Kianoush Mokhtarpour > Recent Status Updates

خبر: 'شاهد دیگری بر وضعیت اضطراری اقلیم: طوفان هفته‌ی پیش آمریکا پرخسارت‌ترین طوفان تاریخ ارزیابی شد'ء

دو مغلطه در این خبر هست

اول اینکه خسارت ملاک خوبی نیست. هرچقدر منطقه پرجمعیت‌تر، خسارت بیشتر. یا مثلا زلزله‌ی پنج ریشتری ایران پرخسارت‌تر از شش ریشتری ژاپنه. پس پنج از شش بزرگتره؟ء

دوم اینکه بالایای طبیعی رو باید تو درازمدت بررسی کرد. چون اگه موردی نگاه کنی همیشه یه بلای طبیعی رکوردشکن یه گوشه‌ی دنیا داره می‌افته

آی‌پی‌سی‌سی ۴ سناریو برای مدل‌سازی و پیش‌بینی آب‌و‌هوا در نظر گرفته بود. بدبینانه‌ترینشون می‌گفت تا سال ۲۱۰۰ دما حدود ۶ درجه افزایش پیدا می‌کنه. تقریبا همه‌ی پیش‌بینی‌هایی که می‌شنویم بر اساس این مدله، که معروف بود به بیزنس از یوژال (همین فرمون). حالا خود آی‌پی‌سی‌سی می‌گه جدیدترین ارزیابی‌ها نشون می‌ده که این سناریو تقریبا غیرممکنه، و در بدترین حالت حدود ۳ درجه افزایش دما خواهیم داشت

سه درجه هم زیاده، ولی فاجعه؟ء

در درمان بیمار دیابتی قطع پا مسلما اولین تجویز نیست

تو بحث تغییر اقلیم، کاهش شدید مصرف سوخت‌های فسیلی دقیقا حکم قطع پا رو داره، در حالی که هنوز بیماری جدی نشده، و فرصت برای مداخلات درمانی کم‌ضررتر هست

انرژی خورشیدی و بادی فعلا خیلی گرون‌قیمت و جاگیر هستن. خالی از مشکلات محیط‌ زیستی هم نیستن. از طرفی می‌دونیم که باید مصرف سوخت‌های فسیلی رو به تدریج کاهش بدیم. پس نیازمند تحقیق و نوآوری در زمینه‌ی انرژی هستیم

حالا سوال اینه: آیا منطقی‌تره که همین حالا بریم سمت استفاده از انرژی بادی و خورشیدیِ گرون، یا اینکه فعلا فسیلی بسوزونیم عوضش در تحقیقات انرژی سرمایه‌گذاری کنیم؟ء

ساده‌سازی زیادی یکی از آفاتیه که اطلاع‌رسانی در مورد تغییرات اقلیم رو گل‌آلود می‌کنه

مثلا این جمله: گرمایش باعث افزایش موارد هوای غیرعادی [اکستریم ودر] می‌شه. خب، اینکه انواع و اقسام حوادث طبیعی رو یکجا کنیم ساده‌سازی زیادیه. خود آی‌پی‌سی‌سی اینها رو تفکیک کرده. می‌گه در سالهای اخیر شاهد افزایش موج گرما و بارش بوده‌یم، علتش هم احتمالا گازهای گلخانه‌ایه. ولی در طوفان و خشکسالی تغییر محسوسی دیده نشده

می‌دونیم که توی کشورهای توسعه‌نیافته دسترسی و مصرف انرژی فسیلی رابطه‌ی مستقیمی با کیفیت زندگی داره. یعنی مثلا تو چین و هند سوخت بیشتر یعنی زندگی بهتر. از اون طرف می‌دونیم که سوخت بیشتر کمی گرمایش هم با خودش میاره

حالا فرض کنین شما یک هندی وطن‌پرست و بشردوست هستین. آیا حاضرین سوخت فسیلی رو گرون کنین؟ء

منظورم اینه که وقتی از دید کشورهای فقیر به گرمایش جهانی نگاه کنیم به سیاست‌گذاری‌های کاملا متفاوتی می‌رسیم

یک مناظره‌ی درست و حسابی در مورد تغییر اقلیم تو یوتوب دیدم، از مجموعه مناظره‌های مانک. اینم لینکش
https://www.youtube.com/watch?v=4eg2g...

در دو دهه‌ی اخیر مرگ بر اثر گرمای شدید مختصری افزایش یافته. این رو فراوون می‌شنویم

در دو دهه‌ی اخیر مرگ بر اثر سرمای شدید کاهش چشم‌گیری داشته. این رو هیچ جا نمی‌شنویم

کلمه‌ی کلایمت دینایر یکی از شیادانه‌ترین کلمات عصر ماست

اکثر مخالفان و منتقدان روایت رسمی تغییر اقلیم به هیچ وجه منکر گرمایش نیستند. سه ایراد اصلی که وارد می‌کنن اینهاست

یک. عوامل انسانی مهم‌ترین علت گرمایش نیستند
دو. وضع اونقدرها هم که می‌گین بحرانی نیست
سه. کاهش سریع مصرف سوخت‌های فسیلی روش مناسب و عمل‌گرایانه‌ای نیست

منکر تغییر اقلیم نیستند. ضمنا 'منکر اقلیم' دیگه چه صیغه‌ایه؟ء

قدیما به کسی که با روایت رسمی از مذهب کوچک‌ترین اختلاف نظری داشتن می‌گفتن گبر؛ بعدها رافضی و امثالهم. این روزها هم هر کسی کوچک‌ترین اختلافی با روایت رایج از تغییر اقلیم داشته باشه می‌شه کلایمت دینایر

نظراتشان به کلی مردود، و خونشان حلال است

این مارمولکی که روی آب می‌دوه رو دیدین؟ می‌دونین اسمش چیه؟ء
Jesus Christ Lizard
آخه می‌گن مسیح روی آب راه می‌رفته
به نظرم در ترجمه‌ی اسمش نباید از بومی‌سازی و استفاده از داشته‌های فرهنگی خودمون غافل بشیم. با کمال احترام برای همه‌ی عرفای ‌آب‌رو و پرنده و جهنده، پیشنهاد من خضرمولکه

چه چیزهای خوبی تو یوتوب پیدا می‌شه: پنج جلسه ارائه‌ی داوکینز در قالب درس‌گفتارهای کریسمس از انجمن سلطنتی انگلیس. هر سال یک دانشمند با کلی آزمایش و وسایل کمک‌آموزشی، کلاسی چند جلسه‌ای برگزار می‌کنه در مورد مثلا مقدمات زمین‌شناسی، تکامل و اینها. خیلی جذابن

این لینک ارائه‌ی داوکینز
https://www.youtube.com/watch?v=aGFtj...

این هم سایت اصل جنس
www.rigb.org

هفده
حیات چگونه پدید آمد؟ء
قدم به قدم

می‌گن احتمال اینکه از برخورد تصادفی مولکول‌های غیرزنده موجودی زنده ساخته بشه، همونقدر بعیده که توفانی بوزه به کپه‌ای آهن‌پاره، و از دلش بوئینگ در بیاد

ولی این تمثیلِ اشتباهیه. چون اینطور نبوده که از ترکیب عناصر غیرزنده یکهو خرگوش در بیاد. حیات قدم به قدم به وجود اومده. اول آمینواسیدها ساخته شدن، بعد از ترکیب‌شون پروتئین‌ها به وجود اومدن، بعد تک‌سلولی و آخر چندسلولی‌ها

کامنت

بیست و پنج
آیا چیزی به اسم نژاد وجود داره؟ء

مقایسه‌ی ژنوم‌ها نشون می‌ده که خیر. در واقع هر انسانی با انسان دیگه ۹۹،۹۹ درصد شباهت ژنتیکی داره. اختلاف ناچیزه. طوری که تفاوت بین دو قبیله شامپانزه‌ی همسایه خیلی بیشتر از تمایز متمایزترین انسان‌ها از همه

چرا این همه شباهت؟ به دلیل یک گلوگاه تکاملی حدود ۷۴۰۰۰ سال پیش. کاهش شدید دما تقریبا همه‌ی آدم‌ها رو کشت و فقط ۳۰۰۰۰ نفر زنده موندن. همه‌ی ما از نسل همون عده‌ایم

کامنت

می‌گه در آمریکا تدریس داروینیسم ممنوع بود، چون با کتاب مقدس هم‌خوانی نداشت. در جریان جنگ سرد، وقتی روسیه با پرتاب اسپوتنیک در مسابقه‌ی فضایی از آمریکا پیش افتاد، علمای قوم بلاد کفر از خودشون پرسیدند که چرا ما عقب موندیم؟ چی کار کنیم که برسیم؟ یک جوابشون این بود که سیستم آموزشی ما نیاز به تحول داره. و یکی از تحولاتی که انجام دادن این بود که داستان پیدایش رو حذف کردن، عوضش داروین گذاشتن

بیست و چهار
درخت تکاملی گونه‌ی انسان

دو درصد از ژنوم ما هوموساپین‌‌ها از نئاندرتال‌هاست. گویا اینها مدتی هم‌زیستی داشتن. نئاندرتال‌ها نسل اول مهاجرین بودن که از آفریقا زدن بیرون، حدود ۶۰۰ هزار سال پیش. اجداد ما حدود ۲۵۰ هزار سال پیش از آفریقا اومدن اروپا و آسیا. بعد دیدن عه، بومی‌ها! از اینجا به بعد معلوم نیست چی شد که نئاندرتال‌ها از بین رفتن. تنها چیزی که قطعیه اینه که این وسط شیطنت کم نبوده. نشون به همون ۲ درصد

بیست و سه
ما چه اندازه از کپی‌ها متمایز هستیم؟ء

چه چیزی ما رو از شامپانزه و گوریل متمایز می‌کنه؟ چه ویژگی‌ای هست که ما داریم و اونها ندارن؟ جواب رایج اینهاست: زبان، ابزارسازی، تفکر انتزاعی

اما نشون داده شده که کپی‌ها هر سه‌ی این توانمندی‌ها رو هرچند محدود دارند. مثلا شامپانزه‌ای به اسم واشو ۳۵۰ کلمه‌ی زبان اشاره رو یاد گرفته بود و استفاده می‌کرد. شامپانزه‌ی دیگه‌ای چون کلمه‌ی قمقمه رو بلد نبود

کامنت

بیست و دو
سومین شامپانزه

انسان بیش‌ترین شباهت ژنتیکی رو با شامپانزه‌ها داره: بیش از ۹۸ درصد اشتراک. اینه که می‌شه گفت بعد از خود شامپانزه‌ها و بونوبوها ما سومین نوع شامپانزه‌ها هستیم

این عدد نود و هشت درصد بسیار روشن‌گر و در عین حال بسیار غلط‌انداره. روشن‌گر از این نظر که راه هر شک و شبهه رو در مسیر تکاملی انسان می‌بنده. غلط‌انداز از این جهت که همون دو درصد باقی‌مانده، تفاوت‌های چشم‌گیری رو رقم می‌زنه

کامنت

باستان‌شناس‌ها استخون یک گودریزوروس متعلق به اوایل عصر ژوراسیک رو اخیرا کشف کردن. جالب اینکه این فسیل کوچک‌ترین تفاوتی با نواده‌ی امروزیش یعنی گودریدز نداره

این راست‌راست راه رفتن عوض چهاردست‌وپا رفتن ریشه‌ی خیلی از دردسرهاست. مثل مشکل زانو. وزنی که باید روی چهار ستون تقسیم می‌شده افتاده روی دو ستون. از اون بدبخت‌تر کمر. کمتر کسی رو می‌شناسم که پنجاه رو رد کرده باشه و کمرش سالم باشه

یک ایراد دیگه‌ی بدن انسان دندون عقله. اجداد پیشاانسانی ما فک پهن‌تری داشتن که کلی دندون توش جا می‌شده. ولی فک باریک‌تر ما گنجایشش کمتره. اینه که یکی دوتا دندون مدفون می‌مونن، دردسر می‌شن

بیست و یک
پیر ما گفت خطا بر قلم صنع نرفت
آفرین بر نظر پاک خطاپوشش باد

این فصل چند مورد از ایرادات ساختاری بدن انسان‌ها رو برشمرده. به‌شخصه از همه‌‌شون زخم خورده‌م و دلم شدیدا خونه، البته به جز دشواری در زایمان

آزاردهنده‌ترینشون که کل شیش ماه دوم گریبانم رو ول نمی‌کنه عدم تخلیه‌ی مخاط سینوسه. چون از وقتی عوض چهاردست‌وپا روی دوپا راه می‌ریم، مخاط سینوس باید سربالا، خلاف جاذبه، بره تا به سوراخ تخلیه به بینی برسه

فصل یک و دو

می‌دونیم که ژنوم سلول پوست ما با سلول قلب‌مون یکسانه. پس چطوره که کارکردشون اینقدر متفاوته؟ چطوره که سلول پوست هرگز به اشتباه رفتار 'قلبی' از خودش نشون نمی‌ده؟ء

می‌دونیم که همه‌ی سلول‌ها از تقسیم و تکثیر اون سلول اولیه شکل گرفته‌ن. چه مکانیزمی این سلول‌ها رو از هم متمایز و اصطلاحا 'تخصصی' می‌کنه؟ آیا می‌شه این روند رو معکوس کرد، و مثلا یک سلول پوست رو تبدیل کرد به اون سلول اولیه‌ی همه‌کاره؟ء

یه ارائه از نویسنده تو یوتوب دیدم که بخشی از مطالب همین کتاب رو خیلی جذاب، ساده و مختصر و مفید توضیح داده بود. ترغیب شدم کتابش رو هم بخونم

لینک ویدئو

یه ارائه‌ی مفصل‌تر همین کتاب اینجاست

کانال تد هم یه ویدیوی کوتاه و عالی اپی‌ژنتیک داره

ادامه

چهار
هومولوژی

اگه استخون دست انسان، بال پرنده‌ها، باله‌ی نهنگ، پای اسب و بال خفاش رو کنار هم بذاریم، می‌بینیم چینش استخون‌ها تقریبا یک‌شکله. درسته که تناسب اندازه‌ها کمی فرق داره، ولی اساس ساختار همونه. یعنی اگه مثلا دست انسان رو توی نرم‌افزارهای طراحی صنعتی مدل کنید، کافیه بیاین کمی اندازه‌هاش رو تغییر بدین تا تبدیل بشه به بال خفاش. این نشونه‌ی نیای مشترکه

یه طرح جالب هم داره کتاب که

ادامه

به موازات کتاب، تو یوتوب هم ویدیوهای تکامل و ژنتیک و اینها رو تماشا می‌کنم. خیلی جوابه. یوتوب واسه آشنایی اولیه با مباحث جدید خیلی خوبه. کتاب خوبی‌ش اینه که مدون و منسجمه و تضمین می‌کنه که زیادی قیقاج نری

سه
مورچه‌ها و همکاری

تو اغلب گونه‌های مورچه‌ها یه عده 'کوزه' داریم. این کوزه‌های زنده شکم گنده‌ای دارن و تقریبا کل عمرشون تو یه نقطه‌ی کلونی ثابتن. تو فصل پرباران دوستاشون آب میارن می‌ریزن تو خیک اینها ذخیره می‌کنن. تو فصل کم‌باران، هر کی تشنه‌ش شد میاد با شاخکش می‌زنه به لب پایینی کوزه، کوزه دهنش رو وا می‌کنه و آب می‌ده بیرو‌ن

نوزده
Evo-Devo

واااااای. عجب چیزی
گویا یکی از چالش‌های اساسی داروینیسم و تکامل کم‌کم داره پاسخی قانع‌کننده پیدا می‌کنه. چه هیجان‌انگیز. این ایوو دیوو نامش رو به خاطر بسپرید که احتمالا زیاد ازش خواهیم شنید

مسئله اینه که اگه اون طور که داروین می‌گه تکامل حاصل انباشت تدریجی کلی جهش‌های کوچیک باشه، اونوقت خیلی از تحولات تکاملی باید خییییلی زمان‌برتر می‌شدن. این شاید جدی‌ترین نقد آفرینش‌باورها به داروینیسمه

ادامه

هجده
بخش عمده‌ی دی‌ان‌ای ما بی‌مصرف است

دی‌ان‌ای انسان مفصل‌تره یا پیاز؟ در کمال تعجب مال پیاز پنج برابر انسانه. تصور شهودی ما اینه که موجود پیچیده‌تر باید دی‌ان‌ای مفصل‌تری داشته باشه اما اینطور نیست

وظیفه‌ی دی‌ان‌ای تولید پروتئینه. اما بیش از نود درصد دی‌ان‌ای انسان هیچ پروتئینی تولید نمی‌کنه. به اینها می‌گن جانک دی‌ان‌ای، یعنی بی‌خاصیت یا دورریختنی

.

چرا انگشت شست پای ما بزرگتر از باقی انگشت‌هاست؟ء

ادامه

شش
جغرافیای زیستی

آلفرد راسل والاس چه مرد بزرگ بداقبالیه. او و داروین تقریبا هم‌زمان و مستقل از هم انتخاب طبیعی رو کشف کردن، و با ارائه‌ی مقاله‌ای مشترک به جامعه‌ی علمی معرفی کردند. ولی چون پشت‌بندش داروین کتابش رو منتشر کرد در حالی که والاس سرش به تحقیقات گرم بود، همه‌ چیز به اسم داروین تمام شد. والاس هم هیچ وقت گله نکرد

یک بار هم کشتی حامل گونه‌های جمع‌آوری‌شده‌ش آتیش گرفت. مالاریا هم اون رو تا پای مرگ برد