Shajarian شجریان discussion

اگه دوستان مايل باشن آلبومهاي استاد رو از نظر دستگاهها و گوشه هاي اجرا شده بررسي كنيم كه هم بشه تا حدودي با دستگاهها و آوازها و گوشه هاي موسيقي ايراني آشنا بشيم هم ملاكي براي مقايسه ي كارهاي استاد با ديگران داشته باشيم . نگاه حرفه اي تر قطعا لذت بيشتري رو به دنبال داره
از عزيزاني كه با رديف آوازي آشنا هستن خواهش ميكنم ما رو از هنرشون بي بهره نذارن

اگه دوستان مايل به همكاري باشن مباحث كلي و مقدماتي رو در مورد آواز و به طور موردي آثار شجريان داشته باشيم كه نه اونقدر تخصصي باشه كه انگيزه اي در علاقه مندان ايجاد نكنه و نه اونقدر سرسري كه مورد هجمه ي خواص قرار بگيريم

مختصري مفيد و همه فهم در مورد دستگاهها آوازها و گوشه هاي موسيقي ايراني
موسيقي ايراني معمولا در دو قالب تصنيف و آواز اجرا ميشه
تصنيف ريتم داره و ميشه باهاش ضرب گرفت و نياز به آهنگسازي داره يعني ملودي همراه با ريتم
آوازمعمولا وزن خاصي نداره و در قالبهاي معيني كه رديف ناميده ميشه خونده ميشه و نياز به آهنگسازي آنچناني نداره
در طول تاريخ مذهبي مرتجع ما به تدريج از حجم تصنيف كم شده چون شادي آور بوده ولي آواز در قالب مناجات و نوحه و تعزيه زنده مونده وگرنه اونم نداشتيم .
خلاقيت در موسيقي ايراني در تصنيف سازي وجود داره و ما به نسبت آواز تصنيف كم داريم و همين امر باعث شده كه منتقدين بسياري موسيقي سنتي رو غمگين و عاري از خلاقيت بدونن .
چون ملودي تصنيف تقريبا در قالب رديفه ما آواز رو مورد بررسي قرار ميديم كه از لحاظ ملودي تصنيف رو هم در بر مي گيره

موسيقي ايراني داراي 7 دستگاه است شور ، ماهور، همايون ، سه گاه ، چهارگاه ، نوا و راست پنجگاه
دستگاه شور ، آواز بيات ترك ، ابوعطا ، دشتي ، افشاري و بيات كرد را نيز در بر مي گيرد
دستگاه همايون آواز بيات اصفهان را نيز شامل مي شود .
بنابرين آواز ايراني شامل 7 دستگاه و 6 آواز است
هر كدام از اين دستگاهها و آوازها خود به تعدادي گوشه تقسيم مي شوند . و به طور كلي به روايت استاد محمود كريمي رديف آوازي شامل 145 گوشه است
تفاوت دستگاهها و آوازها و گوشه ها به طور كلي در فواصل نتهاي مورد استفاده و ترتيب و كششهاي آنهاست . البته علاقمندان به آواز به طور گوشي و به مرور و با توجه به شباهتها توانايي تفكيك دستگاهها را از هم خواهند يافت

سپاس افشین خان!
چندتا سؤال داشتم:
آیا باید نتهای خاصی به صورت تحریر اجرا بشه یا اینکه خواننده میتونه هرجاییکه خواست تحریر بیاره؟
تحریر مخملی و تحریر چکشی چیه؟
در مورد نحوه ی جواب دادن به آواز هم اگر مختصری توضیح بدید ممنون میشم.

سلام تينا خانم
معمولا در آواز از يك چارچوب خاص به اسم رديف پيروي ميشه كه از گذشتگان به ما رسيده و در دوران معاصر توسط اساتيدي مثل ميرزا عبدالله و طاهرزاده و دوامي و ديگران جمع آوري شده .
از نظر اساتيد تا زماني كه شاگرد به مرحله ي استادي در رديف نرسيده بايد تحريرهايي كه استفاده مي كنه به همون شكلي باشه كه در رديف موجوده و زماني ميتونه ازاين چارچوب خارج بشه كه به مرحله ي استادي در رديف رسيده باشه كه البته در اون حالت هم خواننده بايد در گستره ي نتهاي مربوط به گوشه ي مورد نظر بداهه خواني بكنه و فواصل رو رعايت كنه.

به نظر من واژه هاي مخملي و چكشي بعد از آمدن راديو به ايران و همچنين اختراع آمپلي فاير و بلند گو و ايجاد سالنهاي كنسرت ، رايج شدن . تا قبل از اختراع وسايل الكترونيكي كه حجم صداي خواننده ها رو افزايش مي دادن خوانندگاني مورد توجه قرار ميگرفتن كه صداي زيرتر و يا به اصطلاح چپ كوك داشتن چون اينگونه صداها برد بيشتري داشتن و تا فواصل دورتر به گوش مي رسيدن . همچنين تحريرهاي اين خوانندگان ميبايست با انرژي بيشتري از حنجره بيرون ميومد . معمولا براي اجراي اين نوع تحريرها انرژي لازم از حركت عضلات شكم و پرده ي ديافراگم تامين ميشه و اين تحريرها به اصطلاح تحريرهاي عمقي هستن . به اين نوع تحريرها تحرير چكشي گفته ميشه چون به صورت مقطّع و مجزا خونده ميشه .
از خوانندگاني كه تحريرهاي چكشي داشتن ميشه از اساتيدي مثل طاهرزاده علي اصغر كردستاني قمرالملوك و اقبال آذر نام برد .
با آمدن راديو و وسايل الكترونيكي ضبط و پخش صدا خوانندگاني مورد توجه قرار گرفتن كه داراي صدايي لطيف و به اصطلاح مخملي بودن . تحريرهايي كه اين خوانندگان اجرا مي كنن به صورت پيوسته و روان و دلنشينه و معمولا از عضلات سينه براي انرژي گرفتن جهت اجراي اين تحريرها استفاده ميشه . به اين تحريرها تحريرهاي مخملي گفته ميشه . از خوانندگاني كه صداي مخملي دارن ميشه استاد بنان و كاوه ديلمي و همايون شجريان رو نام برد .
يكي از اساتيدي كه ميشه گفت صداش هم مخملي و هم پر انرژي و چكشيه شجريانه .

جواب آواز به صورت تك نوازي و يا چند نوازي معمولا بعد از آواز و يا همزمان با آواز به فاصله ي چند ثانيه نواخته ميشه و چند صورت مختلف داره
رايج ترين نوع جواب آواز اينه كه نوازنده بعد از خواننده تقريبا عين نتهايي رو كه خواننده اجرا كرده مي نوازه و منتظر جمله ي بعدي خواننده مي مونه به عنوان نمونه جواب آواز هاي پيرنياكان به شجريان
نوع ديگر جواب آواز كه توسط اساتيد مسلط تر صورت مي گيره به اين صورته كه نوازنده به ميل خودش در همون گوشه اي كه خواننده اجرا كرده به صورت بداهه مي نوازه كه در صورتي كه نوازنده مهارت كافي داشته باشه بسيار زيبا خواهد بود به عنوان نمونه جواب آوازهاي مشكاتيان و لطفي وعليزاده و متبسم
نوع ديگه ي جواب آواز به اين صورته كه آواز بر روي قطعه اي كه به صورت زمينه اجرا ميشه خونده ميشه مثل آواز فرياد كه بر روي قطعه ي تركمن ساخته ي عليزاده خونده شده . آوازهايي هم كه وسط تصنيف خونده ميشه معمولا اين حالت رو دارن

مرسی!