خراسانی‌ها و مخصوصا مشهدی‌ها به تجربه می‌دانند که بعد از عید نوروز، شهریور ماه پرتراکم‌ترین ایام سال در مسافرت زائران به سوی خراسان رضوی است. مسافرت‌هایی که خراسان‌های شمالی و جنوبی را هم تحت تاثیر خودش قرار می‌دهد و این همه به برکت امام رضا است. شهریور ماه تلاقی ایام فراغت خانواده‌های محصل‌دار و بعضی کشاورزان است. هر کس در این ماه تجربه تشرف به حرم رضوی را داشته باشد، می‌داند که حرف این مقال تا چه اندازه صحیح است. آن‌چه می‌خواهم به آن اشاره داشته باشم به بهانه ماه پایانی تابستان، بخش خاصی از زائران امام رضاست؛ کودکان و نوجوانان. این عده معمولا به اراده خودشان وارد این مسافرت نمی‌شوند بل‌که معمولا با تصمیم بزرگ‌ترها راهی مشهد می‌شوند اما باید دید از این سفر چه نصیبی دارند.

در سفرهای دوران مجردی خوب به یاد دارم که بچه‌ها در فرآیند زیارت بزرگ‌ترهای‌شان عضو منفعل خانواده بودند. معمولا با آن‌ها همراه می‌شدند به سوی حرم و متوجه می‌شدند این همراهی منافی بازی‌ها و شادی‌های کودکانه‌شان است. باید ساکت و آرام و مودب می‌بودند تا ادب حضور در حریم امام رضا رعایت شود. پدر و مادرها هم با رسیدن به حرم، کانون توجه‌شان امام می‌شد و زیارت خواندن و زیارت کردن. سهم بچه‌ها هم تحمل شلوغی بود و منع از بازی و تاکید بر سکون و سکوت. این همه، خواسته یا ناخواسته باعث می‌شود بچه‌ها با شنیدن نام مشهد و مفهوم زیارت اگر یاد خاطرات بد نیفتند، لااقل خاطرات خوبی هم به ذهن‌شان متبادر نشود.

با خودم عهد کردم اگر روزی بچه‌دار شدم و او را با خودم به مشهد بردم، فرصت موسعی را برای خوش بودن او فراهم کنم تا نام امام رضا و مشهد برایش قرین به شادی باشد و خوشحالم که به این عهد عمل کرده‌ام. حالا هروقت توفیق زیارت خانوادگی دست می‌دهد، اولین برنامه مدون ما رفتن به حرم نیست، بلکه رفتن به شهر بازی است. حالا دختر کوچکم می‌داند اگر مشهد برویم حتما سهمیه خرید یک اسباب‌بازی را دارد. هر وقت هم می‌رویم حرم برای زیارت حتما اجازه دارد بدو بدو کند و هر چه قدر دلش خواست کنار حوض صحن‌های مختلف حرم آب بازی کند. با همسر گرامی هم تقسیم کار می‌کنیم برای زیارت که در هر صورت یکی از ما متوجه بچه باشد. دختر کوچک ما حالا امام رضا و مشهد را دوست دارد و برای سفر به آنجا عضو فعال خانواده است نه منفعل.

این ها که گذشت وظیفه والدین است در سفر که اتفاقا آن چنان هم سخت نیست. و البته با کمی هزینه (که در برابر هزینه های سفر قابل اغماض است) و صرف وقت قابل انجام است.

اما روی سخن این مطلب علاوه بر خانواده‌ها با مسوولین محترم آستان قدس هم هست. فراهم کردن زمینه علاقه به امام رضا به عنوان سمبل اهل بیت در ایران، علاوه بر خانواده‌ها بر عهده آن‌ها هم هست. فعالیت‌هایی انجام شده است ولی شاید نه به اندازه کافی. چه خوب بود حرم امام رضا که توسعه خوبی پیدا کرده به این دسته از زائرینش هم توجه ویژه مبذول می‌داشت. من اگر جای مسوولین آستان قدس بودم یکی از صحن‌های جدید را اختصاص می‌دادم به بچه‌ها. شاید حتی وسایل و لوازم بازی برای‌شان فراهم می‌کردم تا بدانند حرم امام رضا برای دغدغه‌های آن‌ها هم برنامه دارد، همان‌طور که در هتل‌ها و مسافرخانه‌ها برای بزرگ‌ترها فیش غذای حضرتی در نظر می‌گرفتم، برای بچه‌ها هم بلیط استفاده از اماکن تفریحی و شهربازی تهیه می‌کردم. چند مهدکودک راه‌اندازی می‌کردم که زائرین بتواند ساعتی فرزندشان را آن‌جا بگذارند تا هم کیفیت و کمیت زیارت خودشان بهتر بشود و هم بچه‌ها احساس خوبی از آمدن به حرم داشته باشند.

هدیه‌های فرهنگی برای‌شان تدارک می‌دیدم (که البته این کار در حدی انجام می‌شود). دختر کوچک من هنوز هم کیفی را که یک بار در واحد فرهنگی آستان قدس هدیه گرفته، کیف امام رضایی صدا می‌زند!

اگر به من بود کِشتی نمادین حضرت نوح را در یکی از صحن‌های جانبی راه‌اندازی می‌کردم. جایی که بچه‌ها می‌توانستند در یک ماکت بزرگ ضمن مواجهه با ماجرای حضرت نوح، با حیوانات مختلف و ماجراهای قرآنی بعضی از آن‌ها آشنا شوند.

این کارها نه تنها شان حرم رضوی و آستان قدس را مخدوش نمی‌کند بل‌که بر اعتبار آن می‌افزاید.

امیدوارم این مثال‌ها باعث نشود ستون «حرف مردم» از نقد هر مثال آباد! شود، حرف سر مثال‌ها و مصداق‌ها نیست، این ستون هم مجال توضیح هرکدام از آن‌ها را ندارد. حرف توجه به کودکان و نوجوانان است در این آستان مقدس، طوری که یک‌بار زیارت امام رضا مساوی باشد با شیرین شدن کام بچه‌ها. و با تجربه‌های حوزه تربیت می‌دانند شیرینی کام بچه‌ها ماندگار است. و کیست که نداند خواست بچه‌ها در برنامه‌ریزی خانواده‌ها چقدر موثر است، بچه‌ای که سفر به مشهد و زیارت امام رضا برایش جذاب باشد، حتما دفعات بعد هم خانواده‌اش را به آن سو خواهد کشید. برای همه‌مان هم روشن است بچه ای که امام رضایی بشود (ولو به خاطر بازی و شادی)، وقتی بزرگ شد، امام رضایی می‌ماند.

بچه‌ها را به خاطر بزرگ‌ترها و زمان بزرگ‌تر شدن‌شان باید دریابیم، خانواده‌ها به اندازه خودشان و مسوولان هم به اندازه خودشان.