Bedil--عاشقان حضرت بیدل discussion

چه غافلی که ز من نام دوست می پرسی
سراغ او هم از ان کس که اوست می پرسی

چه ممکنست رسیدن به فهم یکتائی
چنین که مسئله مغز و پوست می پرسی

ز رسم معبد دل غافلی کز اهل حضور
تیمم اب چه عالم وضوست می پرسی

نگاه در مژه ئی گم ز نارسائی ها
که کیست زشت و کدامین نکوست می پرسی

تجاهل تو خرد را بدشت و در گرداند
رهی نداری و منزل چه سوست می پرسی

به تر دماغی هوش تو جهل می خندد
کز اهل هند عبارات خوست می پرسی

دل دو نیم چو گندم گرفته در بغلت
تو گرم و سردیء نان دو پوست می پرسی

بچشمه سار قناعت نداده اند رهت
کز ابروی غنا از چه جوست می پرسی

سوال بیخردان کم جواب می باشد
نفس بدزد که تا گفتگوست می پرسی

ز قیل و قال منم نا گزیر می گویم
بحرف و صوت ترا نیز خوست می پرسی

بخامشی نرسیدی که کم زنی ز نخست
ز بیدل انچه حدیث نکوست می پرسی

حاصلــــم زین مزرع بی بر نمیـــدانم چـــه شد
خاک بودم خون شدم دیگــــر نمیدانـم چـــه شـد

ناله بالی میزند دیگــر مپــــــرس از حــــال دل
رشته در خــــون می طپـد گوهر نمیدانم چه شد

ساختم با غم دمــاغ ساغــر عیشم نمــــــانــــــــد
در بهشت آتش زدم کـــــوثــر نمیدانم چـــــه شد

محـــرم عجـــز آشباییهای حیـــــــــرت نیستـــم
اینقـــدر دانــــم که سعــی پــر نمیــدانــم چه شد

سیـــر حسنی داشتم در حیـــــرت آبــاد خیــــال
تا شکست آئینــه ام دلبــــر نمیـــدانم چـــــه شـد

مشت خــــونی کـــز تپیدن صد جهان امید داشت
جستجو ها خــاک شد دیگـــر نمیدانم چــه شــــد

دی من و صوفــی بـــه درس معــرفت پرداختیم
از رقم گــم کــرد و مـــن دفتـــر نمیدانم چه کرد

بی دماغ طاقت از سودای هستــی فــــارغ اسـت
تا چـــو اشک از پــا فتــــادم سر نمیـدانم چه شد

بیدل اکنـــون با خـــودم غیر از ندامت هیچ نیست
آنچه بی خود داشتــم در بــر نمیـــدانم چـــه شــد

همچو شبنم با نسیم صبح خاموشیم ما

هستی موهوم ما یک لب گشودن بیش نیست

چون حباب از خجلت اظهار خاموشیم ما

شور این دریا فسون اضطراب ما نشد

از صفای دل چو گوهر پنبه در گوشیم ما

خواب ما پهلو نزد بر بستر دیبای خلق

از نی مژگان خود چون چشم خس پوشیم ما

بحر هم نتواند از ما کرد رفع تشنگی

جوهریم آب از دم شمشیر می نوشیم ما

گاه در چشم تر و گه در مژه گاهی به خاک

همچو اشک ناامیدی خانه بر دوشیم ما

شوخ چشمی نیست کار ما به رنگ آینه

چون حیا پیراهنی از عیب می پوشیم ما

چشمه ی بی تابی اشکیم از طوفان شوق

با نفس پر می زنیم و ناله می جوشیم ما

مرکز گوهر برون گرد خط گرداب نیست

هرکجا حرفی از آن لب سرزند گوشیم ما

کی بود یا رب که خوبان یاد این بیدل کنند

کز خیال خوش دلان چون غم فراموشیم ما

رمز آشناي معني، هرخيره سرنبـــاشد
گريه‌اي عين تـــــماشا، حيرت سرشا رباش
طبع سليم، فضل‌است، ارث پدرنبـاشـد
سربه سردلــــدار ، يـا آيينه دلــــــــدار باش
برآسمان رسيديم، راز درون نديديــــم
يا هجوم عيش شو، چون نغمه ذوق وصال
اين حلقه، شبهه دارد، بيرون درنباشـد
يا سراپا درد دل ، چون نالـــــــه بيمار باش
خلق وهزارسودا، ماوجنون ودشتــــي
بال وپر وفرسوده دام فلك ، ‌نتـــــــوان شدن
كانجا زبي كسيها ،‌خاكي به سرنباشــد
گرهمه مركزشوي ، بيرون ‌از اين پرگارباش
امروزقدرهركس، مقدارمال‌وجاه‌اسـت
گرهمه بويي زافســـــــــــون حد دارددلـت
آدم، نمي‌توان گفت، آنرا كه‌خردنباشـد
بردم عقرب نشين ، يا بردهان ماربـــــــاش
نقد حيات تاكي، دركيسه تـــوهــــــم؟
سيرچشمي، ذره ازمهر قناعت بودن اســت
آهي كه مانداريم گودرجگرنبــــــــاشد
پيش مردم اندكي، درچشم خود، ‌بسيارباش
آن به كه برق غيرت بنياد مابســـوزد
بي نيا زيهاي عشق آخر به هيچت مي‌خرد
آيينه ايم وما راتــــــــاب نظرنبـاشـــد
جنس موهومــي، دوروزي برسر بازار باش
پيداست ازندامت ، عذر ضعيفي‌مــــا
يك قدم راه است(بيدل) ازتو تا دامــان خاك
شبنم چه وانمايد، گرچشم ترنبــــاشد؟
برسرمژگان،‌چو اشك استاده‌اي، هشيارباش


--------------------------------------------------------------------------------

دیده را باز به دیدار که حیران کردیم
که خلل در صف جمعیت مژگان کردیم
غیر وحشت نشد از نشئهٔ تحقیق بلند
می به ساغر مگر از چشم غزالان کردیم
رهزنی داشت اگر وادی بی مطلب عشق
عافیت بود که زندانی نسیان کردیم
موج ما یک شکن از خاک نجوشید بلند
بحر عجزیم که در آبله طوفان کردیم
حاصل از هستی موهوم نفس دزدیدن
اینقدر بود که بر آینه احسان کردیم

حاصلــــم زین مزرع بی بر نمیـــدانم چـــه شد
خاک بودم خون شدم دیگــــر نمیدانـم چـــه شـد

ناله بالی میزند دیگــر مپــــــرس از حــــال دل
رشته در خــــون می طپـد گوهر نمیدانم چه شد

ساختم با غم دمــاغ ساغــر عیشم نمــــــانــــــــد
در بهشت آتش زدم کـــــوثــر نمیدانم چـــــه شد

محـــرم عجـــز آشباییهای حیـــــــــرت نیستـــم
اینقـــدر دانــــم که سعــی پــر نمیــدانــم چه شد

سیـــر حسنی داشتم در حیـــــرت آبــاد خیــــال
تا شکست آئینــه ام دلبــــر نمیـــدانم چـــــه شـد

مشت خــــونی کـــز تپیدن صد جهان امید داشت
جستجو ها خــاک شد دیگـــر نمیدانم چــه شــــد

دی من و صوفــی بـــه درس معــرفت پرداختیم
از رقم گــم کــرد و مـــن دفتـــر نمیدانم چه کرد

بی دماغ طاقت از سودای هستــی فــــارغ اسـت
تا چـــو اشک از پــا فتــــادم سر نمیـدانم چه شد

بیدل اکنـــون با خـــودم غیر از ندامت هیچ نیست
آنچه بی خود داشتــم در بــر نمیـــدانم چـــه شــد

پیام عشق به گوش هوس مخوان بیدل
سخن اگر سخن اوست جز کلام تو نیست

پــی اشــک مــــــن نــدانــم بکجــا رسيـــده باشــد

زپيـــت دويـــدنی داشت بـرهـی چکيــده باشـــــــد

ز نگــاه ســر کشيــدن بـرخت چــه احتمال اســت

مگـــر از کميــن حيـــرت مـژه قـد کشيده باشــــد

تـب و تـاب مـوج بـايـد ز غـــــرور بحــــر ديـدن

چـــــــه رســـد بحالم آنکس کــه تــرا نديده باشــد

بـــه نسيمـی از اجــابـت چمـــــن حضور داريـــم

دل چــــاک بــال ميــزد سحــری دميـــده باشـــــد

بچمـــن ز خــــون بسمل همـه جا بهار ناز اســت

دم تيـــغ آن تبســم رگ گـــل بــريــــــده باشــــــد

دل ما نـداشــت چيـــزی کــه تـوان نمـود صيـدش

ســر زلفــت از خجالـت چقــــدر خميــده باشــــد

چــه بلنـدی و چه پستی چـه عدم چه مالک هستی

نشنيــده ايــم جــايــی کـه کس آرميــده باشـــــــــد

بــم و زيـــر هستی مــا خـــروش سـاز عنقاســت

شنــو از کسی کــه او هـم ز کسی شنيـــده باشـــد

ز طـــريـق شمع غـافــل مگــــذر دريــن بيــابــان

مـــــژه آب ده زخاری که بپــــــا خليــــده باشــــد

بــدماغ دعوی ء عشــق سـر بوالهـوس بلنــد است

مگـــــر از دکـان قصـاب جگــری ــريده باشــــد

همـــه کس ســراغ مطلب بـدری رسـانـد و نـازيـد

مـــــن و نـازنينـم جـــايــی کـه بلب رسيده باشــــد

بهــــزار پـــرده (بيــــدل) زدهان بی نشــــانــــش

سخنـی شنيــده ام مـن کـه کسی نـديــــده باشــــــد

بعضی به تمنای زر و مال خوشند
برخی به تماشای خط و خال خوشند
بیدل همه را به حال بد می بیند
خوش حال کسانی که به هر حال خوشند

بــا صــد حضــور باز طلبگـــارت آمــــدم
دست چمـــن گــــرفته به گلــزارات آمــدم

جمیعتی دلیــل جهــــــان امیـــــــد بـــــــود
خوابیــــدم و به سایـــــه ای دیــوارت آمدم

شغل نیساز و نـــاز مکـــــرر نمــــی شود
بــودم اسِِِیــــر و بـــاز گــــرفتارت آمـــدم

بیع و شرای چارسوی عشق دیگـــر اسـت
خــــود را فــروختم که خـــریدارت آمــدم

احسان بهر چه می خردم سود مـــدعاسـت
از قیمتم مپـــرس به بازارت آمـــــــــــــدم

قطع نظـــر زهـــر دو جهــــــان کفیل شــد
تا یک نگـــاه قابل دیـــدارت آمــــــــــــــدم

مستــــانه می روم زخود نشئــه رهبر است
گــــویا به یـــاد نــــرگس خمـــارت آمــــدم

وقف طـــــراوت مــــــن بیـــــــدل تبسمــی
پـــر تشنه کـــام لعــل شکـــر بـارت آمــدم

اشک شمعی بود یک عمر ابیار دانه ام
سوختن خرمن کنید از حاصل پروانه ام

تیره بختی فرش من اشفتگی اسباب من
حلقه زلف سیاه کیست یارب خانه ام

خرمن بی حاصلان را برق حاصل می شود
سیل هم از بی کسی گنجیست در ویرانه ام

ذوق چتر شاهی و بال هما منظور نیست
کم مگردد سایهء مو از سر دیوانه ام

رفته ام عمریست زین گلشن بیاد جلوه ئی
گوش نه بر بوی گل تا بشنوی افسانه ام

در زراعتگاه چرخ مجمری همچون سپند
برگ دود ارد برون گر سبز گردد دانه ام

روزگاری شد که چون چشم ندامت پیشگان
باده ها از گردش خود می کشد پیمانه ام

سیل را تا بحر ساز محملی در کار نیست
می برد شوقت بدوش لغزش مستانه ام

قبله خوانم یا پیمبر یا خدا یا کعبه ات
اصطلاح عشق بسیار است و من دیوانه ام

عمر ها شد دست من دامان زلفی می کشد
جای ان دارد که از انگشت روید شانه ام

شوخیش از طرز پروازم تماشا کردنی است
شمع رنگ بسته در بال و پر پروانه ام

چون حباب از نشهء سودای تحقیقم مپرس
بسکه می بالم به خود پر می شود پیمانه ام

عافیتها در نظر دارم ز وضع نیستی
چشم بر هم بسته وا کرده است راه خانه ام

چون نفس بیدل کلید ارزو ها داشتم
قفل وسواس دل اخر کر د بی دندانه ام

عـــاشق گـــــر از سبحه و زنـــار نـویسند

درد ســر دلهـــای گـــــرفتــــــار نویســنـد

آن معنــی تحقیــق کـــــه تکــــــرار نـدارد

بــــر صفحه زننــــد آتش و یکبـــار نویسند

شــرح جگــر چاک من این کهنــه دبیــران

هـــر چنــد نویسنــد چه مقـــدار نــــویسنـد

قاصـــد به محبـــان ز تمنـــا چه رسانــــــد

آیینـــه بیـــاریـــد کـــــه دیـــدار نــــویسنـد

صد عمــــر ابـــد دفتــــــر اعجــاز گشایــد

کـــز قامت موزون تــــــو رفتـــار نویسنـد

امیـــد پیامیست بـــه زلف از دل تنگــــــــم

سطـــری اگـــر از نقطه گـــره دار نویسند

بگــــذار که نقش خط پیشــانـــــی مــــا را

بـــر طاق پر بخـــانــــــه ای اسرار نویسند

تـــا حشـر زمنت به تـــه سنــــگ بخـوابـم

گـــر بر سر من سایـــه ای دیوار نویسنـــد

در روز تـــوان خـــواند خط جبهــه بیـــدل

چـــون شمع همه گـــر به شب تار نویسنـد

گــــر ذره شـــوقی بخیـــال است تــــرا

صــد عمـــر ابد در تـــه بـال است تــرا

بــــی عشق اگــــر آفتـاب خواهی گشتن

هشــــدار که عقــاب زوال است تـــــرا

حيرت آهنگم كه مي‌فهمد زبان راز من
گوش بر آيينه نه تا بشنوي آواز من

ناله‌‌ها در سينه از ضبط نفس خون كرده‌ام
آشيان لبريز نوميدي‌ست از پرواز من

حسن اظهار حقيقت پر نزاكت جلوه بود
تا به بزم آيم ز خلوت سوخت رنگ ناز من

لفظ شد از خودفروشي معني بيرنگي‌ام
نيست غير از من كسي چون بوي گل غماز من

دل به هر انديشه طاووس بهاري ديگر است
در چه رنگ افتاده‌است آيينه‌ي گلباز من

مشت خاكي بودم آشوب نفس گل كرده‌ام
ناله‌اي كز سرمه جوشاندم بس است اعجاز من

داغ شو اي پرسش از كيفيت حال سپند
نغمه‌اي دارم كه آتش مي‌زند در ساز من

گوش گو محرم نواي پردة عجزم مباش
اينقدرها بسكه تا دل مي‌رسد آواز من

با مزاج ‌هستي‌ام ربطي ندارد عافيت
رنگ تصوير دلم خون‌ست و بس پرواز من

شمع را در بزم بهر سوختن آورده ‌است
فكر انجامم مكن گر ديده‌اي آغاز من

چشم تا بر هم زنم زين دامگاه آزاده‌ام
در خم مژگان وطن دارد پر پرواز من

اينقدر «بيدل» به دام حيـرت دل مي‌تـپم
ره زمن بيرون ندارد فكر گردون تاز من

دل اگــــر محـــو مــدعــا گــردد

درد در کــــام مــــا دوا گـــــردد

طعمه ای درد اگر رسد در کـــام

هــــر مگـس همســر همــا گـردد

محـــو اسرار طــــــره ای او را

رگ گـــل دام مـــــدعـا گـــــردد

گسلد گـــر هـــوس سلاسل و هم

کـــوه و صحرا همـــه هوا گـردد

ما و احــــرام آه درد آلـــــــــــود

هــم هــــوا گـــرد را عصـا گردد

دل آســوده کـــو مگــــر وسـواس

گـــره آرد کـــه دام مــــا گــــردد

در طلــــوع کمــــال بیـــدل مــــا

مـــاه در هــاله سهـــا گــــــــردد

^^ I love that ghazal of Bedil. :)

چيزي از خود هر قدم زير قدم گم مي کنم
رفته رفته هر چه دارم چون قلم گم مي کنم

بي نصيب معني ام کز لفظ مي جويم مُراد
دل اگر پيدا شود ،دير و حرم گم مي کنم

تا غبار وادي مجنون به يادم مي رسد
آسمان بر سر ، زمين زير قدم گم مي کنم

دل ، نمي ماند به دستم ، طاقت ديدار کو ؟
تا تو مي آيي به پيش ، آيينه هم گم مي کنم

قاصد مُلک فراموشي کسي چون من مباد
نامه اي دارم که هر جا مي برم گم مي کنم

بر رفيقان (بيدل ) از مقصد چه سان آرم خبر ؟
من که خود را نيز تا آنجا رسم گم مي کنم

چو شمع یک مژه واکن ز پرده مست برون آ

بگیر پنبه ز مینا قدح بدست برون آ

نمرده چند شوی خشت خاکدان تعلق

دمی جنون کن وزین دخمه های پست برون آ

جهان رنگ چه دارد بجز غبار فسردن

نیازسنگ کن این شیشه از شکست برون آ

ثمر کجاست درین باغ گو چو سرو و چنارت

ز آستین طلب صد هزار دست برون آ

منزه است خرابات بی نیاز حقیقت

تو خواه سبحه شمر خواه می پرست برون آ

قدت خمیده ز پیری دگر خطاست اقامت

زخانه یی که بنایش کند نشست برون آ

غبار آن همه محمل بدوش سعی ندارد

بپای هر که ازین دامگاه جست برون آ

امید یاس وجود و عدم غبار خیال است

از آنچه نیست مخور غم از آنچه هست برون آ

مباش محو کمان خانهء فریب چو بیدل

خدنگ ناز شکاری ز قید شست برون آ

اما گفتنی است که نفیر ستیزش گرانه با ت

از پنبه اگر آتش سوزان گله دارد
دیوانه هم از خار بیابان گله دارد

در عالم آسودگی از خوش روانیم
موج گهر از چیدن دامان گله دارد

چون اشک عرق ریز حجابم چه توان کرد
مستوری عشق از من گریان گله دارد

آیینه ی دل را ز نفس نیست رهایی
دریا عبص از شوخی توفان گله دارد

دیوانگی و هوش به یک جامه نگنجد
از دست ادب چاک گریبان گله دارد

کو دل که بدانم ز غمت نال فروش است
کو لب که توان گفت ز جانان گل دارد

ای بی خبر از کم خردان شکوه چه لازم
آدم نبود آنکه ز حیوان گله دارد

در ساغر و مینای تهی ناله شراب است
مفلس همه از عالم سامان گله دارد

آیینه ی ما لذت دیدار نفهمید
مشتاق تو از دیده ی حیران گله دارد

در نسخه ی کیفیت این باغ وفا نیست
مضمون گل از بستن پیمان گله دارد

مجبور فنا را چه خموشی چه تکلم
چندانکه نفس میزند انسان گله دارد

بیدل به هوس داغ محبت نفروزی
این شب که تو داری ز چراغان گله دارد

عمر گذشت و همچنان داغ وفاست زندگي
زحمت دل کجا بريم؟ آبله پاست زندگي

دل به زبان نميرسد،لب به فغان نمير سد
کس به نشان نمير سد تير خطاست زندگي

يک دو نفس خيال باز رشتهء شوق کن دراز
تا ابد از ازل بتاز ! ملک خداست زندگي

خواه نواي راحتيم ، خواه طنين کلفتيم
هر چه بود غنيمتيم صوت و صداست زندگي

شور جنون ما ومن جوش فنون وهم و ظنّ
وقف بهار زندگيست ليک کجاست زندگي

بيدل از اين سراب وهم جام فريب خورده اي
تا به عدم نميرسي دور نماست زندگي

یارب از سر منزل مقصد چسان یابم سراغ
دیده حیرانست و من بیدست و پا دل بی دماغ

غیرت بیدست و پائیهای شخص همتم
هر کرا سوزد نفس می بایدم گردید داغ

دل اگر روشن شود غفلت نمی گنجد به چشم
آنچه نتوان دید تاریکیست در نور چراغ

زشت هم از قرب خوبان وج خوبی می زند
خار را جوهر کند آئینهء دیوار باغ

از سبکروحان گر انجا نی ست گر ماند اثر
بوی گل هر جا رود با خویش بر دارد سراغ

ساغر فطرت بگردش گر نیاید گو میا
نیست کم بوی جنون هم بهر سامان دماغ

کرد اگاهم ز سور و ماتم این انجمن
در بهار آواز بلبل در خزان بانگ کلاغ

بی طپیدن نیست ممکن وضع ایجاد نفس
ای ز اصل کار غافل زندگی انگه فراغ

سوختن آماده باش آگاهیت غفلت دمید
صبح خود را شام کردی شام می خواهد چراغ

اختلاف وضع ها بیدل لباسی بیش نیست
ورنه یکرنگ است خون درپیکر طاوس و زاغ

توکریم مطلق ومن گداچه کنی جزاینکه نخوانی ام
در دیگری بنما که من به کجا روم چو برانی ام
کسی از محیط عدم چه زقطره واطلبد نشان
زخودم نبرده ای ان چنانکه دگر به خود ترسانی ام
به کجا ست انقدرم بقا که تاملی کندم وفا
عرق خجالت فرصتم نم انفعال زمانی ام

نشود جاه و حشم شهرت خام دل ما
این نگین ها متراشید بنام دل ما

ذرهء نیست که بی شور قیامت یابند
طشت نه چرخ فتاده است ز بام دل ما

نشهء دور گرفتاری ما سخت رساست
حلقهء زلف که دارد خط جام دل ما

صبح هم با نفس از خویش برون می اید
که رسانده است بر افلاک پیام دل ما

عالمی را بدر کعبهء تحقیق رساند
جرس قافلهء صبح خرام دل ما

بر همین ابله ختم است رهء کعبه و دیر
کاش میکرد کسی سیر مقام دل ما

بسخن کشف معمای عدم ممکن نیست
خامشی نیز نفهمید کلام دل ما

رنگها داشت بهار من و ما لیک چه سود
گل این باغ نخندید بکام دل ما

انس جاوید دگر از که طمع باید داشت
دل ما نیز نشد انهمه رام دل ما

داغ محرومیء دیدار ز محفل رفتیم
برسانید به ائینه سلام دل ما

نام صیاد پر افشانی عنقا کافیست
غیر بیدل گرهی نیست بدام دل ما

غافل زخوب وزشت شدن شرط معرمی است
زین پیش گیرم اینه بودی کنون مباش

نور جان در ظلمت آباد بدن گم کرده ام
آه ازين يوسف که من در پيرهن گم کرده ام

چون نم اشکی که از مژگان فرو ريزد به خاک
خويش را در نقش پای خويشتن گم کرده ام

از زبان ديگران درد دلم بايد شنيد
کز ضعيفی ها چو نی راه سخن گم کرده ام

ای تمنا ! نوحه کن بر کوشش بی حاصلم
جست و جو ها دارم اما يافتن گم کرده ام

روز و شب خون می خورم در پرده بی طاقتی
گفت و گوی لالم و راه دهن گم کرده ام

شوخی پرواز من رنگ بهار ناز کيست؟
چون پر طاووس، خود را در چمن گم کرده ام

يافتن گم کردنی می خواهد، اما چاره نيست
کاش گم گردم، چه سازم ؟ گم شدن گم کرده ام

چون نفس از مدعای جست و جو آگه نی ام
اين قدر دانم که چيزی هست و من گم کرده ام

بيدل، از درد بيابانْ مرگیِ هوشم مپرس
بيخودی می داند آن راهی که من گم کرده ام
***

ای گرد تگاپوی سراغ تو نشانها
وامانده اندیشه راه تو گمانها
حیرت نگه شوخی حسن تو نظر ها
خاموش نقس عرض ثنای تو زبانها
اشکیست زچشم تو مجنون تو جیحون
لختی زدل عاشق شیدای تو کانها
در کنه تو آگاهی وغفلت همه مغذور
دریا زمیان غافل وساحل زکرانها
آن کیست شود محرم اظهاروخفایت
آئینه خویشند عیانها ونهانها
براوج عنایت نرسد هیج کمندی
بیهوده رسن تاب خیالند فغانها
هر سبزه درین دشت شد انگشت شهادت
تا ازگل خودروی تو دانند نشانها
ازشوق تمنای تو درسینه صحرا
همچون دل بیتاب تپان ریگ روانها
جزناله به بازار تو دیگر چه فروشیم
اینست متاع جگر خسته دکانها
بیدل ره حمد ازتوصد مرحله دوراست
خاموش که آواره وهمند بیانها

گويند بهشت است همه راحت جاويد
جاييكه به داغي نتپد دل چه مقام است؟

سخن ها داشتم از بزم گاهي علم و عشق بيدل
با خاموشي يقينم شد كه پر بيهوده ميگفتم

یک قدم باقیست بیدل از تو تا دامان خاک
برسرمژگان چواشک ایستاده ای هوشیار باش

آه بـه درد عجز هـم کوشـش مــا نمــی رســد
آبـله گــریه می کنـد اشـک بـه پـا نمـی رسـد

اعتبار خلق بیدل در لباس افتاده است
ورنه یک رنگ است خون در پیکر طاوس و زاغ

شــوخــی پـرواز مـن رنــگ بهار ناز کیســت
چــون پـر طـاس خـود را در چمــن گـم کردام

بــر ســرم آخر پیچیــد دود سودای کـسی
ورنه عمری بود این دیوانه بی دستار بود

حسـرت زلـف تـوام بـود شکـستم دادنـد
وصـل می خواستم آینـه بـه دستـم دادنـد

به یاد آرد دل بیتاب اگر نقش میانش را
به رنگ موی چینی سرمه می‌گیرد فغانش را
ز فیض خاکساری اینقدر عزت هوس دارم
که در آغوش نقش سجده‌گیرم آستانش را
زبان حال عاشق گر دعایی دارد این دارد
که یارب مهربان‌گردان دل نامهربانش را
تحیرگلشن است اماکه دارد سیر اسرارش
خموشی بلبل است اماکه می‌فهمد زبانش را
درین غفلت‌سراگویی مقیم خانهٔ چشمم
که با خواب است یکسر رنگ الفت پاسبانش را
؟؟؟ در جستجو خاصیت موج نظر دارد
که غیراز چشم‌بستن نیست منزل‌کاروانش را
شودکم ظرف در نعمت ز شکر ایزدی غافل
که‌سیری مهرخاموشی است چون ساغردهانش را
هجوم شکوهٔ هرکس زدرد مفلسی باشد
نخیزد ناله از نی تا بود مغز استخوانش را
به رنگ‌گردباد آن طایر وحشت پر و بالم
که هم در عالم پرواز بستند آشیانش را
طلسم جسم‌گردد مانع پرواز روحانی
چو بوی‌گل‌که دیوار چمن‌گیرد عنانش را
چوبرق ازچنگ فرصت رفت بیدل دامن وصلش
ز دود خرمن هستی مگریابم نشانش را

بیدل دهلوی » غزلیات

به اوج‌کبریاکزپهلوی عجز است راه آنجا
سر مویی‌گراینجا خم‌شوی بشکن‌کلاه آنجا
ادبگاه محبت ناز شوخی برنمی‌دارد
چو شبنم سر به مهر اشک می‌بالد نگاه آنجا
به یاد محفان نازش سحرخیزست اجزایم
تبسم تاکجاها چیده باشد دستگاه آنجا
مقیم دشت الفت باش و خواب ناز سامان‌کن
به هم می‌آورد چشم تو مژگان‌گیاه آنجا
خیال جلوه‌زار نیستی هم عالمی دارد
ز نقش پا سری بایدکشیدن‌گاه‌گاه آنجا
خوشا بزم وفاکز خجلت اظهار نومیدی
شرر در سنگ دارد پرفشانیهای آه آنجا
به‌سعی غیرمشکل بود زآشوب دویی رستن
سری در جیب خود دزدیدم و بردم پناه آنجا
دل ازکم ظرفی طاقت نبست احرام آزادی
به‌سنگ آید مگراین جام وگردد عذرخواه آنجا
به‌کنعان هوس گردی ندارد یوسف مطلب
مگر در خود فرورفتن‌کند ایجاد چاه آنجا
ز بس فیض سحر می‌جوشد ازگرد سواد دل
همه‌گر شب شوی روزت‌نمی‌گردد سیاه‌آنجا
ز طرز مشرب عشاق سیر بینوایی‌کن
شکست رنگ‌کس‌ آبی ندارد زیرگاه آنجا
زمینگیرم به افسون دل بی‌مدعا بیدل
در آن وادی‌که منزل نیز می‌افتد به راه آنجا
.......................
بیدل دهلوی » غزلیات

آیینه بر خاک زد صنع یکتا
تا وانمودند کیفیت ما
بنیاد اظهار بر رنگ چیدیم
خود را به هر رنگ‌کردیم رسوا
در پرده پختیم سودای خامی
چندان‌که خندید آیینه بر ما
از عالم فاش بی‌پرده گشتیم
پنهان نبودن‌، کردیم پیدا
ما و رعونت‌، افسانهٔ کیست
ناز پری بست‌گردن به مینا
آیینه‌واریم محروم عبرت
دادند ما را چشمی‌که مگشا
درهای فرد‌وس وا بود امروز
از بی‌دماغی گفتیم فردا
گو‌هر گره‌بست از بی‌نیازی
دستی‌که شستیم از آب دریا
گرجیب ناموس تنگت نگیرد
در چین د‌امن خفته‌ست صحرا
حیرت‌طرازیست نیرنگ‌سازی است
تمثال اوهام آیینه دنیا
کثرت نشد محو از ساز وحدت
همچون خیالات از شخص تنها
وهم‌تعلق برخود مچینید
صحرانشین‌اند این خانمانها
موجود نامی است باقی توهم
از عالم خضر رو تا مسیحا
زین یأس منزل ما را چه حاصل
همخانه بیدل همسایه عنقا

بیدل دهلوی » غزلیات

ای خیال قامتت آه ضعیفان را عصا
بر رخت نظاره‌ها را لغزش از جوش صفا
نشئهٔ صدخم شراب‌از چشم‌مستت‌غمزه‌ای
خونبهای صد چمن از جلوه‌هایت یک ادا
همچوآیینه هزارت چشم حیران رو به‌رو
همچوکاکل یک‌جهان جمع‌پریشان درقفا
تیغ مژگانت به آب ناز دامن می‌کشد
چشم مخمورت به‌خون تاک می‌بندد حنا
ابروی مشکینت از بار تغافل‌گشته خم
مانده‌زلف سرکشت ز اندیشهٔ دلها دوتا
رنگ خالت‌سرمه در چشم تماشا می‌کند
گرد خطت می‌دهد آیینهٔ دل را جلا
بسته بر بال اسیرت نامهٔ پرواز ناز
خفته در خون شهیدت جوش‌گلزار بقا
ازصفای عارضت جان می‌چکدگاه عرق
وز شکست‌طره‌ات دل‌می‌دمد جای‌صدا
لعل خاموشت‌گر از موج تبسم دم زند
غنچه‌سازد در چمن پیراهن ازخجلت قبا
از نگاهت نشئه‌ها بالیده هر مژگان زدن
وز خرامت فتنه‌ها جوشیده از هر نقش پا
هرکجا ذوق تماشایت براندازد نقاب
گر جمالت عام سازد رخصت نظاره را
آخر از خود رفتنم راهی به فهم ناز برد
کیست گردد یک مژه برهم زدن صبرآزما
مردمک از دیده‌ها پیش از نگه‌گیرد هوا
سوختم چندانکه با خوی توگشتم آشنا
عمرها شد درهوایت بال عجزی می‌زند
ناکجا پروازگیرد بیدل از دست دعا

بیدل دهلوی » غزلیات

او سپهر و من‌کف خاک اوکجا و من‌کجا
داغم از سودای خام غفلت و وهم رسا
عجز راگر در جناب بی‌نیازیها رهی‌ست
اینقدرها بس‌که تاکویت رسد فریاد ما
نیست برق جانگدازی چون تغافلهای ناز
بیش از این آتش مزن در خانهٔ آیینه‌ها
هرکه را الفت شهید چشم مخمورت‌کند
نشئه انگیزد زخاکش‌گرد تا روز جزا
از نمود خاکسار عشق نتوان داد عرض
رنگ تمثالی مگر آیینه‌گردد توتیا
نیست در بنیاد آتش خانهٔ نیرنگ دهر
آنقدر خاکسترکایینه‌ای گیرد جلا
زندگی‌محمل‌کش وهم دوعالم آرزوست
می‌تپد در هر نفس صدکاروان بانگ درا
آرزو خون‌گشتهٔ نیرنگ وضع نازکیست
غمزه درد دور باش و جلوه می‌گوید بیا
هرچه‌می‌بینم تپش‌آمادهٔ صد جستجوست
زبن بیابان نقش پا هم نیست بی‌آوازپا
قامت او هرکجا سرکوب رعنایان شود
سرو راخجلت مگر درسایه‌اش داردبه پا
هرنفس صد رنگ می‌گیرد عنان جلوه‌اش
تاکند شوخی عرق آیینه می‌ریزد حیا
بال وپر برهم زدن بیدل‌کف‌افسوس بود
خاک نومیدی به فرق سعی‌های نارسا

بیدل دهلوی » غزلیات

کرده‌ام باز به آن گریهٔ سودا، سودا
که ز هر اشک زدم بر سر دریا، دریا
ساقی‌امشب‌چه‌جنون ریخت‌به‌پیمانهٔ هوش
که شکستم به دل از قلقل مینا، مینا
محو اوگشتم و رازم به ملاء توفان‌کرد
هست حیرانی عاشق لب‌گویا،‌گویا
داغ معماری اشکم‌که به یک لغزیدن
عافیتها شد ازین آبله برپا، برپا
دردعشقم من و خلوتگه رازم وطن است
گشته‌ام اینقدر از نالهٔ رسوا، رسوا
نذر آوارگی شوق هوایت دارم
مشت خاکی‌که دهد طرح به‌صحرا، صحرا
دل آشفتهٔ ما را سر مویی دریاب
ای سرموی توسرکوب ختنها تنها
دور انسان به میان دو قدح مشترک است
تا چه اقبال‌کند جام لدن یا دنیا
تا تقاضا به میان آمده‌، مطلب رفته‌ست
نیست غیر ازکف افسوس طلبها، لبها
یدل این نقد به تاراج غم نسیه مده
کار امروزکن امروز، ز فردا، فردا

عبث تعلیم آگاهی مکن افسرده طبعان را
که‌بینایی چو چشم‌ازسرمه‌ممکن نیست‌مژگان را
به غیر ز بادپیمایی چه دارد پنجهٔ منعم
ز وصل زرهمان یک‌حسرت آغوش‌است‌میزان‌را
به هرجا عافیت رو داد نادان در تلاش افتد
دویدن ریشهٔ گلهای آزادی‌ست طفلان را
حسد را ریشه نتوان یافت جزدر طینت ظالم
سر دنباله دایم در دل تیر است پیکان را
درشتان را ملایم طینتیهایم خجل دارد
زبان از نرمگویی سرنگون افکند دندان را
اگر سوزد نفس از شور محشرباج می‌گیرد
خموشیهای این نی درگره دارد نیستان را
کتاب پیکرم یک موج می شیرازه می‌خواهد
نم آبی فراهم می‌کند خاک پریشان را
فغان‌کاین نوخطان ساده‌لوح از مشق بیباکی
به آب تیغ می‌شویند خط عنبرافشان را
دگرکو تحفه‌ای تا گلرخان فهمند مقدارش
چو نقش پا به‌خاک افکنده‌اند آیینهٔ جان را
چو بوی‌گل لباس راحت ما نیست عریانی
مگر درخواب بیندپای مجنون وصل‌دامان را
به‌بی‌سامانی‌ام وقت‌است اگر شور جنون‌گرید
که دستی‌گرکنم پیدا نمی‌یابم‌گریبان را
به‌چشم خونفشان بیدل توآن بحرگوهرخیزی
که لاف آبرو پیشت‌گدازد ابر نیسان را

آیینه بر خاک زد صنع یکتا
تا وانمودند کیفیت ما
بنیاد اظهار بر رنگ چیدیم
خود را به هر رنگ‌کردیم رسوا
در پرده پختیم سودای خامی
چندان‌که خندید آیینه بر ما
از عالم فاش بی‌پرده گشتیم
پنهان نبودن‌، کردیم پیدا
ما و رعونت‌، افسانهٔ کیست
ناز پری بست‌گردن به مینا
آیینه‌واریم محروم عبرت
دادند ما را چشمی‌که مگشا
درهای فرد‌وس وا بود امروز
از بی‌دماغی گفتیم فردا
گو‌هر گره‌بست از بی‌نیازی
دستی‌که شستیم از آب دریا
گرجیب ناموس تنگت نگیرد
در چین د‌امن خفته‌ست صحرا
حیرت‌طرازیست نیرنگ‌سازی است
تمثال اوهام آیینه دنیا
کثرت نشد محو از ساز وحدت
همچون خیالات از شخص تنها
وهم‌تعلق برخود مچینید
صحرانشین‌اند این خانمانها
موجود نامی است باقی توهم
از عالم خضر رو تا مسیحا

او سپهر و من‌کف خاک اوکجا و من‌کجا
داغم از سودای خام غفلت و وهم رسا
عجز راگر در جناب بی‌نیازیها رهی‌ست
اینقدرها بس‌که تاکویت رسد فریاد ما
نیست برق جانگدازی چون تغافلهای ناز
بیش از این آتش مزن در خانهٔ آیینه‌ها
هرکه را الفت شهید چشم مخمورت‌کند
نشئه انگیزد زخاکش‌گرد تا روز جزا
از نمود خاکسار عشق نتوان داد عرض
رنگ تمثالی مگر آیینه‌گردد توتیا
نیست در بنیاد آتش خانهٔ نیرنگ دهر
آنقدر خاکسترکایینه‌ای گیرد جلا
زندگی‌محمل‌کش وهم دوعالم آرزوست
می‌تپد در هر نفس صدکاروان بانگ درا
آرزو خون‌گشتهٔ نیرنگ وضع نازکیست
غمزه درد دور باش و جلوه می‌گوید بیا
هرچه‌می‌بینم تپش‌آمادهٔ صد جستجوست
زبن بیابان نقش پا هم نیست بی‌آوازپا
قامت او هرکجا سرکوب رعنایان شود
سرو راخجلت مگر درسایه‌اش داردبه پا
هرنفس صد رنگ می‌گیرد عنان جلوه‌اش
تاکند شوخی عرق آیینه می‌ریزد حیا
بال وپر برهم زدن بیدل‌کف‌افسوس

روزی‌که زد به خواب شعورم ایاغ پا
من هم زدم ز نشئه به چندین دماغ پا
رنگ حنا زطبع چمن موج می‌زند
شسه‌ست‌گوبی آن‌گل خودرو به باغ پا
سیر بهار رنگ نداردگل ثبات
لغزد مگر چولاله‌کسی را به داغ پا
آنجاکه نقش پای تومقصود جستجوست
سر جای موکشد به هوای سراغ پا
جز خاک تیره نیست بنای جهان رنگ
طاووس سوده است به منقار زاغ پا
با طبع سرکش اینهمه رنج وفا مبر
روز سور، شب‌کند اسب چراغ پا
یک گام اگر ز وهم تعلق گذشته‌ای‌
بیدل درازکن به بساط فراغ پا

آنقدر هست در آیینه‌ من مایه‌ای نور
که به هر ذره دو خورشید نمایم تقسیم