Status Updates From گذار به مردم‌سالاری

از سوی دیگر باید گفت که جوهر دموکراسی بیشتر در رقابت نمایان می‌شود تا در مشارکت. حتی مشارکت صد درصد مردم در انتخابات تضمین‌کننده وجود دموکراسی نیست. چه بسا بسیار نظام‌های غیر دموکراتیکی که در قرن بیستم موفق به احضار اکثریت قریب به اتفاق مردم در صحنه انتخابات شده‌اند. در مقابل جوهر دموکراسی در رقابت و کثرت گرایی نهفته است.

جامعه توده‌ای خود نیاز به ایدئولوژی فراگیر و توتالیتر را ایجاد می‌کند. چنین جامعه‌ای امنیت را در ایدئولوژی می‌جوید، در حالی که جامعه مدنی با ایجاد حس امنیت و همبستگی از درون نیازی به ایدئولوژی‌پردازی سراسری به وجود نمی‌آورد و این خود یکی از شرایط گذار به دموکراسی است.