Ali Ahmadi’s Reviews > دیوان اشعار رودکی > Status Update
Ali Ahmadi
is 71% done
«یکی آلوده‌ای باشد، که شهری را بیالاید
چو از گاوان یکی باشد، که گاوان را کند ریخن»
این یکی خیلی جالب نیست اما معنی بیت میشه «یه سیب خراب بقیه رو هم خراب میکنه.» ریخ یعنی گلاب‌به‌روتون اسهال و هنوز تو گویش‌های خراسانی به شکل «به ریخ افتادن» پرکاربرده. اما عبارت ریقو هم از همین جا میاد: کسی که به علت ناراحتی گوارشی ضعیف و لاغر شده.
— Sep 15, 2025 05:56AM
چو از گاوان یکی باشد، که گاوان را کند ریخن»
این یکی خیلی جالب نیست اما معنی بیت میشه «یه سیب خراب بقیه رو هم خراب میکنه.» ریخ یعنی گلاب‌به‌روتون اسهال و هنوز تو گویش‌های خراسانی به شکل «به ریخ افتادن» پرکاربرده. اما عبارت ریقو هم از همین جا میاد: کسی که به علت ناراحتی گوارشی ضعیف و لاغر شده.
29 likes · Like flag
Ali’s Previous Updates
Ali Ahmadi
is 93% done
«وگر پهلوانی ندانی زبان
وَرَز رود را ماورالنهر دان»
اگه زبان پهلوی نمیدونی، به ورز رود بگو ماوراءالنهر.
فردوسی هم وقتی تعریف میکنه فریدون از اروند رد میشه که به جنگ ضحاک بره میگه
«اگر پهلوانی ندانی زبان
به تازی تو اروند را دجله خوان»
— Sep 23, 2025 05:51AM
وَرَز رود را ماورالنهر دان»
اگه زبان پهلوی نمیدونی، به ورز رود بگو ماوراءالنهر.
فردوسی هم وقتی تعریف میکنه فریدون از اروند رد میشه که به جنگ ضحاک بره میگه
«اگر پهلوانی ندانی زبان
به تازی تو اروند را دجله خوان»
Ali Ahmadi
is 92% done
«چه خوش گفت مزدور با آن خدیش:
مکن بد به کس، گر نخواهی به خویش»
مزدور به معنای مزدوَر، کسی که در ازای کار پول میگیره. در مقابل ارباب، بازرگان یا صنعتگر. معادل اجیر یا کسی که کار میکنه و اجرت میگیره. مزدور ازنظر اجتماعی در جایگاه پایینی بود، اما هیچ وقت بار معنایی ناپسندی نداشت تا این اواخر که تبدیل شد به خودفروخته و عامل جیره‌خوار (خدیش هم یعنی کدبانو.)
— Sep 23, 2025 05:30AM
مکن بد به کس، گر نخواهی به خویش»
مزدور به معنای مزدوَر، کسی که در ازای کار پول میگیره. در مقابل ارباب، بازرگان یا صنعتگر. معادل اجیر یا کسی که کار میکنه و اجرت میگیره. مزدور ازنظر اجتماعی در جایگاه پایینی بود، اما هیچ وقت بار معنایی ناپسندی نداشت تا این اواخر که تبدیل شد به خودفروخته و عامل جیره‌خوار (خدیش هم یعنی کدبانو.)
Ali Ahmadi
is 85% done
«ابله و فرزانه را فرجام خاک
جایگاه هر دو اندر یک مغاک»
یا
«پس در دل خود تفكر كردم كه چون آنچه به احمق واقع می‌شود، به من نیز واقع خواهد گردید، پس من چرا حكیم بشوم؟ و در دل خود گفتم: این نیز بطالت است. زیرا كه هیچ ذكری از مرد حكیم و مرد احمق تا به ابد نخواهد بود. چونكه در ایام آینده همه چیز بالتّمام فراموش خواهد شد. و مرد حكیم چگونه می‌میرد آیا نه مثل احمق؟»
کتاب جامعه ۲: ۱۵-۱۶
— Sep 22, 2025 04:49AM
جایگاه هر دو اندر یک مغاک»
یا
«پس در دل خود تفكر كردم كه چون آنچه به احمق واقع می‌شود، به من نیز واقع خواهد گردید، پس من چرا حكیم بشوم؟ و در دل خود گفتم: این نیز بطالت است. زیرا كه هیچ ذكری از مرد حكیم و مرد احمق تا به ابد نخواهد بود. چونكه در ایام آینده همه چیز بالتّمام فراموش خواهد شد. و مرد حكیم چگونه می‌میرد آیا نه مثل احمق؟»
کتاب جامعه ۲: ۱۵-۱۶
Ali Ahmadi
is 78% done
رودکی اولین کسی بود که کلیله و دمنه رو به فارسی دری منظوم درآورد که متاسفانه کمتر از صد بیت پراکنده از اون به ما رسیده، از جمله این تک‌بیت از داستان معروف و غم‌انگیز لاک‌پشت و مرغابی‌ها:
«چون کَشَف انبوه غوغایی بدید
بانگ و ژَخِّ مردمان، خشم آورید»
(کشف همون لاک‌پشته که غوغای مردم عصبانیش میکنه. پس دهان باز میکنه که جواب بده و میشه اونچه که باید بشه.)
— Sep 21, 2025 07:11AM
«چون کَشَف انبوه غوغایی بدید
بانگ و ژَخِّ مردمان، خشم آورید»
(کشف همون لاک‌پشته که غوغای مردم عصبانیش میکنه. پس دهان باز میکنه که جواب بده و میشه اونچه که باید بشه.)
Ali Ahmadi
is 78% done
«مِهر دیدم بامدادان چون بتافت
از خراسان سوی خاور می‌شتافت
نیم روزان بر سر ما برگذشت
چون به خاور شد ز ما نادید گشت»
آیا در زمان رودکی خورشید از شرق طلوع میکرده و در شرق غروب میکرده؟! گویا خاور در اون زمان هم معنی شرق میتونسته بده هم غرب، باختر هم هر دو معنی رو داشته، با این که در پارسی باستان به معنی شمال هم به کار رفته! خلاصه که تشریح دقیق جهت‌یابی عصر سامانی-غزنوی خودش موضوع یه مقاله‌ست.
— Sep 21, 2025 02:41AM
از خراسان سوی خاور می‌شتافت
نیم روزان بر سر ما برگذشت
چون به خاور شد ز ما نادید گشت»
آیا در زمان رودکی خورشید از شرق طلوع میکرده و در شرق غروب میکرده؟! گویا خاور در اون زمان هم معنی شرق میتونسته بده هم غرب، باختر هم هر دو معنی رو داشته، با این که در پارسی باستان به معنی شمال هم به کار رفته! خلاصه که تشریح دقیق جهت‌یابی عصر سامانی-غزنوی خودش موضوع یه مقاله‌ست.
Ali Ahmadi
is 77% done
«هر که نامُخت از گذشت روزگار
نیز ناموزد ز هیچ آموزگار»
در همین راستا عنصرالمعالی هم در قابوسنامه گفته:
«آخر گفت: هر که روزگار او را دانا نکند در آموزش او هیچ‌کس را رنج نباید برد که رنج او ضایع باشد.»
— Sep 19, 2025 08:52AM
نیز ناموزد ز هیچ آموزگار»
در همین راستا عنصرالمعالی هم در قابوسنامه گفته:
«آخر گفت: هر که روزگار او را دانا نکند در آموزش او هیچ‌کس را رنج نباید برد که رنج او ضایع باشد.»
Ali Ahmadi
is 76% done
«چه نیکو سخن گفت یاری به یاری
که تا کی کشم از خُسُر ذِل و خواری»
خُسُر: پدر زن/پدر شوهر
(خُش: مادر زن/ مادر شوهر)
هنوز هم در نواحی شرقی ایران استفاده میشه و یکی از معدود کلمات فارسی برای اشاره به اعضای فامیله که جنسیت نداره.
— Sep 16, 2025 06:43AM
که تا کی کشم از خُسُر ذِل و خواری»
خُسُر: پدر زن/پدر شوهر
(خُش: مادر زن/ مادر شوهر)
هنوز هم در نواحی شرقی ایران استفاده میشه و یکی از معدود کلمات فارسی برای اشاره به اعضای فامیله که جنسیت نداره.
Ali Ahmadi
is 75% done
«مِهر جویی ز من و بی‌مهری
هُدِه خواهی ز من و بیهده‌ای»
هده: راست و درست —— بیهده/بیهوده: باطل و هرزه
اینطور شده که بیهوده تو زبان مونده و هده کم‌کم به تاریخ پیوسته.
— Sep 16, 2025 06:31AM
هُدِه خواهی ز من و بیهده‌ای»
هده: راست و درست —— بیهده/بیهوده: باطل و هرزه
اینطور شده که بیهوده تو زبان مونده و هده کم‌کم به تاریخ پیوسته.
Ali Ahmadi
is 70% done
«بت‌پرستی گرفته‌ایم همه
این جهان چون بت است و ما شَمَنیم»
شمن رو اولین بار تو انگلیسی دیده بودم. معنای امروزیش میشه کسی که برای پیشگویی یا شفا یا چیزهای مشابه با عالم ارواح و غیب ارتباط میگیره. تا این که دیدم تو شعر فارسی هم بسیار پرکاربرد بوده، اما با معنایی کمابیش متفاوت: بت‌پرست.
در پایان هزاره‌ی اول میلادی و در آسیای میانه، مهم‌ترین گروهی که به چشم مسلمون‌ها بت‌پرست می‌اومدن بودایی‌ها بودن.
— Sep 15, 2025 05:50AM
این جهان چون بت است و ما شَمَنیم»
شمن رو اولین بار تو انگلیسی دیده بودم. معنای امروزیش میشه کسی که برای پیشگویی یا شفا یا چیزهای مشابه با عالم ارواح و غیب ارتباط میگیره. تا این که دیدم تو شعر فارسی هم بسیار پرکاربرد بوده، اما با معنایی کمابیش متفاوت: بت‌پرست.
در پایان هزاره‌ی اول میلادی و در آسیای میانه، مهم‌ترین گروهی که به چشم مسلمون‌ها بت‌پرست می‌اومدن بودایی‌ها بودن.
Ali Ahmadi
is 70% done
«یار بادت توفیق، روزبهی با تو رفیق
دولتت بادا حریف، دشمنت غیشه و نال»
چرا رودکی آرزو میکنه که دولت/ثروت حریفت باشه؟ حریف در اصل به معنی دوست و هم‌نشین بوده (کسی که باهاش حرف میزنی؟) همون‌طور که مولوی میگه «نی حریف هر که از یاری برید.» پس حریف به معنای رقیب از کجا میاد؟ کسی که با شما سر میز قمار هم‌بازی می‌شده و طبیعتن با هم حرف می‌زدین و شاید بیرون از اونجا هم دوست شما بوده می‌شده حریف.
— Sep 14, 2025 07:46AM
دولتت بادا حریف، دشمنت غیشه و نال»
چرا رودکی آرزو میکنه که دولت/ثروت حریفت باشه؟ حریف در اصل به معنی دوست و هم‌نشین بوده (کسی که باهاش حرف میزنی؟) همون‌طور که مولوی میگه «نی حریف هر که از یاری برید.» پس حریف به معنای رقیب از کجا میاد؟ کسی که با شما سر میز قمار هم‌بازی می‌شده و طبیعتن با هم حرف می‌زدین و شاید بیرون از اونجا هم دوست شما بوده می‌شده حریف.
