Yapay Zeka ��a����nda ��nsan Olmak


Bilim Teknik Dergisi, 603. Say��. Yay��n Tarihi: ��ubat 2018


����yle birsenaryo hayal edelim: yapay zeka organik zekay�� son metrelerdeki depar��ylatozlar aras��nda b��rakm����.  Hem de ��yleb��yle de��il, ak��lland��k��a kendi kendini daha da e��itmi��, e��itildik��e daha daak��llanm����, ak��lland��k��a daha da e��itmi��. Organik zekam��z��n milyonlarca y��ll��k evrimle olgunla����p ula��t������seviyeye adeta armut pi�� a��z��ma d���� dercesine birka�� saniyede ula����p, sonrakibirka�� saniyede de organik zekam��za birka�� milyon y��ll��k fark atm����.  Bize, bizim sivrisineklere bakt������m��z g��zlebakmaya ba��lam����.  B��yle bir noktayaula��mam��za kimi bilim ��evrelerine g��re ��ok da ��z��n bir s��re kalmad��.  Yapay zekan��n at�� al��p Ba��dat'�� a��t������ buolas�� k��r��lma noktas��na 'Technological Singularity' ad�� veriliyor.  Tam olarak t��rk��e kar����l������ hen��z olmayan buyapay zekan��n ola��an��st�� h��zlanarak ak��llanmas�� an��na belki 'TeknolojikYarad��l����' denebilir.  Peki zekas�� ar��aula��m���� bu makinalar insanlara yapacak hi��bir ��ey b��rakacak m��?  ��nsanlar��n hayat��n�� t��m s��k��c�� i��lerdenar��nd��r��p ��topik bir d��nya yaratacak m��? Yoksa bu makinalar insanl������ salt i��g��c�� olarak g��r��p k��lele��tirecekmi?  Filmlere, romanlara konu olmu�� bufarazi sorular��n cevab��n�� bu y��zy��l i��erisinde alaca����z gibi g��r��n��yor. 


Amerika'daki ileri gelen teknoloji ��irketleri insanlarhakk��nda toplanan verileri yeni alt��n madenleri gibi g��r��yorlar ve bu bilgilerisat��n al��yorlar. Bu verileri yapay zekan��n hayata dair kavramlar�� enine boyuna����renmesi i��in e��itim malzemesi olarak kullan��yorlar.  Durmaks��z��n bu verilerle beslenen ve bu yo��une��itime maruz kalan olan makineler de insanlar�� tam manas��yla ����z��mleyip ay��rtedilemezcesine insan gibi davranabiliyorlar. Facebook, Google, IBM, Microsoft gibi teknoloji devleri insan olmay��p daen insan gibi olan makineyi yapmak i��in b��y��k bir yar���� i��erisindeler. 



ABD'de g��revli bulundu��um ��irkette m����terilerimizle nas��l��a��r�� merkezindeki ��al����anlar�� insandan ay��rt edilemez robotlarla de��i��tiririz,doktorlar��n te��his ve tedavi g��revlerini nas��l ak��ll�� makinelere yapt��r��r��z,nas��l ��ocuklar��n her sorusuna onlar��n seviyesinde cevaplar veren robotcuklaryapar��z gibi projeler ��zerinde ��al������yoruz. Yapay zekan��n yeterince e��itilip, pratik yapt��ktan sonra insandan dahaiyi yapamayaca���� bir g��revin kalmayaca����n�� ��ng��r��yoruz.  ��al����an�� oldu��um IBM ��irketinin en ��nem verdi��ikonu insanlar��n yapt������ i��leri, rutin olsun olmas��n, yapay zekaya daha h��zl�� vehatas��z yapt��rmak.  Vizyon olarak yapayzekan��n insan zekas��n�� takviye edece��ini ve dolay��s��yla insanlar�� daha verimliyapaca����n�� ��ng��r��yoruz.  ��u anki yapayzeka uygulamalar�� belirli alanlarda insanlardan daha verimli olabiliyor fakatgenel zeka denilen insan zekas�� seviyesine ula��am��yor.  Ancak 'Technological Singularity' tabiredilen, yapay zekan��n kendini e��itebilecek kadar ilerlemesi ile 'kendini e��it -zekan�� artt��r - kendini e��it - zekan�� artt��r.....' ��eklinde bir d��ng�� olursa, yapayzekan��n anormal k��sa bir s��rede hayal edilemez zeka seviyelerine ula��abilece��ive bunun durdurulamayaca���� tahmin ediliyor.  'Technological Singularity' ger��ekle��irse insanl��k i��in ��topik (her ��eyindaha iyi oldu��u) ve distopik (her ��eyin daha k��t�� oldu��u) veya bu ikisiaras��nda gelecek senaryolar�� olas��.


Peki her��eyi ak��ll�� makineler yaparsa insanlar ne yapacak?  Yapay zeka teknolojilerini ��reten yerlerdeyapay zekan��n etik, varolu��sal, sosyolojik yans��malar�� da tart������l��yor.  Ak��ll�� makinalar��n t��m i��leri yapmas��durumunda d������n��len bir d��nya d��zeni makinalara vergi ��detmek ve bu vergilerle t��minsanlara do��u��tan asgari bir maa�� ba��lamak. Ancak denklemin kar���� taraf�� da hayat��n anlam��na dair.  Birisiyle ilk tan����t������n��zda s��yledi��inizikinci c��mle mesle��iniz.  Modern hayatki��inin varolu�� sebebini y��ksek oranda yapt������ g��reve indirgemi�� ve hayattakiamac��n�� bu ��er��eveye hapsetmi�� adeta. Hi�� i�� yapmak zorunda olmayan, hatta yapmas�� yasak olan insanlar neyapacak?  Hayat��n anlam��n�� kaybedipdepresyon ve benzeri psikolojik hastal��klara m�� yakalanacak?  Yoksa t��m insanlar sanat���� olup makinalardandaha iyi ��iirler, resimler,  m��zikler miyapmaya ��al����acaklar (evet, g��n��m��zde yapay zeka sanat da yap��yor).  Ya da bu yeni d��nya d��zeni insandanayr����t��r��lamayacak ��zellikleri bar��nd��ran meslekleri mi ��n plana ����karacak (��efkatg��stermeciler, ��akala��ma uzmanlar��, vs)? Cevaplar�� kadar sorular�� da ilgi ��ekici bir konu.


Bir de madalyonun di��er y��z�� var.  Terminat��r ve Matrix filmlerinde yapayzekan��n fevkalade ilerleyip insanl������ yenilgiye u��ratt������n�� i��leyen senaryolar��izlemeyen yoktur herhalde.  O filmlerinyap��ld������ y��llarda biraz bilim-kurgu, biraz Hollywood fantazisi olan busenaryolar da yapay zekan��n son birka�� y��lda ola��an��st�� ilerlemesiyleolabilirlik potas��na girmeye ba��lad��lar. Silikon vadisinin ��nde gelen teknoloji fikir liderleri yapay zekal��robotlar��n insanl����a tehdit olu��turup olu��turmayaca���� konusunda tart����malaraba��lad��lar.  B��yle bir durumger��ekle��irse yapay zeka kendi iradesini de kazan��r m��?  Bizim etik, ahlak, ve di��er insanide��erlerimizi sa��ma bulabilir mi?  Bunlarda kolay kolay cevapland��ralamayacak sorular.


Olas�� Felaket Senaryolar�� (En Olas��dan Ba��layarak)

- Yapay zeka ��ok ilerlese de bilin�� ve irade kazanamaz.  Ataca���� ad��mlar da insanlar��n s��k�� kontrol��alt��nda ger��ekle��meye devam eder.  Budurumdaki tehlike her teknolojik geli��mede oldu��u gibi yapay zekan��n k��t��ellere d����mesi ve onlar��n iradesi do��rultusunda insanl����a zararl�� i��leryapmas��.  Nobel ve dinamit hikayesiniherkes biliyordur.

- Yapay zeka bilin�� kazanamaz ama ��ok karma����kla��t������ndankontrol�� ��ok zorla����r.  (G��n��m��zde dahi yapaysinir a��lar��n��n neden baz�� mimarilerde daha iyi ��al����t������ tamanla����lamayabiliyor).  B��yle bir durumdayapay zeka insanlar��n verdi��i g��revleri kendi tan��mlar��na g��re a����r�� iyi yaparveya isteneni yanl���� yorumlarsa zarar verici durumlar yaratabilir.  ��rnekler '��retimi ucuzlat' komutunun en sonsafhada insanlar�� k��lele��tir seviyesine ula��mas��, ya da ticareti artt��rkomutunun baz�� ��irketleri saniyeler i��inde iflasa s��r��klemesi olabilir.

- Yapay zeka bilin�� kazanamaz ancak kodlar��ndaki ufak birhata sarmal etkilerle beklenmeyen sonu��lara yol a��ar.  Karma����kl������n artmas��ndan dolay�� da buhatalar�� gidermek imkans��zla����r.  MeselaNew York Wall Street borsas��nda robotlar hali haz��rda yap��lan ticaretin ��o��unuy��netiyor.  Zaman zaman bu robotlar��nalgoritmalar��ndaki hatalar birbirlerini g����lendirerek ����k����lere yol a��abiliyor.(��rnek 2010 y��l��nda ya��anan, 36 dakika s��ren ve trilyonlarca dolarl��k hareketyaratan ���Flash Crash���)


- Yapay zeka bilin�� kazan��r ve kimi durumlarda kendiiradesiyle hareket etmeye ba��lar.  Busenaryoda yapay zekan��n insani erdemleri nas��l de��erlendirece��i ��nemli.  Bizim etik de��erlerimiz yapay zeka i��in hi��biranlam ifade etmeyebilir.  ��nsani haklar��sadece insanlar aras��nda ge��erlidir diye d������nebilir.  Bilin�� kazanm���� ve insan��n hayal dahiedemeyece��i kadar zeki makinalar�� durdurmak da m��mk��n olmayacakt��r.  ��nl�� bilim adam�� Von Neuman'��n hayal etti��i��ekilde yapay zekal�� robotlar kendini hi�� durmadan klonlayarak k��sa s��rede kainatayay��l��p Matrix filmindeki senaryoyu ger��ek k��labilir.




Neler Yap��labilir

- Yapay zeka alan��nda ��nde giden ��irketler biraraya gelerekyapay zekan��n kontrolden ����kmas��n�� engelleme misyonu olan bir konsorsiyumkurdular (Yapay Zekan��n ��nsanl��k ve Toplum Yarar��na Kullan��lmas�� Ortakl������).  Bu bir ad��m, ancak yeterli olaca����n��n birgarantisi yok.  

- Yapay zekan��n a����r�� ilerledi��inde nas��l ��al����t������n��anlay��p kontrol edebilece��imizi d������nmek biraz iyimserce bir yakla����m.  Yap��lan ak��ll�� makinalar��n birbirlerine k��smikar����t hedefleri olmas�� herhangi birinin tamamen kontrolden ����kmas��n��engelleyebilir.  Bir nevi yapay zekan��nkendi kendiyle m��cadele etmesini sa��lamak gibi.

- Yaz��lan kodlar��n kontrol��n��n denetlemeye tabi tutulmas�� vehatta ba��ka yapay zekalarca da kontrolden ge��irilmesi ��nemli. 

- Yapay zekan��n kaynak kullan��m��n��n (��leti��im a��lar��, enerjivs.) s��n��rs��z olmamas�� ve denetim alt��nda tutulmas�� ��nemli.



Ne olursa olsun ��ok heyecanl�� zamanlar bizleribekliyor.  Umar��z ki h��zla ilerleyenyapay zeka kontrolden ����kmaz ve insanl������n refah ve mutluluk seviyesini ��ok ��okyukar��lara ta����r. 





Kaynaklar
IBM Yapay Zeka ArGe

http://research.ibm.com/cognitive-computing/


Matrix Filmi

https://en.wikipedia.org/wiki/The_Matrix


2010 Flash Crash

https://en.wikipedia.org/wiki/2010_Flash_Crash


Von Neuman Probes

https://en.wikipedia.org/wiki/Self-replicating_spacecraft#Von_Neumann_probes


Yapay Zekan��n ��nsanl��k ve Toplum Yarar��na Kullan��lmas��Ortakl������

https://en.wikipedia.org/wiki/Partnership_on_AI


Yapay Zeka ve ��nsanlar��n Yar������

https://www.amazon.com/Most-Intelligent-Person-Artificial-Superintelligence-ebook/dp/B0732SZ2KX


 •  0 comments  •  flag
Share on Twitter
Published on October 30, 2017 05:51
No comments have been added yet.