Carol Ann Duffy

Δυο αντιπολεμικά ποιήματα

Μτφρ.: Αντώνης Μπαλασόπουλος

Culture Book

ΜΕΓΑΛΑ ΓΙΑΤΙ*

Τι έσπρωχνε πάνω στο βουνό ο Σίσυφος;
Δε θα τo 'λεγα βράχο.
Θα ορκιστείς επισήμως στη Βίβλο;
Σε βιβλίο δε μπορώ να ορκιστώ.
Με ποιο πιόνι πήρες το κάστρο;
Πύργο Î´Îµ ρισκάρω να χάσω.

Πότε σου έδωσε ημερομηνία ο Πρόεδρος;
Τον Μπαράκ εγώ δεν εμπλέκω!
Ήταν στον χάρτη σημειωμένοι 1200 στόχοι;
Τίποτε δε σημειώσαν με μαύρο.
Πάνω σε τι έγδυσαν και τεντώσαν τον κρατούμενο;
Δεν Î­Î¼Î¿Î¹Î±Î¶Îµ καθόλου με Ï„ροχό.

Γκουαντάναμο – πόσοι οι έγκλειστοι;
Πόσα σπυριά κριθάρι στο σακί;
Aπαγωγές, εκδόσεις έκτακτες– δως μου ονόματα.
Μέσα στην τράπουλα, πόσο χαρτί;
Το να φτιασιδώσεις τα έγγραφα – πώς λέγεται το παιχνίδι αυτό;
Πόκερ. Μπλακ Τζακ. Î¤Î¶Î¹Î½ Ράμι.

Ποιος σχεδίασε τη χρήση του σοκ και του δέους;
Δεν ήμουν στης επίθεσης τους οπαδούς.
Μες στο τζαμί, τι είδες, για πες μου.
Δεν έβλεπa Î¼ÎµÏ‚ στους καπνούς.
Μέτρησες του πολέμου το κόστος;
Δεν Î®Î¼Î¿Ï…ν υπεύθυνος για λογαριασμούς.

Πού ήταν ο Σαντάμ όταν τον βρήκαν τελικά;
Ίσως κάτω από κάποια καλύβα κρυμμένος.
Τι του συνέβη μόλις τον κανόνισαν;
Μάλλον αιωρούνταν Î±Ï€' τον λαιμό ÎºÏÎµÎ¼Î±ÏƒÎ¼Î­Î½Î¿Ï‚.
Τα Όπλα Μαζικής Καταστροφής . . . βρήκατε τ' αποθέματα;
Ε, στο Ιράκ όχι, ίσως.

* Ο αγγλόφωνος τίτλος του ποιήματος είναι ιδιωματική έκφραση που σημαίνει «μεγάλη χάρη» ή «θερμή παράκληση». Ωστόσο, ο μεταφραστής θεωρεί ότι στο συγκεκριμένο ποίημα, που είναι γραμμένο με τη μορφή ερωταποκρίσεων, η φράση αναφέρεται στα «μεγάλα ερωτηματικά», στα «μεγάλα γιατί» που έθεσε αναδρομικά ο πόλεμος των ΗΠΑ και των συμμάχων τους στο Ιράκ.

Aπό τη συλλογή The Bees, 2014.

BIG ASK

What was it Sisyphus pushed up the hill?
I wouldn't call it a rock.
Will you solemnly swear on the Bible?
I couldn't swear on a book.
With which piece did you capture the castle?
I shouldn't hazard a rook.

When did the President give you the date?
Nothing to do with Barack!
Were 1200 targets marked on a chart?
Nothing was circled in black.
On what was the prisoner stripped and stretched?
Nothing resembling a rack.

Guantanamo Bay – how many detained?
How many grains in a sack?
Extraordinary Rendition – give me some names.
How many cards in a pack?
Sexing the Dossier – name of the game?
Poker. Gin Rummy. Blackjack.

Who planned the deployment of shock and awe?
I didn't back the attack.
Inside the Mosque, please describe what you saw.
I couldn't see through the smoke.
Your estimate of the cost of the War?
I had no brief to keep track.

Where was Saddam when they found him at last?
Maybe holed under a shack.
What happened to him once they'd kicked his ass?
Maybe he swung from the neck.
The WMD . . . you found the stash?
Well, maybe not in Iraq.

*

ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΠΟΣΤΟ*
Σ' όλα μου τα όνειρα, μπροστά στο ανήμπορό μου βλέμμα,
βουτάει πάνω μου καθώς η ανάσα του τρεμοπαίζει, στραγγαλίζεται, πνίγεται**
Είναι αλήθεια αν η ποίηση μπορούσε να τ᾽ αφηγηθεί αντίστροφα, ν' αρχίσει
τη στιγμή εκείνη που τα θραύσματα σε κόβουν σαν δρεπάνι μες στην βρωμερή λάσπη…
αλλά σηκώνεσαι, έκπληκτος, βλέπεις το χυμένο κακό αίμα
να τρέχει προς τα πάνω, από τη λάσπη στις πληγές
βλέπεις ουρές ατέλειωτες αγόρια απ' τη Βρετανία
να επιστρέφουν πίσω στα χαρακώματά τους, να φιλούν τις φωτογραφίες απ' το σπίτι –
μάνες, αγαπημένες, αδερφές, αδέρφια νεότερα
μη εισερχόμενα πια στην ιστορία
για να πεθάνουν και να πεθάνουν και να πεθάνουν.
Dulce – Όχι – Decorum – Όχι – Pro patria mori.***
Φεύγεις μακριά.
Φεύγεις μακριά ρίχνεις χάμω τ' όπλο σου (με την ξιφολόγχη επάνω)
όπως όλοι σου οι συμπολεμιστές –
Ο Χάρι, ο Τόμι, ο Γουίλφρεντ, ο Έντουαρντ, ο Μπερτ,
κι ανάβεις τσιγάρο.
Στην πλατεία έχει καφέ,
ζεστό γαλλικό ψωμί
και οι μυριάδες των νεκρών
τινάζουν την ξερή λάσπη απ' τα μαλλιά τους
και κάνουν ουρές για την επιστροφή στο σπίτι. Ξαναζωντανεμένο,
ένα παλικάρι παίζει το Τιπερέρι**** για το κοινό, από την Ιστορία
λεύτερο τ' άλογα στιλπνά, γερά, άξια ηρώων, βασιλιάδων.
Γέρνεις σ' έναν τοίχο,
τα πολλά εκατομμύρια ζωών που σου απομένουν ακόμα εφικτά,
γεμάτα αγάπη, δουλειά, παιδιά, ταλέντο, μπύρα Εγγλέζικη, καλό φαΐ.
Βλέπεις τον ποιητή να βάζει το σημειωματάριό του στην τσέπη και να χαμογελά.
Αν μπορούσε στ᾽ αλήθεια να τ᾽ αφηγηθεί αντίστροφα η ποίηση,
τότε θα το ᾽κανε.
* Ο τίτλος αυτός είναι επίσης αμφίσημος, μιας και μπορεί να σημαίνει, ανάμεσα σε άλλα, το «τελευταίο γράμμα» ή την «τελευταία επιστολή» —το ποίημα είναι το τελευταίο της ανθολογίας ιστορικά σύγχρονης και νεότερης ποίησης για τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο που επιμελήθηκε η Duffy (1914: Poetry Remembers, 2014)— αλλά επίσης «τελευταίο πόστο», τελευταίο σημείο τοποθέτησης ενός στρατιώτη βάσει εντολών, και τέλος, σε μια τρίτη εκδοχή, «τελευταίο μετά», με το "post" να αποδίδεται όπως στις λέξεις postmortem Î® postmodern (το ποίημα της Duffy μπορεί να ιδωθεί ακριβώς ως ένα μεταμοντέρνο μνημόσυνο Î³Î¹Î± Ï„ους στρατιώτες, και ιδιαίτερα τους ένστολους ποιητές, του Πρώτου Παγκοσμίου μέσα από τη δεσπόζουσα μεταφορά της ιστορίας ως αντίστροφα παιγμένου κινηματογραφικού φιλμ — ας σημειωθεί ότι στην αρχική τους μορφή οι ειδήσεις, περιλαμβανομένων των ειδήσεων απ' το Μέτωπο, ήταν κινηματογραφικές). Στην παρούσα μετάφραση προτιμήθηκε η δεύτερη απόδοση του τίτλου.
** Οι στίχοι της προμετωπίδας του ποιήματος προέρχονται από το "Dulce et Decorum Est" του Wilfred Owen, του διασημότερου ίσως βρετανικού ποιήματος για τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο Owen σκοτώθηκε στη μάχη. Το ποίημά του δημοσιεύτηκε μεταθανάτια, το 1920.
*** Η αναφορά είναι στο επίγραμμα του Οράτιου το οποίο μνημονεύεται στον τίτλο και στην κατακλείδα του ποιήματος του Owen: «Είναι γλυκύ και τιμημένο για την πατρίδα να πεθαίνεις.»
**** Το "It's a long way to Tipperary" ηχογραφήθηκε το 1912 και έγινε δημοφιλές ως στρατιωτικό εμβατήριο των Βρετανών κατά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο.

LAST POST
In all my dreams, before my helpless sight,
He plunges at me, guttering, choking, drowning.
If poetry could tell it backwards, true, begin
that moment shrapnel scythed you to the stinking mud …
but you get up, amazed, watch bled bad blood
run upwards from the slime into its wounds;
see lines and lines of British boys rewind
back to their trenches, kiss the photographs from home –
mothers, sweethearts, sisters, younger brothers
not entering the story now
to die and die and die.
Dulce – No – Decorum – No – Pro patria mori.
You walk away.
You walk away; drop your gun (fixed bayonet)
like all your mates do too –
Harry, Tommy, Wilfred, Edward, Bert –
and light a cigarette.
There's coffee in the square,
warm French bread
and all those thousands dead
are shaking dried mud from their hair
and queuing up for home. Freshly alive,
a lad plays Tipperary to the crowd, released
from History; the glistening, healthy horses fit for heroes, kings.
You lean against a wall,
your several million lives still possible
and crammed with love, work, children, talent, English beer, good food.
You see the poet tuck away his pocket-book and smile.
If poetry could truly tell it backwards,
then it would.