Ο Γιάννης Μαρής
Re-reading the crime novels of Yiannis Maris, I came across this contribution I made in 2016 to the excellent Greek 'Crimes and Letters Magazine'' Yiannis Maris issue:
Ο Γιάννης Μαρής
και η μαρτυρία ενός Άγγλου
Όταν κάποτε έψαχνα τα Εθνικά Αρχεία στο Λονδίνο ερευνώντας το θέμα της προσπάθειας, που είχε αναλάβει η Βρετανική κυβέρνηση, για την εξουδετέρωση της προπαγάνδας του Άξονα στα Βαλκάνια το 1940, εντόπισα μια ιδιόρρυθμη πρόταση του Βρεττανικού Συμβούλιου στο Λονδίνο. Το Συμβούλιο θα εξασφάλιζε από εκδοτικούς οίκους νέα αστυνομικά μυθιστορήματα πριν από την έκδοσή τους δίχως όμως το τελευταίο κεφάλαιο τους. Τα επί τόπου γραφεία του Συμβούλιου στα Βαλκάνια θα συγκροτούσαν φιλολογικές λέσχες να συζητήσουν ποίος ήταν κατά περίπτωση ο δολοφόνος.
Δεν ξέρω αν το στρατήγημα αυτό, που επινοήθηκε για τον πόλεμο εναντίον του χιτλερικού φασισμού- περιέλαβε και μυθιστορήματα της Άγκαθα Κρίστι. Είμαι βέβαιος όμως ότι ο Γιάννης Μαρής θα διασκέδαζε με το πανούργο σχέδιο των Άγγλων.
Πρέπει να ομολογήσω ότι ενδιαφέρθηκα για τα αστυνομικά μυθιστορήματα του Μαρή μόνο όταν έφυγα από την Ελλάδα. Είχα μείνει πέντε χρόνια στην Αθήνα και με την επιστροφή μου στο Λονδίνο φοβήθηκα μη ξεχάσω τα ελληνικά μου. Έπρεπε να βρω λοιπόν ελληνικά μυθιστορήματα με πολύ διάλογο. Και κάτι ακόμη, νοσταλγούσα στο Λονδινο τους δρόμους της Αθήνας, ιδιαίτερα στο Κολωνάκι, στο Μοναστηράκι, στα Εξάρχεια και σε άλλες περιοχές, όπου πήγαινα με τα πόδια από το διαμέρισμά μας στον Λυκαβηττό.
Κάθε φορά που επισκεπτόμουν την Αθήνα στις διακοπές μου, έψαχνα στα παλαιοβιβλιοπωλεία τα βιβλία του Μαρή. Θυμάμαι τα μεγάλα υπόγεια τους. Σε ένα από αυτά, σ’ ένα σοκάκι εκατό μέτρα από τον σταθμό του Μοναστηρακίου, υπήρχε θησαυρός βιβλίων και περιοδικών, όπου τα μυθιστορήματα του Μαρή ήταν κρυμμένα στη σκόνη κάτω από το χαμηλότερο ράφι. Σ’ ένα άλλο, πιο φωτεινό υπόγειο στην οδό Μαντζάρου, ο φιλικός ιδιοκτήτης τοποθετούσε τα βιβλία του Μαρή στην πιο εμφανή θέση κοντά στην είσοδο.
Σιγά σιγά βρήκα σχεδόν όλα τα αστυνομικά του Μαρή. Μερικά ήταν τα ωραία κόκκινα βιβλία τσέπης του Πεχλιβανίδη, με τα ζωηρά εξώφυλλα τους, σαν τα καλύτερα αμερικανικά αστυνομικά βιβλία της δεκαετίας 40, τα λεγόμενα ‘μαπ μπακς’ (map backs) εκδόσεις Ντελλ (Dell Publishing) με τη σκηνή του εγκλήματος (crime scene) στο οπισθόφυλλο, τόσο διαφορετικά από τα αυστηρά πράσινα εξώφυλλα της αγγλικής σειράς Πένγκουιν (Penguin Crime).
Τώρα όμως τα βιβλία του Μαρή δεν είναι κρυμμένα κάτω από τη σκόνη. Κάθε πολυτελής ‘Βιβλιο-Μπουτίκ’ στο Κολωνάκι έχει τις εκδόσεις Άγρα - έργα τέχνης του αστυνομικού βιβλίου - με την εικονογράφηση της πρώτης δημοσίευσης των μυθιστορημάτων στις εφημερίδες της δεκαετίας του 60.
Έχουμε επίσης τις ενδιαφέρουσες αναμνήσεις του Γιώργου Λεονταρίτη και το ωραίο βιβλίο του Ανδρέα Αποστολίδη, ‘Ο Κόσμος του Γιάννη Μαρή’. Ξέρουμε πολύ περισσότερα για τον Μαρή και για την εποχη του.
Γιατί λοιπόν είναι τόσο δημοφιλής σήμερα ο Γιάννης Μαρής; Όταν διαβάζω τα μυθιστορήματά του, θυμάμαι τα λόγια του Όσκαρ Ουιάλντ (Oscar Wilde), ‘Τώρα οι άνθρωποι ξέρουν την τιμή των πάντων, αλλά την αξία κανενός.» (‘Nowadays people know the price of everything and the value of nothing’). Μου φαίνεται ότι ο Μαρής ήξερε καλά την αξία των πραγμάτων και των ανθρώπων.
Συναναστράφηκε τους ανώτερους κοινωνικούς κύκλους της Ελλάδας, τους διάσημους και τους πλούσιους. Έχουμε φωτογραφίες του Μαρή με την Τζαίην Μάνσφηλντ και άλλους. Αλλά στα μυθιστορήματα του βλέπουμε ότι η αξία των χαρακτήρων του είναι συχνά κρυμμένη άλλοτε κάτω από τα φτωχικά ρούχα, άλλοτε πίσω από μια ιστορία προσωπικής αποτυχίας. Συχνά αυτοί οι άνθρωποι παίζουν τον πιο μεγάλο ρόλο στα βιβλία του Μαρή. ‘Η Εξαφανιση του Τζων Αυλακιώτη’ μας δειχνει τον Ιορδάνη Ράμογλου να περνάει τα βράδια του «με λίγο ψωμί και κανένα γιαούρτι στο σπίτι του». Αλλά «αυτός ο γερασμένος άνθρωπος με εξυπνάδα και κυρίως με καλοσύνη...είχε ένα είδος προσωπικότητας». Ο Μαρής γνώριζε την αξία τέτοιων ανθρώπων.
Με τον Μπέκα έχουμε το καλύτερο υπόδειγμα ενός ανθρώπου με αξία. Δεν είναι εγωιστής, όπως πολλοί από τους σημερινούς ήρωες αστυνομικών μυθιστορημάτων. Δουλεύει αθόρυβα, δίχως καραγκιοζλίκια. Δεν σέρνει τα προσωπικά του προβλήματα μπροστά μας.
Το μόνο που μας λείπει από τα έργα του Μαρή είναι το πιο σημαντικό. Ο Γιώργος Λεονταρίτης γράφει ότι ο Μαρής, στο τέλος της ζωής του, σχεδίαζε να γράψει τις αναμνήσεις του από την Εθνική Αντίσταση και όσα ακολούθησαν. Είναι κρίμα που δεν έχουμε ένα βιβλίο για την Αντίσταση από έναν τέτοιο μετρημένο ‘αυτόπτη μάρτυρα’.
Ο Γιάννης Μαρής
και η μαρτυρία ενός Άγγλου
Όταν κάποτε έψαχνα τα Εθνικά Αρχεία στο Λονδίνο ερευνώντας το θέμα της προσπάθειας, που είχε αναλάβει η Βρετανική κυβέρνηση, για την εξουδετέρωση της προπαγάνδας του Άξονα στα Βαλκάνια το 1940, εντόπισα μια ιδιόρρυθμη πρόταση του Βρεττανικού Συμβούλιου στο Λονδίνο. Το Συμβούλιο θα εξασφάλιζε από εκδοτικούς οίκους νέα αστυνομικά μυθιστορήματα πριν από την έκδοσή τους δίχως όμως το τελευταίο κεφάλαιο τους. Τα επί τόπου γραφεία του Συμβούλιου στα Βαλκάνια θα συγκροτούσαν φιλολογικές λέσχες να συζητήσουν ποίος ήταν κατά περίπτωση ο δολοφόνος.
Δεν ξέρω αν το στρατήγημα αυτό, που επινοήθηκε για τον πόλεμο εναντίον του χιτλερικού φασισμού- περιέλαβε και μυθιστορήματα της Άγκαθα Κρίστι. Είμαι βέβαιος όμως ότι ο Γιάννης Μαρής θα διασκέδαζε με το πανούργο σχέδιο των Άγγλων.
Πρέπει να ομολογήσω ότι ενδιαφέρθηκα για τα αστυνομικά μυθιστορήματα του Μαρή μόνο όταν έφυγα από την Ελλάδα. Είχα μείνει πέντε χρόνια στην Αθήνα και με την επιστροφή μου στο Λονδίνο φοβήθηκα μη ξεχάσω τα ελληνικά μου. Έπρεπε να βρω λοιπόν ελληνικά μυθιστορήματα με πολύ διάλογο. Και κάτι ακόμη, νοσταλγούσα στο Λονδινο τους δρόμους της Αθήνας, ιδιαίτερα στο Κολωνάκι, στο Μοναστηράκι, στα Εξάρχεια και σε άλλες περιοχές, όπου πήγαινα με τα πόδια από το διαμέρισμά μας στον Λυκαβηττό.
Κάθε φορά που επισκεπτόμουν την Αθήνα στις διακοπές μου, έψαχνα στα παλαιοβιβλιοπωλεία τα βιβλία του Μαρή. Θυμάμαι τα μεγάλα υπόγεια τους. Σε ένα από αυτά, σ’ ένα σοκάκι εκατό μέτρα από τον σταθμό του Μοναστηρακίου, υπήρχε θησαυρός βιβλίων και περιοδικών, όπου τα μυθιστορήματα του Μαρή ήταν κρυμμένα στη σκόνη κάτω από το χαμηλότερο ράφι. Σ’ ένα άλλο, πιο φωτεινό υπόγειο στην οδό Μαντζάρου, ο φιλικός ιδιοκτήτης τοποθετούσε τα βιβλία του Μαρή στην πιο εμφανή θέση κοντά στην είσοδο.
Σιγά σιγά βρήκα σχεδόν όλα τα αστυνομικά του Μαρή. Μερικά ήταν τα ωραία κόκκινα βιβλία τσέπης του Πεχλιβανίδη, με τα ζωηρά εξώφυλλα τους, σαν τα καλύτερα αμερικανικά αστυνομικά βιβλία της δεκαετίας 40, τα λεγόμενα ‘μαπ μπακς’ (map backs) εκδόσεις Ντελλ (Dell Publishing) με τη σκηνή του εγκλήματος (crime scene) στο οπισθόφυλλο, τόσο διαφορετικά από τα αυστηρά πράσινα εξώφυλλα της αγγλικής σειράς Πένγκουιν (Penguin Crime).
Τώρα όμως τα βιβλία του Μαρή δεν είναι κρυμμένα κάτω από τη σκόνη. Κάθε πολυτελής ‘Βιβλιο-Μπουτίκ’ στο Κολωνάκι έχει τις εκδόσεις Άγρα - έργα τέχνης του αστυνομικού βιβλίου - με την εικονογράφηση της πρώτης δημοσίευσης των μυθιστορημάτων στις εφημερίδες της δεκαετίας του 60.
Έχουμε επίσης τις ενδιαφέρουσες αναμνήσεις του Γιώργου Λεονταρίτη και το ωραίο βιβλίο του Ανδρέα Αποστολίδη, ‘Ο Κόσμος του Γιάννη Μαρή’. Ξέρουμε πολύ περισσότερα για τον Μαρή και για την εποχη του.
Γιατί λοιπόν είναι τόσο δημοφιλής σήμερα ο Γιάννης Μαρής; Όταν διαβάζω τα μυθιστορήματά του, θυμάμαι τα λόγια του Όσκαρ Ουιάλντ (Oscar Wilde), ‘Τώρα οι άνθρωποι ξέρουν την τιμή των πάντων, αλλά την αξία κανενός.» (‘Nowadays people know the price of everything and the value of nothing’). Μου φαίνεται ότι ο Μαρής ήξερε καλά την αξία των πραγμάτων και των ανθρώπων.
Συναναστράφηκε τους ανώτερους κοινωνικούς κύκλους της Ελλάδας, τους διάσημους και τους πλούσιους. Έχουμε φωτογραφίες του Μαρή με την Τζαίην Μάνσφηλντ και άλλους. Αλλά στα μυθιστορήματα του βλέπουμε ότι η αξία των χαρακτήρων του είναι συχνά κρυμμένη άλλοτε κάτω από τα φτωχικά ρούχα, άλλοτε πίσω από μια ιστορία προσωπικής αποτυχίας. Συχνά αυτοί οι άνθρωποι παίζουν τον πιο μεγάλο ρόλο στα βιβλία του Μαρή. ‘Η Εξαφανιση του Τζων Αυλακιώτη’ μας δειχνει τον Ιορδάνη Ράμογλου να περνάει τα βράδια του «με λίγο ψωμί και κανένα γιαούρτι στο σπίτι του». Αλλά «αυτός ο γερασμένος άνθρωπος με εξυπνάδα και κυρίως με καλοσύνη...είχε ένα είδος προσωπικότητας». Ο Μαρής γνώριζε την αξία τέτοιων ανθρώπων.
Με τον Μπέκα έχουμε το καλύτερο υπόδειγμα ενός ανθρώπου με αξία. Δεν είναι εγωιστής, όπως πολλοί από τους σημερινούς ήρωες αστυνομικών μυθιστορημάτων. Δουλεύει αθόρυβα, δίχως καραγκιοζλίκια. Δεν σέρνει τα προσωπικά του προβλήματα μπροστά μας.
Το μόνο που μας λείπει από τα έργα του Μαρή είναι το πιο σημαντικό. Ο Γιώργος Λεονταρίτης γράφει ότι ο Μαρής, στο τέλος της ζωής του, σχεδίαζε να γράψει τις αναμνήσεις του από την Εθνική Αντίσταση και όσα ακολούθησαν. Είναι κρίμα που δεν έχουμε ένα βιβλίο για την Αντίσταση από έναν τέτοιο μετρημένο ‘αυτόπτη μάρτυρα’.
No comments have been added yet.
