Bij wapenstilstand weerklinken naar goede gewoonte noties als zelfopoffering, patriotisme en vrijheid. Vooral die laatste twee lijken eerder haaks op elkaar te staan, in het beste geval in een losser verband dan doorgaans gesuggereerd.

De eerste (en tweede) wereldoorlog was eerder een strijd tegen patriotisme. Vaderlandsliefde, de bittere bezitterige soort, aanpalend aan haat, had hem veroorzaakt. Alles voor de natie. Meer levensruim, meer grondstoffen, meer afzetmarkten. Niks voor de ander. Een zero-sum game, de originele erfzonde.

Ten strijde trok ieder onder eigen vlag, voor de eigen vrijheid. Voor het vaderland.

Maar ook, met stillere trom, samen met andere naties. Vrijwillig verbonden in een groter geheel, om niet volledig te verdwijnen. Een evenwichtsoefening lijkt het.

Ten oorlog dus, geruggensteund door koloniale troepen, niet zo vrijwillig gerekruteerd o.a. uit “Frans” Afrika, uit “Brits” Indië, maar niet uit “Belgisch” Congo.

“…persoonlijk voel ik er weinig voor om koloniale troepen in te zetten buiten Afrika. Daarbij walg ik van het idee om onze zwarten mee te sleuren in de gevechten tussen Europeanen. Dat is nefast voor hun beschaving en voor het prestige van het blanke ras in Afrika,” aldus Jules Renkin, Belgisch minister van Koloniën in 1916.

Hebben we anno 2020 al door dat vrijheid een kooi is? Vrijheid van enkelen een leugen? Dat we de natie en diens ingezeten zielen enkel kunnen redden door haar grotendeels op te heffen? De evenwichtsoefening van 14-18, en van 40-45; samen tegen fanatici, fascistische fantasmen allerhande, gaat verder. Maar de multilaterale instellingen geraken in ademnood. De EU stokt. Samen tegen Duitsland werd samen met Duitsland. Evenwel nog steeds tegen of ten koste van de voormalige koloniën.

De overproductie aan Europese kippen, als één haan achter de Europese boer, gedumpt op West-Afrikaanse markten, vernietigt lokale inkomsten. Europese vissersvloten schrapen zuiderse visgronden leeg. Seculiere onderdrukkers, warlords, Islam-onterende Saoedi’s kopen lustig Franse fregatten, Duitse onderzeeërs, Belgische geweren. Mensen geven de hoop op, laten het veld aan de woestijn, de ziel aan jihadi’s, en de laatste centen aan de mensensmokkelaar. In uitgedunde drommen aangekomen in Moria, Brussel, Calais, doen ze het Europese prestige kraaien naar vergane tijden. De slang bijt zijn eigen staart.

Noem het selectief cultuurpessimisme. Weg met ons’ negentiende eeuwse denken. Zij die zulke bedenkingen wegzetten als defaitisme lopen voorbij aan het feit dat er concrete, praktische oplossingen bestaan. Misschien zijn er die zich heel bewust zijn van de financiële impact van een andere aanpak: wapenhandelaars, agro-business, de petrochemische sector en aanverwante lobbyisten. Who knows?

Europa kan morgen beslissen niet langer wapens te exporteren naar mensenrechtenschenders. We kunnen landbouw organiseren die niet inzet op overproductie, maar op gezond, betaalbaar voedsel voor iedereen, een goed inkomen voor de boer, en een leefbaar platteland. Wie wil dit ook, en wie niet? Laat ons eindelijk klare wijn schenken.

De technologie bestaat om op korte termijn om te schakelen naar groene, betaalbare energie voor iedereen. De miljarden die we niet meer doorsluizen naar gifmenger Putin en journalistenversnipperaar Muhammad Bin Salman spenderen we beter aan innovatie, scholen en omscholing naar de nieuwe economie, en echte samenwerking met het zuiden: een mensenrechtenbeleid dat niet ondergeschikt is aan toegang tot grondstoffen en afzetmarkten.

Vrijheid voor ons alleen is een oorlogsverklaring aan eenieder die niet tot het clubje behoort. Ik ben een dag te laat met deze wapenstilstandstonde, maar da’s ok. De wapens kletteren immers nog.