Μέχρι που εξελίσσεται σ’ ένα ισχυρό γυναικείο πρόσωπο, μια άτυπη μαθήτρια του Ισίδωρου, που καθισμένη δίπλα του απίθανες ώρες ως την ενηλικίωσή της, τον ακούει να διαβάζει τα αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας κι έτσι έρχεται σε επαφή με τον κόσμο του Πνεύματος. Κι όταν μεταναστεύσει στην Άγκυρα, μετά την άνανδρη δολοφονία της Τσιγγάνας παιδικής της φίλης για λόγους «τιμής», καταφέρνει να γίνει διακριτή δικηγόρος. Μέσα από τις άδηλες διαδρομές της Τύχης θα αναλαμβάνει την υπεράσπιση της κακοποιημένης από τον Ναντίρ Ασλίβ. Γιατί η Ασλίβ, μετά από χρόνια συνεχών ξυλοδαρμών και βασάνων θα «πληρώσει» τον βασανιστή σύζυγό της Ναντίρ με ό,τι σοφά περιγράφει η  ευαγγελική ρήση «Μάχαιραν έδωκας, μάχαιραν θα λάβεις» (Ματθ. 5,3).

Προχωρώντας στην ανάγνωση του βιβλίου, όπου οι τόποι, οι μυρωδιές, τα αντικείμενα, τα γλυκά κι οι συνήθειες και το πνεύμα των ανθρώπων του Πέραν  δένονται αρμονικά με τη διήγηση, χωρίς ούτε λεπτό να σου δίνεται η αίσθηση ότι είναι εκεί απλά για να την «γεμίζουν», όπως συχνά συμβαίνει σε ιστορικά μυθιστορήματα, αναρωτήθηκα μήπως τελικά ο μεγάλος πρωταγωνιστής του βιβλίου της Μπάιλα είναι η ίδια η Πόλη και το Πέραν. Η πολυπολιτισμική Κωνσταντινούπολη, ένας «τόπος» που πλέον δεν υπάρχει, αλλά υφίσταται ως Μνήμη και εξ αυτού αναδύεται από τις σελίδες του βιβλίου της ως μια Ιδανική Ουτοπία, που συνετρίβη βίαια, αλλά εξακολουθεί να φωτίζει το Παρόν και το Μέλλον της συνύπαρξης των δυο «καταδικασμένων» λαών από την Ιστορία να γειτονεύουν για πάντα σ’ αυτή τη γωνία του πλανήτη.

Και η απορία μου για το ποιος τελικά είναι ο «ήρωας» ενός τόσο πολυεδρικού μυθιστορήματος λύθηκε με τη ολοκλήρωσή του. Όταν και μετά την  ευφυή ανατροπή που η συγγραφέας μας επιφυλάσσει στις τελευταίες του σελίδες, ως μάστορας της διήγησης που είναι, το αρχικό μου ερώτημα έμοιαζε να έχει απαντηθεί. Πρωταγωνιστές του μυθιστορήματος της Τέσυ Μπάιλα δεν είναι μόνο όλοι όσους ανέφερα και όλα όσα υπέθετα κατά τη ροή της ανάγνωσης, αλλά επιπροσθέτως και η δύναμη της ανθρώπινης φιλίας μεταξύ δύο ανθρώπων διαφορετικών εθνοτήτων και οιονεί «εχθρών»

Πιστεύω ότι αυτά που απόλαυσα διαβάζοντας το  μυθιστόρημα της Τέσυ Μπάιλα «Λέγε με Ισμαήλ», θα απολαύσουν και οι αναγνώστες και αναγνώστριες, Γιατί πρόκειται για ένα βιβλίο που προέκυψε τόσο ως αποτέλεσμα άοκνης εργασίας πάνω στο ιστορικό υλικό όσο και ως αποτέλεσμα του ταλέντου που διαθέτει η συγγραφέας του και ευφυώς ενέταξε ο εκδοτικός οίκος Ψυχογιός στο πρόγραμμα για το 2022. Αυξάνοντας μας, βέβαια, τη ίδια στιγμή τις προσδοκίες ότι σύντομα στο μέλλον η συγγραφέας θα μας χαρίσει ένα ακόμα μυθιστόρημα, με φόντο όπως συνηθίζει και στα προηγούμενα κάποιο σημαντικό γεγονός της νεότερής μας Ιστορίας, αλλά βαθύτερο αποτύπωμα τη διαπραγμάτευση της ανθρώπινης περιπέτειας και του υπαρξιακού δράματος του ανθρώπου, πάντα με τη γνωστή λεπτοδουλεμένη και ενίοτε στα όρια του ποιητικού γλώσσα της.

Πηγή: Literature ΛΕΓΕ ΜΕ ΙΣΜΑΗΛ

Πιόνια άσπρα και μαύρα στη σκακιέρα των αφανών συναλλαγώνΓράφει ο Δημήτρης Φιλελές //

 

Τέσυ Μπάιλα «Λέγε με Ισμαήλ», εκδ. Ψυχογιός

 

«Λέγε με Ισμαήλ» τιτλοφορείται το νέο μυθιστόρημα της Τέσυ Μπάιλα, που πρόσφατα κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Ψυχογιός. Ο τόπος που εκτυλίσσεται η ιστορία είναι το Πέρα, η αριστοκρατική ελληνική συνοικία της Πόλης. Ο εστιασμένος χρόνος είναι κατά κύριο λόγο ο Σεπτέμβρης του 1955, με το οργανωμένο ανθελληνικό μένος, τα αιματηρά περιστατικά και τα τραγικά επακόλουθα εκείνης της ταραγμένης περιόδου μέχρι και μια δεκαετία μετά.

Πρόκειται για μυθιστόρημα κατά βάση κοινωνικό-ψυχογραφικό και κατ’ ανάγκη ιστορικό. Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο σκιαγραφούνται με γραφίδα κυματιστή, όπως η θάλασσα του Βοσπόρου που εκπέμπει ερωτικούς ψιθύρους στα γυμνά πόδια της καλλίγραμμης Πόλης, οι ανθρώπινοι χαρακτήρες και οι μεταξύ τους σχέσεις, όπως αριστοτεχνικά πλάθονται από τη συγγραφέα.

Μαζί με τα μεθυστικά αρώματα, τα μπαχαρικά, τους στεναγμούς των αμανέδων, τον παφλασμό των κυμάτων και τον αέρα που σφυρίζει τις νύχτες στα σοκάκια της Πόλης των θρύλων και των παραμυθιών, Ρωμιοί και Τούρκοι συνυπάρχουν στο πλοίο που λέγεται ζωή, αλλά καθένας τους έχει να διασχίσει τη δική του θάλασσα, να παλέψει με τα δικά του κύματα, να χαράξει τη δική του πορεία και να καταλήξει -αν τα καταφέρει- στον δικό του προορισμό.

Σ’ αυτό το γεμάτο ανατροπές και εκπλήξεις ταξίδι, οι ζωές των ανθρώπων διασταυρώνονται, οι διαφορετικές απόψεις συγκρούονται, το βάρος των συναισθημάτων θρυμματίζει τις ευαίσθητες ψυχές, οι λεπτές ισορροπίες οδηγούν σε επικίνδυνες ακροβασίες. Κάτω από το πυκνό στρώμα ομίχλης που συχνά μειώνει την ορατότητα και θαμπώνει την πραγματικότητα στα στενορύμια της Πόλης, οι καρδιές πάλλονται και αναζητούν διέξοδο στο φως. Η μοίρα απαιτεί να παίξει τον ρόλο της, αλλά οι άνθρωποι πάντα επιχειρούν να σπάσουν τα δεσμά της και να φτερουγίσουν ελεύθεροι. Ποιος θα φτάσει ως το τέλος της διαδρομής; Ποιος θα γίνει βορά στο αχόρταστο κύμα; Ποιος θα επιβιώσει μετρώντας πληγές βαθιές στην ψυχή και στο σώμα;

Ο Ισίδωρος, στοχαστικός, μοναχικός, αλλά και αποφασισμένος να φέρει τον κόσμο στα μέτρα του. Ο Ισμαήλ, καλόκαρδος και ανεξίκακος, φίλος πιστός και ανυποχώρητος μέχρι τέλους. Η Αϊσέ, σκαρί ακυβέρνητο στις ανομολόγητες επιθυμίες, καταδικασμένη προκαταβολικά από την ανελεύθερη κοινωνία. Η Καλλιάνθη, δέσμια του ανεκπλήρωτου έρωτα και της κοινωνικής τάξης. Η Μέλπω, φυσιογνωμία λαϊκή, αφοσιωμένη αδελφή ψυχή. Ο Αρίφ, αθεράπευτα ερωτευμένος, αλλά και τυφλωμένος από το μίσος και τον φανατισμό.

Ο Μάνθος και η Τζανέτ, οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος, η προσωποποίηση της σκληρότητας και της ανάλγητης εκμετάλλευσης. Η Γιασεμώ, πρόβατο απολωλός, έτοιμη να πληρώσει το τίμημα του αγοραίου έρωτα αλλά και της αληθινής αγάπης. Ο Νικολός, ο ναυτικός, ο αθεράπευτος εραστής της θάλασσας που αποζητά στη στεριά μια αγκαλιά να ριζώσει. Ο Ναντίρ, τυχοδιώκτης ανίκανος να αντισταθεί στην ηδονική έλξη του κατήφορου. Η Ασλίβ, ένα φυλακισμένο αηδόνι που εγκληματεί για την πτήση προς την ελευθερία. Η Τζασμίν, το προδιαγεγραμμένο θύμα της εδραιωμένης απανθρωπιάς. Η Εσίν, παράπλευρη απώλεια των παθών, που βρίσκει τη δύναμη να επουλώσει τα τραύματά της και να αντιπαλέψει την ενδοοικογενειακή βία και την κοινωνική ανισότητα.

Χαρακτήρες γήινοι αλλά και τόσο ποιητικοί, δοσμένοι με πλήρη αίσθηση του μέτρου, με ρομαντικές αναπολήσεις αλλά και σκληρότητα κάποιες φορές χωρίς ωραιοποίηση, με τη μικρότητα σε αδιάκοπη διαπάλη με το μεγαλείο της ψυχής, με το σκοτάδι να αντιμάχεται το φως, με την υποχώρηση της νύχτας στη δύναμη της μέρας˙ έτσι όπως συμβαίνει με το χάραμα στην Πόλη, με τις ψυχές να φτερουγίζουν όπως οι γλάροι μέσα στο σύθαμπο πάνω απ’ τους μιναρέδες και τους τρούλους της πάλαι ποτέ Βασιλεύουσας.

Μυθιστόρημα, όπως προανέφερα, κατ’ ανάγκη ιστορικό, με φόντο τον αιματοβαμμένο Σεπτέμβρη του 1955. Αυτονόητα η συγγραφέας παίρνει θέση, χωρίς όμως κραυγές, συνθήματα ή εθνικιστικές κορόνες. Με όπλο την αλήθεια των γεγονότων και τη διακριτικότητα -όμοια με εκείνη της Πόλης που εισβάλλει και μένει ανεξίτηλα χαραγμένη στη μνήμη- μας δίνει το στίγμα της εποχής και των ανθρώπων μέσα στο συγκεκριμένο ιστορικό πλαίσιο. Τελική διαπίστωση μετά την ανάγνωση: τα αβίαστα συμπεράσματα για τις ανθρώπινες συμπεριφορές εκατέρωθεν.

Όλο αυτό το ανθρώπινο ζυμάρι, καταδικάζεται σε διά βίου βασανισμό από τα αμέριμνα και αδίστακτα χέρια που κινούν τα νήματα της Ιστορίας, συνυπογράφουν συνθήκες και κινούνται με μοναδικό γνώμονα το συμφέρον, αδιαφορώντας για τα αναρίθμητα θύματα που σκορπίζουν στο πέρασμά τους. Όλη αυτή η ανθρωπομάζα ξεριζώνεται αδίστακτα από τα πατρογονικά της χώματα οπότε αυτό κριθεί αναγκαίο, στον βωμό της εξυπηρέτησης άνομων συμφωνιών και μεγαλοϊδεατικών επιδιώξεων.

Πιόνια άσπρα και μαύρα στη σκακιέρα των αφανών συναλλαγών, θύματα και θύτες, παγιδευμένοι στον ιστό της αόρατης αράχνης, δίνουν μάχη για να πέσουν στην ανελέητη θάλασσα, να δαμάσουν τα αφρισμένα κύματα και να φτάσουν ως την αντικρινή στεριά.

Διατρέχοντας τις σελίδες του βιβλίου, απολαμβάνουμε τους έντονους διαλόγους με την εναλλαγή και την αρμονική συνύπαρξη των γλωσσών, τη συνεκτική πλοκή και την αβίαστη ροή των γεγονότων, με ατμοσφαιρική περιγραφή του χώρου όπου εξελίσσονται. Ανασαίνουμε όχι μόνο τα αρώματα της ονειρικής Πόλης και το δέσιμο των ανθρώπων που ξεπερνά τους δεσμούς αίματος, αλλά και την αποφορά των συνωμοσιών, της αποστασιοποίησης από τις ευθύνες, του μίσους και των συμφερόντων που συνδαυλίζουν τον άκρατο φανατισμό, για να σαρώσουν στο διάβα τους τις αξίες της ζωής. Ακολουθεί, όμως, η συναρπαστική και απρόσμενη ολοκλήρωση της αφήγησης, που επιτρέπει στον αναγνώστη να διατηρήσει ζωντανή την ελπίδα στην τελική επικράτηση της ανθρωπιάς.

“Λέγε με Ισμαήλ” είναι ο τίτλος που επιλέγει η Τέσυ Μπάιλα για το μυθιστόρημά της, σε παραλληλία με το “Μόμπι Ντικ” του Χέρμαν Μέλβιλ, υποδηλώνοντας όχι μόνο τον αγώνα, αλλά και την απόφαση του ανθρώπου να ξεκινήσει το μοναχικό του ταξίδι στη θάλασσα της ζωής, να αναμετρηθεί με τους δικούς του δαίμονες, να αντιμετωπίσει και να υπερνικήσει τις εξωτερικές αντιξοότητες και τις εσωτερικές αναστολές, ώσπου να ισορροπήσει και να κατακτήσει την ποθητή γαλήνη.

Και κάτι ακόμα, χωρίς παραπέρα αποκαλύψεις˙ το ανατρεπτικό τέλος του μυθιστορήματος αφήνει στον αναγνώστη τη γεύση της ίδιας της ζωής. Νιώθεις πως όσο κι όλα έφτασαν σε ένα τέλος -διαφορετικό για τον καθένα-, υπάρχει σίγουρα συνέχεια. Μπορείς να αφήσεις ελεύθερη τη φαντασία σου να ταξιδέψει και να φτιάξεις τον δικό σου μύθο ή να χτίσεις τη δική σου αλήθεια.

“Λέγε με Ισμαήλ”, ένα βιβλίο που αξίζει να διαβαστεί όχι μόνο για όσα μας εξιστορεί ή για την αναγνωστική ηδονικότητα των ηρώων του, αλλά και για όσα μας προ(σ)καλεί να αναλογιστούμε και να πράξουμε ως έλλογα όντα, καθώς χαράζουμε τη ρότα του σύντομου βίου μας.

 Πηγή: Fractal ΛΕΓΕ ΜΕ ΙΣΜΑΗΛ