Ali Rahnamae’s Reviews > پس از پنجاه سال: پژوهشی تازه درباره قیام حسین علیه السلام > Status Update

آنچه نرینه در سپاه حسین (ع) بود و سن آنان از چهارده سال می‌گذشت به قتل رسید. در بعضی تاریخ‌ها می‌خوانیم امام علی بن الحسین را چون به سن بلوغ نرسیده بود رها کردند. اما از سپاه کوفه چند تن کشته شده است باز هم خدا می‌داند. رقم کم را هفتاد و سه تن و رقم بیشتر را هزاران تن نوشته‌اند.

از مجموع داستان‌های ضد و نقیض در تواریخ و مطابق کردن آن با قرینه‌های خارجی می‌توانست دانست که زمان درگیری دو دسته چندان دراز نبوده است که هفتاد و دو ساعت وقت بخواهد اما آن اندازه کوتاه نبوده است که برخی متملقان دربار یزید آن را به اندازه کشتن یک شتر ذکر کرده‌اند.

عمر که از سوی پسر زیاد مأمور جنگ با حسین شد، پسر سعد ابی وقاص است. سعد فاتح جنگ قادسیه و یکی از ده تنی است که می‌گویند پیغمبر چون در گذشت از آنان راضی بود. هنگام درگیری مسلمانان با سپاهیان ایران، سعد با آن که بیمار بود جنگ را رهبری کرد. در سُريه عبيدة بن حرث نخستین تیر را او به اردوی قریش افکند و گفته‌اند تير او اولین تیر بود که در اسلام به اردوی دشمن افکنده شد.

شمار مردمی را که در اردوی پسر سعد گرد آمدند، شاید بتوان بین شش تا هشت هزار نفر تخمین زد و برای مقابله با یکصد تن این عده کافی به نظر می‌رسد.

علی می‌خواست نظام اجتماعی را به عصر پیغمبر برگرداند و تحقق چنین آرزویی ناممکن می نمود زیرا در این بیست و پنج سال تغییرات اساسی در اجتماع اسلامی راه یافته بود. او زمامداری را نمی‌خواست ولی مسلمانان با هجوم بر وی به صورت ظاهر حجت را بر او تمام کردند. در چنین موقعیتی او کسی نبود که راحت خود را بر خواست مسلمانان ترجیح دهد.

می‌توان گفت هیچ سالی برای انتخاب علی (ع) برای زمامداری نامتناسب‌تر از سال سی و پنجم هجرت نبود. مدت یک ربع قرن از عصر پیغمبر می گذشت. در این مدت بسیاری از سنت وی بهم خورده بود. صراحت دین جای خود را به سیاست سازش داده بود و علی (ع) با سیاست سازش کارانه میانه‌ای نداشت... علی بهتر از هر کس این مشکلات را پیش چشم داشت. برای همین بود که می‌گفت من رایزن شما باشم بهتر است تا امیرتان شوم.

در مدت نیم قرن عامل‌های چندی در سقوط جامعه اسلامی موثر بود اما هیچ یک از آن‌ها در شدت اثر به پایه این عامل -رغبت به مال‌اندوزی- نمی‌رسد و حسین (ع) بهتر از هر کس از این حقیقت پرده برداشته است که می گوید: «مردم بنده دنیایند‌ دین را تا آنجا می‌خواهند که با آن زندگانی خود را سروسامان دهند و چون آزمایش در میان آید دینداران اندک خواهند بود.»

عمر می‌کوشید این دسته [اهالی قریش] را در مدینه نگاه دارد. علاوه بر آن مراقب بود بزرگان این طایفه شغل‌های مهم را بعهده نگیرند. چنانکه تاریخ نشان می‌دهد تنها تنی چند از ایشان به ولایت شهرهای بزرگ منصوب گشتند. عمر هر گاه میخواست حاکمی را به شهری بفرستد نخست می‌گفت تا دارائی او را صورت می‌گرفتند پس از مدتی به حساب او رسیدگی می‌شد.

در خلافت عمر با فتح ایران و مصر و متصرفات امپراتوری روم ناگهان درآمد مسلمانان افزایش یافت. با مشورت صحابه نوعی بودجه بندی به وجود آورد. نام هر یک از مسلمانان را در دفتری ثبت کردند و با رعایت سبقت وی در اسلام و یا نزدیکی او به پیغمبر برای او مقرری نوشتند.
عمر پس از آنکه دفتر مقرری را ترتیب داد تا آنجا که می‌توانست کوشید تا نگذارد این دسته به خرید خانه و مزرعه بپردازند چه می‌ترسید به مال اندوزی عادت کنند و فاسد گردند.

در دوره معاویه این برتری فروشی آشکار گشت. معاویه و عاملان او تا آن جا که توانستند از تحقیر موالی فروگذار نکردند و با اعتراف به برتری نژاد عرب بر غیرعرب، اصل دیگری از اصول مسلمانی نادیده انگاشته شد، و اجتماع اسلامی که بر پایه مساوات استوار بود، به دوره پیش از اسلام که در آن نسب بیشتر از هر عامل دیگر به حساب می‌آید، نزدیک‌تر گردید.