ص مصطفی’s Reviews > گفتگوهایی در باب دین طبیعی > Status Update

گفت‌وگو می‌تواند بزرگ‌ترین و خالص‌ترین لذات زندگی آدمی، یعنی مطالعه و مصاحبت با دیگران را یکی سازد.

هیوم حتی سیر تکاملی دین را طبیعی می‌داند. او در تاریخ طبیعی دین بیان می‌کند که اعتقاد به خدایان متعدد و بت‌پرستی، اولین و کهن‌ترین دین بشری است، زیرا اگر توحید را به عنوان اولین رویکرد دینی بشری لحاظ کنیم، چگونگی حصول شرک از آن قابل توجیه نیست. اگر برهان نظم که تنها برهان توحیدی است، مبین دین حقیقی بود و همچنان با همان توان اولیه در اثبات خدا به کار می‌رفت و انحرافی در آن به‌وجود نمی‌‌آمد، محال بود به شرک منتهی شود.

دشمن اصلی و حقیقی توحید، طبیعت‌گرایی است. هر دو در مشاهده‌ی واقعیت ناظر به نظم جهان ریشه دارند، اما از همین نقطه مشترک، هریک اصولی را بیرون می‌کشد و اخذ می‌کند که به کلی با یکدیگر آشتی‌ناپذیرند. برای یک طرف، نخستین گام اثبات مطلب این است که نظم مستلزم طرح و تدبیر، و طرح و تدبیر متضمن قوه‌ای عقلانی است، اما طرف دیگر، انگشت اشاره‌ی خود را به‌سوی مبادی غیرعقلانی نظم می‌گیرد و این اختلافی است که از پله نخست آغاز می‌شود.