مجید اسطیری’s Reviews > درس‌های فلسفه‌ی اخلاق > Status Update

هر کس برای این که از فشار اجتماعی آزاد شود به دوستی نیاز دارد که بتواند دل خود را نزد او باز کند. خصلت‌ها و قضاوت‌های خود را به او بروز دهد، چیزی را از او مخفی نکند و بتواند به واسطه او حالت اجتماعی خود را حفظ کند. پس دوستی مبتنی بر خصلت و رفاقت، بر این اساس متکی است. برای این دوستی و برای اجتماعی بودن انگیزه بزرگی در وجود ما نهفته است. اما این حالت اجتماعی را فقط با یک یا دو دوست می توان برقرار کرد.

ما باید عادت کنیم و بخواهیم که دیگران را شایسته دوست داشتن بدانیم. اگر انسان در شخصیت دیگران کند و کاو کند تا چیزی که لایق دوست داشتن باشد در آنها بجوید، سرانجام چیزی برای دوست داشتن در وجود آن‌ها خواهد یافت. همان طور که وقتی کسی به قصد عیب جویی و تنفر از دیگران در شخصیت افراد کند و کاو کند، سرانجام چیزی که مایه‌ی تنفر او باشد در وجود آن‌ها خواهد یافت. انسان باید هم خیر دیگران را بخواهد و هم خوبی هایشان را کشف کند.

کسی که مایل است قضاوت‌های دیگران تابع خواست‌های او باشد «جاه‌طلب» است. او خواهان آن است که دیگران احترام او را مراعات کنند و به این ترتیب خود را مضحکه دیگران قرار می‌دهد. او به حقوق تمام مردم تجاوز می‌کند. اما کسی که فقط طالب شرافت است و فقط در اندیشه حفظ حرمت خویش است فقط برای اینکه مورد تحقیر واقع نشود، ما هم به او احترام می‌گذاریم و هر چه کمتر در این مورد ادعا کند ما بیشتر برای او احترام قائل خواهیم بود.

افراد خسیس خود را بی گناه می دانند. آنها بهانه هایی هم برای ثروت اندوزی می‌تراشند؛ مثلاً برای گرفتاری‌های روز مبادا، و یا می‌گویند برای منسوبان و بازماندگان خود می‌اندوزند. اما با این سخن فقط خود را فریب می‌دهند. اگر نیت افراد مال اندوز، پس انداز برای بستگانشان باشد باید تا خود زنده اند به آنها کمک کنند تا از لذت مشاهده خوشی‌های آن‌ها نیز برخوردار شوند.

قاعده «مقاومت و خودداری» را هم در مورد رفاه و عیاشی باید مراعات کرد و هم در مورد رخوت و سستی. ما باید وابستگی خود را به این هر دو مورد قطع کنیم، زیرا هر چه انسان بیشتر به عیاشی و رخوت وابسته باشد آزادی او کمتر است و به لغزش و خطا نزدیکتر. اما از طرف دیگر ما نباید مثل بردگان به کلی خود را از نشاط و سرور محروم کنیم بلکه التذاذ ما از سرور و نشاط باید چنان باشد که هر وقت خواستیم بتوانیم آنها را ترک کنیم.

جز آنجا که تمایلات جنسی موجب شده باشد هیچ مورد دیگری یافت نمی‌شود که انسان طبیعتاً وسیلة التذاذ دیگران قرار گیرد. به این جهت است که انسان از داشتن چنین تمایلاتی شرمنده‌ است و علمای اخلاق که در مسائل اخلاقی سختگیرند و همچنین قدیسان میل جنسی را تحت فشار قرار داده و خود را از آن محروم کرده‌اند. اما کسی که واقعا فاقد این تمایل باشد یک انسان ناقص است و چنین فردی باید بر این باور باشد که فاقد احساس لازم است...

حیات اخلاقی هنگامی به پایان می‌رسد که زندگی انسان منطبق با شرافت انسانی نباشد. حیات اخلاقی انسان به موجب شر و عذاب محدود می‌شود. من میتوانم با وجود تمام بدبختیها حیات اخلاقی خود را حفظ کنم. من باید تمام بدبختی‌ها حتی مرگ را تحمل کنم، برای اینکه مرتکب یک عمل بدنام کننده نشوم. در لحظه‌ای که من نتوانم دیگر با حرمت زندگی کنم و برخی اعمال، حرمت زندگی مرا تباه کنند دیگر نمی‌توانم اصولا زنده بمانم.

خودکشی عملی است منفور و غیرمجاز، نه به این دلیل که خدا آن را منع کرده، بلکه برعکس چون عملی است منفور به موجب اینکه ذاتاً فاقد ارزش و اعتبار است خدا آن را منع کرده است. پس بر تمام علمای اخلاق است که زشتی بالذات عمل خودکشی را نشان دهند. عموماً کسانی دست به خودکشی می‌زنند که تصوری مجعول از سعادت در ذهن خود ساخته‌اند.

.

.
هرکس نزد خود احساس میکند که [هرچقدر هم آدم بدی بوده باشد] حداقل یک بار عمل خیری از سرشت نیکوی او سرزده است و هنوز هم می‌تواند عمل خیر انجام دهد. گرچه افراد انسان همیشه آلوده اند و کمتر ممکن است با قانون اخلاقی هماهنگ باشند با وصف این پیوسته خود را به آن نزدیک تر می‌کنند.
.

سؤال این است که اصل تمام تکالیف ما نسبت به خود متکی بر چیست؟ اختیار از یک طرف استعدادی است که سایر قوای انسان را بی نهایت تقویت می کند؛ اختیار عالی‌ترین درجه حیات است. کیفیتی است که پایه و اساس هر نوع کمالی است. ارزش درونی جهان که خیر نهایی آن است در گرو اختیار ناشی از اراده ای است که برای عملکرد تحت جبر نباشد. پس اختیار ارزش درونی جهان را تشکیل می‌دهد.