Ποιος είναι ο προσκυνητής;
Ένα από τα αγαπημένα μου τραγούδια είναι Ο Προσκυνητής σε στίχους και μουσική του Αλκίνοου Ιωαννίδη. (1)
Πάντα αναρωτιόμουν ποιος είναι ο Προσκυνητής. Αυτός που κάνει ένα ταξίδι - μικρό ή μεγάλο, εύκολο ή δύσκολο - για να φτάσει σε έναν ιερό τόπο ή αυτός που συνδυάζει το ταξίδι με μια βαθιά εσωτερική αναζήτηση, με σκοπό να κατακτήσει τη δική του, μοναδική Αλήθεια;
Προσκυνητής ήταν και ο Καζαντζάκης όταν επισκέφτηκε το Άγιο Όρος μαζί με τον Σικελιανό, αναζητώντας την αλήθεια (2). Θέλει να ασκήσει το κορμί του ώστε να γίνει υπάκουο στην ψυχή του. Δεν ξέρω αν το κατάφερε αυτό αλλά την Αλήθεια που αναζητούσε δεν βρήκε εκεί. Προσκυνητής ήταν κι όταν βρέθηκε στη Ασίζη, όπου γράφει τον Φτωχούλη του Θεού. Όπως λέει ο ίδιος: "Το ταξίδι στην Ασίζη δεν ήταν ένα ξεστράτισμα, μια λοξοδρόμηση στην οδοιπορία του πάνω στη φλούδα της γης, δεν ήταν ένα γεγονός της τύχης. Ήταν ένας σαφής και καθορισμένος στόχος, μια αποστολή, ένα προσκύνημα."
Αλλά και ο Γερμανός συγγραφέας Έρμαν Έσσε, στο βαθιά φιλοσοφικό του έργο Σιντάτρα, ακολουθεί τον ήρωα του σε ένα Προσκυνηματικό ταξίδι, το οποίο ο νεαρός Σιντάρτα ακολουθεί, εμπνεόμενος από τη Βουδιστική διδασκαλία, όπου η πείρα και η γνώση κατακτιούνται και δεν χαρίζονται, όπου ο έρωτας είναι μαθητεία, όπου η ζωή προχωρά δίχως δεσμεύσεις καμίας πίστης, καμίας φιλοδοξίας, κανενός παρελθόντος.
Αν περιοριστούμε στον Χριστιανικό κόσμο, θα βρούμε πολλά γνωστά προσκυνήματα. Το Άγιον Όρος, τα Ιεροσόλυμα και οι Άγιοι Τόποι, η Παναγία στη Λούρδη της Γαλλίας, η διαδρομή του Αγίου Ιακώβου της Κομποστέλα της Ισπανίας και το Βατικανό είναι μόνο μερικά από αυτά. Και είναι γνωστό πως ένα προσκύνημα όταν γίνεται με ανοιχτή καρδιά και περίσσευμα ψυχής, μπορεί να δράσει ιαματικά πάνω στον άνθρωπο που ταλαιπωρείται από χιλιάδες αναπάντητα ερωτήματα. Όχι βέβαια σε όλους, εξαρτάται ως που φτάνουν οι αναζητήσεις του καθενός.
Ο Κώστας Βάρναλης έχει γράψει ένα ποίημα με τίτλο Προσκυνητής, από το οποίο θα σας παρουσιάσω τον πρόλογο του:
Ἀπ᾿ ἀλήθεια σ᾿ ἀλήθεια ἀκροπατώντα,νυχτόημερα λουσμένος τῶν κλαμάτων,τὴ θεία βουλὴ νὰ σμίξω λαχταρώνταστὸ κύκλωμα τοῦ ἡλιοῦ καὶ στῶν πνεμάτωντοὺς ἥλιους μὲ τὴν ἄσκησή μου ζώνταμιὰ ζήση, ἀλί!, καθημερνῶν θανάτων,πίσου ἀπ᾿ ὅλα σὲ μάντευα ὡς παρθένασκέψη γοργὴ σὲ μάτια ἐρωτεμένα.Καννὶ τοῦ ῥοδοστάγματος, Χριστέ μου ·Κότσυφα ἐσύ, τοῦ Αἰώνιου Κήπου κράχτη·Ἀφέντη τετραλόγιστε, ἀδερφέ μου·τῆς Μιᾶς Ἀλήθειας πύλη ἐσὺ καὶ φράχτη·Χρυσὲ Βασιλοπόταμε· τοῦ Ἀνέμουριπή, ποὺ λεῖ τὰ μάταια ἔργα στάχτητμοῦ ῾πες ἐσύ, πὼς τὴν αἰώνια ζήσηπρέπει κανεὶς ἐδῶ νὰ τὴν ἀρχίσει.Διαβάζοντας το ολόκληρο εδώ, σίγουρα θα αισθανθείς την ίδια αγωνία που διακατέχει έναν οποιονδήποτε Προσκυνητή, μόνο που αυτή εκφράζεται και πραγματώνεται διαμέσου των στίχων του υπέροχου αυτού ποιήματος.
Προσκύνημα στη Romeria, (1921), Salvador DaliΟ παραπάνω πίνακας ανήκει στα πρώιμα έργα του Νταλί και σίγουρα μας θυμίζει, κάποιο από τα μικρά και σεμνά προσκυνήματα σε κάποιο πανηγύρι ενός εξωκλησιού, σίγουρα σταθήκαμε τυχεροί αν βρεθήκαμε εκεί. Διότι, τουλάχιστον έτσι αισθάνομαι εγώ, σε αυτά τα μικρά, ολιγοπληθή προσκυνήματα, έχοντας την αίσθηση ότι ο Θεός καθόταν κάπου εκεί, ανάμεσα μας.
Κλείνοντας, επανέρχομαι στο ερώτημα που έκανα στην αρχή, αν ένα Προσκυνηματικό ταξίδι προς την αλήθεια βρίσκεται στην Ιθάκη, τον Ομηρικό προορισμό ή βρίσκεται στο ίδιο το ταξίδι, όπως ισχυρίζεται στη δική του Ιθάκη ο Καβάφης; Προσωπικά ενστερνίζομαι την άποψη του ταξιδιού, της διαρκούς αναζήτησης, διαμέσου της οποίας ίσως μια μέρα, ακουμπήσεις την αλήθεια.
Κάποιος είπε πως η αγάπηΣ' ένα αστέρι κατοικείΑύριο βράδυ θα ‘μαι εκείΚάποιος είπε πως ο έρωταςΓια μια στιγμή κρατάΑύριο βράδυ θα ‘ναι αργά
Στα πουλιά μιλάωΚαι στα δέντρα τραγουδώΚάποιον αγαπάωΚι όταν τραγουδάωΠροσευχές παραμιλώΠερπατώ και πάω
Κάποιος είπε πως ο δρόμοςΕίναι η φλέβα της φωτιάςΨυχή μου πάντα να κυλάςΚάποιος είπε πως ταξίδιΕίναι μόνο η προσευχήΚαρδιά μου να ‘σαι ζωντανή
(2) Και των δύο αγαπημένων φίλων και λογοτεχνών, τα σχετικά ημερολόγια από το ταξίδι αυτό. έχουν εκδοθεί.
