Tirdad > Recent Status Updates

«کسی که دستش در جیب مردم نباشد زندگی اشتباهی دارد»

«نیکولاس عزیزم، پیش از هرچیز باید بدانی برای من همه‌چیز سیاسی است، حتا روابط جنسی»

برویم که سال نو را با کارلوس کبیر بیاغازیم؛ هم‌او که همواره تمنای رنج‌بردن را در من بیدار کرده.

به نخواستن می‌زیم
جهانی را دوست دارم
که به ننگ مبهمی در وجدان خویش
از آن بیزارم
از رنج‌های تمسخرآمیز و ازدست‌رفته‌اش

«نقش گشته بر زمین، و اوج گرفته با مرگ، در پیش چشم همگان
اینک من، ای قافلهٔ شوربختی‌ها و سربلندی‌ها
اینک من، که بر بال روزها، سال‌ها، ابرها، تا جاودانه خواهم ماند
چه خواهید کرد با من؟»

«اسطوره که تفکر راهش نداد، در هنر پناه جُست.»

یکی از بهترین گفت‌و‌گوهایی که پیرامون خوش‌تعریفیِ «هنر متعهد/انقلابی» خواندم. یکی از وجوه جذاب ساباتو این است که دغدغه‌های فلسفی و نگریک خود را به خوبی در تار و پود متن می‌گنجاند. در این کتاب وظیفه و کارکرد خود ادبیات و هنر پروبلماتیک شده است.

«[...] کار هنریِ واقعی تردستی نیست، بلکه به دنیا آوردن است.»

« [...] غم‌انگیز است اگر موفق شوی، زیرا موفقیت همیشه نوعی ابتذال است، حاصل جمع یک سلسله کج‌فهمی هاست و به چیزی قابل دست‌مالی‌کردن تبدیل می‌شود که در آن تو موجود نفرت‌آوری، آدمی عامی در سطح همه می‌شوی که هر تازه‌کاری به خودش حق می‌دهد که تو را به سخره بگیرد. »

نه! گریزی نیست. پاسخ‌دادن بر عهدهٔ دوران ماست، تکلیف تاریخی ماست؛ نتوان گریخت و نباید گریخت!
پاره‌ای از خود را «برونو»ی ساباتو دیدم.

ساباتو...ساباتو...ای ساباتو. از تو گریختن نتوانم! این چه آغازی است که ذره‌ذرهٔ هستیِ منِ انسانِ ایرانی را چون سیاه‌چاله‌ای می‌کشد؟! این «چه شد که چنین شد؟»ها؛ این «چه کردند که چنین شد؟»ها؛ این که اصلاً «چنین چیست و چنان چه بود؟»، «ما کیستیم و آنان که بودند؟»...

شاملوی عزیز می‌گوید: «که‌ایم و کجاییم؟/ چه می‌گوییم و در چه کاریم؟/ پاسخی کو؟؟[...]»

پاسخ‌دادن نه کاری پوچ و نادَخ، که خودِ خودِ زندگی است.

[...] روشن است که انسان فقط به بهای مرگ خودش وجود خواهد داشت. تنها با تاوان ناپدیدشدن در تکنولوژی و جاگرفتن در نظام دیجیتالی (سرگردانی ذهنی شبکه‌ها) به جاودانگی می‌رسد.

هنر امروز با آن‌که ناپدید شده، به ناپدیدشدگی‌اش پی نبرده و –که این بدترین حالت‌اش است– و در وضعیت نباتی خط سیر‌اش را طی می‌کند.

نوع انسان بی‌تردید تنها گونهٔ جانوران است که طرز خاصی از ناپدیدشدن را ابداع کرده که هیچ ارتباطی با قانون طبیعت ندارد. چه بسا حتا هنرِ ناپدیدشدن باشد.

بودریار [...] که در جست‌و‌جوی عامل این «جنایتِ تمام‌عیار» است، کُشتار واقعیت، «مهم‌ترین رویداد تاریخ مدرن»: انهدام و ناپدیدیِ امر واقعی در گسترهٔ اطلاعات و وانمایی و متعاقب آن حکم‌رانی توهم و نمودها.

"...«خویش‌ادراکی» نه عنوان امری فی‌نفسه، بلکه در مواجهه با دیگری پدیدار گشت"

"در فهم ما از گفتمان «گذار از سنت به تجدد»، لحظهٔ حال، لحظهٔ دوپارگی و نه اتصال گذشته و آینده است، لحظه‌ای آنومیک، غیر قابل تعیین و تعین‌ناپذیر و در نتیجه معلق."

«زنی که چادر به تن دارد و خرامان راه می‌رود ضمن این که خود را می‌پوشاند، به حرکاتش دوچندان جذبه می‌دهد، زیرا این پوشیدگی، در حینِ دفع، جذبه و کشش نیز هست»

این از آن‌ حرف‌هاست که نباید به گوش طرفداران حجاب اجباری در ایران برسد. :))))

مجلد پنجم تاریخِ فلسفهٔ بدونِ شکاف به فلسفهٔ هند اختصاص یافته. با نگاه به آن خواهیم دید که بحث دربارهٔ مفاهیم فلسفی‌ای چون تغییر، صدق، اختیار ‌و ادراک در هند بودایی رواج داشته. بنابراین این ادعای شایگان که فلسفه در شرق در اصل نوعی آئین رهایی و راه فرزانگی بوده، رد می‌شود.

این ادعا که فکر فلسفی متخص غرب بوده و شرقیان –خصوصاً هند و شرق دور– فاقد فلسفه‌اند ادعای گزافی است. درست است که روش فلسفه‌ورزی دیالکتیکی که اول‌بار در یونان به‌کار گرفته شد اکنون به عنوان روش اصلی جاافتاده است، اما نمی‌توان تفلسف را به روش اخیر فروکاست. همین نگاه سوگیرانه تاریخ‌نویسان فلسفه را بر آن داشته که تاریخ فلسفه را بدون «شکاف» بازنویسی کنند. نمونه‌ای از این تلاش‌ها را در کار پیتر ادمسون و همکاران می‌بینیم.

بی‌انضباطی فکری شایگان در این فصل کاملاً آشکار است. از یک‌سو خِرَد نقاد و توانایی روشن‌فکران غرب مورد تمجید قرار گرفته، از سوی دیگر نتیجهٔ این روی‌کرد عقلی را اضمحلال و پوچی می‌داند.

شایگان ریشهٔ توسعه‌نیافتگی زبان فارسی برای بیان مفاهیم مدرن و علمی را انفعال در اندیشه‌ورزی می‌داند؛ بسیاری اما خلاف نظر او را دارند. ایده این است که باید با واژه‌سازی زبان را برای اندیشه‌ورزی آماده ساخت.

قلم شایگان جلوتر از افکارش می‌دود و ادبیات‌ش با بررسی موشکافانهٔ تاریخی-اجتماعی-فلسفی بسیار فاصله دارد. او در تحلیل سیر تطور معرفت‌شناسی غرب یک جریان مهم را جا انداخته و آن جریان علم‌گرا و فَن‌دوست قرن بیستم به بعد است. شاید بتوان علم را اسطورهٔ دوران کنونی دانست و پوچ‌انگاری مورد نظر شایگان تنها بخشی از چهل‌تکهٔ فلسفی عصر حاضر باشد.

«روس‌ها فطرتاً اهل افراط و تفریط هستند و یا نیهیلیست‌اند یا آخرت‌نگر»

آخر این چه گزاره‌ای است؟! این ادبیات در هرچارچوب جامعه‌شناختیِ پذیرفته‌شده‌ای منسوخ است.

اصلاً نمی‌خوره شاعر متولد ۱۳۳۳ باشه. بیشتر جوان‌های به‌ندرت کامیاب دههٔ شصت رو تداعی می‌کنه اشعار :)))

تا به حال تاریخ علم را این گونه نخوانده‌ام. تعبیر«انقلاب کوپرنیکی» زمانی معنا می‌یابد که بفهمی وجه انقلابی قضیه کجاست. بدون خوانش تاریخ در بافت اجتماعی دوران، فهم روح چنین دگرگیسی‌هایی ناممکن است.