Hasan Âli Yücel

“Şu halde her isim, bağlandığı kategorinin esasına uygun düşmelidir. Hükümdarlığın esası ne ise hükümdar olan kişi, ona tastamam sahip olacaktır. İsimle realite birbirine uyacaktır. Adına hükümdar da dense o mevkide bulunan insan, hükümdarlığın icap ettirdiği meziyetlerden yoksul ise, o, gerçekten hükümdar değildir.

Konfuçyüs'un 25 asır önce el koyduğu bu fikri buraya yazarken Atatürk'ün pek sevdiği ve vesile buldukça tekrar edip ettirdiği bir hikâye hatırıma geldi. Bahsimizi aydınlatacağı için anlatıvereyim:

Şark memleketlerinden birinde bir padişah ölmüş, yerine genç, toy oğlu hükümdar olmuş. Vezirlerinden öğrenmek istediği ilk şey, şu: kitap-mitap, kalem-malem gibi sözlerdeki asıl kelimeye ilave edilen sözlerin ne manaya geldiği... Bunların başlı başına anlamı olmadığını, dilde söylenmesine alışılmış kelimeler olduğunu anlatmaya çalışmışlar, fakat genç padişah bir türlü bu cevaplara inanmamış. Münadiler (tellal) çıkarıp memlekette bunu bilen varsa saraya gelmesini ilan ettirmiş. Büyük bir ihsan ümidi ile pek çok insan gelmiş, fakat padişahı kandıracak bir açıklamada bulunamamışlar. Bir gün, üstü başı perişan, saçı sakala karışmış bir derviş gelmiş, padişahın huzuruna çıkıp bu müşkülü çözeceğini bildirmiş. Huzura kabul edilince padişah sormuş:

— Söyle bakalım derviş; ev-mev ne demektir?

— Efendimiz! Ev, sizin ikâmet buyurduğunuz bu saray. Mev, kulunuzun geceleri sığındığı izbeler.

— Ya kavuk-mavuk?

— Kavuk, Efendimizin başında bulunan muhteşem serpuş; mavuk (perişan sarığını göstererek) şu benim başımdaki...

— Elbise-melbise?

— Elbise, Devletlimizin sırtındaki hil'at; melbise, bendelerinin* arkasındaki palaspareler...**

— Peki, hükümdar-mükümdar?

— Hükümdar, pederiniz cennetmekân; mükümdar da Efendimiz!

* bende: kul, köle, hizmetkâr.
** palaspare: yırtık, eprimiş giysi.”
― Hasan Âli Yücel, İyi Vatandaş İyi İnsan